DUYU ORGANLARIMIZ

Gelişmiş yapılı canlılarda çevreden gelen uyartıları algılayan organlara duyu organları adını veriyoruz. Duyu organlarını oluşturan hücre ve dokular uyartıları alabilecek şekilde özelleşmiştir. Bu özelleşmiş hücrelere almaç denir. Almaçlarla alınan uyartılar, sinirlerle beyindeki özel merkezlere iletilir. Uyartıların beyindeki merkezlerde duyu haline çevrilmesiyle cisimlerin renkleri, şekilleri, kokusu, sıcaklığı vs. hakkında bilgi ediniriz.

1-) GÖRME ORGANIMIZ GÖZ Göz, çevremizden aldığı ışık sayesinde görmemizi sağlayan duyu organımızdır. Görme işini gerçekleştiren göz yuvarlağı ve yardımcı organlardan oluşur. Yardımcı organlar; kaşlar, kirpikler, göz kapakları, gözyaşı bezleri ve göz kaslarıdır.

Göz yaşı bezleri Kaş Gözyaşı kesesi Kirpikler Kaşlar, gözü alından süzülen terlerden korur. Kirpikler ve göz kapakları göze yabancı maddelerin kaçmasını engeller. Gözyaşı bezleri, gözyaşı salgıları ile gözün dış yüzeyinin kurumasını önler. Gözü hareket ettiren üç çift kırmızı kas, gözü sağa, sola, yukarı ve aşağı hareket ettirir. Göz yaşı bezleri Kaş Gözyaşı kesesi Kirpikler

Göz yuvarlağı küre şeklindedir. Dıştan içe doğru Sert tabaka, Damar tabaka Ağ tabaka olmak üzere üç tabakadan oluşur.

Sert tabaka Damar tabaka Ağ tabaka

1-SERT TABAKA: Gözün en dışında yer alır Beyaz renkli ve kalındır Gözün yuvarlak şeklinin bozulmasını önler Gözü dış etkenlerden korur. Sert tabakada kan damarları bulunmaz. Sert tabaka, göz yuvarlağının ön kısmında incelir, küreselleşir ve saydam bir yapı kazanır. Bu bölüme kornea (saydam tabaka) adı verilir.

Kornea (saydam tabaka) Sert tabaka

2-DAMAR TABAKA Gözün beslenmesini sağlayan damarlardan oluşur. Gözün ön kısmındaki irisi oluşturur. İris gözün renkli kısmıdır. İrisin ortasında bulunan kısma göz bebeği adı verilir. İris, gözümüze gelen ışığın şiddeti fazla olduğunda göz bebeğini daraltır, az ışıklı ortamlarda ise göz bebeğinin büyümesini sağlar.

Damar tabaka İris Gözbebeği

3-AĞ TABAKA (Retina) Işığa karşı duyarlı almaçların bulunduğu kısımdır. Ağ tabakadaki sinirler birleşerek göz yuvarlağının arka tarafından çıkıp beyne gider. Sinirlerin göz yuvarlağından dışarı çıktığı yere kör nokta adı verilir. Kör nokta ışığa karşı duyarlı değildir ve burada görüntü oluşmaz. Kör noktanın üst kısmında ve göz bebeğinin hizasında bulunan çukur bölgeye sarı leke denir. Görüntü sarı lekede meydana gelir. Ağ tabakanın ön kısmında göz merceği bulunur.

Ağ tabaka (Retina) Sarı leke Görme sinirleri Kör nokta

Göz kasları Sert tabaka Kornea Damar tabaka Retina İris Sarı leke Kör nokta Göz bebeği Camsı cisim Görme sinirleri Göz merceği

Nasıl Görüyoruz? Cisimden gelen ışık ışınları, saydam tabaka, ön oda ve göz bebeğinden geçtikten sonra, göz merceğine gelir. İnce kenarlı mercek olan göz merceği, ışınları kırar ve cismin gerçek görüntüsünü ağ tabakadaki sarı benek üzerinde ters olarak meydana getirir. Görme sinirleri, oluşan görüntüyü beynin görme merkezine iletir. Görme merkezinde cismin düz ve renkli görüntüsü oluşturulur.

GÖZ KUSURLARI 1-MİYOPLUK Göz yuvarlağı yukardan ve aşağıdan basıktır ya da göz merceği normalden daha kalındır. Miyop göz yakını iyi görür, uzağı göremez. Kalın kenarlı mercekle düzeltilir.

NORMAL GÖZ MİYOP GÖZ Görüntü sarı lekenin üzerine düşer Görüntü sarı lekenin önüne düşer

MİYOP GÖZÜN DÜZELTİLMESİ

2- HİPERMETROPLUK Göz küresi sağdan ve soldan basıktır ya da göz merceği normalden incedir. Hipermetrop göz uzağı iyi görür, yakını göremez. İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

HİPERMETROP GÖZ NORMAL GÖZ Görüntü sarı lekenin üzerine düşer Görüntü sarı lekenin arkasına düşer

Göz merceğinin ve saydam tabakanın küreselliğini kaybetmesidir. 3-ASTİGMATİZM Göz merceğinin ve saydam tabakanın küreselliğini kaybetmesidir. Cisimler bulanık görünür. Silindirik mercekle düzeltilir

ASTİGMAT GÖZ

4-RENK KÖRLÜĞÜ: Kırmızı ve yeşil rengi ayırt edemez. Tedavisi yoktur. Kalıtsaldır.Böyle hastalara ehliyet verilmez. 5-ŞAŞILIK: Göz kasları normalden kısa veya uzundur. Göz bebeği istemsiz sağa sola kayar. Ameliyatla düzeltilir. 6-KATARAKT: Göz merceğinin saydamlığını yitirmesidir.

