KÜRESEL ISINMA VE ORMAN İLİŞKİLERİ

Yeryüzü Sera Gazlarına Ait Sera Etkisinin Şematik Açıklaması Atmosfer Güneş Işığı Yansıma Dalga Boyları 300 – 1.500 mµ Yeryüzü

Küresel ısınmaya karşı Niçin ağaçlandırma ve orman Karbondioksit, küresel ısınmaya neden olan sera gazları içinde % 50 etki payına sahiptir. Ormanlar bu gazı fotosentez ile önemli miktarda tüketir. Böylece küresel ısınma hızını frenler.

Ormanlar fotosentez ile ne kadar CO2 tüketir ? Bir hektarlık bir orman 1 yılda 12-30 ton CO2 bağlar. Tüm dünya ormanları için bu değer yılda 38-96 milyar tondur (Klötzli 1980, Spurr and Barnes 1973). Not: Ormanların fotosentezle CO2 tüketimi çok çeşitli biyolojik ve ekolojik özelliklere göre değiştiğinden verilen sayısal değerler arasında çok fark bulunmaktadır.

Ormanların CO2 tüketimine bir örnek Tabakalı (ot, çalı, ağaç) bir kayın ormanı, en iyi gelişim çağında bir hektarlık bir alanda, 12 saat içinde 900 kg CO2 tüketmektedir (Bernatzky 1978).

100 yaşında bir kayın ağacının CO2 tüketimi 100 yaşında 25 metre boyunda iyi gelişmiş bir kayın ağacı 1 saatte 2,3 kg CO2 tüketmektedir. 100 yıllık ömrü boyunca da 40 milyon m3 havayı yapraklarından süzerek, içindeki 12 bin m3 CO2 fotosentezde kullanılır, bunu 6 ton karbon olarak odun hammaddesine bağlar (Bernatzky 1978). Foto: N.ÇEPEL - Bolu-Elmalı Ormanları

Karada yaşayan bitkilerin yıllık CO2 tüketimi Karada yaşayan tüm bitkilerin yılda 41 - 69 milyar ton CO2 tükettiği tahmin edilmektedir (Osche 1979). Artvin-Şavşat Yaylası

Denizlerdeki bitkisel planktonların yıllık CO2 tüketimi Denizlerdeki bitkisel planktonların yılda 38 - 60 milyar ton CO2 tükettiği tahmin edilmektedir (Osche 1979).

yılda ne kadar CO2 tüketir ? Su ve kara bitkileri yılda ne kadar CO2 tüketir ? Su ve karalarda yaşayan bütün yeşil bitkilerin toplam olarak yılda 79 - 179 milyar ton CO2 tükettiği bildirilmektedir (Bernatzky 1978). Bu miktar, Kormondy (1969) tarafından 120 - 460 milyar ton olarak tahmin edilmektedir. Bolu-Gölcük

Dünyada artan ormansızlaşma sonucu artan CO2 emisyonu Dünyada her yıl 16 - 17 milyon hektar orman yok edilerek, bu ormanların fotosentezle tutabileceği 204 - 510 milyon ton CO2, atmosferde depolanmaktadır. Özellikle tropik ormanların tahribi sonucu yılda tahminen 1,6 milyar ton karbonun atmosfere sızdığı belirtilmektedir. 1,6 milyar ton C/yıl

Orman yangınlarının CO2 emisyonuna etkileri Orman yangınları, biyolojik kitleye bağlı karbonu CO2 halinde atmosfere pompaladıkları gibi, fotosentezle bağlayabilecekleri CO2’nin de atmosferde depolanmasına neden olur. 100 yaşındaki bir kayın ağacının yanması ile 6 ton karbon 12 bin m3 CO2’ye dönüştüğü gibi, 1 saatte tükettiği CO2 de yıllar boyu atmosfere karışır.

Ülkemizdeki orman tahribinin neden olduğu CO2 emisyonu Ülkemizde 1950 – 1997 yılları arasında 2,6 milyon hektar orman yok edilmiştir (Çağlar 1998). Böylece fotosentez yolu ile bağlanamayan 47 yıllık CO2 miktarı 1.4 – 3.7 milyar ton olarak hesaplanabilir.

