Ölçme? Ölçüm ? Ölçüt ? Değerlendirme?

Geniş anlamıyla, herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla ya da sembollerle ifade etmektir.(Turgut 1986) Ölçme bir başka ifadeyle, nitelikleri (uzun, kısa, yüksek, derin, pahalı, vb) nicelendirme işlemidir. Ölçme, bireyin ya da bireylerin belli bir özelliğe sahip olma derecesinin sayısal olarak belirtilmesidir.

Sonuç olarak, ölçme birey ya da nesnelerin niteliklerinin uygun araçlar kullanılarak gözlenip, gözlem sonuçlarının sembollerle ifade edilmesi olarak tanımlanabilir. Boy uzunluğu Metreyle ölçüm alma Ali’nin boyu 168 cm. Kimya bilgisi Sınav yapma Ali 90 puan aldı. Cinsiyet Gruplama 10 erkek, 10 kız Sonuç olarak, ölçme birey ya da nesnelerin niteliklerinin uygun araçlar kullanılarak gözlenip, gözlem sonuçlarının sembollerle ifade edilmesi olarak tanımlanabilir. Boy uzunluğu Metreyle ölçüm alma Ali’nin boyu 168 cm. Kimya bilgisi Sınav yapma Ali 90 puan aldı. Cinsiyet Gruplama 10 erkek, 10 kız Nesnelerin, olayların özellikleri Gözlem Sayı Ya Da Sembolle ifade(ölçüm) Ölçme

Ölçek türleri Sınıflandırma Ölçe ğ i: Bu ölçekle elde edilen puanlar miktar göstermez, sadece bir ki ş i ya da nesneyi tanımlamak için kullanılırlar. Cinsiyet(erkek-kız), Ş ube kodu(4-A-4-B)…..Frekans, %, kay kare hesaplanabilir Sıralama Ölçe ğ i: Bir de ğ i ş ken bu ölçek kullanılarak ölçüldü ğ ü zaman, puanlar sıra dizisini gösterir. Her puan ayırımında e ş it bir ölçme birimi yoktur. İ li ş kiler e ş itli ğ in olmadı ğ ı terimlerle ifade edilirler, x y gibi. Ö ğ rencilerin ba ş arılarına, askerlerin rütbelerine, okulların ö ğ renci sayılarına göre sıralanması…ortanca, %, man-withney U testi vb. yapılabilir Aralık Ölçe ğ i: Bu ölçme biriminin keyfi bir ba ş langıç noktası vardır ve bu nokta sıfır ile tanımlanabilir; ancak sıfır ölçülen özelli ğ in yoklu ğ unu göstermez. Sıcaklık (termometre), zeka, ki ş ilik, ilgi, tutum gibi likert tipteki… Aritmetik ortalama, ss, pearson korelasyon katsayısı, t-testi, F testi Oran Ölçe ğ i: Sadece bu ölçekte elde edilen puanlar, de ğ i ş kenin gerçek miktarını yansıtır. Çünkü puanlar gerçek miktarı ölçer, ölçekte e ş it ölçme birimi vardır. Bu ölçekteli 0 yoklu ğ u belirtir. Gerçek(mutlak) sıfırdır. Harcanan kalori, bir testte yapılan hata sayısı, arkada ş sayısı, Boy uzunlu ğ u, a ğ ırlık, zaman, ya ş vb… yukarıdakilerine ek geometrik ortalamalar

ÖLÇMEDE HATA Ölçme sonuçlarına, ölçme aracına, ölçmeyi yapan ki ş iye ve ölçme ko ş ulları gibi pek çok faktöre ba ğ lı olarak hata karı ş mı ş olabilir. Gözlenen bir özelli ğ in gerçek de ğ erine ölçmeye karı ş an hatalar nedeniyle ula ş ılamadı ğ ından gerçek de ğ er, gözlenen puanlara dayalı olarak tahmin edilmeye çalı ş ılır.