2-) İŞİTME ORGANIMIZ KULAK Kulaklarımız işitmemizi ve dengemizi sağlayan duyu organımızdır. Havadaki ses dalgaları kulağımızdaki duyu almaçları ile algılanır. Kulağımızla, ses dalgalarının yalnızca belli bir aralığını algılayabiliriz.

1) Dış Kulak 2) Orta Kulak 3) İç kulak Kulağın Bölümleri 1) Dış Kulak 2) Orta Kulak 3) İç kulak Orta kulak İç kulak Dış kulak

I-DIŞ KULAK: Sesleri toplayıp, orta kulağa iletmekle görevlidir. 1- Kulak Kepçesi: Kulağın dıştan görünen kısmıdır. Geniş ve kıvrımlı yapıdadır. Kıkırdaktan yapılmış olduğundan esnektir. Kulak kıvrımları ses dalgalarını toplamaya ve sesin geldiği yönü bulmamıza yardım eder.  

2- Kulak Yolu: İç yüzü, mukoza tabakası ile örtülüdür. Dış kulak 2- Kulak Yolu: İç yüzü, mukoza tabakası ile örtülüdür. Mukoza tabakasında bulunan yağ bezleri kulak zarını nemli ve yumuşak tuttuğu için, zarın yırtılmasını önler. Kıllar ise, dışarıdan gelen toz, toprak ve zararlı maddeleri tutar. Kulak yolu Kulak kepçesi

Kulak yolunun sonunda yer alır. İnce, esnek, saydam bir zardır. 3- Kulak Zarı: Kulak yolunun sonunda yer alır. İnce, esnek, saydam bir zardır. Kulak yolu ile gelen ses dalgalarını, titreşerek, orta kulağa iletir. Kulak zarı

II-ORTA KULAK: Orta kulakta vücudumuzun en küçük kemikleri bulunur. Bunlar, çekiç, örs ve üzengidir. Çekiç kemiği, kulak zarı ile; üzengi kemiği ise, iç kulağa açılan oval pencere ile temas eder. Bu kemikler, ses dalgalarının kulak zarında oluşturduğu titreşimleri kuvvetlendirerek iç kulağa iletir.

örs üzengi çekiç oval pencere

Orta kulak östaki borusu adı verilen bir kanalla yutağa açılır. Östaki borusunun ağzı, ağzımız açılınca açılır ve içinden geçen hava kulağa girer. Böylece, havanın dış basıncı ile orta kulaktaki hava basıncı dengelenir ve kulak zarının yırtılması önlenir. Orta kulak Östaki borusu

Sinir hücreleriyle, işitme duyu hücrelerinin bulunduğu yerdir. III- İÇ KULAK: İç kulak Sinir hücreleriyle, işitme duyu hücrelerinin bulunduğu yerdir. Asıl işitme olayı burada olur. Denge ile ilgili görevleri vardır.

1- Yarım Daire Kanalları: Kendi üzerine kıvrılmış yarım daireli kanallar şeklindedir. İçindeki sıvı sayesinde, beyincikle beraber vücudun dengesinden sorumlu olan kısımdır. Yarım daire kanallarının işitme ile ilgisi yoktur.   2- Dalız: Oval pencerenin iç kulağa bakan kısmındaki iç kulak boşluğuna dalız denir. Oval pencereden gelen ve sıvı titreşimlerinin oluşturduğu ses dalgalarını salyangoza iletir.

3- Salyangoz: Ses titreşimlerini algılayan alıcı hücreler salyangozda bulunur. Beyne giden işitme sinirleri salyangozdan çıkar. Ses titreşimlerini alan özel hücrelere korti hücreleri denir. Bu hücreler iç kulak sıvısının titreşimi ile oluşan uyartıları alır ve beyne iletir.

Yarım daire kanalları İşitme sinirleri Salyangoz

Östaki borusu Kulak kemikçikleri Kulak zarı Yarım daire kanalları İşitme sinirleri Salyangoz Kulak yolu Kulak kepçesi Östaki borusu

NASIL İŞİTİRİZ ? Kulağımızla algılayabildiğimiz aralıktaki ses dalgaları, kulak kepçesi yoluyla toplanarak, kulak yoluna iletilir. Kulak yolundan kulak zarına gelen ses dalgaları, kulak zarının titreşmesine neden olur. Titreşimler, orta kulaktaki kemik köprüyü (çekiç, örs, üzengi) titreştirir. Titreşimler buradan oval pencere yardımıyla iç kulağa iletilir.

Şiddeti artan titreşimler, salyangozdaki sıvının dalgalanmasına neden olur. Bu dalgalanma titrek tüylü duyu hücresi olan korti hücrelerini uyarır. Uyartı duyu hücrelerinden, duyu sinirlerine aktarılır. Duyu sinirleri uyartıyı beyne iletir. Beyindeki işitme merkezi ses olarak algılar, böylece işitmiş oluruz.