FOTOGRAMETRİ II FOTOGRAMETRİK NİRENGİ Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 330/336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI

Fotoğraf Çiftlerinin Yöneltilmesi Değerlendirme hangi yöntemle yapılırsa yapılsın stereo değerlendirme işlemine geçilmeden önce yöneltme işlemlerinin yapılması gerekir. Fotoğrafların çekim anındaki konumlarının yeniden elde edilmesi işlemine fotoğrafların yöneltilmesi adı verilir. Yöneltme (Heipke, 1996) harita üretimi, ortofoto yapımı, 3B koordinat içeren SYM vb işlerin yapılabilmesi için gereken ön işlemdir nokta, çizgi ve çokgen gibi geometrik şekilleri bir KS’den diğer KS’ne eşleştirmek için fotogrametrik modelin parametrelerinin tanımlanması işlemidir. aslında işlem bir koordinat dönüşümü problemidir: obje (arazi) KS, görüntü KS ve piksel KS Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ Fotogrametride ölçüler stereo görülerek yapılacaksa ilk aşama fotogrametrik modelin gerektirdiği zorunluluklar yerine getirilir kamera odak uzaklığının ve fotoğraf asal noktasının koordinatlarının fotoğraf KS’nde tanımlanması projeksiyon merkezi koordinatlarının arazi KS’nde tanımlanması çekim anındaki dönüklüklerin tanımlanması arazi KS ile bağlantıyı sağlayacak noktaların tanımlanması (stereo model için en az 3 nokta) Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Fotogrametrik yöneltme; iç (Interior Orientation-IO) ve dış yöneltme (Exterior Orientation-EO) olmak üzere iki adımda yapılır. Dış yöneltme; karşılıklı yöneltme ve mutlak yöneltme olmak üzere iki aşamada yapılır. Genel olarak yöneltme işlemleri üç aşamada gerçekleştirilir: 1. İç yöneltme 2. Karşılıklı yöneltme (Relative Orientation) 3. Mutlak yöneltme (Absolute Orientation)

Fotoğraf Çiftlerinin Yöneltilmesi İç yöneltme işlemi, genel olarak çekim kamerası özelliklerinin değerlendirme aletine getirilmesi olarak ifade edilir. Sayısal stereo değerlendirme sistemlerinde yapılan iç yöneltme, kalibrasyon raporundaki kamera bilgilerinin sisteme tanımlanmasıdır (xh, yh ve c). Görüntülerin piksel KS ile fotoğraf KS arasındaki ilişki kurulur. Dijital kamera görüntülerinde her görüntü için ilişki aynıdır ve kalibrasyon sırasında belirlenir. Fotoğrafdaki noktalar-projeksiyon merkezi arasındaki ışının yeniden oluşturulması işlemidir. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ Dış yöneltme elemanları: Fotoğraf çekim noktalarının koordinatları ve kamera ekseninin konumu (fotoğrafın eğiklik ve dönüklüğü) - (Xo, Yo, Zo, φ, ω, κ) Dış yöneltme elemanları genellikle bilinmez. YKN’ları yardımıyla hesaplanır. Örneğin analog stereo değerlendirmede 12 dış yöneltme elemanı analog olarak oluşturulur. Fotoğraf çekim durumu yeniden oluşturulur. Uygun 5 eleman karşılıklı yöneltme ile, geriye kalan 7 eleman da mutlak yöneltme ile çözülür. Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Fotoğraf Çiftlerinin Yöneltilmesi Karşılıklı yöneltme ile fotoğrafın eğiklik ve dönüklükleri giderilerek fotoğraf çiftleri birbirine göre çekildiği andaki konuma gelirler. Karşılıklı yöneltme ile arazinin ya da nesnenin 3B modeli elde edilir. Fakat bu 3B model araziye paralel ve ölçekli değildir. Mutlak yöneltme ile arazinin tam benzeri elde edilir. Yani karşılıklı ve mutlak yöneltme ile elde edilen 3B model araziye paralel ve ölçekli hale gelir. Böylece iki ışın destesi, kameradakine benzer konumda aynı şekilde stereo değerlendirme aletinde oluşturulmuştur. İç yöneltme, karşılıklı yöneltme ve mutlak yöneltme yapıldıktan sonra stereo model çalışılmaya hazır duruma gelmiş olur. Stereo modelden üç boyutlu sayısallaştırma yapılır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

