CÜMLE ÇEŞİTLERİ

1) ÖĞELERİN DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER a) KURALLI CÜMLE Yüklemi sonda olan (Düz Cümle) cümlelerdir. Damlaya damlaya göl olur. Y Onu görünce şaşırdık. Y Pişmiş aşa su katılmaz. Y

a) DEVRİK CÜMLE Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir. Sakla samanı, gelir zamanı. Y Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak. Y Çatma kaşlarını. Y

2) YÜKLEMİNE GÖRE CÜMLELER a) FİİL CÜMLESİ Yüklemi fiil olan cümlelerdir. Babasına kötü davranıyordu. Y Kapıyı açık bıraktılar. Y Son günlerde iyileşti. Y

b) İSİM CÜMLESİ Yüklemi isim cinsinden kelime olan cümlelerdir. Bugün çok neşelisiniz. Y Onların parası yokmuş. Y Ne zamandan beri buradadır? Y

3) ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER a) OLUMLU CÜMLE Yüklemin bildirdiği işin yapıldığını olduğunu gösteren cümlelere olumlu cümle denir. Geldiğiniz için memnun oldum. O sınıf büyüktü. Garip bir öğrencidir.

b) OLUMSUZ CÜMLE Yüklemin bildirdiği işin yapılmadığını, olmadığını gösteren cümlelere cümlelerdir. Olumsuzluk eki “-me,-ma” nın kullanıldığı cümleler olumsuzdur. Duymadım çatma söylemesin. “Değil” kelimesinin yüklem olduğu cümleler anlamına göre olumsuzdur. Yorgun değiliz. İstekli değilim. “Yok” kelimesinin yüklem olduğu cümleler anlamına göre olumsuzdur. Yemeğin tuzu yokmuş.

“-sız, -siz, -suz, -süz” ekini alan kelimelerin yüklem olduğu cümleler anlamca olumsuzdur. O çocuk korkusuzdur. “ne….. ne…… ” edatının kullanıldığı cümleler anlamına göre olumsuz olabilir. Ne geldin, ne telefon ettin. Not : Bir cümlede olumsuzluk anlamı iki unsur bulunuyorsa cümle anlamca olumlu olur. Yok değil.

c) ŞART CÜMLESİ Eylemin gerçekleşmesinin şarta bağlı olduğunu gösteren cümlelerdir. Giderse üzülürüz. Anlarsanız şaşarım. d) SORU CÜMLESİ Soru anlamı taşıyan cümleler, anlamına göre soru cümlesidir. Cümlelerde soru anlamı; sıfat, zarf, zamir, edat cinsinden kelimelerle ya da soru ekiyle sağlanabilir. Geldin mi?

* Soru ekinin ya da soru anlamı taşıyan kelimelerin kullanıldığı bazı cümleler soru cümlesi olmaz. Ay ne kadar güzel! e) EMİR CÜMLESİ Herhangi bir işin yapılmasının, olmasının emredildiği cümlelerdir. Emir cümleleri, de olumlu ya da olumsuz olabilir. Yarın gel. (olumlu emir cümlesi) Hiç gelme. (olumsuz emir cümlesi)

f) ÜNLEM CÜMLESİ Şaşma, korku, sevinç, acıma v.b. Anlamlar taşır. Ünlem cümlelerinde genellikle ünlem cinsinden kelimeler kullanılır. Ünlem cümlelerinin sonuna ünlem işareti konur. Hey, buraya gel! Ay, ayağım acıdı! g) istek CÜMLESİ İstek anlamı taşıyan cümlelerdir. Yüklemin bildirdiği işin yapılması ya da olmasının istendiği anlaşılır. Yaz gelse….. Gözü kör olsun.

4) YAPISINA GÖRE CÜMLELER A) BASİT CÜMLE Bir tek yargı, iş, oluş, hareketin bildirildiği cümlelerdir. Dün geldi. B) BİLEŞİK CÜMLE Birden fazla yargı, iş, oluş, hareket bildiren cümlelerdir. Bileşik cümleyi oluşturan bölümlerin her birine cümlecik denir. Esas yargının bulunduğu bölüm temel cümledir ve cümlenin sonunda bulunur.

