VARLIK FELSEFESİ Ünite III ONTOLOJİ

Varlığı iki başlıkta inceleyebiliriz: Gerçek (Reel) Varlık Düşünsel (İdeal) Varlık

Varlık Felsefesinin alanları: Ontoloji (Varlık bilim) Onthos Logos Metafizik (Fizik ötesi) Meta Physic

Varlığa iki farklı yaklaşım: Bilim Varlığın var olduğunu kabul eder. Varlığı parçalara ayırır. Bilimsel yöntemi kullanır. Sebep-sonuç ilişkilerini araştırır. Metafizikle ilgilenmez. Felsefe “Varlık var mıdır?” sorusunu sorar. Varlığı bütün olarak ele alır. Akıl yürütmeyi kullanır. Varlığın özünü araştırır. Metafiziği de kapsar.

Varlık üzerine felsefi sorular: Varlık var mıdır? Yoktur NİHİLİZM(HİÇÇİLİK) Vardır REALİZM(GERÇEKÇİLİK) Nicelik Nitelik Varlık oluştur ideadır Varlık maddedir Madde ve İdeadır Varlık fenomendir Gorgias Nietzsche Lao Tse (Taoizm) Monizm (Tekçilik) Düalizm (İkicilik) Plüralizm (Çokçuluk) Herakleitos Platon Demokritos Descartes E.Husserl A.N.Whitehead Aristoteles T.Hobbes Farabi La Mettrie Spinoza G.W.F.Hegel Karl Marx Leibniz Diyalektik İdealizm Diyalektik Materyalizm G.Berkeley Sonraki Slayt »

Gorgias MÖ. 483-376 Hiçbir şey yoktur. Var olsa da bilinemez. Bilinse bile bir başkasına bildirilemez. Geri

Friedrich Wilhelm Nietzsche 1844-1900 Toplumsal normları ve değerleri yok sayar. Evrendeki nesnel düzen yanılsamadır. İnsanın, Tanrı tarafından yaratılmış özel bir varlık olduğu fikrinin masaldan başka bir şey olmadığını ileri sürer. Geri

Lao Tse (Taoizm) MÖ. 6. yy. Taoculuğa göre dış dünyadaki varlıklar veya nesneler gerçekte var olmayan görünüşlerdir. Tao, evrenin düzenidir, bütün olayların kendinden çıktığı “sonsuz öz” dür. “TAO” dışında gerçek varlık kabul etmemesiyle nihilizme yakındır. Geri

MONİZM (Tekçilik) Var olan her şeyin tek bir gerçeklikten oluştuğunu savunan görüştür. Örn: Platon (idealar öğretisi) Geri

DÜALİZM (İkicilik) Gerçekliğin iki ayrı tözden meydana geldiğini savunan görüştür. Örn: Descartes (madde-düşünce) Geri

PLÜRALİZM (Çokçuluk) Gerçekliği birden çok unsurla açıklayan görüştür. Örn: Empedokles (su-ateş-toprak-hava) Geri

Herakleitos MÖ. 540-480 Ana madde “ateş”tir. Evrende durağan hiçbir şey yoktur. Her şey sürekli bir “oluş” içindedir. - Zıtlıkların çatışması (tez-antitez) - Zıtlıkların uzlaşması (sentez) - Çatışma olmasaydı evrende nesneler olmazdı. - Yaşam “dişi” ile “erkek”ten gelir. Evrendeki değişme gelişigüzel değildir. Değişimi düzenleyen yasaya “logos(akıl)” der. İnsan aklı bu “genel aklın” bir parçasıdır. Geri

Alfred North Whitehead 1861-1947 Durağan varlık anlayışına karşı çıkar. Evren mekanik değil, canlı bir “oluş”tur. - Doğadaki her şey birbiriyle ilişkilidir. - Hiçbir şey tek başına var olamaz. - Her varlık varlığını bir başka varlığa borçludur. Yaratıcı bir Tanrı vardır ve evrende canlı bir oluş olarak varlığını sürdürür. “Yaratıcılık” ve “Süreklilik” Tanrı’nın özellikleridir. Geri