İÇERİK Giriş Yer Kontrol Noktaları Fotogrametrik Nirengi Noktaları Nokta Türleri – İşaretli Noktalar Uygun Olan Hava İşaretleri Örnekleri Uygun Olmayan Hava İşaretleri Örnekleri Nokta Türleri – Doğal Noktalar Fotogrametrik Nirengi - Işın Desteleri Yöntemi GPS Destekli Fotogrametrik Nirengi Bu sunuda çoğunlukla; ‘Fotogrametri Ders Notları, Prof. Dr. Ahmet YAŞAYAN vd., T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2295, Acıkoğretim Fakültesi Yayını No: 1292’ adlı kaynak kullanılmıştır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GİRİŞ Stereo değerlendirme yapabilmek için, stereo model alanında, en az üç, olabilirse köşelere gelecek şekilde dört kontrol noktasına gerek vardır. Tek resim değerlendirmesi için de yine üç ya da dört kontrol noktası gereklidir. Stereo değerlendirme ve tek resim değerlendirmesi için kontrol noktası gereksinimi Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GİRİŞ Bu noktaların tamamının arazide, jeodezik yöntemlerle koordinatlarının belirlenmesi çok masraflıdır. Fotogrametrinin amacına da ters düşer. Fotogrametrinin gelişmesine neden olan temel düşünce, ofis çalışmalarına göre pahalı olan arazi çalışmalarını azaltmaktır. Fotogrametrik Nirengi olanağı yokken, fotogrametrik harita üretimi maliyetinin yaklaşık yarısı kontrol noktalarının oluşturulması için yapılan arazi çalışmalarında harcanmaktaydı. Oysa kontrol noktalarının önemli bir bölümü, fotogrametrik yöntemle oluşturulabilir. Kontrol noktalarının fotogrametrik yöntemle koordinatlarının belirlenmesi yöntemine Fotogrametrik Nirengi denir. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GİRİŞ a) Fotogrametrik nirengi uygulanmaması durumu 5x10=50 modellik proje alanında, tesis edilmesi gerekli nokta sayısı 66’dır. Oysa jeodezik yöntemlerle bu proje alanına sözgelimi 8 nokta tesis edilmesi problemin çözümü açısından yeterlidir. Ek olarak yalnız yükseklikleri bilinen 4 nokta daha alınabilir. Böylece, arazide 66 kontrol noktası tesis etmek yerine 8-10 kontrol noktası ile problem çözülebilir. Başka bir deyişle, 66/50=1.3 nokta/model yerine; 12/50=0,24 nokta/ model ile harita üretilebilecektir. a) Fotogrametrik nirengi uygulanmaması durumu b) Fotogrametrik nirengi uygulanması durumu Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GİRİŞ Kontrol noktalarına harcanacak para açısından, bu örneğe göre yaklaşık %80 tasarruf sağlanacaktır. Burada yer kontrol noktası sayısı daha da azaltılabilir. Söz gelimi böyle düzgün bir blok, her köşede birer tane olmak üzere dört kontrol noktası ile de, bloktaki tüm noktaların koordinatları bulunabilir. Bu nedenle, fotogrametrik nirengi ile ne kadarlık bir tasarruf sağlanacağı, uygulamaya bağlı olarak değişir. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GİRİŞ Fotogrametrik Nirengi uygulanmasında, koordinatları jeodezik yöntemle bulunan noktalara Yer Kontrol Noktaları denir. Yalnız X ve Y koordinatlarının jeodezik yöntemlerle bulunması durumunda Yatay Kontrol Noktası; Yalnız Z koordinatlarının jeodezik yöntemlerle bulunması durumunda Düşey Kontrol Noktası adını alır. Koordinatları Fotogrametrik Nirengi yöntemi ile bulunan noktalara da Fotogrametrik Nirengi Noktaları denir. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GİRİŞ - ÖZET Fotogrametrik nirengi, stereo modellerin tek tek mutlak olarak yöneltilmesi yerine, hepsinin toptan mutlak yöneltilmesi olarak düşünülebilir. Modellerin ortak noktaları ile ve yer kontrol noktalarının yardımı ile, tüm fotoğrafların aynı anda dış yöneltme elemanları bulunabilir. Başka bir deyişe, bir zincirleme üç boyutlu benzerlik dönüşümü hesabı ile ya da zincirleme bir uzay geriden kestirme ile tüm istenen bilgiler elde edilebilir. Fotogrametrik nirengi çalışmalarında günümüzde Işın Desteleri Yöntemi kullanılmaktadır. Araştırma: Diğer Fotogrametrik Nirengi Yöntemleri ! Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Fotogrametrik nirengi hazırlık çalışmaları; Yer kontrol noktalarının seçimi, tesisi, ölçümü, hesaplanması, Blokların tasarımı, Fotogrametrik nirengi noktalarının seçimi, Tüm bu noktaların hava işaretlerinin yapılması, Bu noktaların ve diğer bağlantı noktalarının işaretlenmesi ve Bir indeks haritanın hazırlanması işlemlerini kapsar. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

