MULTIVIBRATORLER Sakarya Üniversitesi
Multivibratör ve Flip-Floplar Giriş Kare veya dikdörtgen sinyal üreten elektronik devreler, dijital devrelerde tetikleme / saat sinyali Üç gruba ayrılır: Serbest çalışan (Astable) multivibratörler, Tek kararlı (Monostable) multivibratörler, Çift kararlı (Bistable) multivibratörler. Multivibratör ve Flip-Floplar
Multivibratör ve Flip-Floplar Giriş Belirli aralıklarla durum değiştiren, ‘serbest çalışan multivibratör’, Bir sinyal ile durumu değiştirip eski durumuna dönen, ‘tek kararlı multivibratör’, Bulunduğu durumu koruyan, ‘çift kararlı multivibratör’ Multivibratör ve Flip-Floplar
Çift Kararlı Multivibratör Çalışma Mantığı Transistörler durumlarını, çıkışlar da değerlerini korurlar. Multivibratör ve Flip-Floplar
Çift Kararlı Multivibratör Çalışma Mantığı T1’in iletimde, T2’nin kesimde olduğunu kabul edelim. Multivibratör ve Flip-Floplar
Çift Kararlı Multivibratör Çalışma Mantığı T1 iletimde, BT2 şase potansiyelinde, T1 yalıtıma götürülürse, CT1 +V gözükür, QA lojik ‘1’ olur. Multivibratör ve Flip-Floplar
Çift Kararlı Multivibratör Çalışma Mantığı CT1 noktasındaki gerilim BT2 uygulandığından, T2 iletime geçer. CT2 şase potansiyeline gelir, T1 kesimde kalır. Multivibratör ve Flip-Floplar
Serbest Çalışan Multivibratör T1'in kesimde T2'nin iletimde, C2, T2 ve R4 üzerinden şarj, C2 T1 iletime geçirir, C1 (+) yüklenmiş ucu toprağa, (-) yüklenmiş ucu T2 nin beyzine bağlı olduğundan T2 kesimde, C1 deşarj olur ve sonra ters yönde şarj olur, C1 T2 iletime geçirir, Bu anda C2 (+) yüklü ucu toprağa, (—) yüklü ucu T1 beyzine bağlı olduğundan T1 kesime girer.
Flip-Flop’lar ve Flip-Flop Çeşitleri Çift kararlı multivibratörler‘Flip-Flop veya Latch’ olarak adlandırılır, ‘FF’ şeklinde sembolize edilir, Bir bitlik bilgi saklar, iki çıkış bulunur, Çıkış durumunu değiştirmek için, tetikleme gerekir, Aksi halde durumunu koruduğu için bellek olarak kullanılır, Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop’lar ve Flip-Flop Çeşitleri R - S (Reset - Set) tipi FF, Tetiklemeli (clocked) R- S FF, J - K tipi FF, Ana - Uydu (Master - Slave) tipi FF, D (Data) tipi FF, T (Toggle) tipi FF, Multivibratör ve Flip-Floplar
Multivibratör ve Flip-Floplar R-S Tipi Flip-Flop Q = 0 olmasını sağlayan giriş ‘Reset-R’, Q = 1 durumunu oluşturan giriş ise ‘Set-S’ Multivibratör ve Flip-Floplar
İki tane ‘VEYADEĞİL’ ile R-S Tipi Flip-Flop Girişlerden birisinin ‘1’ olması, çıkışının ‘0’ olması için yeterlidir. Her iki girişin ‘0’ olması durumunda, çıkış ‘1’ olur. Multivibratör ve Flip-Floplar
İki tane ‘VEYADEĞİL’ ile R-S Tipi Flip-Flop S=‘1’ iken Q’=‘0’, Bu anda 1. kapının her iki girişi ‘0’, Q=‘1’ olur, Bu durum, FF’nin ‘set’olmasıdır. Set girişine ‘1’ uygulanması, 2 nolu ‘VEYADEĞİL’ kapısının çıkışının ve 1 nolu ‘VEYADEĞİL’ kapısının girişlerinin birisinin ‘0’ olmasını sağlar. Multivibratör ve Flip-Floplar
İki tane ‘VEYADEĞİL’ ile R-S Tipi Flip-Flop R=‘1’ iken Q=‘0’, 2. kapının her iki girişi ‘0’, Q’=‘1’ olur, Bu durum, FF’nin ‘reset’ olmasıdır. Multivibratör ve Flip-Floplar
