HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI

Hasta Hakları  Hasta hakları; hastanın kaybettiği sağlığını en kısa zamanda, mümkün olabildiğince en yüksek seviyede, en konforlu ve saygın biçimde geri alabilmesi; bu mümkün olmadığında ise hastalığında ise hastalığına karşı yaşam kalitesini koruyabilmesi ve insan onuruna yakışır biçimde ölebilmesi için gereksinim duyacağı her türlü destek ve hizmete kolayca ulaşabilmesidir.  Sağlık hukukunun önemli bir bölümünü hasta hakları oluşturmaktadır. Hasta hakları, aynı zamanda sağlık personelinin hak ve yükümlülüklerini de belirlemektedir. Bu açıdan, hasta hakları kavramı, sağlık personeline karşı bir kavram olarak görülmemelidir.

Hasta Hakları Sağlık hakkı karşılaştırılmalı hukukta; “bireylerin, sağlıklarını korumak için, toplumun sağladığı imkânlardan faydalanmaları” “kişinin hastalıklar karşısında korunmasını ve hastalık vukuunda tedavi edilmesini, iyileştirilmesini, tıbbi bakım görmesi devletten isteyebilmesi hakkı” dır. Türk hukukunda ise sağlık hakkı; “kişinin, toplumdan, devletten sağlığın korunmasını, gerektiğinde tedavi edilmesini, iyileştirilmesini isteyebilmesi ve toplumun sağladığı imkânlardan faydalanabilmesidir”.

Hasta Hakları  Sağlık hakkı birçok uluslararası metinde kabul edilmiş bir insan hakkıdır:  Birleşmiş Milletler Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi (25. Madde)  Ekonomik, Kültürel ve Sosyal Haklar Sözleşmesi (12. Madde)  Çocuk Hakları Sözleşmesi (24. Madde)

Hasta Hakları  Anayasamızın 17/ 1. maddesine göre, “herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir”.  Gerek yaşama hakkı ve gerekirse maddi ve manevi varlığın korunması hakkı, ancak sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı ile mümkün olur.  Anayasamızın 56/ 1 ve 3. maddesine göre herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamakla yükümlüdür.

Hasta Hakları  Hasta hakları ile ilgili çalışmalar ABD’ de başlamıştır. Amerikan Hastaneler Birliği 1972 yılında “Hasta Hakları Beyannamesi” ni yayınlamıştır.  Avrupa’da ise 1975 yılında Avrupa Konseyi Parlamenterler Asamblesi hasta hakları ile ilgili öneriler taslağı hazırlamıştır.  Hasta haklarına ilişkin ortaya çıkan ilk uluslararası yazılı belge Dünya Hekimler Birliği tarafından kabul edilen Lizbon Hasta Hakları Bildirisi’ dir. (1981)

Hasta Hakları  Daha sonra Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Ofisi tarafından 1994 yılında Amsterdam’ da “Avrupa’ da Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi” kabul edilmiştir.  1995 Endonezya Dünya Tabipleri Birliği toplantısı sonucunda bu bildirge genişletilerek Bali Bildirgesi olarak yayınlanmıştır. 2002’ de Roma’ da Hasta Hakları Avrupa Statüsü benimsenmiştir.

Hasta Hakları  Hasta HaklarıYönetmeliği’ ne göre hasta hakları; sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan kişilerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip oldukları ve Anayasa, uluslararası anlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınan haklarıdır.  1998 yılında yürürlüğe giren Hasta HaklarıYönetmeliğinde kabul edilmiş olan hasta haklarını çeşitli başlıklar altında incelemek mümkündür.

Hasta Hakları Yönetmeliği Adalet ve hakkaniyete uygun olarak faydalanma: Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaşamanın teşvik edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sağlık hizmetleri de dâhil olmak üzere, sağlık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak faydalanma hakkına sahiptir. (madde 6) Bilgi isteme: Hasta, sağlık hizmetlerinden nasıl faydalanılabileceği konusunda bilgi isteyebilir. Bu hak, hangi sağlık kuruluşlarından hangi şartlara göre faydalanılabileceğini, sağlık kurum ve kuruluşları tarafından verilen her türlü hizmet ve imkânın neler olduğunu ve müracaat edilen kuruluşta verilen sağlık hizmetlerinden faydalanma usulünü öğrenme haklarını da kapsar. (madde 7)

