ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ Başbakanlık Teftiş Kurulu Salı Toplantıları Koordinatör : R. Bülent TARHAN Başbakanlık Başmüfettişi Hazırlayan : Hasan Basri CAN Başbakanlık Müfettiş Yrd. 2 Mart Mart 2010

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 2Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 İÇERİK 1.OECD ve SIGMA 2.Sözleşmenin Önemi 3.Sözleşme 4.Türk Hukukuna Yansımaları

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 3Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) 14 Aralık 1960 tarihinde imzalanan Paris Sözleşmesi'ne dayanılarak kurulan Teşkilat, savaş yıkıntıları içindeki Avrupa'nın Marshall Planı çerçevesinde yeniden yapılandırılması amacıyla 1948 yılında kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü'nün (OEEC) yerini almıştır. Önceleri Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü (OEEC) adı altında, Marshall Planı'nın uygulanmasını kolaylaştırmak amacıyla kurulan bu örgütün adı 30 Eylül 1961' de Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) şeklinde değiştirilmiştir.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 4Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD Teşkilatın amaçları şunlardır: 1. Finansal istikrarın eşzamanlı olarak korunduğu üye ülkelerde ve hem de özellikle gelişmekte olan ülkelerde halkın yaşam standartının iyileştirilmesi, sürekli ve dengeli ekonomik gelişim sağlayan politikaya destek ve yardım, işsizliğin ortadan kaldırılması; 2. Ekonomik genişleme politikasının uyandırılması ve sosyo-ekonomik eşgüdümlü gelişmenin desteklenmesi; 3. Uluslararası yükümlülüklere uygun olarak çok taraflı ve ülkeler arasında ayrım gözetmeyen dünya ticaretinin geliştirilmesine destek verilmesi. OECD'ye üye veya bu örgüte üyelik talebinde bulunan ülkeler, sosyo-politik ve ekonomik yaşamda, demokrasi, İnsan haklarına ve yurttaş özgürlüğüne bağlılık ile açık pazar ekonomisi çerçevesinde istikrarlı gelişimi vazgeçilmez değerler olarak benimsemişlerdir.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 5Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 SIGMA SIGMA, 1992 yılında OECD’nin (Organisation for Economic Cooperation and Development-Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) Kamu Yönetimi Direktörlüğüne bağlı olarak kurulmuştur ve AB ile OECD’nin ortak bir girişimidir. Büyük bir kısmı AB’nin PHARE Programı tarafından finanse edilen bu girişim, AB üye ülkeleri; Bulgaristan, G. Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya, aday ülkeler; Makedonya, Türkiye, Hırvatistan potansiyel aday ülkeler; Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbistan, Kosova ve komşu ülkeler; Azerbaycan, Ermenistan, Belarus, Gürcistan, Moldova, Ukrayna, Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Lübnan, Fas, Filistin, Suriye, Tunus ve Rusya’dan oluşmaktadır.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 6Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 SIGMA SIGMA’nın temel amaçları; Programdan yararlanan ülkelerin idari verimliliğini artırmak ve kamu sektöründe çalışan personelin demokratik değerler, etik ve hukukun üstünlüğüne bağlı kalmalarını desteklemek amacıyla oluşturmaya çalıştıkları iyi yönetişim konusunda destek sağlamak, AB ile bütünleşme planları ve uluslararasılaşma çerçevesindeki sorunları aşabilmek için merkezi idarede yerel kapasitenin oluşturulmasına destek sağlamak, Kamu yönetimi reformu konusunda AB ve diğer destek programları kapsamındaki girişimleri desteklemek ve bu alandaki farklı destek mekanizmaları arasında eşgüdümün sağlanmasına katkıda bulunmak.