1) ŞART CÜMLESİ Şart kipinin kullanıldığı ve şart anlamı taşıyan cümlelerdir. Ararsan görüşürüz. 2) İLGİ CÜMLESİ “Kİ” bağlacının kullanıldığı ve birden fazla yargı içeren cümledir. Duydum ki unutmuşsun. Yeter ki gel bana senede bir gün.

3) GİRİŞİK CÜMLESİ Fiilimsi kullanıldığı ve birden fazla yargının bulunduğu cümlelerdir. Akacak kan damarda durmaz. C) SIRALI-BAĞLI CÜMLE Noktalama işaretleriyle veya bağlaçlarla bağlanan cümlelerdir.

1) SIRALI CÜMLE Anlamca birbiriyle ilgili olan ve noktalama işaretleriyle ayrılan cümlelerdir. İçeri girdi, yerine oturdu. Sıralı cümlelerde özneler, nesneler ya da yüklemler ortak olabilirler. Annem geldi, sordu. (Özneler ortak) Hem seri aradı, hem beni. (Yüklemler ortak.) Seni aradı, sordu. (Nesneler ortak) Sıralı cümlelerde bütün öğeler ayrı da olabilir. İçeri çağırdım, seni sordu.

2) BAĞLI CÜMLE Bağlaçlarla bağlanan cümlelerdir. İçeri gel ve anlat. Bağlı cümleyi oluşturan cümlelerin öğeleri ortak ya da ayrı da olabilir.

SORULAR

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisi, yükleminin çeşidine göre diğerlerinden farklıdır. A) Odayı havalandırmak için pencereyi açmış. B) Çocuk uyurken üstündeki örtüyü açmış. C) Kardeşimin karnı sabahtan beri açmış. D) Sıkıntıdan gömleğinin yakasını açmış. E) Akşam kapıyı abim açtı.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

2. Aşağıdakilerden hangisi isim cümlesidir? A) Mutluluksun sen insana B) Canım kurban olsun sana C) Uzat ellerini bana D) Dokun çocuk, dokun çocuk E) Bahçeye gözü gibi bakardı.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

3. Aşağıdakilerden hangisi, yüklemine göre “En güzel eğitim yeri okuldur.” cümlesine benzemektedir? A) Kolundaki saat çok değerliydi. B) Yol üzerindeki şirin köylere rastlanır. C) İki yıl aradan sonra kardeşini görebildi. D) Nemrut Dağı’nda güneşin batışını gözledim. E) Bahçeye gözü gibi bakıyordu.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

4. Aşağıdakilerin hangisinde eylemin gerçekleşmesi şarta bağlıdır? A) Dostluğumuz gittikçe güçleniyor. B) Bize gelirseniz kitaplarımı görürsünüz. C) Eve gittiğimde biraz dinleneceğim. D) Yatağa girer girmez uyumuşum. E) Peki, bunca emeği boşuna mı verdik.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap D olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi şart cümlesidir? A) O kitabı ararsan kütüphanede bulabilirsin. B) Çalışan insan bir gün karşılığını alır. C) Böyle olacağını daha önceden söylemeliydin. D) Yarışmayı kazanacağını önceden biliyordu. E) Kütüphanedeki kitapları herkes okuyabilir.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisi şart cümlesidir? A) Çalışmalısın ki başarasın. B) Bu dersi sevdiğim için çok çalışıyorum. C) Bireyleri çalışmayan ulus geri kalır. D) Onu görmek isterseniz bekleyiniz. E) Geç kalmamak için koştum.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap D olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

7. “Saat beşte yola çıkarsa yedide eve varabilir 7. “Saat beşte yola çıkarsa yedide eve varabilir.” cümlesi anlam bakımından ne çeşit bir cümledir? A) Şart cümlesi B) Soru cümlesi C) Ünlem cümlesi D) Olumsuz cümle E) Sıralı cümle

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı vardır? A) Ne mutlu günlerimiz oldu. B) Bir de çocuğun kalbini kırmayalım mı C) Ne yaptım ben sana D) Onun ziyaretine hiç gidilmez mi ya E) Akşam geç kaldın.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

