This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey AB Eşleştirme Projesi SU KALİTESİ İZLEME KONUSUNDA KAPASİTE GELİŞTİRME Türkiye, Hollanda, İspanya ve Fransa Eylül 2011 – Mart 2014 Tolga ÇETİN İzleme ve Su Bilgi Sistemi Daire Başkanlığı

2 PROJENİN AMACI Türkiye’de Su Çerçeve Direktifinin izleme ile ilgili Madde 8 ve Ek-5 hükümlerinin uygulanması konusunda yasal ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesi ve Ulusal İzleme Ağının kurulması amacıyla altyapı oluşturulmasıdır.

3 Söz konusu proje Eşleştirme, Teknik Yardım ve Malzeme Temini bileşenlerinden oluşmaktadır.  Toplam bütçe : €  Teknik Yardım: €  Malzeme Temini: €  Eşleştirme: €

“Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme” Eşleştirme Projesi 8 Eylül 2011 tarihinde Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun himayelerinde başlamıştır.

“Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme” Eşleştirme Projesinin kapanışı 7 Mart 2014 tarihinde Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel EROĞLU’nun himayelerinde gerçekleştirilmiştir.

6 EŞLEŞTİRME KAPSAMINDA;  Projenin 6 Pilot Havzası (Büyük Menderes, Sakarya, Susurluk, Meriç Ergene, Akarçay ve Konya Kapalı Havzaları) için; İzleme Programları, Ulusal İzleme Uygulama Planı İzleme ile ilgili Rehber Belgenin hazırlanması,  SÇD’nin izleme ile ilgili hükümleri konusunda ilgili kurum ve personelinin kapasitesinin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

7 EŞLEŞTİRME BİLEŞENİ Su Kalitesi İzleme Konusunda Yasal ve Kurumsal Boşluk Analizi Bileşen 1 Kapasite Geliştirme ve Pilot Uygulama Bileşen 2 İzleme Programları ve Kılavuzların Hazırlanması Bileşen 3

Başlıca Eşleştirme Çıktıları Ulusal İzleme Uygulama Planı Guidelines on monitoring İzleme rehberleri 6 Pilot Havza İzleme Programları İzleme programları: Su kütlelerinin belirlenmesi ve risk değerlendirme İzleme noktalarının seçilmesi Gerekli parametreler İzleme sıklığı Teknik metodolojiler ve araçlar Ağların belirlenmesi Kimyasal izleme Biyolojik izleme Hidro-morfolojik izleme Durum değerlendirme Tavsiyeler ve başlıca seçenekler: Organizasyon Finansman Uygulama takvimi

9 Ülkemizde Su Çerçeve Direktifine uygun izleme sisteminin optimum şekilde uygulanabilmesi için organizasyon, finansman ve uygulama takviminin sunulduğu “Ulusal İzleme Uygulama Planı” hazırlanmıştır. Bileşen 1: Su Kalitesi İzleme Konusunda Yasal ve Kurumsal Boşluk Analizi

Bileşen 2: Kapasite Geliştirme ve Pilot Uygulamalar Zorunlu sonuç: Pilot havzalar için uygulama ve kapasite geliştirme

Bileşen 3: Rehberler ve İzleme Programları

6 Havza İzleme Programı Referans İzleme Referans İzleme Gözetimsel İzleme Gözetimsel İzleme Operasyonel İzleme Operasyonel İzleme Araştırmacı İzleme Araştırmacı İzleme Korunan Alan İzleme Korunan Alan İzleme

Rehberler  SÇD’ye göre izleme o Su Kütlelerinin belirlenmesi o Tipoloji  Biyolojik izleme  Kimyasal izleme  Hidro-morfolojik izleme  Durum değerlendirmesi

15 Su kütlelerinin belirlenmesi Tipolojilerin belirlenmesi Baskıların belirlenmesi Risk analizlerinin yapılması Potansiyel referans alanların belirlenmesi İzleme noktalarının belirlenmesi Bileşen 2: Kapasite Geliştirme ve Pilot Uygulamalar

16 Su Kütleleri Su kütleleri belirlenirken göller için 50 hektar, nehirler için ise 100 km 2 ’lik alan kriteri kullanılmıştır. Nehir su kütleleri belirlenirken Strahler 1 ve 2 ölçeği ihmal edilmiştir. Su kütleleri doğal, büyük ölçüde değiştirilmiş ve yapay olacak şekilde sınıflandırılmıştır. Su Çerçeve Direktifinde yer alan Sistem B faktörlerinin ülkemize uyarlanmıştır.

17 Tipoloji Faktörleri - Nehirler FaktörlerSeçeneklerKodYorum Akış Rejimi MevsimselA1 İlk yaklaşım SürekliA2 Büyüklük (Drenaj Alanı) <1000 km 2 (kurak alanlarda <3000 km 2 ) D1 Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır >1000 km 2 (kurak alanlarda >3000 km 2 ) D2 Yağış <400 mm.Y1 Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır >400 mm.Y2 Eğim <%2E1 Hepsi için kullanılır >%2E2 Rakım m.R1 Hepsi için kullanılır >800 m.R2 Jeoloji Düşük mineralizasyonJ1 Hepsi için kullanılır Yüksek mineralizasyonJ2

18 Tipoloji Faktörleri - Göller FaktörlerSeçeneklerKod Rakım m.R1 >800 m.R2 Derinlik <5 m.D1 >5 m.D2 Yüzey Alanı <500 haA1 >500 haA2 Jeoloji Yüksek mineralizasyonJ1 Düşük mineralizasyonJ2