İki tane ‘VEYADEĞİL’ ile R-S Tipi Flip-Flop S=R=‘0’ olamaz ('belirsizlik’) bu durumda FF en son durumunu korur. S=R=‘1’ iken Q=Q’=‘0’ olur 'Tanımsız' durum Multivibratör ve Flip-Floplar
İki tane ‘VEDEĞİL’ ile R-S Tipi Flip-Flop S=‘0’, R=‘1’ iken Q’=‘1’ 1. kapının her iki girişi‘1’, Q=0 olur. ‘VEDEĞİL’ kapısının girişlerinden biri ‘0’ olduğu durumda çıkış ‘1’ değerini alır. Multivibratör ve Flip-Floplar
İki tane ‘VEDEĞİL’ ile R-S Tipi Flip-Flop S=‘1’, R=‘0’ iken Q=‘1’, 2. kapının her iki girişi ‘1’, Q'=‘0’ olur. Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop FF’nin konumunun değiştirmesi ‘tetikleme’, ‘tetikleme sinyali’ kare veya dikdörtgen şeklindeki sinyal, ‘0’ ‘1’ ‘pozitif kenar değişimi’ ‘1’ ‘0’ ‘negatif kenar değişimi’ Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop ‘Tetikleme sinyali’ üçüncü girişe, ‘clk’ ile gösterilir ve ‘clk girişi’ olarak isimlendirilir. Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop Tetiklemeli RS FF’in RS FF’e kapı devreleri eklemek suretiyle elde edilmesi, Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop Aşağıda ‘VEYADEĞİL’ ve ‘VEDEĞİL’ kapılarıyla oluşturulan RS FF devresine eklenmesi ile oluşan tetiklemeli RS FF devreleri görülmektedir. Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop R=S=‘0’ ve Q=‘0’ iken; Clk=‘1’ olsa da FF durum değiştirmez, S=‘1’, R=‘0’ iken yükselen kenar ‘Clk’Q=‘1’ olur, Bu durum ‘set’ olarak isimlendirilir. Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop S=‘0’, R=‘1’ iken yükselen kenar‘Clk’ile Q=‘0’ olur, Bu duruma ‘sıfır (reset)’ durumu denir, Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop S, R ve CLK durumuna göre oluşan dalga şekilleri, Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop S ve R girişleri aynı zamanda senkronize kontrol girişleri olarak isimlendirilir, Tetiklemeli FF olarak D ve JK Flip-Flop’lar tercih edilir, Doğruluk tablosunda Q, FF‘in o andaki durumudur, Sonraki durum 'Q(t+1) durumu' olarak isimlendirilir. Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop R-S tipi FF’in doğruluk tablosu, ‘FF karakteristik tablosu’ olarak isimlendirilir. Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetiklemeli ( Clocked - Triggered ) R- S Tipi Flip- Flop Belirsiz durumlar, farketmez-(d) olarak alınır, Sadeleşme işleminden elde edilen fonksiyon, FF’in sonraki durumunu verir, SR=0 tanımlaması, S=R=‘1’ olamayacağını göstermek için eklenir, Bu eşitlik, ‘karakteristik denklem’ olarak isimlendirilir. Multivibratör ve Flip-Floplar
J-K Tipi Flip-Flop (JK – FF) J S, K R J=K=‘1’ durumunda her yükselen kenarda bir önceki durumun tersi olur (toggle), Multivibratör ve Flip-Floplar
J-K Tipi Flip-Flop Kapılarla Gerçeklenmesi J=‘0’, K=‘1’ iken; Q=‘0’ (reset), J=‘1’, K=‘0’ iken Q=‘1’ (set) Multivibratör ve Flip-Floplar
Multivibratör ve Flip-Floplar J-K Flip-Flop (JK FF) JK FF’nin karakteristik denklemi, Q(t+1) = JQ’ + K’Q Multivibratör ve Flip-Floplar
