20.YÜZYIL FELSEFESİNİN ORTAYA ÇIKIŞI Sevgi Aydın 11/B 89 -İçindekiler: -20.Yüzyıl felsefesi nedir ne değildir -20.Yüzyıl Düşünürleri ve Akımları -20. Yüzyıl.

... konulu sunumlar: "20.YÜZYIL FELSEFESİNİN ORTAYA ÇIKIŞI Sevgi Aydın 11/B 89 -İçindekiler: -20.Yüzyıl felsefesi nedir ne değildir -20.Yüzyıl Düşünürleri ve Akımları -20. Yüzyıl."— Sunum transkripti:

1 20.YÜZYIL FELSEFESİNİN ORTAYA ÇIKIŞI Sevgi Aydın 11/B 89 -İçindekiler: -20.Yüzyıl felsefesi nedir ne değildir -20.Yüzyıl Düşünürleri ve Akımları -20. Yüzyıl Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır ?

2 20. Yüzyıl Felsefesi Nedir Ne Değildir ?  1. 20.YY. FELSEFESİ ÖZELLİKLERİ  1-) Bu yüzyıl felsefesinin çıkış noktası Kant’tır. 20.yy felsefelerini çoğu Kant’la hesaplaşmaya girişir. Kant’ın gerçekliğin bilgisiyle ilgili görüşleri ve yalnızca akla dayanan metafiziği eleştirisi bu yüzyılın dönüm noktası olmuştur.

3 20. Yüzyıl Felsefesi Nedir Ne Değildir ?  2-) 20.yy’da metafiziğe karşı bir eğilim vardır. Deneyciliğin etkili olduğu dönemdir. Bu anlayışa göre, gerçekliğin ancak deney yoluyla bir bilgisi olur ve bilgiyi de doğa bilimleri sağlar bu nedenle felsefenin araştırmaları ve konusu mantık ve bilim kuramı ile sınırlanmalıdır.

4 20. Yüzyıl Felsefesi Nedir Ne Değildir ?  3-) Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkar. Kültür bunalımı denen sorunu ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle din, ahlak, sanat, toplum gibi kültür alanlarını temellendirme çalışmalarına gidilmiştir.

5 20. Yüzyıl Felsefesi Nedir Ne Değildir ?  4-) 20.yy felsefesi ayrımlaşma ve uzmanlaşmayı beraberinde getirmiştir. Geçmişte felsefe tüm alanları kuşatırken, 20.yy’da bu alanlar tek tek bilimlerin bağımsızlığını kazanmasıyla ayrımlaşmıştır. (Siyaset felsefesi, varlık felsefesi vb.)

6 20. Yüzyıl Felsefesi Nedir Ne Değildir ?  5-) 20.yy’da insanın, varlığı doğru kavrayabilme yeterliliğine ve gücünün olduğuna inanmaktadır. Nesnel gerçeklik yaygınlık kazanmıştır. 20.yy’da ilgi insanın varlığı üzerine çevrilmiştir. Çağdaş felsefe insanın gerçek varlığına kendinden önce gelen felsefelerden daha çok yakındır.

7 20.YÜZYIL DÜŞÜNÜRLERİ VE AKIMLARI  MANTIKSAL POZİTİVİZM VE WİTTENGENSTEİN (1889 – 1951)  Mantıkçı pozitivistlere göre, matematik ve mantık ile doğru olarak tanımlanamayan, deney ve gözlem ile doğrulanamayan her bilgi değersiz, boş laftan başka bir şey değildir. Bilim sadece açık, mantıklı veya akılsal değil duyu deneyimi ile de incelenebilir ve kanıtlanabilir olandır. Metafizik bilimin ve felsefenin konusu olamaz. Çünkü metafizik açık ve mantıklı değildir. Bu akımın özelliklerine gelince; - Deney ve gözleme öncelik verilir - Metafiziğe karşıdır. Metafiziksel şeyleri gereksiz ve yararsız sayarlar. - Dış dünyayı deneyle tanınabileceğini savunurlar. Bilgiyi de akılla analiz ederiz. En önemli temsilcisi Wittengenstein’dir. Bütün felsefe problemlerini bir dil problemine indirger. Ona göre gerçeklik dil ve düşünce arasında birebir uygunluktur. Düşünce dediğimiz şey anlamlı cümledir. Deney dil olarak ortaya konur. Bu nedenle dil hem düşüncenin hem dış dünyanın ortak görüntüsüdür. Dil dünyayı resimleyerek açıklar. Önermeler olguların resimleri ve tasvirleridir. Yani cümle, şeyi (durumu) ifade eder. Her resim mantıklı resimdir. Resmin anlamı ve göndergesi arasında uyum varsa resmedilen şey (yani cümle) doğru olur.