Hasta Hakları Yönetmeliği Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme: Hasta, tabi olduğu mevzuatın öngördüğü usul ve şartlara uyulmak kaydı ile sağlık kurum ve kuruluşuna seçme ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir. Mevzuat ile belirlenmiş sevk sistemine uygun olmak şartı ile hasta sağlık kuruluşunu değiştirebilir. Ancak, kuruluşu değiştirmenin hayati tehlikeye yol açıp açmayacağı ve hastalığının daha da ağırlaşıp ağırlaşmayacağı hususlarında hastanın tabip tarafından aydınlatılması ve hayati tehlike bakımından sağlık kuruluşunun değiştirilmesinde tıbben sakınca görülmemesi esastır. (madde 8)

Hasta Hakları Yönetmeliği Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme: Hastaya talebi halinde, kendisine sağlık hizmeti verecek veya vermekte olan tabiplerin ve diğer sağlık personelinin kimlikleri, görev ve unvanları hakkında bilgi verilir. Mevzuat ile belirlenmiş usullere uyulmak şartı hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi değiştirme ve başka tabiplerin konsültasyonunu isteme hakkı vardır. (madde 9)

Hasta Hakları Yönetmeliği Öncelik sırasının belirlenmesini isteme: Sağlık kuruluşunun hizmet verme imkânlarının yetersiz veya sınırlı olması sebebiyle sağlık hizmeti talebi zamanında karşılanamayan hallerde, hastanın, öncelik hakkının tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini isteme hakkı vardır. (madde 10) Tıbbi gerekler uygun teşhis, tedavi ve bakım: Hasta, modern tıbbi bilgi ve teknolojinin gereklerine uygun olarak teşhisinin konulmasını, tedavisinin yapılmasını ve bakımının yapılmasını isteme hakkına sahiptir. Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı veya aldatıcı mahiyette teşhis ve tedavi yapılamaz. (madde 11)

Hasta Hakları Yönetmeliği Tıbbi gereklilikler dışında müdahale yasağı: Teşhis, tedavi veya korunma maksadı olmaksızın, ölüme veya hayati tehlikeye yol açabilecek, vücut bütünlüğünü ihlal edebilecek akli veya bedenen mukavemeti azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve talep edilemez. (madde12) Ötenazi yasağı: Ötenazi yasaktır. Tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, hayat hakkından vazgeçilemez. Kendisinin veya bir başkasının talebi olsa dahi, kimsenin hayatına son verilemez. (madde 13) Tıbbi özen gösterilmesi: Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir. Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmadığı takdirde dahi ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur. (madde 14)

Hasta Hakları Yönetmeliği Genel olarak bilgi isteme: Hasta; sağlık durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemleri, bunların faydaları ve muhtemel sakıncaları, alternatif tıbbi müdahale usulleri, tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçları ve hastalığın seyri ve neticeleri konusunda sözlü veya yazılı olarak bilgi isteme hakkına sahiptir. (madde 15) İlgili mevzuat hükümlerine ve hastalığın mahiyetine göre yetkili mercilerce alınacak tedbirlerin gerektirdiği haller dışında; hasta, sağlık durumu hakkında kendisine veya ailesine veya yakınlarına bilgi verilmemesini isteyebilir. (madde 20)

Hasta Hakları Yönetmeliği Kayıtları inceleme: Hasta, sağlık durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve kayıtları, doğrudan veya vekili veya kanuni temsilcisi vasıtası ile inceleyebilir ve bir suretini alabilir. Bu kayıtlar, sadece hastanın tedavisi ile doğrudan ilgili olanlar tarafından görülebilir. (madde 16) Mahremiyete saygı gösterilmesi: Hastanın mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta, mahremiyetinin korunmasını açıkça talep edebilir. Her türlü tıbbi müdahale, hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle icra edilir. (madde 21) Bilgilerin gizli tutulması: Sağlık hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler, kanun ile müsaade edilen haller dışında, hiçbir şekilde açıklanamaz. (madde 23)

Hasta Hakları Yönetmeliği Tıbbi müdahale hastanın rızasının gerekliliği: Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir. Hasta küçük veya mahcur ise velisinden veya vasisinden izin alınır. Hastanın, velisinin veya vasisinin olmadığı veya hazır bulunamadığı veya hastanın ifade gücünün olmadığı hallerde bu şart aranmaz. Kanuni temsilciden veya mahkemeden izin alınması zaman gerektirecek ve hastaya derhal müdahale edilmediği takdirde hayatı veya hayati organlarından birisi tehdit altına girecek ise izin şartı aranmaz. Hayatı veya hayati organlardan birisini tehdit eden acil haller dışında rızanın her zaman geri alınması mümkündür. Rızanın geri alınması, hastanın tedaviyi reddetmesi anlamına gelir. Rıza alınırken hastanın veya kanuni temsilcisinin, tıbbi müdahalenin konusu ve sonuçları hakkında bilgilendirilip aydınlatılması esastır.