Ölçmede hataya neden olan etmenler 1-)Ölçmeciden (ölçmeyi yapan kişiden) Kaynaklanan Hatalar Ölçmecinin taraflı davranması- ölçmecinin dikkatsiz davranması gibi durumlarda ortaya çıkan hatalar.örneğin ;kız öğrencilere ya da yazısı güzel öğrencilere 5 puan fazla not vermek. Ölçmeyi yapan kişinin şu özellikleri hataya yol açabilir. Yaşı Psikolojik(kişisel)özellikleri Motivasyonu Bilgi düzeyi Eğitim düzeyi

2-)ölçme Aracından Kaynaklanan Hatalar Yönergenin ve soruların anlaşılmaması, ölçme aracının birden fazla davranışı karmaşık ölçmesi, soruların iyi düzenlenmemiş olması, soruların okunamıyor olması gibi hatalar 3-)ölçmenin Yapıldığı Ortamdan Kaynaklanan Hatalar Sınav yerinin ısı, ışık ve havalandırmasının yetersiz olması, ses ve gürültünün rahatsız edici olması. 4-)ölçülen kişiden (öğrenciden) Kaynaklanan Hatalar Öğrencinin derse ve sınava tutumu, sorumluluğu, kişiliği, yorgunluğu, isteksizliği. 5-)Ölçme Aracının Çeşidinden Kaynaklanan Hatalar Sözlü sınav yerine, yazılı sınavın kullanılması

Hata Türleri Sabit hata, bir ölçmeden di ğ erine miktarı de ğ i ş meyen hatalara denir. Her ölçmede hata payı aynıdır. Terazinin 100g eksik tartması Sistematik hata, puanlayıcının yanlılı ğ ına veya ölçülen büyüklü ğ e göre de ğ i ş en hatadır. Kız ö ğ rencileri +5 puan, sınıf içi katılım +5 puan Tesadüfi hata, ölçmeyi yapan ki ş inin dikkatsizli ğ i, ölçme ortamı, ş ans ba ş arısı vb. gibi nedenlerden dolayı ortaya çıkan hatalardır. Puanların yanlı ş toplanması, ölçme anındaki psikoloji vb.

Ölçme araçlarının sınıflandırılması (Ölçek &Anket???) Güç testleri – Akademik başarı – Yetenek – Zeka Davranış testleri – Kişilik – İlgi – Tutum

TEST GEL İŞ T İ RME A Ş AMALARI Testin amacının Belirlenmesi Test ile ölçülecek özelliklerin belirlenmesi Geçerlik ve Güvenirlik Ön uygulamanın yapılması Madde yazımı ve madde havuzunun olu ş turulması Teknik denetim ve dil anla ş ılırlı ğ ının incelenmesi Uzman görü ş ü alma

TEST UYARLAMA A Ş AMALARI Ölçülmesi amaçlanan kavramın kültürdeki yeri Geli ş tirelim mi? Uyarlayalım mı? Faktör yapısı tanımlanmı ş ölçe ğ in geçerlik ve güvenirlik çalı ş malarının yapılması Uygulama ve analiz (Yapı geçerlili ğ i ve madde analizi) İ ki yönlü çeviri (Ölçme aracı ve yönergeri, vb.) Alan uzmanı +ölçme uzmanı (orijinal ve çevirinin incelenmesi) Dil e ş de ğ erli ğ i

GÜVENİRLİK Testin ölçmek istedi ğ i özelli ğ i ne derece do ğ ru ölçtü ğ ü ile ilgilidir. Bir ölçme aracının güvenilir olabilmesi için, duyarlı, kararlı ve tutarlı olması gerekir. Duyarlılık, Hatası az olan ölçmedir. Hata azaldıkça ölçme daha duyarlı olur. Kararlılık, Birden fazla ölçmenin aynı ya da yakın sonucu vermesidir Tutarlılık, Bir testi olu ş turan madde puanlarının testten elde edilen toplam puan ile dikkate de ğ er pozitif korelasyon vermeleridir. Ölçme sonuçlarının ne derece güvenilir oldu ğ unu belirlemek için kullanılan iki kavram “Güvenirlik katsayısı (0-1)” ve “güvenirlik indeksi” kullanılır.

