HİDROGRAFİ VE OŞİNOGRAFİ DERS 6 Doç. Dr. Hüseyin TUR

Akarsu: Karalar üzerindeki yüzeysel sular yerçekimi tesiri ile en büyük eğim yönünde belirli bir mecrada toplanarak çizgisel bir akım oluşturması. Akarsu Havzası (drenaj havzası, su toplama havzası): Bir akarsuyun sularını toplayan alan Su Ayırım Çizgisi: İki komşu akarsu havzasını ayıran çizgi Dış Drenaj Alanı: Denize ulaşan akarsulann havza alanı İç Drenaj Alanı (kapalı havza): Denize ulaşmayan akarsuların havza alanı Kaynak Deresi (başlangıç deresi): Bir akarsuyun çıktığı yerden ilk dere ile birleştiği yere kadar olan kesimi Akarsu Kavşağı: İki veya daha fazla akarsuyun birleştikleri yer

Çıkış Noktası: Bir havza bölümünden gelen yüzeysel suların toplanarak havzayı terkettiği akarsu kesiti Ağız: Akarsuyun deniz, göl veya hazne ile birleştikleri yer Delta: Akarsuların ağız kısmında katı maddelerin toplanması (alüvyonlanma) sonucu oluşan geniş birikinti depoları Akarsu Ağı (drenaj ağı, kanal ağı): Bir akarsu kolu ile yan kolların tümünün meydana getirdiği şebeke ► Bir akarsuyun ortalama su seviyesindeki kesit kısmına "akarsu yatağı", akarsu yatağını her iki taraftan araziye bağlayan şevli kenar şeritlerine "kıyı", taşkın su seviyesi üzerinde kalan kıyı şeridine ise "yüksek kıyı" denir. ► Akış yönüne bakılarak akarsuyun sağ ve sol kıyıları belirlenir.

Bir Akarsuyun Planı

Taşkın Yatağı (sel yatağı): Yalnız ortalama su seviyesi üzerindeki debilerde su altında kalan, kıyı ile yüksek kıyı arasındaki arazi şeriti Taşkın Bölgesi: Tekerür aralığı aynı olan taşkınlarda su altında kalan arazi kesimleri Talveg: Bir akarsuyun birbirini takip eden kesitlerinde en düşük kotlu taban noktalarını birleştirerek elde edilen çizgi Bir akarsu kesitinin kaynak tarafında kalan akarsu bölümüne "memba bölgesi” ağız tarafında kalan bölümüne ise “mansap bölgesi" denir. Dolanma Oranı (eğrilik oranı): Bir akarsuyun iki noktası arasındaki talveg uzunluğunun kuş uçuşu mesafeye oranı

AKARSULARIN SINIFLANDIRILMASI 1) Topoğrafik-Morfolojik özelliklere Göre Sınıflandırma: a- Dağ Akarsuları: Eğim > 0,01. Büyük eğim, hızlı akış ve fazla olmayan mendereslenme (Dağ dereleri, deliçay ve vahşi dere gibi). b- Plato (Yayla) Akarsuları: Eğim 0,01 - 0,001. Erozyonun eğimin arttığı plato kenarından kaynak bölgesine doğru hızla artar. c- Ova Akarsuları: Eğim 0,001 - 0,0001. Planda fazla mendereslenme d- Geniş Akarsu ve Haliçler: Eğim < 0,0001.

2) Akarsu Boyunca Akımın Değişimine Göre Sınıflandırma: a- Sulak Akarsular: Havza büyüdükçe debisi artan sulak bölge akarsularıdır. b- Bozkır Akarsuları: Genellikle kurak bölgelerde görülür, boyu arttıkça buharlaşma ve sızma sonucu debisi azalmaktadır. c- Karstik Akarsular: Yeraltında toplanan ve akarsu şebekesi oluşturacak şekilde kısmen veya tamamen yüzeye çıkan veya yüzeyde akarken kalkerli arazide bir süre kısmen veya tamamen yeraltında devam ederek tekrar yüzeye çıkan akarsulardır.

3) Akımın Sürekliliğine Göre Sınıflandırma: a- Sürekli Akışlı Akarsular: Yatağında yıl boyunca su bulunan akarsular (sulu dere gibi). b- Periyodik Akışlı Akarsular: Yatağında yalnız bol yağışlı mevsimlerde su bulunan ve yağışsız zamanlarda su bulunmayan akarsular (kuru dere gibi). c- Sel Vadileri: Senelerce yatağı kuru olmasına rağmen ani bir sağnaktan sonra kısa bir süre büyük nehir görünümü kazanan çöl akarsuları. d- Arktik Akarsular: Yılın üçte ikisinde don görülen akarsular.