8 20.YÜZYIL DÜŞÜNÜRLERİ VE AKIMLARI  Mesela “Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.” cümlesinde anlam ve onun göndergesi uyumlu olduğu için bu cümle doğrudur. Eğer “Türkiye’nin başkenti İstanbul’dur.” deseydik cümlede anlam ile göndergesi uyuşmadığı için yanlıştır diyecektik. Bu nedenle cümle şey-durumların var olması veya var olmamasını tasvir eder. Cümle doğruysa vardır, değilse şey durumu yoktur. Önermelerin doğrulanmaları, duyu gözlemi ve gözleme dayalı olarak üretilen bilgilerle olur. Doğa bilimlerine ait önermeler dışındaki önermelerin doğrulanması imkânsızdır. Mesela matematik, mantık, din, ahlak ve metafiziğe ait önermelerin olgulara dayalı olmadıklarından doğrulanamayacaklarını söylerler. Mesela “Çalmak kötüdür”, “Tanrı vardır” gibi önermeler bir şeyin veya durumun görüntüsünü veremezler yani olgulara dayalı değildir. Bu nedenle doğrulanamazlar.

9 20.YÜZYIL DÜŞÜNÜRLERİ VE AKIMLARI  EGZİSTANYALİZM (VAROLUŞÇULUK) VE JEAN PAUL SARTRE (1905 – 1980)  Bilim ve teknolojinin insanlığı hizmet ettiği anlayışı zamanla yoğun eleştirilmeye başlandı. Bilim ve teknoloji insanlara mutluluk ve özgürlük götürecekti. Fakat insanlar endüstrinin temposuna uymakta, insanları zorlayarak insancıl değerleri yıkmış, haliyle insanların mutsuzluklarını arttırmıştır. Bu da, insanların kişiliklerini ve insanlıklarını yitirmelerine neden olmuştur. Geleneksel inanç ve değerlerin yitirilmesiyle insanlar kendilerini boşlukta hissetmeye başlamıştır. Bu durum yitirilmiş ve boşlukta bırakmış gördüğü her şey karşısında, bireyin kendi içine dönmesi ve onu boşluktan kurtaracak değerleri orada arama düşüncesine itmiştir. İşte Varoluşculuk, bu duygular içinde olan insanın, yeni değerler bulma zorunluluğunu görmesiyle başlamıştır. Varoluşçuluk; bu duygular içinde olan insanın, birey olarak kenara itilmişliğine tepkiyi, bilim ve teknolojinin insanın özgürlüğüne tehlike oluşturduğuna dair bir başkaldırışı ifade eder.

10 20.YÜZYIL DÜŞÜNÜRLERİ VE AKIMLARI  Varoluşculuk akımının özelliklerini saymak gerekirse; - Hiçbir gelişme ve değişme, insanın özgürlüğünü engellememelidir. - Hayata anlam veren insandır ve kendisine yol gösterecek başka kimse yoktur. - İnsan kendi bilinciyle, kendi davranışlarını yönlendirebilecek, irade ve karar gücüne sahip özgür bir varlıktır. - İnsan kendi varlığını kendisi yaratmıştır. - Yaptığı işin şu veya bu olması onu ahlaksız yapmaz. Ancak bu işi özgür yaptıktan sonra pişmanlık duyarsa ahlaksız olur. Çünkü o zaman kendi özüne ihanet etmiş olur. Bu akımın ilk temsilcisi Kierkegaard’dır. En önemli temsilcisi ise J.P.Sartre’dir. Karl Jespers varoluşculuğu daha sistematik hale getirmiştir. Sartre felsefesini, insan varlığıyla diğer nesnelerin varlığı arasındaki farkı inceleyerek oluşturmuştur. Herhangi bir araç yapacak olsak önce bu aracın nasıl olacağını tasarlarız. Zihnimizdeki bu taslak o aracın özüdür. Önceden belirlenir. Araç da buna göre var olur. Ama insanın var oluşu böyle değildir. İnsan da öz var oluştan önce gelmez. Var oluş özden önce gelir. İnsan kendisini ne yaparsa o olur.

