1 BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MESLEK YÜKSEKOKULU GIDA TEKNOLOJİSİ PROGRAMI ÖĞRETİM GÖREVLİSİ EBRU GÜNEY FUNDA

OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARIN BESLENMESİ 2

Okul öncesi dönem 3-6 yaş arası çocukları kapsar Bu dönem beslenme alışkanlıklarının temelinin sağlamlaştırıldığı en önemli dönemdir. 3

BESİN ÖĞELERİ 1.Proteinler 2.Yağlar 3.Karbonhidratlar 4.Mineraller 5.Vitaminler 6.Su 4

PROTEİN:Büyüme çağında protein gereksinimi de yüksektir.Bu yaş grubunun günlük protein ihtiyacı 1-2gr/kg/gün olup toplam protein miktarının %50 si hayvansal kaynaklı olmalıdır. KARBONHİDRAT:Yetişkinlere ve okul çocuklarına kıyasla okul öncesi çocukların beslenmesinde karbonhidratlardan şeker, günlük enerjinin çoğunu sağlamaktadır.Günlük enerjinin %50-60 ‘ı değişik türdeki karbonhidratlardan karşılanmalıdır. YAĞ:Yağlar enerji sağlamaları yanında yağda eriyen vitaminlerin kullanılmasında, sinir sisteminin çalışmasında önemli görevleri vardır. Bu nedenle günlük enerjinin %30 nun yağlardan gelmesi sağlıklı bir beslenme için gereklidir. 5

Vitaminler ve Mineraller: Okul öncesi çocukların günlük besinleri üç ana öğünde verilmeli ve bu öğünlere taze ve kuru meyve, taze meyve suları, fındık, badem, ceviz gibi ürünlerde eklenmelidir. Kış aylarında güneşten yararlanma imkanı olmadığı için ilave D vitamini içeren gıdalar sıklıkla verilmelidir. Balık, tereyağı, sığır karaciğeri D vitamini bakımından zengindir. Demir eksikliğinin varlığında halsizlik, hastalıklara kolay yakalanma ve öğrenme güçlükleri görülür. karaciğer, yumurta, et, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller demir bakımından zengindir. 6

Küçük çocuklar susadıklarını kolay ifade edemediklerinden, özellikle sıcak ortamda ve ishal, kusma gibi durumlarda çocuğa su içirilmesi ihmal edilmemelidir. Çocukların vücudunun su oranı yüksektir ( ~% 70 ). 7

Bu dönemde çocuğun büyüme ve gelişmesi izlenmelidir. Çocuk 3-4 ayda bir tartılıp, boyunun ölçülmesi gerekir. ENERJİ:Çocuklar yaş grubu ne olursa olsun devamlı bir büyüme ve gelişme sürecindedirler. 4-6 yaş arasındaki bir çocuk için günlük enerji ihtiyacı kcal/kg Çocukların sıvı ihtiyacı enerji ihtiyacına göre daha fazladır. Günde ml süt sıvı ihtiyacının ¼ ünü karşılamaktadır. Sıvı ihtiyacı 4-6 yaş arasındaki çocuk için ml/kg 8

Çocuklara bu yaşlarda yeterli ve dengeli beslenme alışkanlıkları kazandırılır. Bu yaşlarda çocuklar çabuk hastalanabilirler. Hijyen kurallarına dikkat edilmezse bağırsak parazitleri görülebilir. Bu nedenle 4-6 yaş grubu çocuklara hijyen kuralları öğretilmelidir. Araştırmalar, yetersiz ve dengesiz beslenmiş çocukların hem fiziksel hem de zihinsel yönden geri olduklarını ortaya koymuştur. Çocukların beslenme alışkanlıkları diş sağlığını olumsuz etkilemektedir. 9

Çocukların tüketmesi gereken besin grupları 1. Grup: et, tavuk, balık, yumurta, kurubaklagil gibi besinler. 2. Grup: süt, yoğurt, peynir gibi besinler. 3. Grup: Tahıllar 4. Grup: Sebze ve meyve 5. Grup: Şeker ve yağlar Yağlı tohumlar: Ceviz, fındık, fıstık, badem.. Kuru meyveler 10