4) Akım Rejimine Göre Sınıflandırma: a) Yağmur (Plüvial) Rejimli Akarsular: Yalnız veya öncelikle yağmurla beslenen ve debi gidiş çizgileri havzadaki yağmur eğrilerine benzeyen akarsulardır (Yağmurlu Okyanus, Yağmurlu Akdeniz ve Yağmurlu Tropikal). b) Kar (Nival) Rejimli Akarsular: Öncelikle kar erimesi ile beslenirler (Karlı dağ ve karlı ova rejimli akarsular). c) Buzul (Glaziye) Rejimli Akarsular: Yalnız veya öncelikle buzul erimesi ile beslenen bu tip akarsularda havzanın en az % 15-20 si buzullarla kaplıdır (Küçük debiler kış aylarında, taşkın debileri ise yaz aylarında). d) Karma Rejimli Akarsular: Akarsuların pek çoğunda, yukarıda akım rejimlerinden birden fazlasının etkili olduğu karmaşık rejimler gürülür. Kar-Yağmur (NivoPlüvial) veya Yağmur Kar (Plüvio-Nival) rejimIi akarsular.

5) Büyüklüklerine Göre Sınıflandırma: Dere: Küçük drenaj havzasının sularını toplayan genellikle sığ yataklı ve boyları da küçük olan akarsulara verilen isimdir. Derelerin drenaj havzaları dağlık, tepelik veya ovalık bölgelerde bulunur; sırasıyla vahşi dere (sel deresi), dağ deresi ve ova deresi ismi verilir.

b) Çay: Derelerin birleşmesi ile oluşan akarsulardır. Büyüklükleri dere ile nehir arasında bulunur (Kelkit çayı, Porsuk çayı, Botan çayı, Koca çay, Akçay gibi). Ülkemizde çay büyüklüğünde birçok akarsu, "Su" olarak isimlendirilmektedir (Karasu, Zap Suyu, Munzur Suyu, Aksu gibi). c) Nehir: Uzunlukları > 500 km, denizlere dökülen, büyük yağış havzaları, küçük eğimleri ve birçok yan kolları ile karakterize edilirler. Sınıflandırması a- Dağlık Bölge b- Engebeli Bölge c- Ova nehirleri (Meriç, Sakarya, Filyos. Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh, Dicle, Fırat, Asi, Ceyhan, Seyhan, Göksu, Manavgat, Köprü çay, Büyük Menderes, Simav Çayı)

6) Akarsu Yatağının Fiziksel Özelliklerine Göre Sınıflandırma: - Yatak genişliğinin değişimine göre; a- Üniform, b- Düzensiz, c- Adacıklarla kollara ayrılmış; yataklı akarsular. - Yatağın adacıklarla kollara ayrılma durumuna göre; a- Tek adacık b- Birden fazla adacık; ile yatağı koııara ayrılmış akarsular. - Dolanma oranına göre; a- Düşük (1-1,3) b- Orta (1,3-2,0) c- Yüksek (> 2,0); derecede eğrilik gösteren akarsular. - Taşkın bölgesinde gölcükler oluşması durumuna göre; a- Gölcük oluşmayan b- Az sayıda ve c- Çok sayıda; gölcük oluşan akarsular.

- Kıyı Yüksekliğine göre; a- Alçak kıyılı (<1.5m) b- Orta yükseklikte kıyılı (1,5-3m) c- Yüksek kıyılı (3-6m) akarsular. - Yatak kenarındaki doğal sedde formasyonlarına göre doğal seddeleri; a- Hiç olmayan, b- Orta derecede gelişmiş, c- İyi derecede gelişmiş akarsular. - Taşkın yatağı durumuna göre (taşkın yatağı, akarsu yatağına göre); a- Çok geniş, b- Orta genişlikte, c- Dar olan akarsular. - Bitki örtüsüne göre; a- Kıyılarında bitki örtüsü bulunmayan b- Her iki kıyıda dar bir şeritte c- Yalnız dirseklerin iç kısımlarında d- Akarsu vadisinin tamamında bitki örtüsü bulunan akarsular

AKARSUYUN VE HAVZANIN ÖZELLİKLERİ 1. Akarsu Havzasının Büyüklüğü: Bir akarsuyun su potansiyeli ve taşkın debileri havza alanına bağlıdır. ► Üzerinde rasat istasyonu bulunmayan bir akarsudaki ön planlama çalışmalarında, havzanın yıllık ortalama su verimi (m3/yıl): α : Akış katsayısı Po: Havzada uzun yıllara ait ortalama yıllık yağış yüksekliği (m) A : Akarsuyun planlama yapılan kısmının çıkış noktasındaki havza alanıdır (m2) ► Hidrolojide αPo değeri akış yüksekliği olarak bilinir.