Platon MÖ. 427-342 İdealar öğretisini geliştirmiştir. Buna göre iki evren vardır. -İdealar dünyası ve nesneler dünyası İdealar gerçek, nesneler sahtedir. Gerçek varlıklar, ideal varlıklardır. İdeaların en üstünde “iyi” ideası vardır. Geri

Aristoteles MÖ. 384-322 Varlıklar iki öğeden meydana gelmiştir. -Madde(beden) ve form(idea) Form(idea) nesnelerin özüdür. Heykelin maddesi toprak, formu ise şeklidir. Heykeli heykel yapan maddesi değil formudur. Madde; toprak, su, hava, ateş biçimindedir. Bitki(canlı), hayvan(duygulu), insan(akıllı) Geri

Farabi 870-950 Farabi’ye göre varlıklar ikiye ayrılır: -Zorunlu varlık ve mümkün varlık Zorunlu varlık Tanrı’dır. Diğer tüm varlıklar mümkün varlıklardır. Tanrı’nın doğrudan ilk yarattığı varlık akıldır. Akıllar arasında en önemlisi etkin akıldır. Etkin akıl, insanla Tanrı arasında bir köprüdür. Tanrı’ya en yakın olan “akıl”, en uzak olan “madde”dir. Geri

George Wilhelm Friedrich Hegel 1770-1831 Diyalektik İdealizm Düşünce  Madde «Her akli olan gerçektir, her gerçek olan da aklidir.» Var olanların temelinde Geist vardır. Geist, mutlak akıl ya da zihindir. Hegel varlıkları diyalektik yöntemle açıklar: -Karşıtların savaşı: Tez - Antitez -Karşıtların birliği : Sentez (Geist doğayı yarattı, sonra kendisine döndü.) Geist[Tez] – Doğa[Antitez] Kendine dönmesi[Sentez] Geri

George Berkeley 1685-1753 Maddenin varlığını reddeder(inmateryalizm). Nesnelerin bilincimiz dışında varlıkları olduğunu kabul etmek bir çelişmedir. Dışarıdaki nesnelerin varlıklarını ne kadar düşünürsek düşünelim, incelediğimiz hep kendi idelerimizdir. Var olan her şey ya bizim ya da Tanrı’nın aklındadır. Var olmak algılanmış olmaktır. Geri

Demokritos M.Ö. 460-370 Evren atomlardan meydana gelmiştir. Atomlar maddi, hareketli, sonsuz ve bölünemezdir. Evren atomların hareketi sonucunda gerçekleşir. Her şey rastlantısal değil, atomların birbirine çarpması sonucunda mekanik bir zorunlulukla oluşur. Geri

Thomas Hobbes 1588-1679 Maddeden ayrı bir ruhun varlığını reddeder. Ruh ve diğer her varlık, cisimlerden oluşur. Gerçekten var olan yer kaplayan cisimdir. Cisimlerin en önemli ve ortak özelliği harekettir. Evrende hiçbir şey rastlantısal değildir. Her şey hareket yasalarına göre mekanik olarak ortaya çıkar. Zihinsel faaliyetler, düşünceler, duygular bile fiziksel süreçlerdir. Geri

Julien Offray De La Mettrie 1709-1751 Gerçekten var olan sadece maddedir. İnsan ile diğer varlıklar madde bakımından aynıdır. Doğanın yasaları tüm varlıklar için aynıdır. Maddeden ayrı, bağımsız bir insan ruhunu reddeder. İnsanın da makine olduğunu söyler(“Makine İnsan”). Diğer canlılardan farkı, daha karmaşık olmasıdır. Geri

Diyalektik Materyalizm Karl Marx 1818-1883 Diyalektik Materyalizm Madde  Düşünce Materyalizmin(Maddeciliğin) temsilcisi olmuştur. Evrendeki değişme mekanik değil, diyalektiktir. Hegel’in diyalektiğini tersine çevirir. -Düşünce maddeyi değil, madde düşünceyi yaratır. -Gerçekten var olan hareket halindeki maddedir. Düşünce de ileri derecede gelişmiş maddenin, beynin ürünüdür. Geri

DİYALEKTİK Hegel Marx İDEALİZM MATERYALİZM Madde  Düşünce Geri Düşünce  Madde Madde  Düşünce

