4-C SINIF ÖĞRETMENİ

 BAĞIMLILIK NEDİR?  “Bağımlılık” en genel anlamıyla kişinin iradesinin devre dışı kalarak, zarar verici herhangi bir uyaranı tüm zararlarına rağmen kullanmaya devam etmesi, bırakamaması, o uyaranı bırakması durumunda ise bir takım yoksunluk belirtileri yaşayarak tekrar kullanma eğiliminde olması durumudur. Eğer herhangi bir durum “bağımlılık” olarak nitelendiriliyorsa orada üzerinde ciddi durulması ve acil önlem alınması gereken bir durum var demektir çünkü bağımlılık müdahale edilmediği takdirde kişilerin hayatlarını fiziksel, davranışsal, duygusal, sosyal, akademik ve ilişkisel anlamda etkileyeceğinin işaretidir.

 Günümüzde bilgisayarın ve internetin yaygınlaşmasıyla en az diğer uyarıcılar gibi tehlikeli ve bir o kadar da yaygın bir bağımlılık türü olan “ bilgisayar oyunu bağımlılığı ” gündeme geldi. İlk zamanlarda masum ve zararsız olarak değerlendirilen bu bağımlılık özellikle son yıllarda bağımlı olanlarda yarattığı etkiler göz önünde bulundurulduğunda müdahale hatta tedavi gerektiren bir durum olarak kabul görmeye başladı. Çünkü oyun ya da internet bağımlılığı nedeniyle kişilerin ve ailelerin hayatları ciddi anlamda etkilendiği gibi bu bağımlılık yüzünden toplumda son derece trajik olaylar baş göstermeye başladı.internet bağımlılığı

 İngiltere’de yaşayan 20 yaşındaki video oyunu bağımlısı genç 12 saat boyunca durmadan oyun konsolunun başından kalkmayınca hayatını kaybetti. Fransa’da oyun bağımlısı olan biri, oynadığı oyuna kendisini fazla kaptırınca Counter- Strike isimli bilgisayar oyunundaki rakibini gerçek hayatta buldu ve göğsünden bıçakladı. Kanada’da 15 yaşındaki bir genç ailesiyle bilgisayar oyunu yüzünden kavga etmesi sonucu evden kaçtı ve sonrasında ölü bulundu.

 Oyun bağımlılığın nedenleri  sosyal,  fiziksel ve  ruhsal olmak üzere üç farklı açıdan ele alınabilir.

 sosyal nedenlerden bahsedilirse; İnternet ve bilgisayar kullanımı günümüzde oldukça ulaşılabilir olmaya başladı. Eskiden sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ailelerin çocuklarının erişebildiği bu uygulamalar, internet cafelerin artması, evlerde bilgisayar ve internet erişimin kolaylaşmasıyla son derece yaygın bir durum olarak ortaya çıkmıştır. Böylelikle çocuk ve ergenlerin okulda ve sokakta Bilgisayar oyunu piyasasının ve çeşitliliğin de son derece bol olduğu bir ortamda çocukların paylaşımları daha çok oyunlar üzerine olmaktadır

 Beyinde salgılandığı zaman insanın haz duymasına neden olan bir takım hormonlar vardır. Dopamin hormonu bunlardan biridir. Bu hormon, kişi keyif veren çeşitli aktivitelerle uğraş halindeyken ya da ödüllendirildiğinde salgılanır. Bilgisayar oyunu oynamak başlangıçta keyifli bir aktivitedir ve insana bir haz verir. Bunun yanı sıra oyunlar genelde ödül-ceza sistemlerine dayalıdır. Oyunlarda bulunan ödüllendirme sistemi başlangıçta oldukça cezp edicidir ve puan, sanal para, altın, silah, karakter gücü vb. gibi sembolik nitelik taşıyan ödüllere ulaşmak konusunda insanlar güdülenir. Bunun neticesinde beyinde sürekli bir dopamin salgılanışı başlar ve kişi farkında olmadan oyuna karşı bir bağımlılık geliştirir.

 Bağımlılık en derinde kişinin ruhsal bir boşluğunu doldurma çabasıdır denebilir. Yapılan klinik gözlemlerde oyun bağımlısı olan kişilerin genelde özgüven sorunu yaşayan, sosyal ilişkiler kurmakta ve kendini ifade etmekte zorlanan, kendilerini değersiz gören kişiler olduğu görülmüştür. Bu sorunlara çözüm bulamayan ya da sorunlarla baş etmekte zorlanan bu kişiler kendilerini daha güvende ve mutlu hissedecekleri ama gerçeklikten kopuk bir ortamı oyunlarda oluşturma şansı bulabiliyorlar. Oyunlardaki arkadaşlarıyla kendi kimliğini saklayarak sosyal hayatta kurmadıkları ilişkileri kurabiliyor ya da oyun karakteri ile aşırı özdeşim kurarak normal zamanlarda gösteremeyeceği cesaretin ya da girişimlerinin misliyle fazlasını oyun karakterleri sayesinde sanal olarak göstererek kendilerini değerli ve yeterli hissedebiliyorlar.

