Kim Korkar Linux’tan

Linux Ortaya Çıkışı

Linux Nedir?

Genel Kamu Lisansı Genel Kamu Lisansına sahip yazılımlar İngilizce “free” sözcüğüyle tanımlanır. Bu “free” sözcüğü “bedava” anlamında kullanılmamıştır; “özgür” anlamında kullanılmıştır. GNU lisansı altındaki bir ürünün ücreti olabilir ama mutlaka “özgür” olmalıdır. Özgürlükten kastedilen; ürünün özgürce kullanılması, özellikle kaynak kodunun serbestçe dağıtılması ve bu kaynak kod üzerinde serbestçe geliştirmelerde bulunulabilmesidir. GKL lisansına sahip bir program geliştirildiğinde, yeni ve gelişmiş sürüm de otomatik olarak GKL altında olacaktır; yani kodu geliştirenler yeni kaynak kodlarını da isteyen herkese gene “özgür” olarak vermelidir.

Linux Çeşitleri Aslında tek çeşit LINUX vardır; o da GNU-LINUX’tur. LINUX dünyasına bir kez ayağınızı attıktan sonra sürekli olarak, “Debian LINUX”, “Suse LINUX”, “Ubuntu LINUX”, “RedHat LINUX” isimlerini sıkça duyacaksınız. Bu isimler, LINUX çeşltlerinin isimleri değil, çeşlitli GNU-LINUX dağıtımlarının isimleridir. “Dağıtım” sözcüğü üzerinde durulması gereken bir sözcük, çünkü artık bu sözcüğü çok duyacak ve çok kullanacaksınız.

Dağıtım Paketleri Her dağıtım kuruluşlu kendi kurulum yazılımını geliştirir, dağıtım paketinde yer almasını uygun gördüğü uygulama programlarını pakete ekler (örneğin web tarayıcı olarak Mozilla firefox, Netscape, Galeon, Konqueror gibi yazılımları, masa üstü yönetimi için KDE, GNOME gibi yazılımları seçip dağıtımlarına yerleştirir) ve dağıtımı piyasaya sürer. Gerek LINUX, gerekse birçok uygulama yazılımı GKL ile dağıtılan “özgür” yazılımlar olduğu için bunlarla oluşturulan dağıtım paketleri de GKL ile dağıtılır. Neredeyse hiçbirine para ödemek zorunda olmazsınız. Bir kez kurulduktan sonra, tüm dağıtımlar neredeyse birbirinin aynı LINUX bilgisayarı oluşturur. Örneğin, Mandriva dağıtımında Apache web sunucusu ile ilgili dosyalar /var/www dizini altına yerleştirilirken aynı dosyalar bir başka dağıtımda /home/httpd dizini altına yerleştirilebilir. Sonuçta her ikisi de web sunumunu Apache ile yapar, Apache ayar dosyalarının isimleri ve içerikleri aynıdır ama yerleri değişliktir.

LINUX öğrenmek ve kullanmak açısından dağıtımın Ubuntu mu olduğu, yoksa Debian mı olduğu pek fazla farketmez. Ancak size önerimiz sık sık dağıtımınızı değiştirmemenizdir. LINUX yüzlerce dizin içine yerleştirilmiş binlerce dosyadan oluşan büyük bir işletim sistemidir ve çeşitli denetim dosyalarını elinizle koymuş gibi bulabilmek önemlidir. Sık sık dağıtım değiştiren sistem yöneticilerinin ortak sıkıntısı, aradıklarını kolay bulamamalarıdır.

Logo

Root LINUX dünyasına yeni girenlerin kısa bir süre için de olsa alışmakta zorluk çektikleri iki anlamlı bir LINUX terimidir. Eğer insanlardan (kullanıcılardan) bahsedilirken kullanılırsa, root sözcüğü “süper kullanıcı” yani “sistem yöneticisi” anlamına gelir. Bu kullanıcı sistemdeki tüm kaynakları kullanmaya, tüm dosya ve dizinlerde her türlü değişikliği yapmaya yetkilidir. “root” sözcüğü disklerden, dizinlerden söz ederken kullanılırsa bir LINUX bilgisayardaki disk dosya sisteminin en üst noktası anlamına gelir. root dizinin sembolü normal bölüm(“/”) işaretidir.

