ADLAR a:Cins Ad b:Özel Ad c:Ad Tamlamaları

2-Sevim’in babası İstanbul’dan bugün geldi. Örnekte gördüğünüz her sıra bir cümledir.Çünkü,her sırada birtakım anlamlı söz kullanılmış,söylemek istediğimiz,tam olarak anlatılmıştır.Buna göre : Cümle;bir duyguyu,bir haberi bildiren kelime dizisir.Cümleler kelimelerden oluşur.

CÜMLENİN ÖĞELERİ Cümlede yer alan kelimelerin kimileri yapılan işi,kimileri de işin kimin tarafından yapıldığını bildirirler.Bir kısım kelimelerde işin ya da hareketin nasıl,ne zaman ve nerede yapıldığını gösterir. “Çocuk ağaca tırmandı” cümlesinde tırmandı kelimesi tırmanma işinin yapıldığını bildirmektedir.

CÜMLE a:Cümle b:Cümle Öğeleri ÖNEMLİ İMLA KURALLARI a:Büyük Harfler b:Nokta

CÜMLE İstediğimiz bir şeyi karşımızdaki kimseye anlatırken birtakım anlamlı sözler kullanırız.İnsanlar birbirlerine acıma,sevinme ve övme gibi duygularını,isteklerini ya da vermek istedikleri haberi,hep böyle anlamlı sözlerle belirtirler. 1-Ben okulumu çok severim.

Çocuk kelimesi,tırmanma işinin bir çocuk tarafından yapıldığını göstermekte;ağaca kelimesi ise bu işin nerede yapıldığını açıklamaktadır. Bir cümlede,hüküm bildiren,iş ya da hareketi gösteren kelimeye,o cümlenin yüklemi denir. Yüklemin gösterdiği işi yapan öznedir.Cümlede yer alan öteki kelimelere de tümlec denir.

“Çocuk ağaca tırmandı”cümlesinde,tırmandı kelimesi yapılan işi göstermektedir.Onun için yüklemdir.Tırmanma işi yapan çocuktur.Bu nedenle,çocuk kelimesi, cümlenin öznesidir.Ağaca kelimesi ise tümleçtir. Yüklem,özne ve tümleçlere, cümlenin öğeleri denmektedir.

ÖNEMLİ İMLA KURALLARI Büyük Harfler Büyük harfler, yazıda gelişigüzel yerlerde kullanılmazlar. Şimdi büyük harflerin kullanıldığı yerlerrrri öğrenelim. Cümlenin baş harfleri büyük harfle yazılır.

“Sinan okula koştu”cümlesinde “Sinan” kelimesinin “S” harfi büyük yazılmıştır. Yazıda geçen özel adların baş harfleri büyük yazılır. “Öğretmenin anlattığı dersi,Emrullah can kulağıyla dinliyordu” Bu cümlede yer alan Emrullah adı,özel ad olduğu için,baş harfi büyük yazılmıştır.

Balıkesir,Kayseri,Bigadiç kelimeleri de birer özel addır.Özel adların baş harfleri büyük yazılır. Özel adlara ilişkin kısaltmalar,büyük harfle yazılır. PTT(Posta,Telgraf,Telefon) TBMM(Türkiye Büyük Millet Meclisi)

Kurum ve kuruluş adları büyük harfle başlar. Kızılay Derneği,Türk Hava Kurumu Saygı belirten kelimeler ve meslek unvanları büyük harfle başlar. Bay Ahmet,Doktor Halil,Öğretmen Gönül NOKTA(.) Nokta,tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.

Konuk,güleryüzle karşılanmalıdır. Kısaltmaların sonuna konur. Prof.(profesör),Dr.(Doktor) Sıra gösteren rakam ve harflerden sonra konur , a. gibi

Tarih rakamlarında gün,ay ve yıl gösteren sayılarla,saat ve sayı rakamlarının arasına konur. SORU İŞARETİ(?) Soru işareti,soru anlamı bildiren cümle ya da kelimelerin sonlarına konur. “Bugün okula niçin geç geldin?”Çocuklar bahçede mi oynuyorlar?

Yukarıdaki cümlelerin her birisiyle bir şey sorulmakta,bir şey öğrenilmektedir. ÜNLEM İŞARETİ Şaşırma,acıma,heyecan,emir gibi duygu ve düşünceleri bildiren sözlerin sonuna ünlem işareti konur. Ey Türk Gençliği! Eyvah,çocuk hastalanmış!

