KONU: GÖLLER VE OLUŞUMLARINA GÖRE ÇEŞİTLERİ

GÖLLER Göl, karalar üzerindeki çanakları doldurmuş tatlı veya tuzlu su kütlesi. Göller, kapalı havzaları dolduran geniş, durgun su kütlesi olarak da tanımlanır. Göller, yeryüzündeki tatlı suların %87'sini oluştururken, karalar üzerinde kapladığı alan %2'dir. Göller, yer altı ve yer üstü sularıyla beslenir ve acı, tatlı, sodalı ve tuzlu olabilir. Bu farklılığın nedenleri, iklim koşulları, beslenme kaynakları, gölün bulunduğu arazinin yapısı, gölün büyüklüğü, derinliği ve gideğeninin (göl ayağı) olup olmamasıdır. Beslenme kaynağı güçlü olan göller fazla sularını bir gideğen yardımıyla denizlere boşaltır. Sularını dışarıya bir gideğen yardımıyla boşaltan göllerin suyu tatlı, sularını dışarıya boşaltamayan göllerin suyu ise acı veya tuzludur. Göller ve nehirler tatlı su ekosistemine girer.

TÜRKİYE GÖLLER HARİTASI

DÜNYA GÖLLERİ HARİTASI

Oluşumlarına göre göl çeşitleri… DOĞAL GÖLLER *TEKTONİK GÖLLER *KARSTİK GÖLLER *VOLKANİK GÖLLER *BUZUL GÖLLER *SET GÖLLERİ -HEYELAN SET GÖLÜ -KIYI SET GÖLÜ -VOLKANİK SET GÖLÜ -ALÜVYAL SET GÖLÜ *KARMA YAPILI GÖLLER

B) YAPAY GÖLLER (BARAJLAR)

Doğal göller:İç ve dış kuvvetlerin etkisiyle oluşan çukurluklarda su birikmesiyle oluşan göllerdir. TEKTONİK GÖLLER: Yer kabuğunun çökmesi veya kırılması neticesinde meydana gelen çukurluklara suların dolmasıyla oluşurlar. Dünya’nın en derin gölü olan Baykal Gölü (1741 m), Lût Gölü, Hazar Gölü ve Çad Gölü yeryüzündeki başlıca büyük tektonik göllerdir. Ülkemizdeki başlıca tektonik göller ise şunlardır: Marmara Bölgesi’nde; Sapanca, İznik, Ulubat ve Manyas gölleri,  Ege Bölgesi’nde; Simav Gölü,  Göller Yöresi’nde; Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Ilgın (Çavuşçu), Akşehir, Eber, Suğla ve Kovada gölleri,  İç Anadolu Bölgesi’nde; Tuz, Seyfe ve Tuzla gölleri,  Doğu Anadolu Bölgesi’nde Hazar, Hozapin ve Van gölleri. 

KARSTİK GÖLLER: Bu tür göller, kayatuzu, jips, kalker gibi çözünebilen tabakaların bulunduğu sahalarda meydana gelir. Bazı karstik göllerin oluşumunda tektonik olaylar da etkili olmuştur. Karstik göller, ülkemizde en fazla AKDENİZ BÖLGESİ Toros Dağları’nın batı kesiminde bulunur. Buralarda yer alan Kızılören obruk gölü, Kestel, Avlan, Yarışlı ve Salda gölleri tipik birer karstik göldür. Bu göllerimiz sadece, kireçtaşlarının çözülmesiyle oluşan çanaklar üzerinde meydana gelmişlerdir. Bununla birlikte, bu alandaki bazı göllerimizin ise oluşumu, tektonik çanaklarda başlamış, karstik olaylarla devam etmiştir. Bu göllerimizin başlıcaları, Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Kovada ve Suğla gölleridir.

