Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi Metodoloji 13 Nisan 2016 Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Ankara Prof.Dr. Recep YURTAL Sanayi Suyu Sektör Analizi

Kaynaklar  Adana ASKİ ASKİ Stratejik Plan ve Faaliyet Raporları  Adana ASKİ Bilgisayar Kayıtları  Adana İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,  Adana OSB Kayıtları  DSİ, Tahsisler Şube Müdürlüğü Kayıtları  DSİ, Yeraltısuyu Şube Müdürlüğü Kayıtları  Su Yönetimi Genel Müdürlüğü (2013), Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi  T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 2014 tarihli “Türkiye 81 İl Sanayi Durum Raporu  T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından, Etüt-Proje Mühendislik Hizmetleri Teknik Şartnamesi  Temelsu, 2013, DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, Seyhan Havzası Master Plan Raporu

Sanayi Suyu Sektör Analizi Havzanın büyük bir kısmını oluşturan Adana ve Kayseri illeri sanayinin oldukça yoğun olduğu illerimizdendir. Kayseri ilinin havzaya giren kısmı sanayi faaliyetlerinin olmadığı yerleşkelerdir. Adana İline ait Sanayi Sektörü Dağılımları,T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 2014 tarihli “Türkiye 81 İl Sanayi Durum Raporu “ undan elde edilmiştir. Adana İline ait Sanayi Sektörü Dağılımları incelendiğinde %20 ile Gıda Ürünlerinin ilk sırada yer aldığı, bunu sırayla Kauçuk ve Plastik Ürünleri İmalatı, Fabrikasyon metal ürünleri imalatı, Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı, Tekstil ürünleri imalatı izlemektedir. Diğer Sektörlerin oranı %5’ in altındadır Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi Seyhan Havzası içerisinde sanayi kuruluşlarının çoğu, Aşağı Seyhan Ovası Alt Havzası içerisinde bulunmaktadır. Sanayi Tesissilerinin büyük bir kısmı Adana Organize Sanayi Bölgesinde yer almakta, Adana Organize Sanayi Bölgesi de suyunu Ceyhan nehrinden temin etmektedir. Bu hizmeti OSB kendi imkânları ile sağladığından ASKİ kapsamında değildir. Su kaynağı olarak Ceyhan Nehri kullanıldığından, Seyhan Havzası su bütçesi hesaplarına bu kullanım dahil edilmemiştir. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından, Etüt-Proje Mühendislik Hizmetleri Teknik Şartnamesinde, Organize Sanayi Bölgeleri için 0.40 lt/sn/ha ( l/gün/ha) içme-kullanma suyu tüketimi öngörülmüştür. Küçük Sanayi Sitesi için dükkân başına 6 kişi kabul edilmiş ve kişi başı su ihtiyacı 100 lt/kişi/gün olarak belirlenmiştir. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KSS ve OSB’ler altyapı projeleri tasarım kriterlerinde bulunan bu değerler tüketim verileri elde edilemeyen tesisler için kullanılmıştır. Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi (AHSOSB) ‘nin resmi web sayfasında ilan edilen 2015 yılı su tüketimi toplam m3/yıl olmuştur T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün, Mersin-Adana Planlama Bölgesi, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında AHSO’nun 1350 ha alan üzerine kurulu olduğu belirtilmektedir. Bu durumda 2015 yılı toplam tüketimine göre birim alan başına 0,39 l/s/ha su tüketiminin olduğu görülür. Bu değer Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı şartnamesinin 0,40 l/s/ha değerine çok yakındır. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KSS ve OSB’ler altyapı projeleri tasarım kriterlerinde bulunan bu değerler, alansal olarak bilinen ve tüketim verileri elde edilemeyen tesisler için kullanılmıştır. Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi B ö lgesi (AHSOSB) Su T ü ketimi (AHSOSB Web Syafası)