Hasta Hakları Yönetmeliği Alışılmış olmayan tedavi usullerinin uygulanması: Klinik veya laboratuvar muayeneleri sonucunda bilinen klasik tedavi metotlarının hastaya fayda vermeyeceğinin sabit olması ve daha evvel deney hayvanları üzerinde kâfi derecede tecrübe edilmek suretiyle faydalı tesirlerinin anlaşılması ve hastanın rızasının bulunması şartları birlikte mevcut olduğunda, bilinen klasik tedavi metotları yerine başka bir tedavi usulü uygulanabilir. Evvelce tecrübe edilmemiş bir tıbbi tedavi ve müdahale usulü; ancak zarar vermeyeceğinin ve hastayı kurtaracağının mutlak olarak öngörülmesi durumunda yapılabilir.

Hasta Hakları Yönetmeliği Aile planlaması hizmetleri ve gebeliğin sona erdirilmesi: İlgilinin rızası olsun veya olmasın, Bakanlık tarafından tespit edilmiş olanlar dışındaki ilaç ve araçlar aile planlaması hizmetlerinde kullanılamaz. Gebeliğin sona erdirilmesi, Nüfus Planlaması Hakkında Kanun ile öngörülen şartlara tabidir. Sterilizasyon ve gebeliğin sona erdirilmesi hallerinde, hastanın rızası ile evli ise eşinin de rızası gereklidir.

Hasta Hakları Yönetmeliği Tıbbi araştırmalarda hasta hakları: Hiç kimse; Bakanlığın izni ve kendi rızası bulunmaksızın tecrübe, araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi müdahale konusu yapılamaz. Tıbbi araştırmalar, sadece, mevzuata göre araştırmada bulunmaya yetkili ve yeterli tıbbi bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel tarafından mevzuat ile belirlenmiş bulunan yerlerde yürütülür. Gönüllünün tıbbi araştırmaya rıza göstermiş olması, bu araştırmada görev alan personelin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Araştırmalarda, gönüllünün sağlığına ve diğer kişilik haklarına zarar verilmemesi için gereken bütün tedbirler alınır. Araştırmanın gönüllüye vereceği muhtemel zararlar önceden tespit edilemediği takdirde; gönüllü rızası bulunsa dahi araştırma konusu yapılamaz.

Hasta Hakları Yönetmeliği Güvenliğin sağlanması: Herkesin, sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakları vardır. Bütün sağlık kurum ve kuruluşları, hastaların ve ziyaretçi ve refakatçi gibi yakınlarının can ve mal güvenliklerinin korunması ve sağlaması için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Dini vecibeleri yerine getirebilme ve dini hizmetlerden faydalanma: Sağlık kurum ve kuruluşlarının imkânları ölçüsünde hastalara dini vecibelerini serbestçe yerine getirebilmeleri için gerekli tedbirler alınır.

Hasta Hakları Yönetmeliği İnsani değerlere saygı gösterilmesi ve ziyaret: Hasta, kişilik değerlerine uygun bir şekilde ve ortamda sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir. Sağlık hizmetlerinde görev alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güler yüzlü, nazik, şefkatli ve sağlık hizmetleriyle ilgili mevzuat ve Hasta HaklarıYönetmeliği’nin hükümlerine uygun şekilde davranmak zorundadır. Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluşça belirlenen usul ve esaslara uygun olarak ve hastaların huzur ve sükûnlarını bozacak fiil ve tutumlara sebebiyet vermeyecek şekilde gerçekleştirilir.

Hasta Hakları Yönetmeliği Refakatçi bulundurma: Muayene ve tedavi sırasında hastaya yardımcı olmak üzere; mevzuatın ve kurum imkânlarının elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde, tedaviden sorumlu olan tabibin uygun görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması istenebilir. Mevzuat, şikâyet ve dava hakkı: Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikâyet ve dava hakları vardır.