Okul öncesi dönem çocuğu besin seçicidir… Bu yaş grubu çocuklar besinleri karışık olarak tüketmekten hoşlanmazlar ‘‘ Besini tanıyabilecekleri şekilde görmek isterler ’’ Besinler elleri ile yiyebilecekleri şekilde olursa daha çok severler Çocuklar için hazırlanan gıdalar; Proteince zengin olmalıdır Vitamin ve mineral maddece zenginlik aranmalıdır Ölçülü ve yeterli lif alınmalıdır 11

12

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME KAHVALTIYLA BAŞLAR Kahvaltıda mutlaka yumurta, süt, peynir, zeytin, bal yada pekmez, mevsimine uygun sebze yada meyveler ekmek yada simit tüketilmeli kızartılmış ürünler en çok haftada 1 kez verilmelidir. 13

Riskli yiyecekler Sosis, salam gibi işlenmiş emülsiyon ürünleri kesinlikle tüketilmemelidir. Bu ürünlerin üretiminde fazla miktar ve çeşitte sağlığa zararlı gıda katkı maddesi kullanılmaktadır. 14

Ana öğünlerin dışında çocuklara ara öğün olarak 1 porsiyon sütlü tatlı yada kuru kayısı, kuru üzüm, ceviz, badem, fındık, fıstık gibi mineral bakımından zengin yiyecekler verilmelidir. Ayrıca günde 2-3 porsiyon mevsim meyvesi verilmelidir. Sabah kahvaltısı dışında öğle yemeğinde de çocukların bedensel ve zihinsel aktivitelerini destekleyecek sebze yemekleri, kırmızı et, kümes hayvanlarının etleri, balık, erişte, ekmek ve yoğurt, ayran gibi besleyici ve enerji değeri olan yiyecekler tüketilmelidir. Ancak burada porsiyonlar doğru ayarlanmalıdır. ANA ÖĞÜNLER KESİNLİKLE ATLANMAMALIDIR. BESLENME PROGRAMINA SAĞLIKLI ARA ÖĞÜNLER İLAVE EDİLMELİDİR. 15

VitaminlerVitaminlerVitaminlerVitaminler kanın pıhtılaşmasında kas çalışması hücre zarının dayanıklılığı görme işlevinde antioksidan etki kemik ve dişlerin yapımında kılcal damarların kuvvetli olmasında bağışıklık sisteminde epitel dokunun yapımında sinir sisteminde metabolik işlemlerde bağ dokusu yapımında karbonhidrat metabolizmasında protein ve yağ metabolizmasında 16

17

18

Mineral Eksikliğinde Görülebilecek Problemlerden Bazıları Magnezyum eksikliğinde halsizlik, iştahsızlık, huzursuzluk, uyku bozuklukları gibi genel belirtiler ortaya çıkar. Öğreneme kapasitenin azalması, dalgınlık, hafıza zayıflığı gibi beyin fonksiyonlarının etkilenmesi görülebilir.. 19

Demir eksikliği sonucu oluşan Anemi, hemoglobinin yaş ve cinse göre normal kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Hemoglobinin esas fonksiyonu, akciğerlerden dokulara oksijen taşımaktır. Bu işlem tam olarak gerçekleşemediğinde doku ve organ hasarları ortaya çıkar 20

Kalsiyumun en önemli kaynağı süt ve süt ürünleridir. Kalsiyum eksikliğinde görülen en büyük problem kemik ve diş yapısının bozuk olmasıdır yaş gurubu çocuklar için günlük 800 mg alınması yeterlidir. Günde 2 bardak süt veya yoğurt, iki kibrit kutusu kadar beyaz peynir mg kalsiyum sağlar. Kalsiyumun fazla alınması demir, çinko, fosfor ve magnezyumun emilimini engelleyebilir. 21

22

Çocuklar neden şişmanlıyor? 1- Çevresel (Sağlıksız beslenme alışkanlığı, fiziksel aktivite azlığı) 2- Psikolojik 3- Fizyolojik 4- Genetik 5- Metabolik nedenlerdir. Özellikle çevresel nedenler çocukluk çağı şişmanlığının %70’inden sorumludur.