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Havzadaki 34 ilçe ve belde belediyesine ait imar planları ve yerleşim alanları incelenmiş, Pazarören, Elbaşı, Feke, Adana Doğan Yerleşimi, Adana Suluca Yerleşimi, Karataş, Tuzla, Pozantı, Akçatekir, Saimbeyli, Tufanbeyli, Burçköy, Ulukışla, Pınarbaşı ve Aktoprak belde ve ilçelerinde sanayi tesisi ve küçük sanayi siteleri olduğu görülmüştür. Akmescit Beldesi’nde küçük sanayi alanı planlanmaktadır. Havzada tek organize sanayi sitesi olan Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi, Sarıçam İlçesi sınırları içinde Suluca Belediyesi yanında bulunmaktadır. Havzada bulunan küçük sanayi siteleri ise Pınarbaşı ve Tomarza’da bulunmaktadır. Çamardı Küçük Sanayi Sitesi proje aşamasındadır.

Seyhan Havzası’nda Küçük Sanayi ve Organize Sanayi Bölgeleri ve Alanları

Sanayi sektörlerinin birim üretime karşılık su tüketimleri Literatürde sanayi sektörlerinin birim üretime karşılık su tüketimleri verilmektedir. Sanayi tesislerinin üretim kapasitesi ve üretim teknolojilerine bağlı olarak su tüketimleri fark edeceği için kullanılacak suyun tekstil, gıda, metal, maden gibi alt sektörlere ait su kullanım tahmini güçtür. Aşağıdaki tabloda verilen değerler tahsisi bulunmayan değerlerin tahmini ile tahsisi elde edilenler için de teyit amaçlı kullanılmıştır. Endüstriler için özgül debiler ve kirlilik yükleri, 1kg BOİ7=0,85 kg BOİ5 (Henze vd., 2002) (SYGM, 2013)

Atıksu Miktarları Seyhan havzasında yer alan sanayi tesislerine ait atıksu miktarları da TEMBİS’ten ( Tehlikeli Maddeler Bilgi Sistemi) elde edilmiş, her ne kadar TEMBİS’e işlenen verilerden olmakla beraber Seyhan Havzası pilot projelerden olmadığı için tesislere ilişkin bilgiler saha çalışması ile desteklenmemiş olduğu bildirilmiş olsa da sanayi tesislerinin su tüketimlerinin tahmininde yararlanılmıştır. Seyhan Havzasındaki Sanayi Tesislerine Ait Proses Atıksu Miktarları (m3/gün) (SYGM, TEMBİS Veri Tabanı)

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Adana’da OSB dışında yaklaşık 80 adet sanayi tesisi bulunmaktadır, bu tesisler kendi sularını kendi açtıkları kuyular ile temin etmektedirler. Master Plan Raporunda da belirtildiği üzere bu kuyulara ait ölçüm veya kayıt elde edilememiştir. Sanayi kuruluşlarının pek çoğu, içme suyu olarak şebeke suyunu kullanmalarına rağmen proses suları için kendi açtıkları kuyuları kullanmaktadırlar. Üretim kapasitesi ve üretim teknolojilerine bağlı olarak fark edeceği için kullanılacak suyun tekstil, gıda, metal, maden gibi alt sektörlere ait su kullanım tahmini güçtür. Belirlenen sanayi sektörlerinin açtıkları kuyu verimleri ile halihazırda sanayi amaçlı yapılmış tahsislerden bir tahmin yapılmaya çalışılmıştır. Bu da üretim kapasitesi ve kullanılan teknolojiye bağlı olduğundan farklılık arz edebilir. Aşağı Seyhan Ovası Alt Havzası içerisinde yer alan ve kendi açtıkları kuyularla üretim yapan sektörler incelendiğinde en fazla kullanımın polyester sanayi ile tekstilde olduğu görülmektedir. Bunu sırayla meyve suyu, hurda, beton, akaryakıt ve un fabrikaları takip etmektedir. Diğer sektörlerin genelde 2-3 l/s su tüketimleri olduğu anlaşılmaktadır. Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Seyhan Havzasında Şişeleme, Maden, Termik Santral gibi sektörlere verilmiş su tahsisleri DSİ’den temin edilerek de sanayi suyu ihtiyaç tahmininde kullanılmıştır Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Seyhan Havzasında Göksu ve Seyhan Alt Havzalarında Sanayi için Yeraltı Su Kaynaklarından Verilen Tahsisler (Kaynak: DSİ’ den 2015 yılında derlenmiştir)