Hasta Hakları Yönetmeliği Hizmetin sağlık kurum ve kuruluşun dışında verilmesi: Hastalar, aşağıdaki hallerde sağlık hizmetlerinden bulundukları yerlerde de faydalanabilirler: Koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesinde Tıbbi sebeplerden dolayı sağlık kuruluşuna bizzat gidilemeyen veya götürülemeyen hallerde Doğal afetler gibi olağanüstü hallerde

Hasta Hakları Kurulları Hasta HaklarıYönetmeliğinin uygulanmasını sağlamak üzere 15 Ekim 2003 tarihinde “Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına İlişkin Yönerge” yayınlanmıştır. Bu doğrultuda Sağlık Bakanlığında Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Kasım 2003’ te Hasta Hakları Şube Müdürlüğü kurulmuştur. Bunun ardından hastanelerde Hasta Hakları Birimi ve Hasta Hakları Kurulları oluşturularak 15 Şubat 2004 tarihinde “Hasta Hakları Uygulamasına” başlanmıştır. Uygulamada karşılaşılan sorunlar ve öneriler doğrultusunda “Hasta HaklarıYönergesi” geliştirilerek tarihinde yayımlanmıştır.

Hasta Hakları Kurulları İllerde oluşturulan Hasta Hakları İl Koordinatörleri, ildeki tüm hasta hakları uygulamalarından sorumlu olarak atanmıştır. Uygulamada hastalar, bir hasta hakkı ihlali olduğunu düşünüyorsa, bizzat, telefonla veya internet üzerinden doğrudan Sağlık Bakanlığına veya hasta hakları birimlerine müracaatta bulunmaktadır. Bu birimler yaptıkları inceleme neticesinde, bir hasta hakkı ihlali varsa, öncelikle sorunu yerinde çözmeye çalışmakta; mümkün değilse, kurulda incelemeye almaktadır. İnceleme sonucunda bir hasta hakkı ihlali tespiti yapılırsa, bu durum başhekimliğe bildirilerek gereğinin yapılması istenmektedir.

Sağlık Çalışanlarının Hakları Sağlık çalışanı hakları kavramı, hasta hakları kavramına nazaran geri planda kalmış bir kavramdır. Her meslek grubunun hak ve yükümlülükleri bulunmakla birlikte, özellikle hasta hakları kavramının ön plana çıkmasıyla beraber, sağlık çalışanlarının da haklarını vurgulama gayreti içine girdikleri gözlenmektedir.

Sağlık Çalışanlarının Hakları Literatürde sağlık çalışanı haklarının başlıcaları şu şekilde sıralanmaktadır: Mesleki bilgi ve beceriyi geliştirme hakkı Yeteneğini geliştirme hakkı Konsültasyon hizmeti hakkı Mesleki yayın yapma hakkı Çağdaş tıp olanaklarını izleme ve uygulama yapabilmek için gerekli ortamı isteme hakkı Mesleğini icra ederken özgür ve bağımsız karar verme hakkı

Sağlık Çalışanlarının Hakları Sağlık riskini en aza indirecek çalışma koşullarını talep etme hakkı Kişisel güvenliğin, özellikle hasta ve hasta yakınının hukuka aykırı Saldırılarından korumayı isteme, mesleğini güvenlik içinde sürdürme hakkı Hasta ve yakınlarından işbirliğini isteme hakkı Hasta ve yakınlarından, muayene, teşhis ve tedavi sürecinde olduğu kadar hastanın tedavi sonrasında belirli tavsiyelere uymasını isteme hakkı Evrensel ve bilimsel eğitim alma hakkı

Sağlık Çalışanlarının Hakları Bilgi ve becerileri uygulayabilecek fiziki altyapı ve ekibe sahip olma hakkı Uluslararası ve ulusal yasal düzenlemelere ve etik değerlere göre çalışma hakkı Çalıştığı kurumda yönetime katılma hakkı, Gelişmiş ve bilimsel olanakları kullanma hakkı, Muayene, teşhis ve tedavi için gerekli verileri alabilme hakkı, Kendisini hastalıklardan, enfeksiyonlardan koruma ve bunun için ilgili ve görevli kurum ve kişilerden gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkı.

Sağlık Çalışanlarının Hak Arama Yolları Haksız suçlamalara karşı hak arama yolları: 657 sayılı DMK’ nın “İsnat ve İftiralara Karşı Koruma” koruma başlıklı 25. maddesinde “Devlet memurları hakkındaki ihbar ve şikâyetler, garaz veya mücerret hakaret için, uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı ve soruşturma veya yargılamanın tabi olduğu kanuni işlem sonucunda bu isnat sabit olmadığı takdirde, merkezde bu memurun en büyük amiri, illerde valiler, isnatta bulunanlar hakkında kamu davası açılmasını Cumhuriyet Savcılığından isterler.” demektedir.