Ormanların evrensel olarak yok edilme nedenleri Bu hususta hatalı devlet ve hükümet politikaları ile orman ürünleri ticareti en önemli nedenlerdir (Abromovitz 1998). Hükümetler genellikle ormanları finansal sorunlarını çözmek için bozdurulabilecek hisse senetleri olarak görmektedirler. Devletler genelde kendi orman yasalarını ve politikalarını uygulayacak kapasiteden yoksundur. Devlet politikaları ve uygulamaları, güçlü çıkar grupları tarafından kolayca etkilenmekte veya saptırılmaktadır. Çıkara dayanan politik düşünce ve tercihler, ormanlara tahmin edilenden çok daha büyük ölçüde zarar vermektedir. Yasal ve yasa dışı orman ürünleri ticareti önemli bir ekonomik güç haline gelmiştir. Bu ticaretin sadece yasal olarak kayıtlı miktarı yıllık 114 milyar dolardır.

küresel ısınmayı önleme çareleri Ormanları koruyarak küresel ısınmayı önleme çareleri Ekonomik sistemin bankalarından biri olan ormanların, kapital olarak kendisinden yararlanma yerine, faizi olarak niteleyebileceğimiz ekolojik işlevlerine ait üretiminden (küresel ısınmayı frenleme, sel ve taşkınlar ile erozyona engel olma, oksijen üretme, lokal iklim yaratma, hava kirliliğini önleme vb.) yararlanmalıyız. Çünkü ormanların ekolojik üretim değerleri , odun hammaddesi üretim değerinin 2000 katı gibi çok yüksek bir değer taşımaktadır. İnsanların doğal kaynaklardan uzak durarak, onlardan yararlanmaksızın yaşaması düşünülemez. Ancak, yararlanma hiçbir zaman ekolojik dengeyi bozacak derecede aşırı olmamalıdır. Sınırlı miktardaki doğal kaynakları bilinçsizce tüketen bir ekonomik sistemin kuklaları olacağımız yerde, geleceğimizi düşünebilen bir ekolojik görüşe sahip koruyucu insanlar olmak zorundayız. Çünkü ekolojik süreçler, yaşamın sürekliliğini sağlayan olaylar dizisidir. Eğer doğanın bir bütün olduğunun ve dünyanın insanlara değil, insanların dünyaya ait olduğunun bilincine varılırsa “Koruyuculuk” eylemi başlamış olur.

Küresel ısınma – CO2 ilişkisi bir yanılgı mı? Aşağıda verilen 3 sayısal değer karşılaştırıldığında yukarıdaki soru akla gelmektedir. İnsan aktivitesinden kaynaklanan karbondioksit salınımı yılda 21 milyar tondur (2006 durumu) 2. Dünyadaki bütün ormanlar fotosentezle yılda 38 - 96 milyar ton CO2 tüketmektedir. 3. Şu andaki atmosferde bulunan CO2 miktarı (382 ppm) son 420 bin yılın en yüksek düzeyine ulaşmıştır (Dunn 2001). Bu üç süreçte söz konusu olan sayısal değerler karşılaştırılırsa aralarındaki ilişkiler ve küresel ısınma ile olan ilişkileri bakımından çelişkili bir durum olduğu düşünülebilir. Bu durumun anlaşılabilmesi için bundan sonraki iki görüntüde verilen bilgilerin incelenmesi gerekir.

Dünyada CO2 dolaşımının şematik görünümü Kaynak: Çepel 1998

Küresel karbon çevrimine ilişkin sayısal örnekler (Milyar ton Karbon olarak) Atmosfer 775 Küresel birincil karbon üretimi 101.5 Bitki Örtüsü 550 Fosil Yakıtlar ve Çimento Üretimi 92.4 Soluma 50 Çökelti ve Toprak 1.500 92.4 Okyanus Yüzeyi 1.020 Erozyon 150 50 40 0.8 92.1 100 Deniz Biyotası 3 8 2 Hava Hareketleri 150 Orta ve Derin Okyanus 38,100 Çözülmüş Organik Karbon <700 2 0.2 Okyanus Çökeltileri 150 Kaynak: Dünyanın Durumu 2001 S. 123

Doğal CO2 dolaşımına ilişkin 2 örnek Denizlerle atmosfer arasında bir yılda toplam 200 milyar ton CO2 dolaşımı cereyan etmektedir (Osche 1979). Kültür ve orman arazi topraklarının bir hektarından yılda toprak organizmaları ve kök solunumu ile atmosfere 8 ton CO2 verilmektedir (Scheffer Schachtschabel 1982).