Linux’da Disk İsimlendirmesi Microsoft işletim sistemlerinde disklere A:, C:, D: gibi harf ve “iki nokta üstüste”den oluşan isimler verile gelmiştir. Oysa LINUX dünyasında durum çok farklıdır. Sabit diskler eğer IDE kanalından bağlı ise “hda”, “hdb” SCSI ve/veya SATA kanalına takılı ise “sda”, “sdb” gibi isimler alırlar.

Linux Bilgisayarın açılması Eğer bilgisayarınızda yüklü olan tek işletim sistemi LINUX ise, bilgisayarınızı açmanız ve KDE (veya GNOME) Login ekranı gelene kadar biraz beklemeniz yeterlidir. Linux’da çok sayıda masaüstü ortamı olmasına rağmen en popüler olan KDE ve GNOME’dir.

Nedir Bu Masaüstü Ortamı?

Konsolda Linux Kullanımı “Konsol”, eskiden büyük bilgisayarları denetlemek için kullanılan, grafik özellikleri olmayan, doğrudan sisteme bağlı, genellikle de sistemin üzerinde bulunan bir ekran ve bir klavyeden oluşan bir cihazdı. Artık “terminal donanımları” pek kalmadı ama “konsol” kavramı aynen kullanılmaya devam ediyor. LINUX işletim sistemi altında çalışan bir bilgisayarı bir anda birden fazla kullanıcı kullanabilir ve her bir kullanıcı da birden fazla işi aynı anda yapabilir. Özellikle sistem yönetimine yönelik birçok işi yaparken doğrudan LINUX işletim sistemine konut vermeyi tercih edeceksiniz. Bunun için de konsol işlevi gören bir uygulama penceresine gereksinim duyacaksınız.

Telnet Telnet, bilgisayara uzaktan erişmek için  kullanılan bir bağlantı.Bu bağlantı için TCP/IP protokolü kullanılıyor. Ağ üzerinden erişebildiğiniz herhangi bir UNIX bilgisayara bir telnet istemci programıyla bağlandığınızda kullanıcı kodu ve şifresi sorulur; doğru yanıtlar verilirse kullanıcının karşısına, sisteme konsol komutları verebileceği bir terminal açılırdı. “telnet” yazılımları, protokol standartları gereği açık iletişimde bulunur; yani iletişim hattını dinleyenler, bir telnet seansında karşılıklı gelip giden tüm verileri görebilir. Bu zayıflığı ortadan kaldırmak için ssh (Secure Shell) sunucu ve istemci yazılımları geliştirildi.

SSH “ssh” ile iletiŞime başlarken istemci ve sunucu arasında önce bir kripto anahtar takımı oluşturulur (açık anahtarla şifreleme tekniği ile - Public Key Encryption). Bu adımdan sonra gelip giden tüm veri paketleri artık filtrelidir; hattı dinleyen varsa bir şey anlaması mümkün olmayacaktır. Güvenlik kaygı larıyla “telnet” artık neredeyse tamamen terk edildi ve yerini “ssh” aldı. Ancak, telnet ya da ssh istemcisi ile bir kez bağlantı sa¤landıktan sonra terminal/konsol penceresinin görünüşü ve işlevleri tıpa tıp aynıdır.

Kabuk (Shell) Programı Kabuk; Unix ve onun türevi sistemlerde, sistemin tüm özeliklerini kullanabilmemizi sağlayan ve bilgisayarımızda çekirdek (kernel) ile kullanıcı arasında kullanıcının verdiği komutları yorumlayarak iletişim kurmaya yarayan programa denir.

Kabuk (Shell) Programı

“logout”: Sistemden Çıkış

Home Dizini

Ben Kimim?

Parola Değiştirmek

Man Komutu

Root Kullanıcısı

Linux’ta Dosya Dizin İsimleri

Neredeyim?

ls Komutu

Cat komutu

Dizin Oluşturmak Dizin oluşturmak için mkdir komutu kullanılır. mkdir dizinadı

Çalışma Dizinini Değiştirmek cd yeni_çalısma_dizini (change directory)