 Genç ya da yaşlı her yaştan insanın, cinsiyet, eğitim ya da entellektüel düzey farkı olmaksızın bilgisayar bağımlısı olma riski vardır (USA Weekend, Temmuz, 1995  Çocuklar gibi yetişkinler de bilgisayar oyunlarıyla çok zaman harcamaktadırlar. Yetişkinlerin bilgisayar başında kaybettikleri zamanı ve bunun onlara bir faydası olmadığını farketmeleri daha kolayken, çocukları ve ergenleri anne-babaları izlemelidir. ).

 Çocukların bilgisayar başında geçirdikleri süre, bu süre içinde ne yaptıkları, bilgisayardan ayrılmakta zorlanıp zorlanmadıkları ve uzaklaştıklarında akıllarının bilgisayarda olup olmadığı kısacası bilgisayarın çocuğun hayatındaki yeri ebeveynler tarafından gözlenmelidir.

 Bilgisayar bağımlılığı  – Bilgisayar oyunlarına gelişen bağımlılık  – İnternet bağımlılığı (web)  – Sanal sohbet bağımlılığı (chat, IRC, e-posta, e- haber grupları vb.)  – Web temelli grup oyunlarına gelişen bağımlılık (FRP, dungeon, tavla, vb.)

 Bilgisayar kullanımı ile ilgili etkinliklerden zevk alma, mutlu olma ve rahatlama,  Bilgisayar kullanılmadığı zamanlarda huzursuzluk, keyifsizlik, kaygı yaşama ve uyku bozuklukları,  Sosyal, ailevi ve eğitim/iş alanında yapılan etkinlikler için zorunluluk hissetme,  Kişisel ilişki, başarı ve maddi konularda risk alma,  Günlük yaşamın büyük bir bölümünü bilgisayar başında geçirme,  Bilgisayar kullanılmadığı durumda, iş yaşamında ve/veya çalışma alanında zorluk çekme ve performansta düşme,  Bilgisayar kullanılmadığı durumda boşluk hissetme,  Giderek bilgisayarın başında geçirilen süreyi kontrol edememe,  Güne bilgisayar kullanımı ile başlama ve başından geç kalkma,

 Tatillerde de diz-üstü (lap-top) kullanma,  Bilgisayarı gün boyu açık tutma, ve Gün boyunca bilgisayardan uzak kalındığında huzursuzluk ve sıkıntı hissetme,  Bilgisayar kullanılmadığında zamanın geçmek bilmemesi,  Bilgisayarın en iyi arkadaş olduğuna inanma,  E-postalar kontrol edilemediğinde huzursuz olma,  Hiç buluşulamasa da en iyi arkadaşlıkların bilgisayar ortamında kazanıldığını düşünme,  Baş,bel,sırt ve boyun ağrısı, gözlerde kuruma- yaşarma, kişisel hijyene verilen önemde azalma vb. bazı fizyolojik belirtilerin ortaya çıkması

 Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi, bilgisayar-insan ilişkisinde de (bilgisayar ve internet kullanımı, bilgisayar oyunları vb.) bağımlılığı tanımlayan bazı dikkat çekici unsurlar bulunmaktadır  · Ekonomik açıdan; bilgisayara yüklü harcamalar yapma ve para bulabilmek için şartları zorlama,  · Eldeki parayı yanlış kullanma, bütçede bazı ihtiyaçların yerini alma,  · Bilgisayar ile geçirilen zamandan ve yapılan etkinlikleren gittikçe daha fazla zevk alma,  · Bilgisayar kullanımına ayrılan süre ile ilgili olarak yalan söyleme,  · Kişisel problemlerden kaçmak için bilgisayar kullanma,  · Bilgisayara ayrılan süre yüzünden ilişkilerde bozulma ve sosyal ortamlardan uzaklaşma,  · İş/eğitim yaşamını tehlikeye atma

 Bilgisayar kullanımı genellikle olumsuz bağımlılık ilişkisine dönüşür. Kişinin günlük yaşamını olumsuz etkiliyorsa; aile, arkadaş ilişkilerini bozuyor, okul / iş performansını düşürüyor, maddi, duygusal ya da fiziksel sorunlara yol açıyorsa v e çaba gösterilmesine rağmen kontrol altına alınamıyorsa ciddi bir sorun haline dönüşmüş demektir. Son yıllarda, internet aşkları yüzünden bozulan ilişkiler, sanal ilişkilerin gerçeklerine tercih edilmesi, çocuk ve gençlerin sanal arkadaşları-aşkları sebebiyle aileleriyle ilişkilerinin olumsuz etkilenmesi gibi sorunlarla profesyonellere başvuru sayısında artış gözlenmektedir.