Rene Descartes 1596-1650 Düalist(İkici) varlık görüşüne sahiptir. Varlık, ruh ve madde gibi iki cevherden meydana gelir. Madde yer kaplar, ruh düşünür. Kuşkuyu metot olarak kullanmıştır(Metodik şüphe). Sonlu ve sonsuz tözler vardır. Madde ve ruh sonludur, var olmak için sonsuz olan Tanrı’ya muhtaçtır. Varlık (Töz) Sonsuz Töz (Tanrı) Sonlu Töz Madde (Yer kaplama) Ruh (Düşünce) Geri

Baruch Spinoza 1632-1677 Panteist(Tümtanrıcı) bir filozoftur. Descartes beden ve zihni birbirinden ayırırken, Spinoza bu ikisini tek bir gerçeklikte birleştirir: -Beden ve zihin, tek gerçekliğin iki ayrı görüntüsüdür. -Beden ve zihin, Tanrı’nın öznitelikleridir. Bütün varlıklar Tanrı’dan zorunlu bir düzen içinde doğmuşlardır. Var olmak için başka şeye ihtiyacı olmayan tek varlık Tanrı’dır. Geri

Gottfried Wilhelm Leibniz 1646-1716 Descartes’ın töz kavramından hareket eder. Varlıkların temelinde “monad”lar vardır. Monadlar hareket edebilen, algılayabilen varlıklardır. Monadlar maddesel değil ruhsaldır(idealist atomculuk), Önceden belirlenmiş bir düzen içinde bulunurlar. Dünya, olabilecek dünyaların en mükemmelidir. Geri

Edmund Husserl 1859-1938 Özün bilinebileceğini öne sürer. Öz deney, duyu ve akıl yoluyla bilinemez. Bilinç nesnelerin somut özelliklerini ayıklayarak özünü kavrayabilir. Fenomenolojinin konusu, duyu organlarımızla algıladığımız varlıklar değildir. Bu varlıkların arkasında bulunan değişmez “öz”lerdir. “Ağaç”tan dal, gövde, yaprak gibi algılarımızı değil, düşünsel olarak kavradığımız ağaç özünü anlar. Geri

Çağdaş Varlık Felsefesi ÇAĞDAŞ VARLIK FELSEFESİ Yeni Ontoloji Pragmatizm (Faydacılık) Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk)

Yeni Ontoloji Nicolai Hartmann Dört katmanlı realite: Bu yaklaşıma göre varlık, bilinçten bağımsız olarak vardır. Tinsel varlıklar(Değerler) İnsanın ürettikleri / FELSEFE Ruhsal varlıklar(Bilinçli varlıklar) Üretkenlik / PSİKOLOJİ Organik varlıklar(Canlılar) Büyüme - gelişme / BİYOLOJİ İnorganik varlıklar(Cansız cisimler) Zaman - mekan / FİZİK Özgürleşir ve etki gücü artar Alt katmanın, varolmak için üst katmana ihtiyacı yoktur. Fakat üst katmanın varolmak için alt katmana ihtiyacı vardır. Varlık aşağıdan yukarıya doğru gittikçe özgürleşir ve etki gücü artar. İdeal varlıklar Reel varlıklar Geri

Pragmatizm(Faydacılık) William James – John Dewey Eylem  Söylemden Deneyim  Sözde evrensel ilkelerden üstündür. Düşünceler; anlamlarını  sonuçlarından, doğruluklarını  işe yararlılıklarından alırlar. Bireye ve topluma fayda sağlayan; bir uygulama doğru, bir davranış iyi, bir nesne gerçek, bir bilgi hakikattir. Varlığın "sabit ve belirlenmiş" bir doğası olmadığından, tüm spekülatif tartışmalar anlamsızdır. Öyleyse söylenmesi gereken şudur: - Tartışmayı bırak, işine bak! Geri

Egzistansiyalizm(Varoluşçuluk) Søren Kierkegaard – Jean Paul Sartre Diğer varlıklarda "Öz", "Varoluş"tan önce gelir. İnsan ise önce var olur, sonra kendi özünü kendisi belirler. "İnsan özgürlüğe mahkumdur." Öz Varoluş Varoluş Öz Geri