CO2 yoğunluğu – küresel ısınma ilişkisi bir yanılgı değildir ! Son üç görüntü atmosfer ile karalar ve sular dünyası arasında küresel bir çevrim olduğunu göstermektedir. Bu ekolojik çevrimler, doğal zenginliklerin canlılar tarafından tekrar kullanılmasını sağlamaktadır. Bu “ebedi yenileyiciler” süreçlerine insanlar tarafından yapılacak en ufak bir müdahale, doğal çevrimlerin “ekolojik afetler”e dönüşmesine neden olur. İşte insanlar tarafından doğal CO2 çevrimine yapılan müdahaleler, “küresel ısınma” afetini oluşturmuştur. O nedenle, karbondioksit yoğunluğu – küresel ısınma ilişkileri bir yanılgı değildir.

KAYNAKLAR Abromovitz, J.N., 1998. “Dünya Ormanlarını Korumak” Dünyanın Durumu 1998, TEMA Yayın No.23 İstanbul. Bernatzky, A.,1978. Tree Ecology and Preservation-Elsevier Scientific Publishing Company. Amsterdam, Oxford, New York. Craighead, J.J., 1997. “Kaynaklara Yeni Bir Bilinçle Yaklaşım”. Cumhuriyet Gazetesi, 09 Eylül1997, Çağlar,Y., 1992. Türkiye Ormanları ve Ormancılık. İletişim Yayınları, Cep üniversitesi 69, İstanbul. Çağlar,Y., 1998. Baltalar Kafamızda. Aksoy Matbaacılık Ltd., Ankara. Çepel, N., 1995. Orman Ekolojisi. 4. Basım. İ.Ü. Orman Fak. Yayın no. 3618/414, İstanbul. Dunn, S., “Enerji Ekonomisini Karbondan Arındırmak”. Dünyanın Durumu 2001, TEMA Yayın No.35, İstanbul, 2001. FAO., 1993. The Challenge of Sustainable Forest Management. The World’s Forests, FAO, Rome. FAO., 1997. State of The World Forests 1997. Flavin,C., 1997. “Rio’dan Miras. Dünyanın Durumu 1997. TEMA Yayın No.19, İstanbul. Gardner, G., 1997. Dünya Genelinde Tarım Alanlarının Korunması. Dünyanın Durumu 1997. TEMA Yayın No.19, İstanbul. Klötzli, F., 1980. Unsere Umwelt und Wir. Eine Ein Führüng in die ökologie. Halweg Verlg, Bern end Stuttgart. Lyr, H., et al.1967. Gehölzphysiologie. Güstav Fischer Verl. Jena. Osche, G. 1979. Ökologie. Grundlagen Erkenntnisse, Entwichlungen der Umweltforschung. Herder Freiburg. Basel. Wien. Sielmann, H.(Herausg. K.Blüchel), 1982. Schützt unsere schöne Natur. Neturalist Verlags –und Vertriebsgeselschuft, G.m.b.h. Müchen. SchefferSchachtschabel 1982. Bodenkunde. Güstar Fscher Verlag. Hamburg.

Prof. Dr. Necmettin ÇEPEL Celâl ERGÜN Ahmet AYDEMİR Hazırlayanlar : Prof. Dr. Necmettin ÇEPEL TEMA Vakfı Mütevelliler Heyeti Üyesi Celâl ERGÜN TEMA Vakfı Eğitim Bölümü Başkanı Ahmet AYDEMİR Eğitim Uzmanı Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı Çayır Çimen Sok. Emlak Kredi Blokları A-2 Blok D.10 1. Levent / İSTANBUL Tel : 0212 283 78 16 Faks : 0212 281 11 32 www.tema.org.tr tema@tema.org.tr