BALIKESİR SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 2007

Hazırlayan Hasan GÖKÇİN Eğitim Şube Müdürü

Normal kurallar dışında vücudun bir organ ve dokusunda beliren bazı anormal hücrelerin, kontrolsüz ve düzensiz bir şekilde çoğalması sonucu ortaya çıkan kötü tabiatlı bir hastalıktır. KANSER

KANSERİN TANIMI VE ÖNEMİ Organ ve dokular oluşurken hücreler belirli bir düzen içinde iş bölümleri yaparak bir araya gelirler. Organizmanın temel birimi olan bu hücreler belirli bir hızda ve kontrol altında çoğalırlar. Öte yandan yaşlanan hücrelerde belirli bir hızda yıkılırlar.

En kısa tanımıyla kanser; hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalmalarıdır. Normal işlevlerini yerine getiremeyen hücre bazen de normalde olmayan bazı yeni işlevleri yapmaya başlar. Anormal bir şekilde çoğalarak bulundukları yerdeki doku ve organları işgal ederler. Kanser cinslerine göre değişmekle birlikte ortalama yıllık bir zaman diliminde kanser tablosu ortaya çıkar.

KANSERİN NEDENLERİ SİGARA ve ALKOL KULLANIMI UZUN SÜRE GÜNEŞ ALTINDA KALMA AŞIRI DOZDA RÖNTGEN IŞINI BAZI KİMYASAL MADDELER ( Katran, benzen,boya maddeleri,asbest, bazı kozmetikler) BAZI VİRÜSLER HAVA KİRLİLİĞİ RADYASYONA MARUZ KALMA KÖTÜ BESLENME ALIŞKANLIKLARI

KANSER NEDEN OLUŞUR ? 1. İyonize Radyasyon Başta lösemiler ve epitelyal kanserler olmak üzere bir çok kanserin nedeni iyonize radyasyondur. İyonize Radyasyonun etkileri Japonya’ya atılan atom bombasından 6-8 yıl sonra ortaya çıkmıştır. 2. Ultraviyole ışınları Açık havada çalışanlar, deri rengi açık olanlar ve kontrolsüz şekilde güneş ışığına maruz kalanlar ultlaviyole ışanlara daha çok maruz kaldıklarından bu kişilerde deri kanseri vak’aları daha sık görülür..

3. Hava kirliliği Hava kirliliği tek başına ya da sigara içilmesi ile birlikte akciğer kanserlerinin %10’nunda etkendir. 4. Kimyasal Karsinojenler Çeşitli meslek gruplarından insanların katran ve kömürün yanma ürünleri, asbest, krom vb. maddelerle temasları kanser oluşumuna yol açar.

5. Beslenme Faktörleri Sindirim sistemi kanserleri belirli beslenme alışkanlıkları ile doğrudan ilgilidir. Bu nedenle düşük yağ ve yüksek lif içeren beslenme programları uygulanmalı, katkı maddeli yiyeceklerden sakınılmalıdır. 6. Sigara Sigarayla akciğer kanserinin başlıca etkenlerindendir. Ayrıca larenks, ağız boşluğu, yutak, mesane ve pankreas kanserlerini de arttırmaktadır.

7. Alkol Çok miktarda ve uzun süreli alkol alımı ağız, yutak gırtlak ve yemek borusu kanserlerini arttırmaktadır. 8. Virüsler Bazı virüslerin kanserle ilişkili olduğu bilinmektedir. Örnek olarak Hepatit-B virüsünün karaciğer kanseriyle Ebstein-Bar virüsünün Burkit lenfoma ile ilgili olması gibi.

9. Genetik Faktörler Kanser tek başına genetik bir hastalık değildir. Ancak çocuklarda görülen bir göz kanseri olan retinoblastom gibi bazı kanser türlerinde ailevi geçiş vardır. Sonuç olarak kanser türleri bir çok sebebe bağlı olarak gelişirler.