YER KONTROL NOKTALARI Koordinatları jeodezik yöntemlerle ve arazi ölçmeleri ile elde edilen, uçuştan önce yapılan hava işaretleri yardımı ile de fotoğraflarda seçilebilen noktalardır. Yer kontrol noktalarının oluşturulabilmesi için öncelikle proje alanı bloklara bölünür. Blok çevresine belirli aralıklarla kontrol noktaları yerleştirilir. Proje alanının uygun ölçekli bir haritası üzerinde yapılacak bu tasarımda, yer kontrol noktaları arasındaki uzaklıklar fotoğraf ölçeğine bağlı olarak hesaplanır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

YER KONTROL NOKTALARI Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

YER KONTROL NOKTALARI Uçuştan önce yer kontrol noktalarının hava işaretlerinin yapılmış olması gerekir. Yapılacak ölçü ve hesaplamalar uçuştan sonra da yapılabilir. Bu noktaların koordinatları nirengi, kestirme, poligon, nivelman ölçme ve hesaplama yöntemleri ile bulunabilir. Son yıllarda yer kontrol noktalarının koordinatları GPS ile elde edilmektedir. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ NOKTALARI Koordinatları fotogrametrik nirengi yöntemi ile bulunan noktalardır. Daha sonraki stereo değerlendirme aşamasında da bu noktalar stereo modellerin mutlak yöneltmesinde kullanılacaktır. Bu noktalar ayrıca, fotogrametrik nirengi ölçmeleri ve hesaplamaları sırasında komşu modelleri ve komşu kolonları birbirine bağlama görevi yaparlar. Bu nedenle model bağlama ve kolon bağlama noktalarından söz edilir. Bağlama noktaları ve İşlevleri (Fotogrametri III, Sayfa 11/17, Prof.Dr. Ahmet YAŞAYAN) Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ NOKTALARI Büyük ölçekli harita yapımı projelerinde ise, sonradan arazide yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere uygulama (aplikasyon) noktalarında gereksinim vardır. Zemin tesisleri ve hava işaretleri yapılmak koşulu ile fotogrametrik nirengi noktaları aynı zamanda uygulama noktaları olarak da kullanılabilir. Genellikle bu amaçla daha çok sayıda nokta tesis edilir. Bunların bir bölümünden fotogrametrik nirengi noktası olarak yararlanılır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – İşaretli Noktalar İşaretli noktalar, fotoğraf çekiminden önce hava işaretleri yapılmış noktalardır. Yer kontrol noktaları, fotogrametrik nirengi noktaları, uygulama noktaları ve taşınmaz malların sınır kırık noktaları; işaretli noktalar olabilir. İşaretlerin, fotoğrafta görülebilecek renkte ve büyüklükte yapılması gerekir. Hava işaretlerinin simetri merkezleri, ilgili yer noktası ile çakıştırılır. Hava İşaretleri Kaynak: BÖHHBÜY Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – İşaretli Noktalar Yeterli görüş olmayan kritik durumlarda bu işaret, çatı ve benzeri yüksek noktalara yapılabilir. Bu durumdaki işaret, yersel ölçmelerle yakınındaki noktalara, bu noktalar ile aynı doğruluk derecesine sahip olacak şekilde bağlanır ve koordinatları bulunur. Hava işaretleri, zemin noktalarının üzerinin ve yakın çevresinin boyanması ya da geçici plâkalar takılması suretiyle oluşturulur. Kaynak: BÖHHBÜY Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – İşaretli Noktalar Bu işaretler daire veya kare biçimindedir. Fotoğraf üzerinde D=50 mikrometre olacak biçimde arazi büyüklükleri hesaplanır. Bu işaretlerin daha iyi görülebilmesi için farklı renkte dış çevreler oluşturulabilir, uygun uzunlukta üç ya da dört kol takılabilir. Kaynak: BÖHHBÜY Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – İşaretli Noktalar Bu işaretlerin rengi, genellikle beyaz ya da siyah renkte seçilir. Her durumda çevresi ile iyi bir kontrast oluşturulmalıdır. Hava işaretlerinin fotoğraf çekiminden önce tamamlanması gerekir. Çalışmalar büyük bir alanı kapsıyor ise iyi bir organizasyon gerekir. İşaretleme zamanı ile fotoğraf çekimi arasında bu işaretlerin yağmur, sel suları, rüzgar gibi olumsuz hava koşulları nedeni ile bozulması olasıdır. Büyük ölçekli tüm fotogrametrik çalışmalarda, harita üretiminde ve ortofoto uygulamalarında işaretli noktalar kullanılır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – Uygun Olan Hava İşaretleri Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – Uygun Olmayan Hava İşaretleri Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – Uygun Olmayan Hava İşaretleri Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – Uygun Olmayan Hava İşaretleri Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – Doğal Noktalar Doğal noktalar, fotoğraf üzerinde amaca uygun yerlerde seçilmiş, bina köşeleri, parsel kırık noktaları, yol kavşakları gibi belirgin ayrıntı noktalarıdır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

NOKTA TÜRLERİ – Doğal Noktalar Gerek fotogrametrik nirengi ölçmelerinde ve gerekse stereo değerlendirme çalışmalarında noktanın kolayca bulunabilmesi için, yakın çevresi ile birlikte uygun bir krokisi fotoğraf kağıdının arkasına çizilir. Bu noktalardan, fotoğrafın istenilen bölgelerinde bulabilme şansı arazinin çok ya da az ayrıntılı olmasına bağlıdır. Fotogrametrik nirengi noktası, model ve kolon bağlama noktası olarak doğal noktaların kullanılması kolay ve ucuz bir çözümdür. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