Havza alanının (A), ana akarsu kolunun uzunluğu (L) ise, 2. Havzanın Biçimi: Taşkın pik debilerini ve diğer hidrografik değerleri özellikle havzadaki akışların ayarlanmasını etkileyen önemli bir parametredir. ► Eagleson havzanın en büyük genişliğini (B) esas alarak havza şekli için iki ayrı tanım vermektedir: Havza alanının (A), ana akarsu kolunun uzunluğu (L) ise,

Drenaj yoğunluğu, 1 km2 ye düşen ortalama akarsu uzunluğudur. 3. Drenaj Yoğunluğu ve Dere Frekansı: Drenaj yoğunluğu, 1 km2 ye düşen ortalama akarsu uzunluğudur. Dere Frekansı: Yıl boyunca kurumayan toplam dere sayısının havza alanına bölünmesi ile elde edilir. ► Havza içinde su taşıyan tüm doğal kolların toplam uzunluğunun, havza alanına bölünmesi ile elde edilir. ► Bölgedeki iklim şartlarının akarsu uzunluğuna etkisini gösterir (0,5-2,5 km/km2)

Bir akarsu ağını karakterize eden en önemli büyüklüktür. 4. Çatallaşma Oranı: Bir akarsu ağını karakterize eden en önemli büyüklüktür. ►Kantitatif jeomorfolojide akarsu ağı dereceli bir akarsu sistemi ile tanımlanır. Nn: n. dereceli akarsuların sayısı ► 2 ile 5 arasındadır.

► Yöntem: Şeffaf bir kağıt kullanma... 5. Havza Eğimi: Havzadaki hidrolojik olaylara havzanın eğimi önemli ölçüde etki etmektedir. ► Yöntem: Şeffaf bir kağıt kullanma... 6. Akarsu Eğimi: Benson yöntemi: - Akım gözlem istasyonundan (çıkış noktasından) itibaren kaynak yönündeki toplam ana dere uzunluğu saptanır. - Ana dere uzunluğunun % 10’u ile % 85'i harita üzerinde işaretlenerek elde edilen iki noktayı birleştiren doğrunun eğimi ana dere eğimini verir.

► Küçük bir havzanın deniz seviyesinden ortalama yüksekliği: 7. Havzanın Ortalama Yüksekliği: Ortalama yükseklik, akarsudaki taşkınları dolaylı ve dolaysız olarak etkiler. ► Küçük bir havzanın deniz seviyesinden ortalama yüksekliği: Hp: çıkış noktasındaki yükseklik, Ho: su ayırım çizgisi üzerindeki en büyük yüksekliklir. 8. Havzada Depolama: Doğal veya yapay su depolama özellikleri akarsu rejimini etkiler. Depolama Parametresi: Akarsu havzasındaki (göl ve rezervuarların yüzey alanları toplamının) (havza alanına) oranı Eğer >%1 ise havzada depolamanın etkisi göz önüne alınmalıdır.

AKARSU YATAĞININ OLUŞUMU Kıvrımlarda akan suyun dış kıyıyı sürekli aşındırması ve iç kıyıda birikmeler meydana getirir → kıvrımlar gittikçe birbirine yaklaşır ve menderesler oluşur. ►Bir akarsu kıvrımın uzunluğu, (π/2) .D değerinden daha büyük olması durumunda menderes olarak isimlendirilir (D: menderes boyu)

► Bir akarsu vadisinde kıvrımların dış sınırlarına çizilen tegetlerin oluşturduğu arazi şeridinin genişliği genellikle normal akarsu yatak genişliğinin 10 ile 20 katı büyüklüğündedir.

Enkesit Durumu Akarsular ve akarsu vadileri alüvyonlu oluşumlar sonucu bugünkü görünümlerini kazanmışlardır. Akarsu vadileri ya tektonik vadiler ya da erozyon vadileridir. ►Akarsu yatağındaki erozyon ise taban ve kıyı erozyonu olmak üzere iki kısımda incelenir.