TÜMÖRLER GELİŞTİKLERİ YERDE SINIRLI KALANLAR ÇEVRE DOKU VE ORGANLARA YAYILAN İYİ HUYLU KÖTÜ HUYLU KANSER

Rahim veya makattan gelen anormal kanama veya akıntı Memede veya vücudun herhangi bir yerinde şişlik ve sertlikler İyileşmeyen yaralar Uzun süreli ses kısıklığı ve öksürük Yutma güçlüğü ve hazımsızlık, Ben ve siğillerde meydana gelen büyüme, kanama, renk değişikliği ve yara.

KANSERİN BELİRTİLERİ 1.Vücudun herhangi bir yerinde şişlik Memede, boyunda, koltuk altında, kasıklarda bezelerde ve karında ele gelen şişlikler olabilir. Bu şişlikler kanser anlamına gelmez. Ancak kişileri uyarmalıdır. İltihabi hastalıklar ve diğer bazı hastalıklarda da şişlikler olabilir.

2. İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yaralar Özellikle deride, dudakta, ağız ve makat bölgesinde olmak üzere iyileşmeyen yaraların kişiyi uyarması ve kanser yönünden araştırmaya sevk etmesi gerekir. 3. Ben ve siğillerdeki değişiklikler Ben ve siğillerde ortaya çıkabilecek olan hızlı büyüme, renk değişiklikleri ve yaraların açılması gibi değişikliklerde mutlaka bir hekime danışılmalıdır.

4. Olağandışı kanamalar Değişik bölgelerde olan kanamalar kanser açısından uyarıcı olmalıdır. Kalın barsak kanserlerinde en başta gelen belirti dışkıda kan olmasıdır. Aynı şekilde idrar yolları kanserlerinde de idrarda kan görülür.

5. Yutma güçlüğü Yemek borusu kanserlerinde sık rastlanan bir belirtidir. 6. Sürekli öksürük ve ses kısıklığı Ses kısıklığı gırtlak kanserinin erken bir belirtisi olabilir. Uzun süreli düzelmeyen öksürüklerde akciğer kanseri de akla gelmelidir.

7. İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik Kalın bağırsak kanserlerinde hastaların bazen kabız, bazen ishal ve bazen de hem kabız hem ishal gibi şikayetleri olur. Ağrılı dışkı ve dışkıda kan varlığı kanseri akla getirmelidir. İdrar yolları kanserlerinde ise idrar güçlükleri ortaya çıkabilir.

8. Nedeni açıklanamayan ateş ve zayıflama Hastalar bazen başka hiçbir belirti olmaksızın uzun süreli ateş ve zayıflama şikayetleri ile gelebilirler. Bu belirtiler her zaman kanser demek değildir. Kanserde erken teşhis önemli olduğundan kendisinde bu belirtileri fark eden kimselerin mutlaka bir doktora başvurmaları gerekir.

SÖZ KONUSU BU DEĞİŞİKLİKLER GÖRÜLDÜĞÜNDE MUTLAKA BİR HEKİME BAŞVURULMALIDIR.

KANSERİN ÖN BELİRTİLERİNE KARŞI DİKKATLİ OLUNMALIDIR. ELLE MEME MUAYENESİ YAPILMALIDIR. BELİRLİ ARALIKLARLA SAĞLIK KONTROLÜNDEN GEÇİLMELİDİR. HANIMLARIN PAP TESTİ YAPTIRMALARI GEREKLİDİR. (rahim ağzından hücre muayenesi) DOKTORUN İSTEYECEĞİ TÜM TETKİKLERİN MUTLAKA YAPTIRILMASI GEREKLİDİR.