KORELASYON Değişkenler arasındaki ilişkinin gücünü(düzeyini), yönünü açıklayan sayısal bir değerdir. r (korelasyon katsayısı) -1 ile +1 arasında değişik değerler alabilir. – düşük – orta – yüksek düzeyde ilişki Ayrıca (pearson)korelasyon sayısının karesi açıklanan varyansı verir. Yani bir değişkenin diğer değişkeni % kaç açıkladığını belirtir. (örn; r=0.80 ise R 2 =>%64)

Güvenirlik türleri Numaralarına göre tek/çift Yansız atama Güçlük düzeyine göre tek/çift Ölçülen özellikler dikkate alınarak eş maddeler iki parçaya ayrılabilir Güvenirlik Çok uygulamaya dayalı Test tekrar test Eşdeğer (paralel) form test Tek uygulamaya dayalı Testi yarılama (eşdeğer yarılar) Hoy’un varyans analizi KR-20, KR-21 Cronbach alpha

DİP NOT ! Değerlendirmeciler arası tutarlılık – Kendall’ın uyum katsayısı – Tekrarlı ölçümler için varyans analizi

GÜVENİRLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1. Ölçme aracına ilişkin faktörler – Testin uzunluğu – Uygulama yönergesi ve maddelerin ifadesi – Homojen maddelerden oluşma – Puanlamadaki nesnellik 2. Testi alan birey ve gruba bağlı faktörler – Motivasyon,uykusuzluk,hastalık vb 3. Uygulama koşulları ve zaman – Süre, ses, ışık

GEÇERLİK Bir ölçme aracının her ş eyden önce, ölçülecek özellik ya da özellikleri tam ve do ğ ru olarak ölçmesi ve ölçülmesi söz konusu olmayan ba ş ka özelliklerle karı ş tırılmadan ölçülebilmesidir. Bu nitelik aynı zamanda aracın kullanı ş maksadına hizmet etmesi demektir. – Matematik başarısını ölçmek için kullanılan testin sadece matematik sorularından oluşması.

Geçerlik Türleri Kapsam geçerliliği: “test maddeleri ölçülmek istenen davranışı yeterince yansıtıyor mu?”, Belirtke tablosu, uzman görüşü Ölçüt geçerliliği: “Eş zaman geçerliliği” ve “yordama geçerliliği” Yapı geçerliliği: İspatlanmayan, ancak ölçme ile fark edilebilen bu hipotetik olgulara “yapılar” denir. Amaç bu testten elde edilen puanlar, testin ölçtüğünü varsaydığı şeyi ölçüyor mu? yu belirlemek. AFA ve DFA Görünüş geçerliliği:

GEÇERL İ L İĞİ ETK İ LEYEN FAKTÖRLER Ölçme Sonuçlarının güvenirli ğ i: Bir testten elde edilen puanların geçerli ğ i, puanların güvenilir olmasını gerektirir. Ölçme Yöntemi ve madde sayısı: Bir testin ölçmeyi amaçladı ğ ı davranı ş ların iyi bir örneklemi olması beklenir. Bunun için hem testte yer alacak maddelerin sayıca yeterli olması hem de kaliteli olmaları beklenir. Puanlayıcı Yanlılı ğ ı: Ö ğ rencilerin teste veya yazılı bir sınava verdikleri cevapları puanlandırmada puanlayıcıların(ö ğ retmen, ara ş tırmacı vb.) yazının güzelli ğ i, ö ğ rencinin sınıf içindeki davranı ş ları gibi de ğ i ş ik faktörleri gözeterek fazla veya eksik puan vermesi geçerli ğ i dü ş ürecektir. Uygulama Ko ş ulları: Ölçmelerin standart, uygun ko ş ullarda yapılmaması da geçerli ğ i olumsuz yönde etkiler. Örne ğ in sınav ortamının uygun olmaması vb. gibi dı ş faktörlerin test puanlarına karı ş ması nedeniyle sonuçların geçerli ğ inin dü ş ece ğ i açıktır

Güvenirlik ve Geçerlik arasındaki ilişki Bir testin geçerli olması için öncelikle güvenilirlik ön şartını sağlamalı. Bir test güvenilir olabilir ama geçerli olmayabilir.

Güvenilir, geçerli değil

Geçerli, güvenilir değil

Güvenilir değil, geçerli değil.

Güvenilir ve geçerli

MADDE ANAL İ Z İ Madde özelliklerini incelemeye yönelik analizlerdir. Madde analizlerinde sıklıkla kullanılan iki istatistik madde güçlü ğ ü ve madde ayırt edicili ğ idir. Madde güçlü ğ ü, yetenek testleri, ba ş arı testleri gibi bilgi ve becerilerin ölçüldü ğ ü testlerde yer alan maddelerin do ğ ru cevaplanma oranını gösterir. Madde ayırtedicili ğ i, maddelerin ölçülen özellikle ilgili olarak bireyleri ne derece ayırt etti ğ ini gösterir. Testin ölçmeyi amaçladı ğ ı özelli ğ e yüksek düzeyde sahip olan bireylerle, dü ş ük düzeyde sahip olan bireyleri ayırt etme gücüdür.

ANKET İnsanların yaşama koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimlemeye yönelik bir dizi sorulardan oluşan bir araştırma materyalidir. Avantajları Farklı bölgelerden, çok daha büyük gruplara hızlı uygulama olanağı olması maliyetinin düşük olması Dezavantajları Cevaplayıcıyı güdülemede sorunlar olması Hazırlanan sorularının cevaplanmasının gerekliliği Duyarlı konularda bilgi toplanmasının güç olması

İ ÇER İĞİ NE GÖRE ANKETLER Anket, ölçülmek istenilen özelliklere göre bölümlere ayrılır ya da her amaç için ayrı bir anket hazırlanır. Ölçülen özelliğe göre 4 farklı soru grubu kullanılır. 1.Olgusal Sorular Demografik sorular (cinsiyeti, yaşı, mesleği, eğitim durumu, SED, eğitim programına katılmaları vb) 2. Bilgi Soruları Bir konuda (sosyal, politik, ekonomik vb. ) ne bildiklerini ve bilgiye ulaşma kaynaklarını belirlemeye yönelik 3. Davranış Soruları Tüketim alışkanlıkları, kurum içi iletişim davranışları, öğrenci davranışları vb gibi bireyin davranışlarını belirlemeye yönelik 4. İnanç ve Kanı Soruları Bir konuya veya objeye ilişkin duygu ve görüşlerini belirlemeye yönelik sorular (iş doyumu algısı, atama koşullarına ilişkin görüş, mesleğe ilişkin tutum vb )

ANKET GEL İŞ T İ RME SÜREC İ 1.aşama Problemi tanımlama 2.Aşama Madde yazma 4.aşama Ön uygulama yapma 3.Aşama Uzman görüşü alma

ANKET GEL İŞ T İ RME SÜREC İ Problemi Tanıma: Problem tanımlamada incelenecek temel değişken ve ilgili değişkenler kuramsal çerçeve ve ilgili araştırmalardan yararlanılarak belirlenmeye çalışılır. Değişkenlerin belirlenmesi, hem araştırmanın hem de hazırlanacak anketin sınırlarını belirlemeye yardımcı olur.

ANKET GEL İŞ T İ RME SÜREC İ Madde Yazma: Araştırmacı, alt problemlerde(amaçlarda) yer alan değişkenlerden yola çıkarak ihtiyaç duyulan verilerin toplanmasına yönelik maddeleri yazar. Açık uçlu sorular a.Yorumlama soruları b. Listeleme soruları c. Boşluk doldurma soruları Örnek: Size göre zihinsel engelli çocukların kaynaştırma uygulamalarında karşılaşılan sorunlar nelerdir? Lütfen yazınız. …………………………………………………………………………………………………………………………… Örnek: Size göre akademik başarısızlığın nedenleri nelerdir? Lütfen sıralayınız. …1) ………………………………………………………………………………………………………………………… …2) ………………………………………………………………………………………………………………………… Örnek: Kaç yıldır öğretmenlik yapmaktasınız? Lütfen yıl olarak yazınız……………………….

