Türkiye'de Doğal Afetler ve Oluşturduğu Riskler Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Elazığ Kovancılar Çok Programlı Anadolu Lisesi

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kazanım no: C.11.12 Türkiye’deki doğal afetlerin nedenleri, dağılışları ve sonuçlarını analiz eder. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Türkiye’de Görülen Doğal Afetler 1- Türkiye’de Depremler 2- Türkiye’de Sel ve Taşkın Olayları 3- Türkiye’de Kütle Hareketleri 4- Türkiye’de Orman Yangınları 5- Türkiye’de Çığ Olayları Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

1- Türkiye’de Depremler; Türkiye, Kuzeyde Avrasya, güneyde Arabistan Levhası arasında yer almaktadır. Arabistan levhası kuzeye doğru yaklaşmakta ve Anadolu Yarımadasını sıkıştırmaktadır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Bu iki levha arasında sıkışan Anadolu gerilme ve sıkışmaya bağlı olarak yoğun bir enerji biriktirmektedir. Bu enerjinin fay hatlarında açığa çıkmasıyla depremler gerçekleşir. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Deprem, Türkiye, bugünkü jeomorfolojik görünümünü Tersiyer başlarında almıştır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Deprem, Alp- Himalaya deprem kuşağı, yeryüzünde depremlerin en çok görüldüğü yerlerdendir. Türkiye bu kuşakta bulunmaktadır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Türkiye Deprem Yönünden 5 Bölgeye Ayrılır; Deprem bakımından beşinci bölge, deprem olma olasılığı en az olan alanlardır. Ör; Tuz Gölü’nün güneyinden başlayıp Taşeli platosuna uzanan kısım. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Türkiye arazisinin yaklaşık üçte ikisi birinci ve ikinci deprem kuşağında yer alır. Deprem bakımından en az tehlikeli alanlar ise Türkiye yüz ölçümünün % 5’inden azdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Türkiye’de şiddetli depremlerin görüldüğü yerler, üç kuşak halinde uzanır. a- Kuzey Anadolu Deprem Kuşağı b- Batı Anadolu Deprem Kuşağı c- Güneydoğu Anadolu Deprem Kuşağı Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

a- Kuzey Anadolu Deprem Kuşağı Saros Körfezinden başlar ve Adapazarı, Bolu, Çankırı, Amasya, Tokat, Erzincan ve Erzurum'dan İran'a doğru uzanır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Kuzey Anadolu Deprem Kuşağı Yaklaşık 100 km genişliğinde ve 1400 km uzunluğundadır. Türkiye’deki en yıkıcı depremler burada meydana gelmiştir. YIL YER Büyüklük Ölü sayısı 1939 Erzincan 7,9 32.962 1942 Niksar-Tokat 7 3.000 1943 Tosya-Kastamonu 7,2 2.824 1966 Varto-Muş 8 2.964 1999 Gölcük-Kocaeli 7,4 +25.000 Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

b- Batı Anadolu Deprem Kuşağı Ege Bölgesindeki doğu-batı yönlü grabenleri içine alan sahadır.(Marmara Denizinin güneyi, Ege’de Gediz, Bakırçay, Büyük ve Küçük Menderes ovaları) Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

c- Güneydoğu Anadolu Deprem Kuşağı Doğu Afrika, Kızıldeniz ve Lut Gölü üzerinden gelip, Hatay, Maraş, Elazığ üzerinden Bingöl-Karlıova'ya uzanan kuşaktır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Bu kuşak dünyanın en büyük kırık hattı üzerinde yer almaktadır. Yaklaşık beş bin km uzunluğundadır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

2- Türkiye’de Sel ve Taşkın Olayları Sel, genellikle ani ve yoğun yağışlardan sonra, oluşacak can ve mal kayıplarına yol açar. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Selin Başlıca Nedenleri; 1- aşırı yağış 2- kar erimesi 3- göl ve deniz taşmaları 4- barajlardan bırakılan fazla sular Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Taşkın akarsu yatağının kapasitesinden fazla su taşıması olayıdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Sel ve taşkınlar meteorolojik nedenli afetlerdir. Gecekondulaşma Alt yapı yetersizliği Dere yataklarının değiştirilmesi Dere yataklarının yerleşime açılması Sel ve taşkınlara neden olur. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Türkiye’de sel ve taşkın olaylarının büyük bir kısmı kıyı bölgelerinde görülür. Çünkü kıyılar daha çok yağış alır. Özellikle Karadeniz kıyılarında yer alan ve yatak eğimleri fazla olan akarsular sık sık taşkın ve sellere neden olur. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

