Yrd. Doç. Dr. Perihan B. Kurt-Karakuş Çevre Mühendisliği Bölümü TÜRKİYE’DE PBDE KİMYASALLARA DAİR ENVANTER
Kalıcı Organik Kirleticiler (KOK’lar) Sentetik organik kimyasallar Çevresel ortamlarda dayanıklılık ve kalıcılık Uzun mesafeli taşınıma olan yatkınlık nedeni ile küresel kirleticilik potansiyeli Besin zincirinde organizmaların yağlı dokularında artan oranlarda birikme özelliği (biyoakümülasyon ve biyomagnifikasyon) Balık ve deniz memelilerinde çok yüksek oranlarda bulunma Akut ve kronik toksisite özellikleri
Çok bromlu difenil seteriller (PBDE’ler) Alevlenmeye mukavim kimyasalların başlıca alt grubu olan sentetik organik kimyasallar İki aromatik halkaya çeşitli sayılarda bromun bağlanması Kokusuz Yağımsı bir yapı veya katı 209 teorik PBDE bileşiği (congener) Parçalanmaya karşı direnç Yanmazlık Isıl kararlılık Yalıtkanlık
Ticari amaçlı PBDE karışımları Penta-BDE (sünger üretiminde kullanılmıştır) –Mobilya ve yatak süngerlerinde ve ayrıca halılarda dolgu maddesi olarak –Baskılı devre levhaları –Tüm kongenerler yüksek oranda biyolojik birikime uğrayabilmekte –Kongenerlerin %869-99u insan dokusunda belirlenmiştir
Envanter Yaklaşımı Stockholm Sözleşmesi Sekreteryası Rehber Dökümanı Aşama 1 ve Aşama 2 metodları kullanılmıştır Aşama 1: Masabaşı Çalışmalar Aşama 2: Aşama 1’de elde edilen sonuçlar ışığında yapılan hesaplamalar
Envanter Kapsamı PBDElerin çok farklı alanlarda uygulamaları mevcut olmasına rağmen, sınırlı zaman ve kaynaklar nedeni ile envanter kapsamında sadece 1- Ulaşım Sektörü 2- CRT Televizyon ve Monitörler hesaba katılmıştır
Ulaşım Sektörü
1- CRT Bilgisayar Ekranları 2- CRT TVler Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bulunan KOK- PBDE Miktarı
Eylem Planı
Teşekkür Çevre ve Şehircilik Bakanlığı çalışanları Yasemin Salmanoğlu, Özlem Çavuş Roland and Carmella PBDE Envanter Takımı