11 Az önce bahsettiğim J.P.Sartre

12 20.YÜZYIL DÜŞÜNÜRLERİ VE AKIMLARI  Doğuşunda insan ne iyidir ne de kötüdür. Ne dürüsttür ne de suçludur. Kendi özünü kendi eylemleriyle yaratır. Bu özgürlüğü içinde insan kaderini sürekli kendisi seçer. İnsanın geleneklerle, ahlaki yasalarla hiçbir bağı yoktur. Çünkü evrensel ahlak yasası yoktur. Ahlaki değerler ise mutlak değildir. İnsanın hangi koşullar altında olursa olsun, özgür olduğunu ve yaşamamızı kendi kararlarıyla meydana getirdiğini söyler. İnsanın özgür olduğu için sorumlu olduğunu ama yalnızca kendisine karşı sorumlu olduğunu belirtir. Sartre, nesnel–mutlak doğruluk tanımaz. Çünkü böyle bir şey insan özgürlüğünü engeller. İnsan için mutlak değer özgürlüktür. Özgürce yapılan her şey ahlakça uygundur. Kendi yaptığından pişmanlık duyan kişi, kendi özgürlüğüne, dolayısıyla kendi özüne ihanet ediyor demektir. Bu da ahlaksızlıktır.

13 FENOMENOLOJİ (GÖRÜNEN ÖZBİLİM) VE EDMUND HUSSERL (1859 -1938)  Fenomen kelime anlamı olarak “Görünen” demektir. Kurucusu Edmund Husserl’dir. Kant’tan etkilenmiştir. Diğer temsilcisi Max Scheler’dir. Husserl, felsefeyi kesin bilim haline getirmek istemiştir. Ona göre felsefenin görevi, özlerin niteliğini ve işlevlerini araştırmaktır. Bu öze ulaşılmak için yapılan çalışmalara “fenomenoloji” adını verir. Ona göre fenomenoloji “bir felsefi sistemi değil, olayın özüne ulaşmak için kullanılan bir yöntemdir.” Bu akım, fenomenleri ve bilincin verilerini inceleyerek fenomenin içindeki özü yakalamaya çalışır. Bu anlayışa göre öz fenomenin içindedir ve bilinç bu özü sezgi yoluyla kavrayabilir. Yani fenomenoloji varlıkların özlerine ulaşmayı ve söz konusu özleri tasvir etmeyi amaçlar. Doğa bilimleri, batı insanında, dünyanın nasıl bir şey olduğuna ve en iyi nasıl bilinebileceğine ilişkin yanlış bir tutum geliştirmiştir. Doğa bilimleri, doğanın temelde fiziksel olduğu, tin veya ruh alanın temelinde de maddesellik bulunduğu yanılgısını peşinen savunuyordu. Bu nedenle ruha ilişkin konuları yadsımışlar ve kenara itmişlerdir. Doğa bilimleri sergilediği bu anlayışı nedeniyle ruh alanını da fiziksel bilimlerinkine uygun yöntemle inceleme yanılgısına düşmüşlerdir. Bu yanılgıya düşmelerindeki ana neden fiziksel doğanın dışında hiçbir şeyin olamayacağı inancıdır.

14 FENOMENOLOJİ (GÖRÜNEN ÖZBİLİM) VE EDMUND HUSSERL (1859 -1938)  Bu inanç bilginin ve doğrunun nesnel olduğu, insanın dışında bulunan bir gerçeğe dayanmaktadır. İşte bu nedenlerden dolayı 20.yy’da ortaya çıkan fenomenoloji empirizm ve pozitivizm’e karşıdır. Kısacası fenomenoloji ile Husserl’in amacı dünyanın özünü, onun rastlantısal dış görünüşlerden soyarak ortaya çıkarmaktır. Böylece nesneler dünyası için “salt öz, salt varlık” düzlemine erişmek için yapılan eylem gerçekleşir.

15 FENOMENOLOJİ & EDMUND HUSSERL

16 PRAGMATİZM VE WİLLİAM JAMES (1842 – 1910)  Pragmatizm bir hayat felsefesidir. Çünkü pragmatizm her şeyi insana göre değerlendirir. Bu nedenle bazıları pragmatizm’e hümanizm dahi demiştir. Pragmatizm’in Amerika da ortaya çıkması rastlantısal değildir. Çünkü Amerika’da, teorik ve akademik araştırmalardan daha çok, her şeyde fayda ve işe yararlılık önemli yer tutar.

17 PRAGMATİZM VE WİLLİAM JAMES (1842 – 1910)  Pragmatizm’in özelliklerini söylemek gerekirse; - Her düşünce, yaşamımız için elverişli olduğu sürece doğrudur. - İnsan için tek gerçeklik, uygulama alanında, işe yarayan gerçekliktir. - İnsan hiçbir şey anlamaksızın bu dünyada, çıkarlarına bakmalıdır. - Doğru düşüncenin pratik değeri, bu düşünceye karşılık olan nesnelerin pratik değerinden çıkmaktadır.