3- Türkiye’de Kütle Hareketleri Yer kayması (heyelan), kalın toprak örtüsünün veya tabakaların eğim doğrultusunda kaymasıdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Yer kaymasının gerçekleşebilmesi için; Eğimin fazla olması (temel koşul) Tabakaların jeolojik yapısı Tabakaların uzanışı Su Yer çekimi Doğal afetler İnsan yapımı müdahaleler Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Eğim , Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Tabakaların jeolojik yapısı ( geçirimli tabakalar arasında killi tabakanın bulunması heyelanı kolaylaştırır.) Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Yer çekimi; Zayıflayan zeminde yamaç/şev üzerindeki kütleler yerçekimine bağlı olarak aşağıda çekilir. Çekim gücü toprağı yerinde tutan kuvvetleri (sürtünme/tutunma) aştığı anda heyelan meydana gelir. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Doğal afetler, Deprem, sel gibi doğal afetler heyelan miktarını önemli oranda arttırır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni İnsan müdahaleleri Yamaç üzerinde yapılar yapılması, yamacın önünün kazılması ve doğal jeolojik yapının bozulması toprak kaymasını tetikleyen başlıca nedenler arasında gelir. Kara ve demiryolu imalatları, tünel ve baraj yapım çalışmaları sırasında toprak kayması sıklıkla yaşanan bir durumdur. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Her mevsim yağış alması ve arazinin eğimli olmasından dolayı Türkiye’de yer kaymalarının en fazla görüldüğü bölge Karadeniz’dir. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Türkiye’de yer kaymaları en fazla İlkbaharda meydana gelir. (yağışın artması ve karların erimesiyle toprak suya doyar.) Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Türkiye’de meydana gelen bazı heyelanlar TARİH YER ÖLÜ SAYISI 1988 Çatak (Trabzon) 46 Rize 3 19/20/1990 Trabzon-Gümüşhane-Giresun 65 1995 Serinkent (Isparta) 74 1998 Trabzon 50 Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni 1994 ÖYS Türkiye’de heyelan olaylarının çoğunun ilkbaharda görülmesinde aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden daha etkilidir? A.Toprağın suya doygun hale gelmesi B.Akarsu debilerinin artması C.Bitkilerinin yeşermeye başlaması D.Yamaçlarda esen rüzgarın hızının artması E.Yamaçlardaki kaya çatlaklarının artması Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Yer kaymalarından doğan zararları azaltmak için; Yerleşim alanlarının bu birimlerde kurulmaması Heyelan bölgelerinden yolların geçirilmemesi gereklidir. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni 4- Türkiye’de Orman Yangınları Türkiye yüz ölçümünün yaklaşık ¼ ü orman alanlarıdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Orman Yangınlarının nedenleri Doğal Nedenler Yıldırım Düşmesi Volkanik Patlama Çok Kuru Dalların birbirine rüzgarda sürtünmesi Beşeri Nedenler Yerleşme yeri açma Tarım alanı açma Piknik Kaza Dikkatsizlik Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Yangın bakımından Türkiye’de en çok zarar gören yerler; Akdeniz, Ege, Güney Marmara kıyılarıdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Orman Yangınlarının % 80’i haziran ve ekim ayları arasındaki dönemde çıkmaktadır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Karadeniz kıyılarındaki ormanlar, nem oranı ve yağıştan dolayı daha az risk altındadır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Bunu biliyor muydunuz? Türkiye’de 1937 yılından 2007 yılına kadar geçen sürede 80 bin orman yangını çıkmıştır. Bu yangınlar sonucunda iki milyon hektar orman yok olmuştur. Bu yangınların % 94’ü insan kaynaklı, yalnızca % 6’sı doğal nedenlidir. İnsanların neden olduğu yangınların ise yaklaşık yarısı ihmal ve dikkatsizlik sonucu oluşmuştur. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Etkinlik sf.136 Türkiye’de orman yangınları bakımından en hassas yerler hangileridir? En çok orman Karadeniz kıyılarımızda bulunduğu halde bu bölgenin orman yangınları bakımından Ege ve Ak deniz kıyılarımız kadar hassas olmamasının nedenleri nelerdir? 3. Orman yangınları bakımından en hassas bölgeler hangileridir? Bunun nedeni ne olabilir? Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni 5. Türkiye’de Çığ Olayları Çığ, kar kütlesinin yamaç boyunca yuvarlanması ve yuvarlandıkça da büyümesi olayıdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Çığa Neden Olan Başlıca Etmenler Yer şekilleri İklim Bitki Örtüsü İnsan Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni İklim ve çığ Çığ olayının gerçekleşebilmesi için yağışların kar şeklinde ve kar kalınlığının yeterli olması gerekir. Yeni yağan karın zemindeki mevcut karla kaynaşmaması çığın en önemli nedenidir. Böylece üsteki kar yamaç boyunca daha kolay yuvarlanır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Yer çekimi ve Eğim de çığ oluşumuna neden olan faktörlerdendir. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Bitki örtüsü ve çığ Bitki örtüsü de çığ oluşumuna etki eder. Ormanlık alanlarda çığ tehlikesi az iken, bitki örtüsünün olmadığı yamaçlarda çığ tehlikesi fazladır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

İnsan veya hayvan ses ve hareketleri de çığa neden olur.

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Türkiye’de çığ olayları en çok Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu Dağlarında (Karadeniz) görülür. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni