Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü Klinik Karar Destek Sistemleri Filiz İŞLEYEN, PhD

asiste etmesi için dizayn edilen bilgisayar programlarıdır. Klinik KDS Nedir? Klinik KDS’ler, klinik kararlar alma noktasında sağlık karar vericilerini asiste etmesi için dizayn edilen bilgisayar programlarıdır. 01 Tedavi hizmetlerini geliştirme konusunda karar almalarına yardımcı olmak üzere uzmanlara ve tedavi hizmet sunucularına klinik bilgi ve hasta odaklı bilgi sunan sistemlerdir. 02 Hastaya ait veri, klinik bir veri havuzuyla, hasta merkezli değerlendirmeler veya önerilerle eşleştirilir ve tedavi esnasında uygun zamanlarda sağlık karar vericilerine efektif bir biçimde iletilir. 03 Klinik KDS, hastanın vakalara yönelik temel risklerini belirlemek ve sağlık karar vericilerine önerilerde bulunmak üzere (durumu hastayla benzeşen, geçmişteki hastalar araştırılır ve onlara ne olduğuna bakılır) hem bireysel hasta verisinden hem de büyük veriden faydalanır.

Muayene Hatırlatma Karşılaştırma Sonuç 40 yaşında bir adam fıtık şikayetiyle hekimini ziyaret eder. Klinik KDS otomatik olarak kan basıncına yönelik son verinin üç yıl öncesinden olduğu hatırlatmasını yapar:185/100. Hatırlatma Karşılaştırma Hekim kan basıncını ölçer, güncel veri 220/110’dur. Sonuç Hatırlatıcı olmasaydı yüksek kan basıncı fark edilemezdi ve hasta da gereken tedaviyi alamazdı.

Neden Klinik KDS? Tedavi kalitesini artırmak için Doğru zamanda doğru tedavi için Tıbbi hataların önüne geçmek için Zamandan tasarruf edebilmek için Neden Klinik KDS?

Klinik KDS’nin Bileşenleri Bilgi Altyapısı Çıkarımlama motoru İletişim mekanizması

Bilgi Altyapısı Tanı, ilaç etkileşimleri ve kanıt bazlı kılavuzlar gibi hususlara ilişkin klinik bilgi kümesidir. Altyapı içeriği dahili ve harici pek çok kaynaktan beslenmektedir. Altyapı içeriğini oluşturmak zaman ve uzmanlık gerektirmektedir.

Çıkarımlama Motoru Bilgiyi hastaya özgü veriyle birleştiren yapı olmakla birlikte, girdi ve diğer verileri mantıklı bir çıktı şemasına göre birleştiren araçtır.

İletişim Mekanizması Hasta verisinin Klinik KDS uygulamasına girişi ve ilgili bilginin klinisyene iletimiyle ilgilidir.

Dikkat! Klinik KDS bileşenlerinin, olası Klinik KDS müdahaleleri için oldukça önem arz eden parçalar olduğu, Klinik kararların deneyimlere dayanılarak verildiği, Bu yüzden bilgi temelinin kesin ve güvenilir olmasının hayati düzeyde önemli olduğu unutulmamalıdır.

Verimli Bir Klinik KDS İçin Doğru bilgiye erişim: Bilgi sisteminin gerektirdiği şekilde kanıt bazlı, aksiyona kılavuzluk etmeye müsait ve güncel şartlara uygun değilse sistemin beklenen sonuçları üretmesi mümkün olmayacaktır. Diyabetin tanı ve sınıflama kriterlerinde yapılan bir değişikliğin klinik KDS’ye yansıtılmaması durumunda sistemin üreteceği öneriler uygun olmayacaktır.

Verimli Bir Klinik KDS İçin Bilginin Doğru Kişiye İletimi Doğru ve anlamlı sonuçlar elde etmek için bilginin doğru kişiye iletimi önem arz etmektedir.

Verimli Bir Klinik KDS İçin Doğru Klinik KDS Formatını Kullanmak Klinik bir sorunda uygun uyarı, order setleri veya referans bilgisinin söz konusu olması gerekmektedir.