 Psikologlar tarafından bilgisayar ve internet başında geçirilen zaman kişinin kendini tanıması ve kimliğini keşfetmesi açısından yararlı ve sağlıklı bulunmaktadır. Özellikle ergenlik döneminde çekingen ve kendine güvensiz gençler için sanal ortam, kişiliklerini tanıma ve uygun davranış biçimlerini test ederek öğrenme imkanı sağlayabilir. Farklı kültürleri tanıma imkanı sağlar. Dünyanın değişik ülkelerinde yaşayan ve ortak hobi, ilgi alanı olan kişilerin birbirleri ile ilişki kurmalarını sağlayarak kişinin çevresini genişletebilir. Sanal ilişkiler gerçek yakın arkadaşlıklara, aşklara dönüşebilir. Ancak bu ilişkilerin gerçek yaşamdakilerin yerini almaması ve onlara tercih edilmemesi önemlidir. Sanal ortamda test edilen davranış biçimleri gerçek yaşama geçirilebildiği sürece sağlıklı ve yararlı bir kulllanım söz konusudur. Fakat kişi sanal ortamda edindiği deneyimleri gerçeğe uyarlayamaz ve kendini “sanal bir kişilik” olarak tanımlarsa, kişilik karmaşası yaşayabilir

Zamanının çoğunu bilgisayar başında geçiriyorsa,  Bilgisayarın başında uzun süreli kalıyorsa,  Önceden olduğu gibi başka oyunlar oynamıyor ve sevdiği başka etkinlikleri yapmıyorsa,  Bilgisayar ile vakit geçirmediği zaman sıkıldığını ifade ediyor ve huzursuz oluyorsa,  Başından kaldırsanız bile tekrar bilgisayarın başına dönüyorsa,  Ödev yapmak ve ders çalışmak yerine bilgisayarla vakit geçiriyorsa,  Bilgisayarı sosyal aktivitelerine ve arkadaşlarına tercih ediyorsa,  Önceden severek izlediği TV programlarını seyretmek yerine bilgisayar ile vakit geçiriyorsa,

 Öğretmenleri de dersler ve başarısı konusunda şikayetçi olmaya başladıysa  Çocuğunuzun bilgisayar kullanımı ile ilgili bazı önlemler almanız yararlı olacaktır. Ne Yapılabilir? :  Çocuklarda bilgisayar kullanımını, sadece belli zamanlarda ve belli amaçlar için sağlamak,  Çocuklarda bilgisayar oyunlarını eğitimsel amaçlı seçmek, eğitim ve öğretimlerini destekleyici nitelikte olmasına dikkat etmek, diğer bilgisayar oyunlarını ödül olarak kullanmak (bilgisayar oyunları çocuklarda el-göz koordinasyonunun, reflekslerin ve bazı becerilerin gelişmesinde olumlu etkilere sahiptir.),  Şiddet içerikli bilgisayar oyunlarında dikkatli olmak ( şiddet içeren bilgisayar oyunları, çocuklar arasında bir iletişim aracı olduğu ve çocukları şiddete yönelttiği gibi aynı zamanda şiddet ve saldırganlıklarını giderdikleri, bir anlamda hayata geçirdikleri bir araçtır. Ancak çocukları kavga ve ölüme karşı acımasız ve duyarsız hale getirdikleri de bir gerçektir.),  Çocuklarla geçirilen zamanı arttırmak, onlarla kişisel olarak ilgilenmek ve oyun oynamak,  Bilgisayar kullanımına ilişkin amacı ve süreyi belirlemek,  Bilgisayarın kullanım şekli ve süresi ile ilgili olarak gözlemci olmak,  Bilgisayarın yararlarının yanısıra zararları konusunda da çocuklara bilgi vermek.

 1)Bağımlılığın tanı kriterlerinden hangisi yanlıştır? a)zihin meşguliyeti b)duygu-durum değişikliği c)Yoksunluk belirtisi d)sevinç hali e)çatışma 2)Bağımlılık geliştirmiş kişilerde aşağıdakilerden hangisi görülmez? a)depresyon b)sosyal ortamlara yakınlık c)şiddet eğilimi d)dikkat eksikliği e)sosyal fobi 3)Bağımlılık konusunda aşağıdakilerden hangisi yapılamaz? a)sosyal alanda aktivite ödevleri verilmeli b)bilgilendirme yapılmalı c)bazı sınırlamalar getirilmeli d)medyanın ilgisini bu konuya çekmeli e)insanları korkutmalı 4)Aşağıdakilerden hangisi insanların bağımlı oldukları konusundaki olası işaretlerden değildir? a)bilgisayar konusunda yalan söyleme b)uyku alışkanlıklarının değişmesi c)notlarının düşmesi d)bilgisayar kapatılınca rahatsızlık duyma e)sosyal alanlarda etkinlik gösterme 5)Aşağıdakilerden hangisi bağımlılık oluşturan alanlardan değildir? a)web siteleri b)bilgisayar oyunları c)video d)sosyal iletişim siteleri e)power point