Mesleki rehberlik Kendini tanıma Meslekleri tanıma Niteliklerine uygun meslek seçme Seçilen mesleğe hazırlanma Mesleki yönden gelişme Yetenek ve ilgi önemlidir. 1

Mesleki Gelişim süreci Uyanış ve farkında olma (5-12) İnsanların farklı uğraşları olduğu Farklı meslekler fak edilir Meslekleri keşfetme ve araştırma (13-14) Mesleklerin benzer ve farklı yönleri keşfedilir Yeni yönleri araştırılır Karar verme (15-18) Kişi mesleğine karar verir. Hazırlık (18-23) Seçilen mesleğe hazırlanılır İşe yerleşme (23+) Birey kazandığı bilgi ve becerileri uygular. 2

Holland’ın Tipoloji Kuramı Holland’ a göre meslekseçimi bireyin kişiliği ile çevresinin uyumu sonucu gerçekleşmektedir. Kişilik özellikleri ile mesleki yönelişler arasında sıkı bir ilişki vardır. Holland bireylerin kişilik özelliklerini 6 grupta ele almıştır. Her bir grup çeşitli kültürlerin. akranların ve sosyal etkileşimininürünüdür. Holland tipolojikuramını geliştlrirken şu ilkeleri benimsemiştlr: Meslek seçimikişiliğin ifadesidir. Mesleküyeleri benzer kişilik özelliklerine ve özgeçrntşe sahiptir. Meslek grubundakiler birbirlerine benzedikleri için uyaran ve sorunlara aynı tepkide bulunur ve benzer çevrede yaşarlar. Mesleki doyum, meslekte kararlılık ve başarılı olma bireyin kişiliği ile çevresi arasındaki ımabağlıdır.

4 Kişilik TipleriKişilik ÖzellikleriMeslekler Gerçekçi Sabırlı, hoşgörülü, pratik, maddeci Elektrikçi, mühendis, beden eğitimi öğretmeni Araştırıcı Entelektüel, analitik düşünen, titiz, bağımsız, içedönük. Biyolog, matematikçi, fizikçi, astronot. Artistik Coşkulu, hayalci, sezgisel, etkileyici Yazar, ressam, mimar Sosyal Yardımsever, sorumluluk sahibi, empatik anlayışı gelişmiş İnsan kaynakları uzmanı, sosyal hizmet uzmanı, akademisyen, öğretmen Girişimci Dışadönük, kendine güvenen, sosyal, konuşkan Satıcı, pazarlamacı, politikacı, avukat Geleneksel Dikkatli titiz,,itaatkarVeznedar, postacı Holland’ın Tipoloji kuramı

Roe’nin ihtiyaç kuramı İnsanlara yakın meslekler İnsanlardan uzak meslekler 5 Psişik enerji neye yönelmişse. yetenek. ilgi ve tutumlar o alanda gelişir ve özel yetenek oluşur. Yaşantılardaki doyum ve hayal kırıklıkları lhtlyaçlarm önceliğini belirler. Meslek seçimi psikolojik ihtiyaçların doyurulmasıdır. Çocukluk yıllarındaki anne/baba ve çocuk ilişkisi önemlidir.

Geinzberg'ın gelişim kuramı Ginzberg'e göre meslek seçim kararı 0-22 yaş arasında verilmektedir. Meslek seçimi geri çevrilemez ve dönülemez bir süreçtir. Bu süreç bireyin istekleri ve sağlanan olanaklar arasında bir uzlaşmadır. Meslek gelişim süreci üç dönemde oluşur: 1. Hayal dönemi: Bu dönemin gelişim görevi oyunu bırakıp işe yönelmedir. Çocuklar küçük yaşlarda hoşlandıkları faaliyetlere girmek ister. Dönemin sonunda başarı elde etme ve ebeveynlerin onayı işe yönelmede etkilidir. Meslek değerlerini etkileyen diğer bir unsur özdeşimdir. Çocuk yetersizliğini, güçlü yetişkinlerle özdeşim kurarak gidermeye çalışır. Hayal dönemi, gerçeklikten uzak, zevk ve arzulara yöneliktir.

2. Deneme dönemi: Bu dönem ilgi, yetenek, değer ve geçiş basamaklarından oluşur. İlgi basamağında, ilgilerin önemini anlama ve tercihleri ilgilere dayandırma görülür. Yetenek basamağında, meslek seçimi için yeteneklerin önemi artar. Değer basamağında, birey hem topluma hizmet etme isteği duyar hem de farklı doyum arama davranışları içine girer. Geçiş basamağında genç, gerçekçi seçimler yapması gerektiğinin farkına varır ve yetenek ve becerilerini deneyeceği çevreler arar.

3. Gerçekçi dönem: Bu dönem araştırma, billurlaşma ve belirleme basamaklarından oluşur. Araştırma basamağı üniversiteye girişle başlar, hedeflerin daralmasıyla son bulur. Bu basamakta birey mesleklerin kazancı hakkında araştırmalar yapar. Billurlaşma basamağında birey kesin kararlar verir. Belirleme basamağında ise birey, bir iş tutarak seçimlerini pekiştirir. Bireyin uygun seçimler yapmasında; gerçeklık kontrolü, uygun zaman perspektifinin gelişti- k zevki erteleme ve mesleki planları gerçeklerle uzlaştırma önemlidir.

KİŞİSEL REHBERLİK Kişisel rehberlik hizmetleri bireylerin gelişimsel görevlerini yerine getirmesine yardımcı olacak şekilde düzenlenmelidir.

Bazı problem alanları * Başkalarıyla ilişkilerden kaynaklanan problemler * Cinsiyetten ve kız-erkek ilişkilerinden kaynaklanan problemler Aşka ve evliliğe dair problemler Sağlıkla ilgili problemler Aile yapısından ve aile içi ilişkilerden kaynaklanan problemler Kedine güven. korku. kaygı. gibi iç yaşamla ilgili problemler Değer yargıları ve paradıgmalarla ilgili problemler Benlik tasarımı ile ilgili problemler. belirgin olarak yaşanan kişisel problemler arasında sayılabilir (

Bu eğitim sürecinde öğrencilerin kişisel sosyal gelişim ihtiyaçlarını karşılayarak onların kişisel gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak amacıyla yürütülecek rehberlik hizmetlerine “kişisel rehberlik” denilir. Kısacası kişisel rehberlik her türlü kişisel problemin çözümüne yönelik ve problemin çözümüne yönelik yardım hizmetlerini kapsar.

Günümüzde gelişimsel yaklaşım açısından bu hizmetlerin yürütülmesi gerektiği anlayışı benimsenmektedir.

Gelişimsel yaklaşım; rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin, program veya meslek seçimi sorunlarıyla sınırlandırılmasına bunalım durumlarında düzeltici, çare bulucu yardımlar sağlamaya yönelik yapılan hizmetlere tepki olarak geliştirilmiştir.

Gelişimsel yaklaşıma göre, bireyin gelişimi süreklidir ve bütündür. Yani rehberlik hizmetleri yaşamın tüm aşamalarında yerine getirilmesi gerekir. Gelişimsel rehberlik sadece bireyin zihin ya da duygu gelişimini konusunda karar vermeden çok bireyi bütün olarak ele alır.

Kişisel problemler bireyin sosyal ilişkileri ile yakından ilgili görüldüğünden son yıllarda bu boyut için kişisel sosyal rehberlik ve psikolojik danışman deyimi kullanılır. Kişisel sosyal gelişim alanında çocuğun temel ihtiyacı yaşamayı öğrenmektir.

Kişisel Rehberlik Hizmetlerinin Dayandığı Bazı Yaklaşımlar Davranışçı yaklaşım; insanların yeni davranışları öğrenebildiklerinden hareket ederek, psikolojik danışma ve rehberlik sürecinde de daha önce öğrendikleri olumsuz davranışları değiştirerek bu davranışların yerine yenisini öğrenebileceklerini savunur. Bu yaklaşım açısından kişisel rehberlik kapsamında ele alınacak konuların somut ve gözlenebilir nitelikte olması gerekir. Bireylerin davranışları hakkında bilgiler edinip bunlar üzerinde yoğunlaşmak oldukça önemli ve gerekli olmakla birlikte, zihinsel süreçlerin ve duygularını göz ardı edilmesine yol açmaktadır.

Psikanalitik Yaklaşım Freud'a göre bireylerin davranışlanna yön veren iki temel dürtü vardır. Bu dürtüler cinsellik ve saldırganlıktır. Ne var ki bu dürtüler toplum tarafından hoş karşılanmazlar. Bu nedenle de Freud bireylerin cinsellik ve saldırganlık eğilimlerini baskı altında tutmaya çalıştıklarını ifade eder.

Bilinçaltı. toplum tarafından hoş karşılanmayan. istenmeyen arzu, istek ve dürtülerin bastırıldığı yerdir. Cinsellik ve saldırganlık bunların başında gelmektedir. Bilinçaltında yoğunluğunu ve etkinliğini kaybetmeyen bu dürtüler bilinç düzeyinde olmasalar bile bireyin davranışlarını büyük oranda etkilerler. Örneğin, kekeleyen bir bireyin bu davranışı Psikanalitik yaklaşıma göre cinsellik ya da saldırganlık dürtülerini bilinçaltına itmiş olmasından kaynaklanmaktadır.

Kişilik

Psikanalitik kuram cinsellik ve saldırganlığa aşırı derecede vurgu yapması ve insanı bilinçdışı öğelerin yönlendirdiği bir varlık olarak ele alması açısından eleştirilrnektedir. Bununla birlikte insanın yaşamında. sosyal kabul görme amacıyla ket vurduğu davranışların olduğu da göz ardı edilemez. Bu noktadan hareketle psikanalitik yaklaşıma göre yürütülecek kişisel rehberlik faaliyetlerinin daha çok bireyin istek. arzu ve dürtülerine ağırlık vererek. sosyal kabul görmek amacıyla bastırılan davranışlar üzerinde yoğunlaşacağını söyleyebiliriz.

Akılcı Duygusal Yaklaşım Kurucusu Albert Ellis'tir. Ellis akılcı duygusal teraplyi danışmanlarıyla yapmış olduğu psikanalitik uygulamalar ve deneyimler sonucu geliştirmiştir. Ellis'e göre insanlar mantık dışı inançlara eğimli olarak dünyaya gelirler. Davranışların temelinde yatan temel neden de bu mantık dışı inançlardır. Bu nedenle de davranış değişimi. Düşüncelerin değiştirilmesiyle sağlanır.

Hümanistik (insancıl) Yaklaşım İnsanın Hümanistik (insancıl) Yaklaşım iYi, güvenilir ve değerli bir varlık olduğu felsefesinden yola çıkar. Rogers'e göre her birey; Özgürdür. kendisi için ve kendi başına kararlar verebilir. Mantıklıdır. doğruyu ve yanlışı en iyi biçimde değerlendirir. Benlik ve kişilik bütünlüğüne sahiptir. Hem biyolojik yapısı hem de çevre tarafından etkilenir. Değişme yeteneğine sahiptir.