Ayşe,çabuk gel! Hey buraya bak! Görüldüğü gibi böyle sözlerin sonuna ünlem işareti konmuştur. AD(isim) Elle tutulan,gözle görülen yada var olduğuna inanılan şeylere varlık diyoruz.

İnsanlar, tanıdıkları varlıkların her birine bir ad takmışlardır. Örneğin, yazı yazmaya yarayan araca kalem, çevremizdekileri görmemize yarayan organa GÖZ demişlerdir. Varlıkları adlandırmaya yarayan kelimelere, AD denir.

ADLAR Varlıklara verilişlerine göre iki çeşite ayrılır; 1-CİNS AD 2-ÖZEL AD 1-CİNS AD:Bir cinsten olan varlıkların hepsine ortak bir ad verilir. Örneğin:İnsan kelimesi yeryüzündeki tüm insanların ortak adıdır.

2 2- ÖZEL AD: Bir tek varlığa verilen ada Özel Ad denir. Örneğin:Ahmet, Fatma insanlar içerisinde belli ve tek varlıklara verilen adlardır. Yazıda özel ad nerede kullanılırsa kullanılsın baş harfi büyük yazılır.

TEKİL VE ÇOĞUL ADLAR Ad olan kelimeler, kullanılış biçimlerine göre bir tek varlığı gösterdikleri gibi birden çok varlığı da gösterirler. “Kuş uçtu.” cümlesinden tek bir kuşun uçtuğu anlaşılmaktadır.”Kuşlar uçtu.” cümlesinde ise birden fazla kuş bulunmaktadır.

BİLEŞİK ADLAR Kimi adlar, birden fazla kelimenin birleşmesiyle oluşur. Biz böyle kelimelere Bileşik Ad diyoruz. “Tekirdağ” Marmara Bölgesinde bir ilimizin adıdır. Bu ad tekir ve dağ olmak üzere iki ayrı kelimenin birleşmesinden oluşmuştur.

AD TAMLAMALARI “Kapı açıldı” cümlesinde her bir kapının açıldığı belirtilmektedir. Açılan kapının kime, neye ait olduğu bilinmemektedir. “Okulun kapısı açıldı” cümlesinde ise kapı ve okul adları arasında bir ilgi vardır. Kapının okula ait olduğu bilinmektedir.

Birden fazla adın anlam ilgisi ile bir arada kullanılmasına “Ad Tamlaması” denir. Ad tamlamalarında birinci ad “ tamlayan” ikinci ad ise “tamlanan” adını alır. Ad Tamlamaları dört(4) türlü olur:

1- BELİRTİLİ AD TAMLAMASI: ”Evin penceresi” tamlamasında, tamlayan yani “ev” adı ”in” ekini ; tamlanan yani “pencere” adı ise “si” ekini almıştır. Hem tamlayan, hem de tamlanan “ek” almışsa, bu tür ad tamlamasına “Belirtili Ad Tamlaması” denir.

ÖRNEK: Yolun kenarı, kitabın sayfası, takvimin yaprağı tamlamalarında da tamlayan ve tamlanan her ikisi de ek almıştır. Bu tamlamaların her biri belirtili ad tamlamasıdır.

2- BELİRTİSİZ AD TAMLAMASI: “Çocuk bisikleti” tamlamasında, tamlayan yani çocuk adı ek almamıştır. Bisiklet adı tamlanandır: “i” eki almıştır. Yalnız tamlanan, yani ikinci ad ek alırsa bu tür ad tamlamalarına “Belirtisiz Ad Tamlaması” denir.

3- TAKISIZ AD TAMLAMASI: “Demir kapı” tamlamasında, ne tamlayan ne de tamlanan ek almıştır. Kurşun kalem, asfalt yol, teneke kutu sözlerinde tamlamayı oluşturan adlar ek almamıştır. Tamlayan ve tamlanandan hiçbirisi ek almamışsa bu tür ad tamlamalarına “Takısız Ad Tamlaması” denir.

4-ZİNCİRLEME AD TAMLAMASI: “Ayşe’nin mantosunun düğmesi “ sözünde Ayşe, manto ve düğme adları, birbirleri ile ilgili olarak bir arada kullanılmış ve bir tamlama oluşturmuştur. İkiden çok ad bir tamlama oluşturursa bu tür tamlamalara “Zincirleme Ad Tamlaması’’ denir.

Tüm derslere ve sınıflara göre sınıflandırılmış eğitsel sunular için TIKLAYINIZ