BÖHHBÜY- Beşinci Bölüm Fotogrametrik Çalışmalar KONTROL NOKTALARI Madde 52 - Proje alanındaki tüm TUTGA, C1 ve C2 derece noktaları kontrol noktası olarak alınır. Kinematik GPS yöntemi kullanıldığında, blok köşelerinde ve çapraz kolonların baş ve sonunda kontrol noktaları tesis edilir. Kinematik GPS yönteminin uygulanmaması durumunda, bu noktalara ek olarak, blok çevresinde fotoğraf çekim bazının iki katını, blok içinde de bazın dört katını geçmeyecek şekilde yeni kontrol noktaları oluşturulur. Bu noktaların koordinatları ve yükseklikleri, C3 derece noktalar olarak bu Yönetmeliğin 22, 23 ve 24'üncü maddelerindeki esaslara göre belirlenir. Fotoğrafların tüm dış yöneltme elemanlarının bulunmasını sağlayabilecek gelişmiş bir kinematik GPS sistemi (GPS-IMU ve benzeri) kullanılması durumunda, harita yapım alanındaki tüm TUTGA, C1 ve C2 derece noktalar, denetleme noktaları olarak alınır. Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ BÖHHBÜY Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ BÖHHBÜY Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ BÖHHBÜY Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ BÖHHBÜY Uzaktan Algılama Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ – IŞIN DESTELERİ YÖNTEMİ Fotoğraf koordinatları ve ilgili izdüşüm merkezleri birer uzaysal ışın destesini tanımlar. Bir bloktaki tüm ışın destelerinin dış yöneltme elemanları tüm fotoğraflar için eş zamanlı olarak hesaplanır. Bu işlemdeki ilk veriler, kontrol noktalarının görüntü (fotoğraf) ve arazi koordinatları ile birlikte bağlantı noktalarının görüntü (fotoğraf) koordinatlarından oluşur. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ – IŞIN DESTELERİ YÖNTEMİ Bu yöntemin dayandığı temel prensip ya da blok dengeleme sırasında bazı geometrik koşullar yerine getirilmelidir: Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ – IŞIN DESTELERİ YÖNTEMİ Fotoğraf noktası P', izdüşüm merkezi O ve arazi noktası P aynı izdüşüm ışın üzerinde olmalıdır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ – IŞIN DESTELERİ YÖNTEMİ Aynı noktaya ait çeşitli izdüşüm ışınları arazide aynı noktada kesişmelidir. Yer kontrol noktalarının koordinatları verilen değere eşit olmalıdır. Buna göre bir i fotoğrafındaki bir j noktasına ilişkin düzeltme denklemleri aşağıdaki eşitlik şeklinde olur: Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ – IŞIN DESTELERİ YÖNTEMİ Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ – IŞIN DESTELERİ YÖNTEMİ Bu düzeltme denklemlerinde bilinmeyenler, her fotoğrafın dönüklük açıları (ω, φ, κ) ile izdüşüm merkezinin koordinatları (Xo, Yo, Zo) ve bütün bağlantı noktalarının (X, Y, Z) arazi koordinatlarıdır. Düzeltme denklemleri, bilinmeyenlere göre doğrusal olmadığından, önce bu denklemler doğrusallaştırılarak en küçük kareler yöntemine göre çözüm yapılır. Detaylı Bilgi: ‘Fotogrametri III, Sayfa 11/25-11/28, Prof. Dr. Ahmet YAŞAYAN’ ders notu Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

FOTOGRAMETRİK NİRENGİ – IŞIN DESTELERİ YÖNTEMİ Bilinmeyen sayısı; her fotoğraf için 6 adet dış yöneltme elemanı ile her bağlama noktası için üç koordinat olduğuna göre toplam bilinmeyen sayısı aşağıdaki eşitlik ile hesaplanır. Toplam bilinmeyen sayısı = 6nr + 3n nr: bloktaki fotoğraf sayısı n: bağlama noktası sayısı Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GPS DESTEKLİ FOTOGRAMETRİK NİRENGİ Kinematik GPS destekli fotogrametrik nirengi yöntemi, yer kontrol noktası sayısını en aza indirerek yaklaşık % 90-95’lik bir tasarruf sağlayan, uçuş sırasında fotoğraf çekim noktalarının arazi koordinatlarını (Xo, Yo, Zo) GPS yardımıyla belirleyen bir yöntem olarak ortaya çıkmıştır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GPS DESTEKLİ FOTOGRAMETRİK NİRENGİ Bu yöntemde, önce yer kontrol noktalarının koordinatları belirlenir. Uçuş anında uçakta ve çalışma bölgesinde birer GPS alıcısı kullanılır. Uçuş anında uçakta ve çalışma bölgesinde bulunan GPS alıcıları ile eş zamanlı olarak uydu sinyalleri kaydedilir. Burada en önemli nokta; fotoğraf çekim anının kameranın gönderdiği bir sinyal ile çok duyarlı olarak kaydedilmesidir. Yapılan bu gözlemler sayesinde fotoğraf izdüşüm merkezlerinin konumları (Xo, Yo, Zo) yaklaşık olarak hesaplanır. Bu değerler dengelemede girdi olarak kullanılır. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GPS DESTEKLİ FOTOGRAMETRİK NİRENGİ INS (İnersiyal Navigasyon Sistemi), sürekli olarak 3 ortogonal doğrusal ivme vektörünü ve açısal dönüklüğü ölçen bir sistemdir. IMU (Inertial Measurement Unit - İnersiyal Ölçme Ünitesi) ise, jiroskop ve ivme ölçme sistemlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bir sistemdir. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

