Gelişimsel Yaşam Krizleri Hazırlayanlar : Şadiye BACIK Rümeysa ENGİN Dilara IŞIK

Kriz nedir?

Kriz= Yaşamın kesintiye uğraması Bilişsel özümlemede Yeni başa çıkma stratejileri geliştirmede Dış kaynakları uygun kullanabilmede Davranış değişikliği gerçekleştirmede tıkanıklık

Zorlu Yaşam Deneyimleri Ölümcül hastalık Kayıplar Şiddet Okula başlama Mezuniyet Emeklilik Evlenme Çocuk Dramatik olaylar Olumlu olaylar ÇÜNKÜ…

Kriz her zaman kötü değildir… G. Caplan çocukluk ve genç yetişkinlik Gelişimsel yaşam krizleri olumlu/olumsuz sonuç Kişisel/sosyal kaynaklar Ruh sağlığının gündeme gelmesi Böylece…

Düzen ve dengenin tehdit edilmesi } Denge İlişki Rol Geçişler = dönüm noktaları+potansiyel kriz alanları … yordanabilirlik… değişimi

Presipite eden olay  [Olgunlaşma süreci] Birey Gelişim öyküsü

Yaşam süresince gelişime kuramsal bakış… Evre kuramcıları Freud Erikson Toplum + Kültür Bilişsel + duygusal + sosyal yönler En önemli katkısı… Psikososyal evreler… Aşamalı oluşum ilkesi…  task  mental uğraşlar  duyarlı yönler özgül bunalımlar Normal kişilik gelişimi ]

Kriz ve gelişim… Yaşam krizlerine gelişimsel yaklaşım: varsayımlar Yaşam doğumdan ölüme kadar sürekli değişme ve gelişme gösterir Gelişim evrelerden geçerek ilerleyen bir oluşumdur. Yetişkinlikteki geçiş dönemleri çocukluk yada ergenlikten niteliksel olarak farklıdır. Her evre eşsizdir. Evrelerdeki sorunlar yaşam döngüsü boyunca tekrarlanır. Yaşam krizlerinde presipite olaylar kişisel öykü bağlamında açıklanmalıdır.

Gelişimsel yaşam krizi geçişin en uç noktasında bir kargaşa ile yaşanır. Belirli bir evrede gelişimsel görevin tamamlanması engellendiğinde ya da zorlaştırıldığında kriz gelişir. Örnek olgu Talep fazlalığı bir geçişi krize dönüştürebilir. Gelişim evrelerinin gereği olan yaşantılara hazır olmamak kriz olasılığını arttırır. Bireylerin kendini toplumun, yaşıtlarından beklediğinin dışında hissetmesi geçişi kriz olarak yaşamasına neden olur.

Yaşam süresince gelişim…

Yaş dönemi: Bebeklik süt çocuğu (0-1 yaş) Ruhsal toplumsal evre Temel güven x güvensizlik Görev Beslenme Motor beceri ve duyu ayırımı Duygusal durağanlığın sağlanması Olası krizler Düzensiz beslenme Fiziksel hastalık Bakıcının reddi

Yaş dönemi: Bebeklik (1-2 yaş) Ruhsal toplumsal evre Özerklik x utanç/ kuşku Görev Yürüme, konuşma Bağımsızlık duyumunun gelişimi Toplumun taleplerine uyum Olası krizler Fiziksel travma Bakıcının girişimciliği engellemesi Tuvalet terbiyesinde çatışma

Yaş dönemi: erken çocukluk (2-6 yaş) Ruhsal toplumsal evre Girişimcilik x suçluluk Görev Kas kontrolü ve öğrenme Beden kavramı gelişimi ve cinsiyet farklılığının öğrenilmesi Doğru ya da yanlışın öğrenilmesi Sosyal ve fiziksel gerçeklik kavramı gelişimi Kişilerarası becerilerin gelişimi Olası krizler Fiziksel travma Öğretmen ve ebeveynle- akranla çatışma Okula başlama- okul öncesi- yuva Taşınma- göç- arkadaş kaybı

Yaş dönemi: geç çocukluk (5- 12 yaş) Ruhsal toplumsal evre Çalışkanlık x aşağılık duygusu Görev Okul konularına egemen olma Problem çözme ve öğrenme becerileri Akran grubu- öğretmen- yetişkinlerle ilişki Olası krizler Okulda öğrenme güçlüğü Akranlarla- öğretmenlerle çatışma

Yaş dönemi: ergenlik (12- 18 yaş) Ruhsal toplumsal evre Kimlik x rol karmaşası Görev Bedenin değişimine ve yeni duygulara uyum Ebeveynden ayrılma ve bağımsızlığın aşamalı kazanımı Değerlerin sorgulanması- yaşam felsefesi oluşumu Yakın kişisel ilişkilerin keşfi Meslek seçme Olası krizler İlk adet görme, cinsel ilişki deneyimi, hamile kalma Liseden mezuniyet- üniversiteye giriş Ana baba ile yaşam tarzı konusunda çatışma Karşı cinsle ilişki kopması Meslekte kararsızlık İlk işinde güçlük Başarı- başarısızlık

Yaş dönemi: genç yetişkinlik (18- 34 yaş) Ruhsal toplumsal evre Yakınlık x yalıtılmışlık Görev Eş seçimi Aile oluşturma Ebeveyn tutumu gelişimi Askerlik İşe başlama Yaşam tarzı gelişimi Olası krizler Eş- partner reddi İstenmeyen gebelik Çocuk doğumu Çocukla ilgili sorunlar Askere gitmek istememe Akademik- maddi güçlük Olgu 1 Olgu 2 Olgu 3