Sağlık Çalışanlarının Hak Arama Yolları Güvenlik hakkının ihlaline karşı hak arama yolları: Gerek hekim ve gerekse diğer sağlık çalışanları açısından günümüzde yaşanılan en önemli sorunlardan birisi “şiddet”tir. Sağlık çalışanlarına uygulanan şiddet tehdit ve hakarete karşı hukuksal hak arama yöntemleri bulunmaktadır. Bunlar esas itibariyle iki türlüdür: Ceza hukuku araçlarıyla ve tazminat hukuku araçlarıyla hak aranması mümkündür.

Sağlık Çalışanlarının Hak Arama Yolları İkinci bir olasılık, sağlık çalışanının tehdit edilmiş olmasıdır. Bu eylem de TCK 106. maddede yaptırıma bağlanmıştır. Son olarak, sağlık çalışanına hakaret edilmişse, bu eylem TCK 125. madde gereğince cezalandırılacaktır. Hakaret suçunun, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. 2) Tazminat hukuku araçları: Kendisine hakaret edilen, şiddet uygulanan veya tehdit edilen sağlık çalışanı bu eylemler nedeniyle uğradığı maddi ve manevi zararlar için fiilden tazminat talep edebilir.

Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım Son dönemde, sağlık çalışanlarına yönelik şiddette büyük artış gözlenmektedir. Bu duruma karşı Sağlık Bakanlığı 663 sayılı KHK’ da (54. madde) sağlık çalışanlarına hukuki yardım konusunu düzenlemiştir. “Bakanlık ve bağlı kuruluşlarında; sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerden dolayı personele karşı işlenen suçlar sebebiyle ceza hukuku kapsamında yürütülmekte olan işlemler ve davalarda personelin talebi üzerine Bakanlık ve bağlı kuruluşlarınca hukuki yardım yapılır.” tarihli Resmi Gazete de Sağlık Bakanlığı Tarafından Sağlık Bakanlığı Personeline Karşı İşlenen Suçlar NedeniyleYapılacak Hukuki Yardımın Usul ve Esasları HakkındaYönetmelik” yayınlanmıştır.

Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım Söz konusuYönetmelik, sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevden dolayı işlenen suça maruz kalan personele veya bunların vefatı halinde kanuni mirasçılarına hukuki yardımda bulunulmasını öngörmektedir.Yönetmeliğe göre hukuki yardım aşağıdaki hallerde sağlanacaktır: a)Sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerinden dolayı personele karşı kanunlara suç olarak tanımlanan bir fiilin gerçekleştirilmiş olması, b)İlgilinin veya kanuni mirasçılarının talepte bulunması, c)İlgili personelin soruşturma safhasında şüpheli, kovuşturma safhasında ise sanık durumunda bulunmaması.

Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım Yönetmeliğe göre Sağlık Bakanlığı, sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerinden dolayı personele karşı işlenen fiillerin bildiriminin yapılacağı ve kayıtlarının tutulacağı bir sistem kuracaktır. Yönetmelik kapsamında işlenen fiilleri, ilgili sağlık kurumu ve kuruluşunun yöneticisi, adli mercilere ve Bakanlıkça kurulan sisteme bildirmektedir. Ayrıca mağdur personelde bu bildirimi yapabilmektedir. Bildirim üzerine Bakanlık, olayın maddi makamlara intikal ettirilip ettirilemediğini araştırır. Bakanlıkça durum ayrıca ilgili hukuk birimlerine de bildirilir.

Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım Bakanlıkça kendilerine bildirim yapılan hukuk birimleri, işlenen suçtan mağdur olan personele veya vefatı halinde mirasçılarına bir avukatın hukuki yardımını isteyip istemediğini sorar ve talep istikametinde hareket eder. Ayrıca mağdur personel veya kanuni mirasçıları, görev yaptığı kurum veya kuruluş yöneticisine de hukuki talebini bildirebilir. İlgili yönetici, bu talebi gecikmeksizin hukuki yardım yapmakla görevli ve yetkili birimlerine intikal ettirir. Personele karşı kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiilin işlendiği herhangi bir şekilde öğrenildiğinde, İl Sağlık Müdürlüklerince yönetmelik hükümleri resen uygulanır ve ilgili personelin veya kanuni mirasçılarının hukuki yardım müessesesini etkin bir şekilde kullanabilmesi için gerekli tedbirler alınır.