Boykesit Durumu Memba Kısmı: Dağlık bölgede olduğundan akarsuyun bu bölümü büyük eğim, yüksek akış hızları, derin vadiyi takip eden dar kıvrımlar ile karakterize edilir. Orta Kısmı: Eğim memba bölümüne göre daha az, vadi daha geniş ve taban malzemesi daha incedir. Mansap Kısmı: Eğim, akarsuyun orta bölümünden daha azdır. Büyük ölçüde yığılmalar meydana gelir. Akarsuyun denize veya bir göle döküldüğü ağız kısmında delta oluşur.

Akım Ölçümleri

Akım Ölçümleri

Çeşitli Limnimetre ve Limnigraflar

AKARSU KESİTİNDEKİ DEBİNİN BELİRLENMESİ 0,80 hi 0,20 hi 0,60 hi  

ANAHTAR EĞRİSİ h Q

Anahtar Eğrisi Q h Q h Normal Ölçek Logaritmik Ölçek Anahtar eğrisinin çıkarıldığı kesitte seviye ile debi arasında belirli tek bir bağıntının bulunması gerekir. Böyle bir kesite "kontrol kesiti" adı verilir. Kontrol kesitindeki anahtar eğrisi çeşitli sebeplerle (akarsu tabanının taranması veya sedimentle dolması, köprü yapımı ve bitkilerin büyümesi) zamanla değişir.

Debi - Zaman Grafiği ■ Günlük ortalama debilerin zamanla değişimini gösteren eğriye "debi gidiş çizgisi" denir. ■ Türkiye'de, akım gözlem istasyonlarında elde edilen günlük ortalama debiler bir su yılı için (1 Ekim - 30 Eylül) EİE ve DSİ tarafından yayınlanan akım rasat (gözlem) yıllıklarında yayınlanır.

Debi Süreklilik Eğrisi t Q Zaman Q Zamanın % 100 Q t1 t2 t1 + t2 ___________________________________ 2 Debi gidiş çizgisinden faydalanarak, debinin belli bir değere eşit veya ondan büyük olduğu zaman yüzdesi düşey eksende, zaman yüzdeleri yatay eksende gösterilerek çizilen eğriye "debi süreklilik çizgisi (eğrisi)" denir. Debiler büyükten küçüğe doğru dizilir. Her bir debinin aşılma ihtimali: m/(n+1) m: sıraya dizilmiş debilerin sıra numarası, n: toplam veri sayısıdır.

Rasyonel Metod Akarsu yapılarının projelendirilmesi en çok karşılanılan problemlerden biri akarsudaki maksimum debinin belirlenmesidir. En basit olan ve en çok kullanılanlarından biri → Rasyonel Metod Rasyonel yöntemle dolaysız akış hidrografının pik debisi şöyle hesaplanır: Alanı A olan bir havzaya düşen i şiddetinde yağışın meydana getireceği maksimum Q debisi: Q = C i A Burada, Q pik debi (m3/sn), i yağış şiddeti (m/sn), A havza alanı (m2), C akış katsayısıdır.

Rasyonel Metod Akış katsayısı bitki örtüsüne, zeminin geçirimliliğine ve havzanın eğimine göre 0.05-0.95 arasındadır. Bu denklemde birimlerin homojen olmasına dikkat edilmelidir. Değişik özellikteki bölgelerden oluşan havzalarda ağırlıklı alansal ortalama kullanılır.

Highlights - Rasyonel Metod ► Rasyonel Yöntem, geçirimsiz alanların yüzdesi büyük olan yerlerde ve yağış süresinin havzanın geçiş süresinden büyük veya eşit olduğu küçük havzalarda (0.5-5 km2) iyi sonuçlar verir. ► Yöntemle sadece akışın pik debisi tahmin edilip hidrograf belirlenemediğinden, akış hacmi tahmin edilememektedir. ► Şehir kanalizasyon şebekelerinin yağmur suyu debileri ile, karayollarındaki menfezlerin debileri genellikle rasyonel yöntemle hesaplanmaktadır. ► Hesaplanan debiler, dolaysız akış debileri olduğundan taşkın debisini tahmin etmek için bu değere taban akışı ilave edilmelidir. ► Hesaplanan pik debiler kullanılarak, Snyder Yönteminde açıklandığı gibi, tp değeri hesaplanıp boyutsuz Birim Hidrograflar yardımıyla, dolaysız akış hidrografı tahmin edilebilir. Burada Qp yerine QT değerleri dikkate alınır.