9. “Herkes onun kadar çalışkan değildir 9. “Herkes onun kadar çalışkan değildir.” cümlesinin olumlu soru şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Herkes, onun kadar çalışkandır. B) Herkes, onun kadar çalışkan mıdır. C) Herkes, onun kadar mı çalışkan değildir. D) Herkes, onun kadar mı çalışkan değil midir. E) Herkes, onun kadar çalışkandır.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap B olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

10. Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca olumsuzdur. A) Kardeşim yasaları bilmeyen biri değil. B) Herkes, onun kadar çalışkan değil. C) Havada kapkara bulutlar yok değil. D) Sizi gittiğim her yerden aramadım değil. E) O, sizin her istediğinizi getirecek değil.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap E olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisi anlamca olumludur? A) Bize ne zaman geldi ki şimdi gelsin. B) Oraya ne gittim, ne de giderim. C) Beni de seni de tanımıyor değil. D) Benimle bir kere konuşmuş değil. E) Kardeşim eve gelecek değil.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

12. Aşağıdakilerden hangisi devrik cümledir? A) Öğrencilik hayatımız unutulur gibi değildir. B) Gurur duyarız sizin başarınızla. C) Güzel günler hepimizin umududur. D) Durumu size anlatmam gerekiyor. E) Başarının nedeni nedir?

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap B olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

13. Aşağıdakilerden hangisi devrik cümle değildir? A) Kış günlerini sevemiyorum bir türlü. B) Hiçbir zaman bulamazsınız beni. C) Güzel günler hepimizin umududur. D) Kuş sesleri mi geliyor şimdi de? E) Gurur duyarız başarınızla.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

14. “Yolun ortasındaki çukurlar ve büyük taşlar, zaman zaman trafiği aksatıyordu.” cümlesinin yapısına göre çeşidi nedir? A) Sıralı B) Basit C) Bağlı D) Bileşik E) Şart

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap B olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

15. Aşağıdaki cümlelerden hangisi, yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Çok koşan çabuk yorulur. B) Acele yürüyen yolda kalır. C) El ile gelen düğün bayramdır. D) Bin merak, bir borç ödemez. E) Üzüm üzüme baka baka kararır.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap D olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

16. Aşağıdakilerden hangisi yapısı bakımından basit cümledir? A) Beri gel, barışalım. B) Dost isek bilişelim. C) Sevelim, sevilelim. D) Dünya kimseye kalmaz. E) Ararsan görüşürüz.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap D olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

17. “Çocuk, ustasının söylediklerini dikkatle dinler, kendisinden istenen işi hemen yapardı.” cümlesi, yapı bakımından aşağıdakilerden hangisine uygundur? A) Basit cümle B) Bağlı cümle C) Bileşik cümle D) Sıralı cümle E) Girişik cümle

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap D olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

18. Aşağıdakilerden hangisi, yapı bakımından bağlı cümledir? A) Yarın akşam olsun da bu konuyu yine konuşalım. B) Bu konunun uzaması hepimizi üzüyor. C) İnsanlar konuşa konuşa anlaşır. D) Derdini söylemeyen derman bulamaz. E) Gitmek mi zor, kalmak mı zor.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

19. Aşağıdakilerden hangisi bileşik cümledir? A) Düğüne teyzemin gelmesi, hepimizi sevindirdi. B) Misafirler yavaş yavaş salona girdiler. C) Aradan uzun yıllar geçti ama beni hemen tanıdı. D) Gençler düğünde halay çektiler, oynadılar, eğlendiler. E) Gittim, gördüm.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

20. “Kurtuluş Savaşı’nda Türk kadını, erkeği ile beraber yurt savunmasına bütün gücü ile katılmıştı” cümlesi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kurallı cümle B) Fiil cümlesi C) Sıralı cümle D) Olumlu cümle E) Kurallı- Olumlu

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap B olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

21. “Dumanlısınız ezelden beri” cümlesinin kurallı- olumsuz- soru şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Ezelden beri dumanlı mısınız? B) Dumanlı değil misiniz, ezelden beri? C) Ezelden beri dumanlı değil misiniz? D) Dumanlı mısınız, ezelden beri? E) Ezelden beri dumanlı mısınız?