Multivibratör ve Flip-Floplar D Tipi Flip-Flop (D FF) Multivibratör ve Flip-Floplar
Multivibratör ve Flip-Floplar D Tipi Flip-Flop (D FF) D tipi FF‘in karakteristik denklemi, Multivibratör ve Flip-Floplar
Multivibratör ve Flip-Floplar T Tipi Flip Flop (T FF) J-K FF’nin girişlerinin birleştirilip tek giriş olarak kullanılmasıyla oluşan devre, ‘Toggle FF’ (T tipi FF) olarak isimlendirilir Multivibratör ve Flip-Floplar
Multivibratör ve Flip-Floplar T Tipi Flip Flop (T FF) T tipi FF‘in karateristik denklemi, Multivibratör ve Flip-Floplar
Ana Uydu (Master-Slave) Flip-Flop Ana-Uydu (Master-Slave) tipi FF devresi, iki RS Flip-Flop ve bir ‘DEĞİL’ kapısı ile oluşturulur. Ana-Uydu FF devresi, ‘Clk’ girişi ‘1’ olduğunda ‘Ana FF’ devresi, ‘0’ olduğunda ‘Uydu FF’ devresi çalışacak şekilde düzenlenmiştir. Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetikleme Sinyali ve FF’lerde Tetikleme FF’lerin tetikleme girişine uygulanan kare veya dikdörtgen şeklindeki sinyaller, ‘tetikleme sinyali / palsı’ olarak adlandırılır. FF’lerdeki tetikleme işlemi, tetikleme sinyalinin durum değişimi veya 0/1 seviyeleri sırasında gerçekleşir Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetikleme Sinyali ve FF’lerde Tetikleme FF devrelerine tetikleme sinyali anahtar yardımıyla uygulanırsa, anahtarın kapatılması ve açılması sırasında, anahtarın mekaniksel yapısı nedeniyle sıçramalar oluşur Multivibratör ve Flip-Floplar
Tetikleme Sinyali ve FF’lerde Tetikleme Tetikleme sinyalinde meydana gelen sıçramalar, senkronizasyonlu devrelerde karışıklıklara neden olabilir. kısa süreli seri palslar, parazitler oluşturulabilir. Parazitlerin oluşması olayı, ‘Sıçrama Olayı’ (Bouncing) olarak adlandırılır. Multivibratör ve Flip-Floplar
FF’lerde Asenkron Girişler RS, JK, D, T, Ana-Uydu tipi Flip-Flop’ların sahip oldukları girişler, ‘kontrol girişleri’ veya ‘senkronize girişler’ olarak isimlendirilir. Bu girişler, tetikleme girişi (Clk) ile ilişkili olarak çalışırlar. ‘Asenkron girişler’, FF’nin çıkış durumunu ‘1’ konumuna getiren ‘set işlemi’ veya çıkışın durumunu ‘0’ konumuna getiren ‘reset işlemi’ için kullanılır. Multivibratör ve Flip-Floplar
FF’lerde Asenkron Girişler Set=0, Reset=1 olması durumunda, FF çıkışı Q= 0 konumuna getirilir. Reset=0, Set=1 durumunda ise, FF’nin çıkışı Q=1 değerini alır. Set=1, Reset=1 durumu ise belirsiz bir çıkışa neden olacağından kullanılmaz. Multivibratör ve Flip-Floplar
FF’lerde Asenkron Girişler Asenkron girişler, herhangi bir anda FF’nin durumunu belirlemek veya bir devrede birlikte kullanılan FF’lerin hepsini birlikte set / reset konumuna getirmek için kullanılabilirler. Multivibratör ve Flip-Floplar