Türkiye Havzalarının Akış Katsayıları

Akarsu Havzalarının Özellikleri Havzaya düşen yağışın çıkış noktasında gözlenen akışa dönüşmesi, havza karakteristikleri de denen havzanın özelliklerine bağlıdır. En önemlileri a. Büyüklüğü: Havzanın büyüklüğü çoğu defa havza alanı ile ifade edilir. Küçük havzaların debileri daha düzensiz ve geçiş süreleri daha kısadır. b. Eğimi: Bir haritadan, çeşitli yöntemlerle belirlenebilir. Havzanın eğimi arttıkça, akış hızı artar ve geçiş süresi kısalır; dolayısıyla taşkın debisi de büyür. c. Ortalama Kotu: Yağış miktarı ve cinsi (yağmur veya kar) ve sıcaklık üzerinde etkilidir. d. Zemin Cinsi ve Jeolojik Yapısı: Sızmayı ve yer altı akışını etkiler. e. Bitki Örtüsü: Terleme ve sızmayı, ayrıca yüzeysel akışın hızını etkiler. f. Biçimi: Geçiş süresini önemli ölçüde etkiler. g. Havza alanının çıkış noktasından olan uzaklığa göre dağılım: Hidrografın şeklini etkiler

Akarsu ağı Akarsu ağı planda, profilde ve enkesitte mevcut su ve katı maddeyi dinamik bir denge halinde taşıyabilecek bir biçim alır. Şu özellikleriyle belirlenebilir. - Akarsu yoğunluğu, - Drenaj yoğunluğu, - Akarsu profili, - Akarsu ağının şekli, - Akarsuyun mertebesi - Akarsuyun enkesiti

Akışın Kısımlara Ayrılması ■ Bir akarsu kesitinden geçen akış, çeşitli kısımlardan meydana gelir. Havzaya düşen yağıştan sızma, buharlaşma vb. kayıplar çıktıktan sonra geriye kalan kısmı "yüzeysel akış" haline geçer ► Yerçekimi etkisi ile arazinin eğimine uyarak havzanın yüksek noktalarından alçak noktalarına doğru hareket eder. ► Diğer taraftan zemine sızan suyun bir kısmı zeminin üst tabakalarında (doymamış bölgede) ilerleyerek geçirimsiz bir tabakaya rastlayınca yüzeye çıkabilir, buna yüzey altı akışı denir. ► Zemine sızan suyun bir kısmı ise daha derinlere inerek yeraltı suyuna karışır ve sonunda yer altı akışı şeklinde bir akarsuyu besleyebilir.

Yüzeysel Akış Havzası ile Yeraltı Akış Havzası ► Karstik bölgelerde ve basınçlı akiferlerde yeraltı suyunun beslenme bölgesi yüzeysel akışınkinden farklı olabilir. ► Fakat birçok havzada bunların havza sınırlarının aynı olduğu kabul edilir.

Dolaysız Akış : Yüzeysel akış (tabaka akışı) + yüzeyaltı akışının gecikmesiz kısmı (kısa zamanda akarsuya ulaşan kısmı) ► Yalnız yağış şiddetinin, sızma kapasitesini aştığı zamanlarda oluştuğundan, şiddetli yağışlardan sonra önemli hale gelir ve çok hızla hareket edip kısa zamanda büyük taşkınlara yol açabilir. Taban Akışı = Yer altı akışı + yüzeyaltı akışının gecikmeli kısmı (uzun zaman sonra akarsuya ulaşan kısmı) ► Akış hızı çok yavaştır ve akarsuyu sürekli besleyen kaynak niteliğindedir. Yağış Yüzeysel biriktirme Yüzeysel akış Tabaka akışı Yüzeyaltı akışı Sızma Yeraltı akışı AKARSU

Akarsu ve yeraltı suyu ilişkisi: Taban Akışı Taban Akışı YAS YAS

Türkiye’deki akarsuların genel özellikleri Rejimleri (Mevsimlere göre akımı) düzensizdir. (Karadeniz bölgesi akarsuları hariç) Ulaşım için elverişli değildirler. (h-Hızlı aktıkları ve düzensiz rejimli oldukları için) Enerji üretimi için elverişlidirler.