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Seyhan Havzasındaki Sanayi Tesislerinin su tüketimleri tahmininde tahsisler öncelikli olarak değerlendirilmiş, bunun yanında literatürden elde edilen sektörlerin birim üretime karşılık su tüketimleri, havzanın suyunu kullanmayan, ancak düzenli ölçümleri ve kayıtları bulunan Adana OSB’nin sektörlere göre birim su tüketimleri, Proses Atıksu Miktarları, sanayi tesislerinin üretim kapasiteleri de dikkate alınarak alt havzalara göre tahmin edilmiştir Sanayi Sektörünün içme-kullanma suyu ihtiyacı İçme-Kullanma Sektör Analizi kapsamında değerlendirilmiş, Sanayi Sektörü Su İhtiyacı olarak proses suları ve şişeleme tesislerinin ihtiyaçları dikkate alınmıştır. Seyhan Havzasında Şişeleme, Maden, Termik Santral gibi sektörlere verilmiş su tahsisleri DSİ’den temin edilerek de sanayi suyu ihtiyaç tahmininde kullanılmıştır.

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Seyhan Havzasında Göksu ve Seyhan Alt Havzalarında Sanayi için Yerüstü ve Yeraltı Su Kaynaklarından verilen tahsisler elde edilerek sınıflandırılmış, tahsis miktarı verilmemiş olanlar için benzer sektör ve kuyu verimleri dikkate alınarak tahmin yapılmış ve Göksu ile Seyhan Alt Havzaları için mevcut durumdaki Sanayi Sektörü Su Tahsisleri elde edilmiştir. Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi ALTHAVZA Yerüstü (Tahsis)Yeraltı (Tahsis) m3/yılhm3/yılm3/yılhm3/yıl ZAMANTI---- GÖKSU , ,07 SEYHAN , ,76 TOPLAM = , ,33 Seyhan Havzası Sanayi Amaçlı Yerüstü ve Yeraltı Su Tahsisleri Toplamı

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi (AHSOSB) Yıllık Su Tüketiminin yıllara göre artışından yararlanarak sanayi su ihtiyacının yıllar itibarı ile artışının tahmin edilmesi düşünülmüş, ancak; AHSOSB’un Yıllık Su Tüketiminin yıllara göre değişimi incelendiğinde düzensiz bir artış gözlenmiştir. Bu düzensiz artıştan yararlanma imkanı olmamıştır. Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi YILSu Tüketimi (m3) Önceki Yıla Göre Artış (%) ORTALAMA Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi (AHSOSB) Yıllık Su Tüketimi

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Hali hazırda kuyulardan kullanılan proses suyu ölçüm ve kaydı yoktur, ancak ilgili kurumlar en kısa sürede sağlıklı bir ölçüm ve kayıt sistemi konusunda kararlı görünmektedir. Bu nedenle şimdilik yıllar itibarı ile sanayi su ihtiyacındaki artış için yaklaşık bir tahminde bulunulmuştur. Yıllar itibarı ile Göksu Alt Havzasında sanayi su ihtiyacında büyük bir artış beklenmemektedir. Sanayinin yoğun olduğu Seyhan Alt Havzasında gerek üretim potansiyelinin, gerek yeni sanayi tesislerinin açılabileceği düşünülürse yıllar itibarı ile bir artış söz konusu olacaktır. Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi

Sanayi Sektörü Su İhtiyacı Seyhan havzası sanayi suyu ihtiyacı için, global olarak sektörlerin dağılımındaki değişiklik ile sanayileşmenin ve üretim hacminin artışı da dikkate alınarak sanayi suyu kullanımında yıllık su tüketimi artışı beklenirken, ve proses suyunun kullanımında yeni teknolojilerin ve tekniklerin kullanımı, kayıp-kaçakların azaltılması, ölçüm ve kayıtların sağlıklı yapılması durumunda verimlilikten dolayı beklenen artış hızında azalma beklenebilir. Zamantı Alt Havzasında sanayi sektörü su kullanımı yoktur. Şu ana kadar açıklanmaya çalışılan kabullere göre yılları arası Sanayi Su İhtiyacı yıllara göre tahmin edilmeye çalışılmıştır Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi

İçme-Kullanma Sektörel Su Tahsis Modeli Seyhan Havzası Alt Havzalara ve Yıllara göre Sanayi Suyu İhtiyacı Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi

Turizm Bölgeleri Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi Karataş İlçesi ve Tuzla Beldesi’nde, sahil yerleşimi olmaları nedeniyle turistik tesis alanları fazladır. Bunun dışında Aladağ ve Yüreğir İlçesi sınırlarında turistik tesis alanları bulunmaktadır. Adana Doğan Yerleşimi imar planında görülen Turistik Tesis Alanı, Yüreğir İlçesi sınırlarına dahildir. ADI Alt Havza YERLEŞİM TİPİ ALAN TİPİ ALAN ADEDİ ALANI (HEKTAR) AladağSeyhanİlçeTuristik Tesis Alanı10,38 Adana Doğan YerleşimiSeyhanYerleşim Günübirlik Tesis Alanı7042,61 Turistik Tesis Alanı54,4 Adana Organize Suluca YerleşimiSeyhanYerleşimGünübirlik Tesis Alanı22,33 KarataşSeyhanİlçe Turistik Tesis Alanı43,2 Günübirlik Tesis Alanı95,47 TuzlaSeyhanBelde Turistik Tesis Alanı69,94 Günübirlik Tesis Alanı33,95 TufanbeyliGöksuİlçeGünübirlik Tesis Alanı11,3 TURİSTİK TESİS ALANI TOPLAM 17,92 GÜNÜBİRLİK TESİS ALANI TOPLAM 55,66

Turizm Bölgeleri Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi Alt Havza Turizm Alanı (ha) Su İhtiyacı (hm3/yıl) Zamantı- - Göksu1,3 0,01 Seyhan72,28 0,53 Alt havzalara göre hesaplanan Turizm Alanları, 100 kişi/ha kabulü ile nüfusa dönüştürülüp, 200 l/k/ gün ile çarpılarak Turizm Sektörü yaklaşık Su İhtiyacı hesaplanmıştır.

ÖZET Seyhan Havzası’nda sanayi sektöründe üretim hacmindeki artışa rağmen su kaynakları tüketiminde azalma olmuştur. Bunun temel sebepleri olarak; yeni teknoloji ve tekniklerin kullanımına bağlı olarak sanayi sektöründe su kaynaklarının daha verimli bir şekilde kullanılması, kayıp-kaçakların azaltılması, ölçüm ve kayıtların daha sağlıklı yapılmasına bağlı olarak da daha az miktardaki su kaynakları ile ihtiyaçların giderilebilmesi yer almaktadır. Seyhan Havzası sanayi suyu kullanımında, yapılan kabullere bağlı olarak, yılları arası sanayi su ihtiyacının yıllara göre tahmini yapılmıştır. Alt bölge ölçeğinde mevcut ve gelecek koşullar için oluşması öngörülen koşullar aşağıda özetlenmektedir. Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planı Hazırlanması Projesi Alt BölgeMevcut KoşullarGelecek Koşullar Su Tüketimi (hm3/yıl) Su Bütçesi’ne Oranı (%) Su Tüketimi (hm3/yıl) Su Bütçesi’ne Oranı (%) Zamantı--- Göksu3,220,183,97 Seyhan49,360,8264,16