18 PRAGMATİZM VE WİLLİAM JAMES (1842 – 1910)  Temsilcisi W. James’e göre, sonu yarar getirmeyen her eylem anlamsızdır. İnsan için tek gerçeklik, uygulama alanında işe yarayan gerçekliktir. Her düşünce, yaşamamız için elverişli olduğu sürece doğrudur. Doğru düşünceler yararlı olmadıkça gerçek olamaz. Bir bilgi bir sorunu pratikte çözüyorsa o bilgi doğrudur.

19 William James Pragmatizm Founder

20 20. Yüzyıl Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır ?  20. yüzyıl felsefesi, günümüze kadar uzanan toplumsal olaylar ve 18-19. yüzyıl felsefesinde yaşanan tartışmalara yönelik bu dönem filozofları tarafından yapılan felsefi sorgulamalar üzerinde yükselen bir felsefedir.  18-19. yüzyıl felsefesi; genel olarak felsefenin ortaya çıkış döneminden gelen felsefi, bilimsel ve sosyokültürel birikimin aydınlanmacı filozoflar tarafından sorgulandığı bir felsefe olarak düşünülebilir. Bu felsefenin 20. yüzyıl felsefesine olan etkisi, aydınlanma filozoflarının düşüncelerin de yatar. Bu düşüncelerin 20. yüzyıla geçiş aşamasında bazı filozoflar, geçişi sağlamış ve geçişten sonra 20. yüzyıl felsefesinin içinde yer almıştır.

21 20. Yüzyıl Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır ?  Fransız İhtilali’nin sonuçları değerlendirildiğinde devrimi isteyenler tarafından öne sürülen adalet ve eşitliğe dayalı toplum düzenine ulaşılamadığına yönelik görüşler ortaya çıkmaya başlamıştır. Pozitivizm akımı öncülüğünde Fransa’da yeni bir düzen arayanlar olmuştur. Sanayi Devrimi üzerine yapılan eleştiriler de İngiltere’de gitgide tırmanmış ve yeni düzen arayışları orada da görülmeye başlamıştır. Toplumda adil bir bölüşüm olmadığı fikri Almanya’yı da içine almış ve tüm Avrupa’yı, 20. yüzyıla doğru ise dünyayı sarmıştır. Bu arayışlar içinde öne çıkan siyasi düşünceler arasında sosyalizm hızla yayılmıştır. Bu açıdan en fazla eleştiriye uğrayan düşünür de Hegel olmuştur. Avrupa’daki gelişmeler doğrultusunda felsefede yeni fikirler oluşmuştur.  Hegel felsefesine yapmış olduğu itirazın yanı sıra materyalizm ve pozitivizm düşüncelerinden etkilenen Marx, sosyalist düşüncenin öncülerinden biri olmuştur. Marx’ın görüşleri diyalektik materyalizmdir. Marx, baş aşağı olduğunu düşündüğü Hegel’in diyalektik düşüncesini, ayakları üzerine çevirdiğini ifade ederek diyalektiği; ekonomi temelinde insanlık tarihine uygulamıştır. Dolayısıyla Hegel’in tarihsel idealizmini, ekonomi temelinde tarihsel materyalizme dönüştürmüştür.

22 20. Yüzyıl Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır ?  19. yüzyıl itibarıyla Almanya’da Hegel felsefesine karşı çıkan diğer bir filozof da Sören Kierkegaard’tır. Bu filozofun önemi sadece Hegel felsefesine itirazda bulunması değil; 20. yüzyıl felsefesini etkilemesi ve onun için de varoluşçu felsefe akımının öncülerinden biri olmasıdır. Kierkegaard’ın Hegel’e eleştirisi, genel olarak Hegel’in felsefesinde bireyin öznel olarak var olma şansının olmadığı yönündedir. Hegel’in akılla gerçeği birbirine eşlemesi noktasında nesnel bir sistem kurduğunu ve bu sistemde öznel bir varoluşa yer vermediğini belirtir. Dolayısıyla Kierkegaard, nesnel gerçeklik görüşünün karşısına öznel gerçeklik görüşünü çıkarır. Ona göre gerçek olan varoluştur.

23 20. Yüzyıl Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır ?  18-19. yüzyıl felsefi tartışmaları, 20. yüzyıl felsefesinde pozitivizm, fenomenoloji ve pragmatizm, varoluşçuluk felsefelerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu felsefeler, aynı zamanda çağdaş felsefede bazı ana akımlara dönüşmüştür.  Ve günümüze kadar İlhan Set Bey’in 11/B sınıfına kadar girmiş bulunmakta ve dolayısıyla bu aslan parçası öğretmenim 20.yüzyıl felsefi çalışmalarının için de bir nesil yetiştirerek en önemli 20.yüzyıl filozofudur.