ÖN AD

 Sıfat : Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözlerdir.Örnek :  İyi insan, üç çocuk, bulanık su, bazı kitaplar, han gi ev  Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne gelerek onu niteleyen, belirten onları çeşitli yönlerden gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir. Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesiya da belirtmesi gerekir.

 Sıfatlar kesinlikle bir adı ya da ad soylu sözcükleri niteler, belirtir. Eylemi, eylemsiyi nitelerse, belirtirse, belirteç (zarf) olur; önüne geldiği adın yerine kullanılırsa adlaşır ya da adıllaşır. Bir isim birden fazla sıfatla nitelenebilir veya belirtilebilir.  Uzun ince bir yol  Bir sıfat birden fazla ismi niteleyebilir veya belirtebilir.  Yanan ellerine ve ayaklarına krem sürmüş.  Yeni elbise ve ayakkabı almış.

 Örnekler:  Kötü insanın kendisine de zararı dokunur. (Sıfat)  Kötü davranıyor. (Belirteç)  Kötü nereye gitse kötüdür. (İkisi de adlaşmış sıfat)  Biraz tuz katalım. (Sıfat)  Birazını ayıralım. (Adıl)

 Cümlede sıfatla isim yer değiştirebilir.  Elleri (Ad) vardı, yumuk yumuk (Sıfat)  Sıfatlar çekim eki almaz, alırsa adlaşır. Adılların çoğul yapılabileceği, sıfatların çoğul yapılamayacağı unutulmamalıdır.  Genç-ler-e güvenin. Eski-ye rağbet olsa…(Adlaşmış Sıfat)  “Güzel-im gömlek ne hale gelmiş?” ve “Can- ım arkadaşımı üzer miyim hiç?” cümlelerinde sıfatlar iyelik eki almıştır. Bu kullanılışlar kural dışı örneklerdir; istisnalardır.

 Sıfatlar, “Niteleme Sıfatları” ve “Belirtme Sıfatları” olmak üzere iki başlık altında incelenir.  SIFAT  NİTELEME BELİRTME  SIFATLARI SIFATLARI

 Adın rengini, biçimini, durumunu dile getiren sözcüklerdir. Genellikle, ada yöneltilen “Nasıl?” sorusuna yanıt olurlar. ÖRNEK:  sivri uç (biçim), kötü hava (durum), mavi perde (renk), dürüst insan (nitelik)…

 Varlıklar önüne gelerek onları işaret, sayı, belirsizlik, soru yönüyle belirten sıfatlardır.

 Varlıkların yerlerini işaret ederek gösterirler.  Bu yol meydana çıkar mı?  Şu sokağı geçince sağa dönün.  O arsa iki yıldır boştu.  İşaret ön adları çekim eki alınca işaret adılı olur.  Bu kitaplara kaç lira verdin? (işaret ön adı) Bunlara kaç lira verdin? (işaret adılı)

 Önüne geldikleri adı tam olarak değil de belli belirsiz belirtirler:  Tüm sorunlar çözümlendi. Herhangi bir işi yokmuş. Birkaç gün ortada görünmedi. Sen de bir şey söyle! (“Bir”, “herhangi bir” anlamındaysa belgisiz sıfattır.) Hiçbir duygu sevgi kadar güçlü değildir. Kimi kitaplar, birçok iş, pek çok eksik, birtakım nedenler, başka ülkeler, falan k işi, biraz kaygı, bazı akşamlar…

 Belgisiz ön adlar çekim eki alınca belgisiz adıla dönüşür. Bazı öğrenciler gelmedi. (Belgisiz ön ad) Bazıları gelmedi. (Belgisiz adıl)  “Bir” sözcüğü “tek” anlamı verdiğinde asıl sayı ön adı; “herhangi bir” anlamı verdiğinde belgisiz ön ad olur.  Onu sadece bir gün gördüm. tek = asıl sayı sıfatı  Size bir gün gelirim. herhangi bir = belgisiz sıfat

 Önüne geldikleri varlıkların durumunu, sayısını, yerini… soru yoluyla belirtirler. Böyle cümlelerde yanıt sıfat olur.  Nasıl insan bunlar? Kaçıncı katta oturuyorlar? Sınavda hangi soru zordu? İçerde kaç kişi vardı? Neredeki han boşaltılmış? Babası ne iş yapıyormuş?

 Soru ön adlarının ek almış biçimi soru adılıdır.  Hangi kalem senin ?(Soru ön adı) Hangisi senin ? (Soru adılı) Kaç öğrenci geldi?(Soru ön adı) Kaçı geldi? (Soru adılı) Ne gün istiyorsun ?(Soru ön adı) Neyi istiyorsun ? (Soru adılı)

 Varlıkları sayı yoluyla belirtirler. Dört gruba ayrılır:

 Varlıkların sayılarını tam olarak belirtir:  70 yıl, on iki sayfa, 154(yüz elli dört) gün…(Bankacılık ve muhasebe işlemleri dışında her sayı sözcüğü ayrı yazılır.)

 Varlıkların sıralarını belirtir. Sıfatlara “- ıncı,-inci” ekinin getirilmesiyle yapılır:  17. sayfa, on yedinci sayfa, 17’nci sayfa 18’inci yıl, sonuncu atlet, Hk ders, ortanca gelin…

 Varlıklarla ilgili paylaşma oranlarını belirtir. Sıfatlara “-er/-ar” ekinin getirilmesiyle yapılır:  yüzer dekar, on beşer sayfa, on yedişer gün, kırkar soru, ellişer lira…

 Varlıkların kesir türünden sayılarını belirtir:  1/3 hisse, çeyrek saat, yarım ekmek, …(“yarım film”, “yarım roman” sıfat tamlamalarında “yarımlar belgisiz sıfattır.)