Verimli Bir Klinik KDS İçin Doğru Kanalı Kullanmak Klinik bilgi sistemi, Elektronik Tıbbi Kayıt, Kişisel Sağlık Kaydı, internet veya mobil bir cihaz gibi daha genel bir kanal arasında, çıktıya ulaşabilmek için doğru kanalı kullanmak önemlidir.

Verimli Bir Klinik KDS İçin İş Akışının Doğru Noktasında Harekete Geçmek Karar almada, aksiyon alımında veya ihtiyaç doğduğunda harekete geçmek pozitif sonuçlara ulaşma konusunda oldukça önem arz etmektedir.

Verimli Bir Klinik KDS’nin Önündeki Engeller 06 Karar Destek Araçlarının Entegrasyonu 05 Sistem performansının geçerliliği 04 Tıbbi verinin gösterimi ve mantıksal çerçevesi 03 Tıbbi verinin güncelliği 02 Tıbbi verinin modellenmesi 01 Hasta verisinin alımı ve geçerliliği

Verimli Bir Klinik KDS’nin Önündeki Engeller Hasta Verisinin Alımı ve Geçerliliği Verinin doğru, eksiksiz ve efektif bir biçimde alınmasını sağlayacak etkin tekniklerin kullanılmaması Bilgisayar programının yorumlayabileceği klinik durumların standardize bir şekilde belirtilmemesi,

Verimli Bir Klinik KDS’nin Önündeki Engeller Tıbbi Verinin Modellenmesi Hangi klinik farklılığın ve hasta verisinin «işe yarar» olduğunun belirlenememesi Olasılıklar arasında karar verme göreviyle ilgili olasılık ve ilişkilerin belirlenememesi Uygun sonuçlara erişmek üzere ilgili klinik bilgiden faydalanabilecek bir problem çözme stratejisinin belirlenememesi

Verimli Bir Klinik KDS’nin Önündeki Engeller Tıbbi Verinin Güncelliği Bilgi altyapısının güncelliğinin sağlanamaması, Bu husus Klinik KDS’ler için oldukça önem arz etmektedir.

Verimli Bir Klinik KDS’nin Önündeki Engeller Tıbbi Verinin Gösterimi ve Mantıksal Çerçevesi Tıp uzmanları tarafından problem çözme sürecinde faydalanılan geniş çaplı bilginin kodlanması için bilgisayar tekniklerinin rafine edilmesi ihtiyacının karşılanamaması, İnsanların problem çözme psikolojilerinin anlaşılması gerekliliği, böylelikle bu bilginin Klinik KDS’lerin geliştirilmesi için kullanılamaması

Verimli Bir Klinik KDS’nin Önündeki Engeller Sistem Performansının Geçerliliği Klinik bilgi altyapısını geçersiz kılacak bir bileşenin söz konusu olması, Bilgiyi kullanan araçların performans değerlendirmelerinin yapılmasında yaşanan zorluklar

Verimli Bir Klinik KDS’nin Önündeki Engeller Karar Destek Araçlarının Entegrasyonu Bilgi altyapısı temelli bilgisayarlar ile hastaya özgü bilgiyi saklamak ve gerektiğinde geri çağırmak üzere tasarlanmış programları daha iyi entegre edecek yenilikçi araştırmalara ihtiyaç vardır.

Sonuç Klinik KDS’ler etkin klinik süreçler için vazgeçilmez birer araçtır, Klinik KDS’ler bilimsel kanıtları ve en iyi klinik pratikleri daha erişilebilir ve anlamlı kılabilecek kapasitededir. İnsanların doğru zamanda doğru tedaviyi almasına katkı sağlar.

Sonuç Klinik KDS’ler sayesinde Elektronik Sağlık Kayıtlarının kalitesi, standardizasyonu ve kullanılabilirliği artar, Klinik KDS’lerin kullanımıyla kamuya verilen sağlık hizmetinin daha güvenilir, hızlı, kaliteli ve maliyet etkin olması sağlanacaktır.

Teşekkürler… e-posta: filiz.isleyen@saglik.gov.tr