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

22. “esiyor içime doğru bir rüzgâr 22. “esiyor içime doğru bir rüzgâr.” cümlesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Yüklemine göre, isim cümlesidir. B) Anlamına göre olumludur. C) Öğe dizilişi bakımından kurallıdır. D) Yapısı bakımından bileşik bir cümledir. E) Anlamına göre şart cümlesidir.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap B olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

23. “Bilmeden gelip bastığın bu toprak, Bir devrin battığı yerdir. ” mısralarının meydana getirdiği cümle için, aşağıdakilerden hangisi söylenir. A) Bileşik, olumlu, devrik, fiil cümlesidir. B) Basit, olumsuz, devrik, fiil cümlesidir. C) Basit, olumsuz, kurallı, isim cümlesidir. D) Bileşik, olumlu, kurallı, isim cümlesidir. E) Basit, olumsuz, kurallı, istek cümlesidir.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap D olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

24. “Saat beşte yola çıkarsa yedide eve varabilir 24. “Saat beşte yola çıkarsa yedide eve varabilir.” cümlesi anlam bakımından ne çeşit bir cümledir? A) Şart cümlesi B) Soru cümlesi C) Ünlem cümlesi D) Olumsuz cümle E) Ünlem cümlesi

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

25. Aşağıdakilerden hangisi bir ünlem cümlesidir? A) Ne kadar da yaramaz bir çocuk B) Havalar yavaş yavaş ısınıyor C) Bu kitabı yeni aldım D) Yemeğini henüz yemedim E) Yarın geziye çıkabiliriz

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

26. Aşağıdaki dizelerden hangisi öğeleri dizilişi yönünden kurallı bir cümledir? A) Bahar erdi, güller açtı burada. B) Bahar çiçek çiçek gelince güzel! C) Gözlerim yollarda geçti kaç bahar! D) Ömrümüzün son demi sonbaharıdır artık. E) Bir ilkbahar sabahı güneşle uyandın mı hiç!

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap B olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

27. Aşağıdaki cümlelerin hangisi anlamca olumludur? A) Bunu birtakım kurallarla önlemek olu iş değil. B) Adamcağız sandıkları kadar paralı değil! C) Köyden kente göçmeyi o da istemiyor değil. D) Son romanının dili öyle yalın değil! E) Gölün kıyısı filmdeki kadar güzel değil.

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

28. “Yerleştiğinizi kim bilir hangi uzak yıldızda 28. “Yerleştiğinizi kim bilir hangi uzak yıldızda?” cümlesinin çeşidi, aşağıdakilerden hangisidir? A) Olumlu, soru,devrik, bileşik, fiil cümlesi B) Olumlu, devrik, bileşik, fiil cümlesi C) Basit, devrik, olumsuz, fiil cümlesi D) Olumlu, soru,devrik, basit, fiil cümlesi E) Olumlu, soru, bileşik, isim cümlesi

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap A olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

29. “Okulda öğrendiğini çabucak unutanı herkes ayıplar 29. “Okulda öğrendiğini çabucak unutanı herkes ayıplar.” cümlesi öğelerin dizilişine göre ne çeşit bir cümledir? A) Devrik cümle B) Olumlu cümle C) Kurallı cümle D) İsim cümlesi E) Ünlem cümlesi

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz.

30. “Bireyin dıştan görünüşüne bakarak, içinin de öyle olduğunu sananlar aldanırlar.” cümlesinin niteliği hangisidir? A) Basit, kurallı, olumsuz, isim cümlesi B) Bileşik, devrik, olumlu, isim cümlesi C) Bileşik, kurallı, olumlu, fiil cümlesi D) Basit, devrik, olumsuz, fiil cümlesi E) Basit, devrik, olumlu, isim cümlesi

ÜZGÜNÜM… Yanlış cevap verdin. Doğru cevap C olmalıydı.

TEBRİKLER… Doğru cevap verdiniz. ÇIKIŞ