Prof. Dr. Mehmet Akif Çürük ERİTROSİT METABOLİZMASI Prof. Dr. Mehmet Akif Çürük Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı

Eritrosit

Eritrosit Yapısı Çapı 6.0-9.0 µm Kalınlığı merkezde 1 µm Kenarlarda 2.0-2.5 µm Membran kalınlığı 6.0 nm

Erişkin bir insan kanında HbA (2α2β) %96 HbA2 (2α2) % 3 HbF (2α2γ) % 1

Hemoglobin Oksijen ve 2,3 DFG molekülü

Eritrosit Yapısı Membran yapısında Protein %52 Lipit %40 Karbonhidrat %8 En önemli katyonları K, Na, Ca, Mg En önemli anyonlar Cl, HCO3 İnorganik fosfat ve 2,3 difosfogliserat önemli molekülleridir.

Eritrosit Membran Lipitleri Kolesterol %25 Kolesterol/Fosfolipit artış Fosfatidilkolin %19 zarın sertleşmesine neden olur Fosfatidiletanolamin %17 Sifingomiyelin %16 Fosfatidilserin %10 Glikolipitler % 5 Fosfatidilinozitol % 1

Eritrosit Yapısı İnsan vücudunda Ömrü 120 gün Yolculuğu 280 km Çapı 8.0 µm olup 2-3 µm çapındaki kapillerde fonksiyon görebilen eritrositler ileri derecede deforme olabilir.

Eritrosit Membran Lipitleri Kolesterol/Fosfolipit oranındaki artış zarın sertleşmesine neden olurken bu oranın azalması sonucu eritrositler küresel hal almaktadır. Eritrosit zarının sağlamlığı ve esnekliği, membran integral proteinleri ile hücre iskeletini oluşturan periferal proteinler arasındaki bağlanma ile ilgilidir. Eritrositin iyonik dengesinin sağlanmasında Na-K ATPaz pompasına gerekli olan ATP glikolitik yoldan sağlanır. 3 Na hücre dışına atılırken 2 K ile 1 Cl hücre içine alınır, 1 ATP harcanır.

Eritrosit Membran Defektleri Anormal Protein Kalıtsal Bozukluk α-Spektrin Herediter eliptositoz, Herediter sferositoz β-Spektrin Herediter sferositoz Ankirin Herediter sferositoz Anyon Değiştirici Herediter sferositoz, ovalositoz, akantositoz Protein 4.1 Herediter eliptositoz

Embden Mayerhof Yolu Rapoport-Luebering Döngüsü

Pentoz Fosfat Yolu

Pentoz Fosfat Yolu

Methemoglobin Normal koşullarda hücrede oluşan methemoglobin (%3) NAD bağımlı Methemoglobin Redüktaz ile hemoglobine indirgenir. Bu methemoglobin’in az bir kısmı ise NADP bağımlı Glutatyon peroksidaz ile tepkimeye girerek indirgenir. Okside olan glutatyon ise NADP bağımlı Glutatyon redüktaz ile indirgenir. G6PD enzim eksikliği olan kişilerde yeterli NADPH üretilemez. Bu durumda okside Hb denatüre olarak Heinz cisimcikleri olarak çöker.

Megaloblastik Anemiler Vitamin B12 DNA sentezi bozulur, RNA transkripsiyonu bozulmaz Folat DNA sentezi bozulur, RNA transkripsiyonu bozulmaz Bu durumda sitoplazmik protein sentezi devam eder. Ancak hücre bölünemez. Kemik iliğinde erken megaloblastlar, Kan dolaşımında megalositler ve makrositler bulunmaktadır.

Eritrosit Enzim Yetmezlikleri Glikolitik Enzimler Heksoz monofosfat yolu ve Glutatyon metabolizması Heksokinaz Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz Fosfoglukoizomeraz 6-fosfoglukonat dehidrogenaz Fosfofruktokinaz Glutatyon redüktaz Aldolaz Glutatyon peroksidaz Triozfosfat izomeraz γ-Glutamilsistein sentaz Bifsfogliseromutaz Fosfogliserat kinaz Piruvat kinaz Laktat dehidrogenaz

Eritrosit Enzim Yetmezlikleri Glutatyon hemoglobini ve diğer eritrosit proteinlerini oksidatif hasardan korumaktadır. γ-Glutamilsistein sentaz ve Glutatyon sentetazın eksiklikleri nadirdir. Selenyum bağlı Glutatyon redüktaz ve Glutatyon peroksidaz eksikliğinde kronik hemolitik anemi gözlenmemiştir. Eritrosit içinde hidrojen peroksit’in suya dönüşmesini sağlayan katalaz görev yapar.

Eritrosit Enzim Yetmezlikleri Membran lipitlerinin bileşiminde sürekliliğin sağlanmasında görevli LCAT (Lesitin Kolesterol Açil Transferaz) ile LAT (Lesitin Açil Transferaz) eksikliğinde eritrosit bozuklukları saptanmıştır. LCAT eritrosit dış zarındaki Lizolesitin/Lesitin oranını düzenlemektedir. LAT (Lizolesitin > Lesitin) eksikliğinde orta derecede anemi görülmektedir.

Biyokimyasal Analizler Kofaktörler Vitamin B12 ve folik asit Yapım meteryalleri Demir, Fonksiyonel yapılar Hemoglobin, Eritrosit enzimleri Parçalanma Ürünleri Biliribin, ürobilinojen, methemoglobin

Paroxysmal nocturnal hemoglobinuria (PNH)

Augusta GA, USA