Yaş dönemi: orta erişkinlik (35- 50 yaş) Ruhsal toplumsal evre Üretkenlik x durağanlık Görev Orta yaşın değişimine uyum Çocuklarda değişimlere uyum Yaşlı anne babaya bakım Artan üretkenlik Seçimlerin gözden geçirilmesi- kimlik yakınlık konularının halledilmesi Aile ve işte sorumluluklar Olası krizler Fiziksel gücün azalması Ergen çocuğun isyankarlığı Çocuğun evliliğinin bozulması Anne baba bakımı kararı- ebeveyn ölümü/hastalığı İşle ilgili sorunlar Pişmanlıklar - doyumsuzluk Evlilik sorunları İş yaşamına dönüş

Yaş dönemi: olgunluk (50- 65) Ruhsal toplumsal evre Üretkenlik x durağanlık Görev Fizyolojik yaşlanmaya uyum Emekliliğe hazırlık Yetişkin çocuklarla doyumlu ilişki Eşle ilişki ve kaybına uyum Yaşlı ebeveyne yardım Boş zamanı kullanma Olası krizler Arkadaş ölümü Sağlık sorunları Karar verme- yaşam yerinde değişiklik Çocuklarla çatışma Son çocuğun evden ayrılması Eş kaybı Emekliliğe direnç Ayrılma ya da iş rolü sorumluluğunu sürdürme Zaman öldürme

Yaş dönemi: yaşlılık (65+) Ruhsal toplumsal evre Ego bütünlüğü x umutsuzluk Görev Hobilere ilgi Yaşam deneyimlerini paylaşma Geçmişi değerlendirme Kabullenilen fiziksel ve duygu rahatlığından keyif alma Yeterli hareketin sağlanması Olası krizler Maddi güçlükler Çocuklarla- akranlarla çatışma Arkadaş ölümü- yalnızlık farkındalığı Hastalık- yeti yitimi Emekliliğe uyumsuzluk

Peck… 7 gelişimsel görev Akıl ya da bilgelik x Fiziksel güç Sosyalleşme x Seksüalite Duygusal esneklik x Duygusal yoksunluk Zihinsel esneklik x Zihinsel katılık Ego ayrışması x iş rolüne ilişkin görevler Yaşlanan bedenin aşınması x bedenle aşırı uğraş Egonun aşınması x egoya aşırı ilgi

kendilik Dış dünya

Levinson…

Gelişimsel yaşam krizlerine müdahale süreci… Presipitan olay bireyin gelişimsel göreviyle başa çıkma çabalarında gizli olabilir. Bireyin bilgi, beceri, risk alma isteği, fiziksel-sosyal kaynak ve destekleri gözden geçirilmelidir. Presipitan olayı bireyin nasıl algıladığı önemlidir. Geçiş çabalarının aile ve arkadaş çevresindeki etkileri araştırılmalıdır. Bireyin gelişim çabalarının çevresindekilerle uyumu incelenmelidir. Krizle ilişkili olarak toplumsal beklentilerin rolü araştırılmalıdır. Krizden önceki beklentilerin kirz durumu ile ilişkisi sorgulanmalıdır.

Müdahale sürecinin hedefi… Durumların tanınması Farkındalık kazanılması Kendilik- dış dünya sınırları Yeni yaşam becerileri Destek Duygu/gereksinim keşfine yardım

Terapi seanslarında gelişimsel dilin kullanımına ilişkin varsayımlar Evre kavramı belli davranış ya da çeşitli duygulara bahane olarak gösterilemez. Kişinin dengesinin sarsılmasının gelişimsel bağlamda düşünülmesi krizdeki yapıcı sonucu vurgular. Geçişlerde yaşananları tanımlamak için metaforlar kullanılabilir. Duygusal dağılma sırasında kişiye uyarıda bulunulmalıdır. Presipitan olay ve gelişimsel görev bağları bireye farkındalık için sunulmalıdır. Bireyin deneyimleri geliştireceği direnç için dikkat edilmesi gereken bir konudur.

Olgu örnekleri… Genç yetişkinlik evresi… Özetle… olgu başvuru nedeni: Sinirlilik Uykusuzluk Gerçeklik yitimi Yaklaşım süreci: İlk görüşme 2. ve 3. görüşme Son seans Özetle…

Yetişkinlik evresi… Özetle… olgu başvuru nedeni: Doğum sonrası; Uykusuzluk Yorgunluk İsteksizlik Nedensiz ağlama Yaklaşım süreci: İlk görüşme İzleyen görüşmeler Özetle…

Krizin kişiliğin alt sistemleri bağlamında açıklanması Somatik sistem Uykusuzluk Yorgunluk Bilişsel sistem Bebek bakımı konusunda yetersizlik algısı Eşinin ilgisini kaybettiği inancı Duygusal sistem Yalnızlık Ambivalan duygular Çaresizlik- gerginlik- çökkün duygu durumu Davranışsal sistem Uyku problemleri Ağlamalar Bebeğin bakımını reddetme Kişilerarası sistem Sosyal ilişkilerde sınırlılık Çevreden uzaklaşma Duyguları paylaşmada güçlük İletişimsizlik Çevresel destek eksikliği

Krizin oluşumu ve rol oynayan etmenler Ebeveyn rolüne hazır olma denge durumu  eşinin reddi duyguları Anksiyete ve depresyon Azaltma gereksinimi Dengeleyici faktörlerin yokluğu Ambivalan duyguları fark etme ve kabullenmede güçlük Duyguları ifade edememe Bilgi beceri eksikliği Sonuç = belirtilerin yoğunluğu Çevreden geri çekilme Kriz