Kapalı uçlu sorular a.Sınıflama soruları b.Sıralama soruları c.Dereceleme soruları Sizlerin doldurduğu ölçek ve anketler

ANKET GEL İŞ T İ RME SÜREC İ Uzman Görüşü Alma ve Öne Uygulama Formunu Oluşturma: Bu aşamada, ilk olarak “ankette yer alan maddeler, ihtiyaç duyulan olgusal ve/veya yargısal verileri kapsamında ve toplamada ne derece yeterlidir?” sorusunun cevabı aranır. Ön uygulaması yapılacak olan anketin üç temel bileşeninden söz edilebilir: 1. Kapak sayfası ve sunuş yazısı 2.Anket cevaplama yönergesi 3.Anket soruları

ÖN UYGULAMA, ANAL İ ZLER VE ANKETE SON Ş EKL İ N İ VERME Ön uygulama, anketin geçerlilik ve güvenirliliğinin gözleme dayalı verilerle sorgulandığı bir aşamadır. Ön uygulama için gerekli örneklem büyüklüğü ve uygulama sonuçlarının nasıl değerlendirileceğini iki başlıkta söyleyebiliriz: 1.Soruların farklı özellikleri ölçmesi Anketle ölçülmesi istenen özelliklerden farklı olarak yer alan soruları ifade eder (demografik sorular gibi) Ön uygulama yapmak istenirse belirlenen örneklem büyüklüğünün %5i yeterli 2.Soruların aynı özellikleri ölçmesi Bireylerin belirli bir alana, konuya ilişkin tutumlarını algılarını, yeterliklerini saptamaya yönelik özellikleri ölçmesi- (bunun için bahsedilen geçerlik- güvenirlik analizlerinin yapılması gerekir) Ön uygulama faydalıdır (n=10-20)

ANKET UYGULAMA B İ Ç İ M İ Yüz yüze görüşme Postayla Telefonla Bilgisayar yoluyla Karma (anketlerin elden verilip posta ile araştırmacıya yollanması)

ANKET GEL İŞ T İ RMEDE KAR Ş ILA Ş ILAN BAZI SORUNLAR 1.Anketi kısa ve öz tutun Araştırmacı, gereksinim duyulan bilgiyi tam olarak tanımlamalı ve bu bilgiyi elde edebilmek için mümkün olan en az soruyu sormalıdır.Doğrudan ilgili olmayan sorulardan ve “bunu da bilsek fena olmaz” şeklindeki sorulardan kaçınılmalıdır. 2.Sorular tek bir amaca yönelik olsun Örneğin “XX firmasını güvenilir ve başarılı buluyor musunuz ?” sorusunda iki durum sorgulanmaktadır.Firma güvenilir bulunabilir, ancak başarılı bulunmayabilir. 3.Kafa karıştırıcı, yoruma açık sorulardan kaçının “Geliriniz nedir “ sorusu belirsiz bir sorudur.Gelirden yıllık/aylık, cevaplayanın/tüm ailenin, maaş/diğer tüm gelirler mi kastediliyor belli değildir.

ANKET GEL İŞ T İ RMEDE KAR Ş ILA Ş ILAN BAZI SORUNLAR 4.Sorularda basit ve tek anlama sahip sözcükler kullanın, katılımcıya tanıdık olmayan teknik terimler kullanmaktan kaçının Örneğin, hedef kitle eğitim düzeyi düşük bireylerden oluşuyorsa, sorunun içinde “vizyon”, bağlama göre farklı anlama gelebilen “manipülasyon“ gibi sözcükleri kullanmaktan kaçınmak uygun olacaktır. 5.Hazırladığınız soru listesi üzerinde geribildirim alın Sorulara hedef kitlenin aynı anlamı yükleyeceğinden ve ona göre cevaplayabileceğinden emin olunuz.Düz bir cümlenin olumsuzluğunu (mutluyum- mutlu değilim), zıt bir kutup(mutluyum-kötüyüm) kullanmaya göre daha yüksek iç tutarlık gösterdiği söylenebilir. 6.Kişisel ve gizlilik gerektiren hassas soruları anketin sonuna yerleştirin Rahatsız edici soruların erken orta çıkması, cevaplayıcıların anketi bırakmalarına neden olabilir.Bu nedenle cevaplayıcıların, anketin amacını anladıktan sonra tüm sorulara cevap vermeleri olanaklı olacaktır.