19 Tipoloji Faktörleri – Geçiş Suları FaktörlerSeçeneklerKod Bölge AkdenizA KaradenizK MarmaraM Tuzluluk > 30 ‰T1 15 ‰-30 ‰T2 <15 ‰T3 Suyun bekleme süresi UzunB1 KısaB2

20 Tipoloji Faktörleri – Kıyı Suları FaktörlerSeçeneklerKod Bölge AkdenizA KaradenizK MarmaraM Tuzluluk > 37,5 ‰T1 34,5 ‰-37,5 ‰T2 30 ‰-34,5 ‰T3 < 30 ‰T4 Dip yapısı SertS1 YumuşakS2

21 Proje kapsamında 6 Havzada 496 adet nehir su kütlesi, 163 adet göl su kütlesi, 7 adet geçiş suyu kütlesi 15 adet kıyı suyu kütlesi belirlenmiştir.

22 39 adet nehir tipi, 15 adet göl tipi, 6 adet geçiş suyu tipi, 8 adet kıyı suyu tipi belirlenmiştir.

6 HAVZADA BELİRLENEN SU KÜTLELERİ VE TİPOLOJİLER Havza Adı Nehir Su Kütlesi Sayısı Nehir Tipoloji Sayısı Göl Su Kütlesi Sayısı Göl Tipoloji Sayısı Geçiş Suyu Kütlesi Sayısı Geçiş Suyu Tipoloji Sayısı Kıyı Suyu Kütlesi Sayısı Geçiş Suyu Tipoloji Sayısı Yeni Susurluk Akarçay Konya B. Menderes Ergene Sakarya Toplam

24 Risk Analizi Baskıları belirlemek için CBS’den alınan baskı verileri ile farklı kurumların bölge ve il müdürlüklerinden gelen uzmanların görüşleri dikkate alınmıştır. Baskılar ‘önemli baskı’ ve ‘önemli olmayan baskı’ şeklinde sınıflandırılmıştır. Üzerinde en az bir tane önemli baskı olan su kütlesi ‘risk altında’ olarak sınıflandırılmıştır. Üzerinde hiç baskı olmayan ya da önemli olmayan baskı bulunan su kütleleri ‘risk altında olmayan su kütlesi’ olarak sınıflandırılmıştır. Öncelikli madde ya da diğer kirleticilerin önemli miktarda deşarj edildiği su kütleleri ise risk altında olarak sınıflandırılmıştır.

25 Risk Analizi

26 SÇD gereklilikleri doğrultusunda pilot havzalarda gözetimsel, operasyonel, referans ve korunan alan izleme noktaları, bu noktalarda izlenecek parametreler ve izleme sıklıkları belirlenmiştir.

27 İzleme Noktaları Havza Su Kütlesi Sınıfı Gözetimsel İzleme Noktaları Operasyonel İzleme Noktaları Referans İzleme Noktaları Korunan Alan İzleme Noktaları Büyük Menderes River Lake13009 Coastal6010 Transitional1000 SusurlukRiver Lake6505 Coastal3410 Transitional2002 KonyaRiver Lake1513 SakaryaRiver Lake19113 Coastal3100 Transitional2100 Meriç-ErgeneRiver53130 Lake60011 Transitional1100 AkarçayRiver Lake4201 Toplam

28 İzleme Noktaları

Kocasu ve Kalburt nehirleri Poyrazlar gölü Büyük Menderes kıyı ve geçiş suları Saha Çalışmalarının yapıldığı yerler

30 Ülkemiz açısından Direktife uyumla ilgili en büyük eksiklik olan biyolojik ve hidro-morfolojik izleme konusunda proje sayesinde önemli yol kat edilmiştir.

31 Proje etkinlikleri çerçevesinde Su Çerçeve Direktifi’ne uygun biyolojik, kimyasal ve hidro- morfolojik izleme çalışmaları sahada uygulamalı eğitimlerle yapılmıştır.

32 Biyolojik kalite unsurlarının ve bazı kimyasal parametrelerin izlenmesine ilişkin çeşitli laboratuvar çalışmaları yapılmıştır.

İzleme eğitimi: örnekleme, analiz ve durum sınıflandırma Çıktılar Ulusal İzleme Uygulama Planı ve Rehberler Altı Havza İzleme Programı İstatistikler 561 Uzman günü 302 katılımcı… 55 Uzman Hangi kurumlardan : DSI Su Yönetimi Genel Md. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Md. Universiteler Tubitak WWF Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı … ve yaklaşık 110 kişi beş defa veya daha fazla katılım sağladı

Proje çıktıları gelecekte nasıl kullanılabilir? Bilgi ve deneyim kazanılmıştır. Bilgi ve deneyim kazanılmıştır. Yol haritası çizilmiştir. Yol haritası çizilmiştir. … bu çalışmaların bir kısmı halihazırda başlamıştır (su kütleleri ve tipolojiler). … bu çalışmaların bir kısmı halihazırda başlamıştır (su kütleleri ve tipolojiler). … izleme çalışmaları 25 havzaya yaygınlaştırılarak sonucunda tüm havzaları içerecek şekilde Ulusal İzleme Ağı kurulacaktır. … izleme çalışmaları 25 havzaya yaygınlaştırılarak sonucunda tüm havzaları içerecek şekilde Ulusal İzleme Ağı kurulacaktır.

TEŞEKKÜRLER Tolga ÇETİN