Dış Yöneltme için GPS ve IMU kullanımı Dış yöneltme parametreleri için GPS ve IMU verilerinin kullanılması fotogrametride iki ayrı yapıda ele alınır Doğruluğu arttırmak için FN dengelemesine katılım, tüm ölçülerin birarada dengelenmesi Bütünleşik sensör yöneltmesi Integrated sensor orientation (ISO) Fotoğrafların dış yöneltme parametleri için doğrudan kullanım –YKN ihtiyaç kalmamakta (ortofoto üretimi vb için) Doğrudan sensör yöneltmesi Direct Sensor Orientation (DSO) –Direct Georefencing FN dengelemesinin “Indirect Georeferencing” olarak kullanılabildiğini de belirtmek de yarar vardır öğlende (Heipke vd, 2002)

GPS DESTEKLİ FOTOGRAMETRİK NİRENGİ IMU, INS sisteminin ana parçasıdır ve izdüşüm merkezi koordinatları ile üç dönüklük parametresini 50-200 Hz frekansında belirleyerek bu bilgileri navigasyon amaçlı olarak kullanır. Günümüzde Doğrudan Sensör Yöneltmesi (Direct Sensor Orientation), GPS ve INS sistemlerinin birlikte kullanımıyla mümkündür. Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

GPS ve IMU ölçüleri Kamera/laser Kinematik GPS+IMU (örneğin AeroOffice yazılımı) X0, Y0, Z0 yaklaşık 15 cm doğrulukla Kinematik GPS ölçülerinden ω, φ, κ bir dakikalık zaman aralığında 5’’ (grad saniyesi) doğrulukla, konum da 0.5-3 m doğrulukla IMU sisteminden belirlenebilmektedir

GELECEK HAFTA – Fotogrametrik Ürünler Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ

KAYNAKLAR Fotogrametri Ders Notları, Prof. Dr. Ahmet YAŞAYAN, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2295, Acıkoğretim Fakültesi Yayını No: 1292 Fotogrametri I,II ve III Ders Notları, Prof. Dr. Ahmet YAŞAYAN, YTÜ, 1996 Fotogrametri I Ders Notları, Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ, BEÜ, 2014. Fotogrametri, O. Altan, S. Külür, G. Toz, H. Demirel, Z. Duran, M. Çelikoyan, Karl Krauss, 7. Baskıdan çeviri, İTÜ, Nobel Yayın Dağıtım, 2007 Fotogrametri II Ders Notları, Yrd. Doç. Dr. Aycan Murat MARANGOZ, BEÜ, 2012. Fotogrametri I-II Ders Notları, Doç. Dr. Hüseyin Topan, BEÜ Fotogrametrinin Temelleri Ders Notları, Doç. Dr. Naci YASTIKLI, YTÜ eobs.edu.tr (BEÜ Müh. Fak. Geomatik Müh. Bölümü) geomatik.beun.edu.tr Fotogrametri II Ders Notları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