ANKET GEL İŞ T İ RMEDE KAR Ş ILA Ş ILAN BAZI SORUNLAR 7.Cevap kategorilerini mantıksal olarak düzenleyin Pratik veya mantıksal bir nedenle seçilmesi beklenmeyen bir seçeneğe ölçekte yer verilmemelidir. Örneğin, “Eşine onu sevdiğini ne kadar sıklıkla söylersin” sorusu için “asla” seçeneği yerine “hemen hemen hiç” seçeneği kullanılması önerilir. 8.Ankette belli bir konuda karşılaşılan güçlükleri veya tutum, kaygı gibi psikolojik özellikleri ölçüyorsanız olumlu ve olumsuz sorulara yer verin Kişilerin her konuyu ölçeğin aynı ucunda işaretleme eğilimi vardır.Ankette anlam itibariyle olumlu veya olumsuz sorulara yer verilmesi, bireylerin soruları bir bütün olarak algılayıp tümüne katılıp katılmamaktansa, her soruyu bağımsız olarak değerlendirmelerine yöneltebilir. 9.Uygun bir kategori dili ve mantığı seçin Bazı durumlarda cevaplayıcıların bir ifadeye katılıp katılmadıklarını değerlendirmede,” 1.Katılıyorum” ve”2.Katılmıyorum” seçenekleri yeterli olabilir.

ANKET GEL İŞ T İ RMEDE KAR Ş ILA Ş ILAN BAZI SORUNLAR 10.Açık uçlu sorulardan ve sorularda “diğer” seçeneğini kullanmaktan kaçının Cevaplayıcılarda anketi cevaplamada isteksizlik oluşturan, cevaplayıcının yazma yazma yetersizliğin bulunması ihtimali nedeniyle açık uçlu sorulardan; kendilerine sunulan soruları beğenmeyenler için kolaya kaçmanın bir yolu olan “diğer” seçeneğini sorularda kullanmaktan kaçınınız. 11.Kategorileri gereksiz bir şekilde çoğalmaktan kaçının Tipik bir soru şöyledir: Medeni durumunuz. 1.Bekar 2. Evli 3.Dul 4.Boşanmış 5.Ayrı Bu tip bir soru, genellikle normal bir aile yapısını ayırt etmek için kullanılır.Amaç böyle ise gereksiz ayrımlardan kaçınılarak seçenekler, “1.evli ve eşiyle yaşıyor 2.Diğer “ şeklinde düzenlenebilir.Amaç sadece kişinin evli olup olmadığını belirlemek ise cevap seçenekleri, “1.Evli 2.Bekar” şeklinde olabilir.

ANKET GEL İŞ T İ RMEDE KAR Ş ILA Ş ILAN BAZI SORUNLAR 12.Ölçek noktalarını gereksiz şekilde çoğaltmaktan kaçının Derecelemeli ölçeklerde ölçek noktalarının(seçeneklerin) gereksiz çoğaltımı, cevaplayıcıyı cevap düzeylerindeki çok küçük farklar arasında rahatsız edici ve kafa karıştırıcı bir tercih yapmaya itebilir.Örneğin; Asla Nadiren Ara sıra Neredeyse Sık sık Çok sık Nereyse Daima sık sık Daima Araştırmalar sonucu birçok deneğin, cevap düzeyin altı veya yediden daha fazla olması durumda güvenilir bir şekilde ayırım yapamadığını göstermektedir. 6-7 den fazla olması güvenirliliği etkiler 4-5 yeterince güvenilir 13.Orta noktası (nötr/tarafsız) olan ölçekleri dikkatli kullanınız Nötr cevapların kullanımının mantığı, kişinin kendisine yöneltilen bir soruya karşı belli bir yönde cevaplama olmaması durumunda, cevap verme olasılığının artacağıdır.

ANKET GEL İŞ T İ RMEDE KAR Ş ILA Ş ILAN BAZI SORUNLAR 14.Cevaplayıcılardan cevap kategorileri arasında sıralama istemekten kaçının Cevaplayıcılar, bir defada yaklaşık altı seçenekten fazlasını mantıklı olarak sıralayamazlar Ayrıca birçoğu yönergeleri yorumlamakta hata yapar ve böylece de cevap verirken yanlışlık yapar. 15.Sorular, cevaplayıcıyı yönlendirmemelidir. Soru katılımcıyı belli bir yönde (olumlu veya olumsuz ) cevap vermeye yöneltmemelidir.Örneğin, ”Polisin halkla ilişkisini iyi buluyorsunuz, değil mi?”. Sorusu olumlu cevap vermeye yönelten yanlı bir sorudur.