TEDAVİ ŞANSINI ARTIRIR TEDAVİYİ KOLAYLAŞTIRIR TEDAVİ GİDERLERİNİ AZALTIR DOKU ve ORGAN KAYBINI ÖNLER SAKATLIK BIRAKMAZ HAYAT KURTARIR

UYGUN ve ZAMANINDA TEDAVİ İLE; HASTALI Ğ IN TAM TEDAV İ S İ SAĞLIKLI YAŞAM SÜRESİNİ UZATMAK AĞRILARINI DİNDİRMEK SOSYAL ve RUHSAL PROBLEMLERİ ÇÖZMEK MÜMKÜN OLMAKTADIR

KANSERİN TEDAVİSİ 1. CERRAHİ Bugün kanserden iyileşen hastaların büyük kısmında cerrahi yöntem ilk tedavi olarak uygulanmaktadır. (%75-80) Tanısal cerrahide kanserli dokudan örnek alınır. Burada hastalığın cinsine ve yaygınlığına göre bulunduğu bölgeden ya biyopsi alınır ya da kanserli dokunun tümü çıkartılır.

Önleyici cerrahi “kanser öncesi lezyonlar” olarak bilinen ve kendisi kanser olmadığı halde mutlaka Kansere dönüşeceği bilinen dokuların çıkarılmasıdır. Örneğin kalınbağırsak polipleri vb. Küratif cerrahi ise kanserli dokunun ve yayılma olasılığının yüksek olduğu komşu bölgelerin çıkarılmasıdır.

Palyatif cerrahi: İlerlemiş kanser vakalarında hastalığın acil sorun yaratan bazı bulgularını düzeltmek, önlemek ve yaşamı uzatmak amacıyla yapılır. Örnek:Bağırsak kanserlerinde bağırsak tıkanmalarını gidermek.

2. RADYOTERAPİ Radyasyon tedavisi kanser tedavisinde X ışınları, gamma ışınları ve elektronlar gibi iyonize ışınların kullanılmasıdır. Örnek: Bazı erken dönem beze kanserleri, beyin tümörleri ve cerrahiden sonra radyoterapi uygulanması gerekebilir.

3.KEMOTERAPİ Kanserin ilaçla tedavisi demektir. 1940’larda mustard gazının kan hücrelerine etki ettiğinin gözlenmesiyle başlayan kemoterapi bugün çok yaygındır. Halen kullanılan 50’ den fazla kanser ilacı mevcuttur. Bu ilaçlar içinde çeşitli kimyasal maddeler alkoloidler, antibiyotikler ve bazı hormonlar vardır.

4.DİĞER TEDAVİ YÖNTEMLERİ İmmünoterapi: Vücudun bağışıklık sistemini arttıran tedavidir. Hormon tedavisi: Meme ve prostat kanseri gibi kanserlerde tedavi amaçlı kullanılır. Lazer tedavisi: Bazı durumlarda beyin tümörlerinde larenks kanserlerinde kullanılmaktadır.

KANSERDEN KORUNMA 1.TÜTÜN VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ: Tüm kanser ölümlerinin %30-40’ı sigara kökenli olduğundan sigara içilmesinin önlenmesi yarar sağlar. 2. ALKOL: Uzun süre fazla miktarda alkol alanlarda ağız yemek borusu ve karaciğer kanserleri daha sık görülür.

KANSERDEN KORUNMA 3. GÜNEŞ IŞIĞI: Açık havada çalışan açık renk derili insanlarda, aşırı derecede güneş ışığına maruz kalanlarda görülür. 4. MESLEKİ TEMAS Kanser yapıcı maddeler katran, asbest, vinil klorür ve boya sanayinde kullanılan maddelerdir. Kanser ölümlerinin %4 ‘ü mesleki faktörlerden kaynaklanmaktadır.

5. BESLENME Kanserden korunmada şişmanlığın önlenmesi, yağ alımının azaltılması, meyve ve sebze gibi posalı ve bol lifli besinlerin yenmesi, A ve C vitaminlerinden zengin gıdaların alınması, Tuzlu, nitritli ve salamura gibi yiyeceklerin de azaltılması önerilir.

Kaynaklar Kanser Konusunda Genel Bilgiler Sağlık Bakanlığı Yayınları