VOLKANİK GÖLLER:   Volkanik faaliyetler sonucunda oluşan çukurlarda ya da sönmüş yanardağ ağızlarındaki kraterlerde suların birikmesiyle oluşan göllerdir. Bu göller  oluştukları çukurlara göre krater, kaldera ya da maar gölleri adını alırlar. Maar gölleri, volkanik gazların yer altında patlamasıyla oluşan çukurların sularla dolmasıyla oluşur. Krater ve kaldera gölleri ise yanardağı ağızlarında oluşmaktadır. Bu tür göllere volkanik faaliyetlerin yoğun olduğu pasifik ateş çemberi çevresi (İzlanda, Endonezya, jopanya gibi) ülkelerinde rastlanır. Karstik göller gibi küçük göllerdir.

BUZUL GÖLLERİ Buzul gölü, buzul aşındırmasıyla oluşan sirk adı verilen çanaklarda oluşan göllerdir. Son Buz Çağı sonlarında, yaklaşık 10,000 yıl önce eriyen buzullar[1] sebebiyle oluşmaya başlayan coğrafi çöküntülerin eriyen mineraller, çökeltiler ve su ile dolması sonucu buzul gölü oluşmaktadır. Bu tür göller aynı zamanda Çanak Göl olarak da nitelendirilmektedir. Türkiye'de, Sat, Ağrı, Erciyes, Kaçkar ve  Bolkar Dağları ile Aladağlar üzerinde yer yer bu türden göller bulunmaktadır.

Set gölleri Akarsu vadisi, koy, körfez ve tektonik çukurların ön kısmının herhangi bir doğal setle kapanmasıyla oluşur. Heyelan Set Gölü heyelan sonucu bir akarsuyun önünün kapanmasıyla oluşan göl. Tortum, Sera, Abant, Zinav ve Sülük gölleri ile Yedigöller bu tür göllerdendir. Kıyı set gölleri, deniz akıntılarının oluşturduğu kıyı kordonlarının koyların önünü kapatmasıyla oluşur. Volkan set gölü, volkanizma sonucu vadi önlerinin kapanmasıyla meydana gelen göllerdir. Alüvyal set gölleri, alüvyonlarla akarsuyun önünün kapanması sonucu oluşan göller.

HEYELAN SET GÖLLERİ

Volkanik set göllleri

Kıyı set gölleri

Yapay göller: Yapay göller:insanların elektirik enerjisi elde etmek,sulama,kullanma ve içme suyu sağlamak amacıyla akarsuların önünü bir setle kapatması sonucu oluşan göllerdir.Bu göllere baraj gölleride denir.

Türkiye’de bulunan göller TEKTONİK GÖLLER KARSTİK GÖLLER BUZUL GÖLLERİ Tuz Gölü Sapanca Gölü İznik Gölü Manyas Gölü Burdur Gölü Eber Gölü Akşehir Gölü Hazar Gölü Salda Gölü Kestel Gölü Karagöl Gölü Kızören Gölü Timraş Gölü Akgöl Aynalı Göl Kilimli Göl Karagöl

Set gölleri HEYELAN SET GÖLLERİ KIYI SET GÖLELRİ VOLKANİK SET GÖLLERİ Tortum Gölü Sera Gölü Abant Gölü Yedigöller Büyük Çekmece Gölü Küçük Çekmece Gölü Erçek Gölü Nazik Gölü Haçlı Gölü Çıldır Gölü Balık Gölü

 Karma oluşumlu göller, oluşumunda birden fazla faktörün etkili olduğu göllerdir. YAPAY GÖLLER KARMA OLUŞUMLU GÖLLER ALÜVYAL SET GÖLLERİ Keban Baraj Gölü Hirfanlı Baraj Gölü Atatürk Baraj Gölü Altınkaya Baraj Gölü Adıgüzel Baraj Gölü Van Gölü Eğirdir Gölü Kovada Gölü Mogan Gölü Eymir Gölü Bafa(Çamiçi) Gölü Köyceğiz Gölü