Öznesine GöreÖznesine Göre Etken Etken Edilgen Edilgen Dönüşlü Dönüşlü İ şteş İ şteş Nesnesine GöreNesnesine Göre Geçişli Geçişli Geçişsiz Geçişsiz Oldurgan Oldurgan Ettirgen Ettirgen
ÖZNES İ NE GÖRE ETKEN: ETKEN: Öznesi olan cümlelerdir. ED İ LGEN ED İ LGEN: -l, -n, (ıl, il, ul, ül; ın, in, un, ün) DÖNÜŞLÜ: DÖNÜŞLÜ: -l, -n, (ıl, il, ul, ül; ın, in, un, ün) İ ŞTEŞ İ ŞTEŞ: -ş; -leş, -laş
ÖRNEKLER Yaşlı adam bir hamlede merdiveni tırmandı. Kaymakam gelecek diye köy halkı yollara döküldü. Vücudum, kaskatı olmuştu, kulaklarım duymuyordu. Evi güzelce temizledi. Sınavın iptal edilece ğ ini söyledi. Ayrılık gecesini hiçbir zaman unutamadım. En güzel şiirler gençli ğ in uykusuz gecelerinde yazılır. Buz olmasın diye yollara tuz döküldü. Sınav sonuçları açıklandı. Anadolu’nun ücra bir kasabasına atanmış. Kokmuş etler imha edildi.
Evde bir süre oturuldu. Akşama kadar çarşıda gezildi. Ya ğ mur nedeniyle bahçenin duvarı yıkıldı. Adam mahkemece suçlu bulundu. Kadın, dizlerine vurarak dövündü. Yorgunlu ğ unu atmak için güzelce yıkandı. Üşümemek için battaniyeye sımsıkı sarındı. Çocuk koskoca çuvalı sırtlandı. Ayşe küpeler, kolyeler takındı. Annem gelece ğ imi ö ğ renince çocuklar gibi sevindi. Kocası eve gelmeyince karısı meraklanmış. Yüzmek için hemen soyundu. Bir Akdeniz kentinin tuz kokan sabahlarında uyanıyorum. Kadın etrafa bakındı.
Sen sahilde üzgün beklerken öpüşür ay ile sular. (k) Görünmez dallarda kuşlar ötüşür. (b) Kuru güz yaprakları uçuşuyor rüzgarda.( b) Onunla bir süre öylece bakıştık. (k) Sazı ellerine alan aşıklar saatlerce atıştı. (k) Onunla hemen her gün telefonlaşırım. (k) Yolcular durakta bekleşiyordu. (b) Türk-Yunan ordusu Sakarya’da savaştı. Pehlivanlar er meydanında güreştiler. Onunla istemeye istemeye barıştım. Sonunda ona kavuştum. Çocuklar bir süre sessizce bekleştiler. Sinemanın önünde arkadaşlarıyla buluşacak.
NESNES İ NE GÖRE GEÇ İ ŞL İ : GEÇ İ ŞL İ : Nesnesi olan cümlelerdir. GEÇ İ ŞS İ Z GEÇ İ ŞS İ Z: Nesne alamayan cümlelerdir. (Fiilin başına ONU zamiri gelmez.) OLDURGAN: -t, -r, -tır (ıt, it, ut, üt; r, ar, er ; tır, tir, tur, tür, dır, dir, dur, dür) OLDURGAN: -t, -r, -tır (ıt, it, ut, üt; r, ar, er ; tır, tir, tur, tür, dır, dir, dur, dür) ETT İ RGEN -t, -r, -tır (ıt, it, ut, üt; r, ar, er ; tır, tir, tur, tür, dır, dir, dur, dür) ETT İ RGEN: -t, -r, -tır (ıt, it, ut, üt; r, ar, er ; tır, tir, tur, tür, dır, dir, dur, dür)
ÖRNEKLER Çocuk, yazılı ka ğ ıdını dikkatlice inceledi. Ona do ğ um günü için yün kazak aldık. Adam, elindeki ekme ğ i bir yabancıyla paylaştı. Ahmet’in en küçük kardeşini yolda gördüm. Bütün gün tembel tembel oturduk. Ya ğ mur bütün gece durmadan ya ğ dı. So ğ uktan hepimiz üşümüştük. Bütün gün, çarşıda gezdik. Turistler, şehirdeki müzeleri gezdiler.
Adam öldü (geçişsiz) Adamı öldürdü. (oldurgan) Günler zor geçiyor.(g.siz) ---- Günlerini zor geçiriyor.(old.) Bu kitapları okudum (g.li) -----Bu kitapları okuttum.(ett.) Her şeyi kırdım (geçişli) Her şeyi kırdırdım (ettirgen) Araba durdu.(geçişsiz) Arabayı durdurdu (oldurgan) Daireyi boyadım.(g.li)----Yeni aldı ğ ım daireyi boyattım (ett.) Saçları uzamış (geçişsiz) Saçlarını uzatmış (oldurgan) İ şe başladım.(geçişsiz) Dersleri başlattım.(oldurgan) Her sabah koşarım.(g.siz)----- Yıllarca at koşturduk.(old.) Kumaşı ölçüsüne göre kestim. (g.li)-----Kumaşı ölçüsüne göre kestirdim.(ett.) Çocu ğ u ben uyuttum. Çocu ğ u erkenden yatırdım. Çocu ğ u güldürdüm.