FF’lerde Asenkron Girişler Asenkron girişlere sahip J-K FF sembolü ve değişik durumlarda oluşan çıkış dalga şekilleri; Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Parametreleri Kurma ve Tutma Zamanları (Setup and Holding Times): Kurma zamanı (setup time-ts), tetikleme sinyalinin devrenin durumunu değiştirmesi için geçen zamandır. ‘Tutma zamanı’ (holding time-th), tetikleme sinyalinin senkronize girişlerdeki durum değişikliğini hissedebilmesi için gerekli zaman aralığıdır. Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Parametreleri Tetiklemeli FF’nin tetikleme sinyaline düzgün tepki verebilmesi için, senkronize girişlerin belirli bir süre değişmeden durması gerekir Bu süre, tetikleme sinyalinin durum değiştirmesinden önce 'ts' kadar, durum değişikliğinden sonra 'th' kadar olmalıdır bu zamanların ölçümünde, durum değişikliklerinin %50 seviyesi referans olarak alınır. Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Parametreleri Yayılım Gecikmesi (Propagation Delay): FF’lerda tetikleme sinyalinin uygulandığı an ile, çıkışın konum değiştirdiği an arasındaki zaman farkına 'yayılım gecikmesi' denir. üretici kataloglarında tPHL ve tPLH Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Parametreleri Maksimum Tetikleme Frekansı (Maximum Clocking Frecuency – fmax): ‘Tetikleme frekansı’, FF’nin tetikleme girişine güvenli bir tetikleme için uygulanabilecek en yüksek frekansı ifade eder. Tetikleme sinyali ‘1’ - ‘0’ zamanları ve Asenkron Giriş Sinyal Genişliği: tetikleme sinyalinin '1' ve '0' durumlarında kalması gerekli minimum zamanı (Clock pulse High and Low Times) belirlerler. Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Parametreleri ‘0’ durumunda kalması gerekli minimum zaman ‘tw(L)’ olarak, ‘1’ durumunda kalması gerekli minimum zaman ‘tw(H)’ olarak isimlendirilir. Durum değiştirmelerin %50 seviyeleri arasındaki zaman olarak tanımlanan bu sürelerin sağlanamaması durumunda güvenli bir tetikleme işlemi oluşmayabilir Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Parametreleri Tetikleme sinyali durum değiştirme zamanı : Durum değiştirme zamanı (Clock Transition Times), tetikleme sinyalinin 1’den 0’a veya 0’dan 1 durumuna değişirken geçen zamandır. Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Doğruluk Tabloları ‘Flip-Flop doğruluk tablosu’, FF’nin özelliğini ve çalışmasını tanımlar. Tablodaki Q(t) mevcut durumu, Q(t+1) ise tetikleme sinyali uygulanınca meydana gelen yeni durumu açıklar. Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Durum Geçiş Tabloları Giriş değişken değerlerinin belirlenmesinde, Doğruluk tablolarından faydalanılarak oluşturulan bu tablolara, ‘durum geçiş tabloları’ adı verilir. Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Giriş Fonksiyonları FF’lerin giriş fonksiyonlarını ifade eden denklemler, hem harici girişlerin hem de şimdiki (mevcut) durumların fonksiyonu olarak yazılır. FF devresinin giriş değişkenleri iki harfli bir simge ile gösterilir ve birinci harf girişin adını, ikinci harf ise FF’nin adını simgeler. Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Giriş Fonksiyonları devrede bulunan FF giriş fonksiyonları; JA=AC ve KA= B'D Multivibratör ve Flip-Floplar
Flip-Flop Giriş Fonksiyonları JB=A'C' + AD' ve KB = CD' eşitliklerinin FF girişlerine uygulanması Multivibratör ve Flip-Floplar