Çocuklar neden şişmanlıyor? Çocukların ve ergenlerin düzenli fiziksel aktivite yapmaları, yeterli ve dengeli beslenmeleri için okul ve aile işbirliği yapmalıdır. Fiziksel aktivite arttırılarak şişmanlığın önlenmesi en akılcı yoldur. Oyun oynamak ve spor yapmak yerine televizyon karşısında oturan, bilgisayar oyunlarıyla zaman geçiren çocuk daha fazla şişmanlar. 24

Çocuklar neden şişmanlıyor? Fast food beslenme, kola, meyve suyu gibi şekerli ticari içeceklerin, cips gibi yağ içeriği çok yüksek ürünlerin fazlası ile tüketilmesi çocukluk çağı şişmanlığının başlıca nedenidir. 25

Aşırıya kaçmamak gerek Gereksinimden fazla alınırsa yağa çevrilerek şişmanlığa neden olur. 26

27  Aşırıya kaçmamak gerek !!!!!  AŞIRI TUZ TÜKETİMİ ÇOCUKLARIN İLERLEYEN YAŞLARDA (tansiyon, obezite gibi )CİDDİ SAĞLIK SORUNLARI İLE KARŞI KARŞIYA KALMALARINA NEDEN OLUR.

Şekerlemeler, sucuk, salam gibi emülsiyon ürünleri, yoğurtlu içecekler, soslar, meyveli yoğurt gibi ürünlerde kullanılan ve E120 kodu ile bilinen Karmin isimli boya maddesi pek çok kişide alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır. 28

29 Bütün cips vb ürünlerde pek çok sağlığa zararlı gıda katkı maddesi vardır. Özellikle halk arasında Çin Tuzu olarak bilinen MSG ve tuzları (E621,622,623,624,625) çocuklarda hiperaktivite, öğrenme güçlüğü gibi önemli sağlık sorunlarına yol açar.

Tartarizin E102 kodlu boyar madde ise çocukluk hiperaktivitesi, astım gibi çok ciddi sağlık sorunlarına sebep olmaktadır. 30

31 KOLALI BİR İÇECEKTE YAKLAŞIK 111 GRAM ŞEKER BULUNUR. YANİ 1 LİTRE KOLADA 37 ADET KÜP ŞEKER BULUNMAKTADIR. AYNI ZAMANDA İÇERİĞİNDE BULUNAN FOSFORİK ASİT DE DİŞ SAĞLIĞINI OLUMSUZ ETKİLER.

32

33 ÇOCUKLARIN ŞEKERLEME TÜKETMEYE ALIŞMASININ BİR OLUMSUZ YÖNÜ DE ONLARI ÇOK CİDDİ TEHLİKELERE HEDEF HALİNE GETİRMEKTEDİR. ŞEKERLEME GÖRÜNTÜSÜ VERİLEN UYUŞTURUCU İLAÇLAR !!!!!!!!

SATIN ALIRKEN DİKKAT EDECEĞİMİZ NOKTALAR  PEKMEZ BALDAN DAHA BESLEYİCİDİR.  ELMA MUZ DEĞERİNDE FİATI DAHA UCUZDUR.  YAPRAKLI MARUL GÖBEKLİSİNDEN DAHA BESLEYİCİ VE UCUZDUR.  BULGUR PİRİNÇTEN DAHA BESLEYİCİDİR.  İSTAVRİT LÜFER DEĞERİNDE FİATI UCUZDUR.  YUMURTA ET DEĞERİNDE FİATI UCUZDUR. 34

SATIN ALIRKEN DİKKAT EDECEĞİMİZ NOKTALAR  MERCİMEK KIYMA KADAR BESLEYİCİ FİATI DAHA UCUZDUR.  MEVSİMLİK SEBZE TURFANDA SEBZEDEN DAHA BESLEYİCİDİR.  SÜT GAZOZDAN ÇOK DAHA DEĞERLİDİR.  EKMEK ETİMEK BENZERLERİ İLE AYNI DEĞERDE FİATI UCUZDUR. 35

ÜRÜN SATIN ALIRKEN İMAL VE SON KULLANMA TARİHLERİ ’NİN KONTROL EDİLMESİ GEREKİR. SON KULLANMA TARİHİ GEÇMİŞ ÜRÜNLER KESİNLİKLE KULLANILMAMALIDIR. ÇÜNKÜ ÜRÜN  BOZULMUŞ OLABİLİR,  MİKROORGANİZMA ÜREYEBİLİR,  LEZZETİ VE FİZİKSEL GÖRÜNÜMÜ DEĞİŞEBİLİR,  BESİN DEĞERİ KAYBOLMUŞ OLABİLİR. 36

Sağlıklı beslenme; sağlıklı çocukluk, sağlıklı çocukluk ise; SAĞLIKLI YETİŞKİNLİK demektir. 37

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM… EBRU GÜNEY FUNDA 38