Ege Denizi'ne dökülenler Büyük menderes Küçük menderes

Trakya yakasından dökülenler Meriç Nehri Ardas Tunca Ergene Nehri Çorlu Deresi Vize (Ana) Deresi Sakızköy (Poyralı) Deresi Akar Deresi Teke Deresi Kaysan Deresi Kavak Suyu Koca Deresi

Anadolu yakasından dökülenler Küçük Menderes Çayı Tuzla Çayı Havran Çayı Bakırçay Gediz Nehri Küçük Menderes Nehri Büyük Menderes Nehri Kufi Çayı Banaz Çayı Akçay Çine Çayı

Akdeniz'e dökülenler Acısu Aksu Asi Ceyhan Dalaman Çayı Göksu Manavgat Nehri Seyhan

Karadeniz'e dökülenler Çoruh Harşit Melet Bolaman Irmağı Elekçi Deresi Cevizdere Lahna Deresi Tabakhane Deresi Curi Irmağı Akçay Devrekâni Çayı Riva Deresi Pabuçdere Rezve Deresi Sakarya Yeşilırmak Kızılırmak Filyos Bartın Çayı Yağlıdere Gerevela deresi Terme Çayı

Basra Körfezi'ne dökülenler Fırat Dicle Aras Kura

Hazar Denizi'ne dökülenler Aras Kura

Göller Göl, karalar üzerinde çeşitli nedenlerle çukurluklarda biriken su kütleleridir. Göller, yer altı ve yer üstü sularıyla beslenir ve acı, tatlı, sodalı ve tuzlu olabilir. Bu farklılığın nedenleri, iklim koşulları, beslenme kaynakları, gölün bulunduğu arazinin yapısı, gölün büyüklüğü, derinliği ve gideğeninin (göl ayağı) olup olmamasıdır.

Göller 1- Doğal göller Tektonik göller: yer kabuğu hareketleri sonucu çukurların sulara dolması sonunda oluşmuş göllerdir. Karstik göller: kireç taşlarının sular tarafından çözündürülmesi sonucu çanaklaşan alanlarda suların birikmesiyle oluşan gölledir Buzul gölleri: özellikle Neozoik’te meydana gelen ve buzullaşma sırasında oluşan buzul çanaklarında suların birikmesiyle meydana gelmiştir. Volkanik göller: volkanik faaliyetlerle oluşan çanaklarda suların birikmesiyle meydana gelir.

Göller Doğal Set Gölleri Doğal set gölleri: iç ve dış kuvvetlerce oluşturulan doğal setlerin gerisinde oluşan çanaklarda suların birikmesiyle meydana gelmiş göllerdir. A. Alüvyal set gölleri: akarsuların biriktirmesi sonucu oluşan birikinti konilerinin zamanla genişleyerek akarsu vadilerinin ağzını kapatmasıyla gerideki alanda kalan göllerdir. B. Heyelan set gölleri: heyelan sonucu yamaçlardan inen kütlelerin akarsu vadilerinin önünü kapatmasıyla oluşan göllerdir. C. Volkanik set gölleri: volkan konilerinden çıkan volkanik malzemelerin vadilerin ya da benzer çukurların önünü kapatmasıyla oluşan göllerdir. D. Kıyı set gölleri: deniz kıyılarında koy önlerinin kıyı setleri veya kordonlarıyla kapatılmasıyla oluşan göllerdir. Lagün yada deniz kulağıda denir.

Türkiye’deki Göller

Türkiye’deki Göller

Türkiye’deki Göller

Türkiye’deki Göller

Türkiye’deki Göller

Türkiye’deki Göller

Tuz gölü Tuz Gölü, yüzölçümü bakımından Türkiye'nin ikinci büyük ve en sığ gölüdür.  Türkiye'nin tuz ihtiyacının %40'ü bu gölden sağlanır.

Tuz gölü

Tuz gölü

Van gölü Van Gölü, Van ili sınırları içerisinde bulunan Nemrut volkanik dağının patlaması sonucu, bölgedeki tektonik çöküntü alanının önünün kapanmasıyla oluşmuş bir volkanik set gölüdür. Suları tuzlu ve sodalıdır.  Van Gölü dünyanın en büyük sodalı gölüdür ayrıca Türkiye'de bulunan en büyük göldür. 

Van gölü

Van gölü

Çıldır gölü Çıldır Gölü, Ardahan il sınırları içerisinde kalan göl, 123 km2 alanı ile Doğu Anadolu Bölgesi'nin en büyük tatlı su ve en büyük ikinci göldür. tektonik oluşumlu bir göldür. 

Çıldır gölü

Çıldır gölü