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 7Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 ÖNEMİ Ülkemizin de kurucu üyesi olduğu İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) bünyesinde oluşturulan Rüşvetle Mücadele Çalışma Grubu tarafından gerçekleştirilen çalışmaların tamamlamasının ardından hazırlanan “OECD Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Rüşvet Verilmesinin Önlenmesi Sözleşmesi” 21/11/1997 tarihli Konferans’ta kabul edilmiş, 17/12/1997 tarihinde Türkiye tarafından imzalanmıştır. Türkiye ilk imzacı devletlerden biridir. 15/02/1999 tarihinde yürürlüğe giren sözleşme, Ülkemiz açısından 01/02/2000 tarihli ve 4518 sayılı Kanunla onaylanarak Anayasanın 90. maddesi uyarınca iç hukukun bir parçası haline gelmiştir.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 8Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 ÖNEMİ Bu sözleşmeden önce, yabancı kamu görevlilerine rüşvet verilmesi suçu birçok ülkede suç olarak düzenlenmemişti. Sözleşme uluslararası ihaleleri ve diğer ticari işlemleri kazanmak amacıyla rüşvetin kullanılmasını durdurmayı, sivil toplum katılımını arttırmayı ve yönetim standartlarını geliştirmeyi hedef alarak uluslararası yolsuzlukla mücadeleyi güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 9Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 ÖNEMİ Türkiye, bu sözleşmeye uyum sağlamak üzere iç mevzuatında bazı değişiklikler gerçekleştirmiştir. Özellikle, tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4782 Sayılı “Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Rüşvet Verilmesinin Önlenmesi İçin Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile yabancı kamu görevlilerine rüşvet eylemi 765 Sayılı Türk Ceza Kanununda suç olarak düzenlenmiştir. Not: Yeni TCK’daki ilgili kısımlara sunumun ilerleyen bölümlerinde değinilecektir.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 10Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 Sözleşme Maddeleri I. Madde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvet Suçu 1. Taraflardan her biri, doğrudan doğruya veya aracılar vasıtasıyla, herhangi bir işi yapması veya bu işi yapmaktan imtina etmesi için ya da resmi görevlerini yerine getirmesi veya bunlardan kaçınması için görevliyi etkilemek maksadıyla, görevlinin kendi namına ya da üçüncü bir taraf adına yabancı bir kamu görevlisine verilen, bir vaat veya herhangi bir yasadışı ödeme veya her türlü menfaatin kendi hukuklarında bir suç olarak kabul edilmesi için gerekli olan tüm tedbirleri almalıdır. 2. Taraflardan her biri, yabancı bir kamu görevlisinin rüşvet eylemine kalkışmasında teşvik etme, yardım etme ve söz ve davranışlarıyla cesaretlendirme veya izin vermeyi de içeren suç ortaklığını cezayı gerektiren bir suç olarak kabul etmek için gereken tüm tedbirleri almalıdırlar. 3. Yukarıda 1. ve 2. paragraflarda belirtilen suçlar ve aşağıda yer alan suçlar “yabancı bir kamu görevlisine verilen rüşvet” olarak adlandırılacaklardır. 4. Bu Sözleşmenin amacı açısından: a. “Yabancı kamu görevlileri” seçilmiş ya da atanmış olsun fark etmez, yabancı bir ülkede yasama, yönetim ya da yargısal bir makamda bulunan her hangi bir kişiye; kamu kurumu ya da kamu işletmeleri de dahil olmak üzere yabancı bir ülke için bir kamusal hizmeti yerine getiren her hangi bir kişiye ya da kamusal nitelikteki bir uluslararası örgütün bir görevlisine veya temsilcisine karşılık gelmektedir. b. “Yabancı ülke” ulusal ya da yerel, her düzeydeki yönetimi içermektedir. c. “Resmi görevlerini yerine getirme ile alakalı eylemleri yapması veya bunlardan kaçınması”, görevlinin yetki ve salahiyetleri içinde olsun veya olmasın, kamu görevlisinin mevkiini her hangi bir şekilde kullanmasını içermektedir.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 11Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 Sözleşme Maddeleri V. Madde Uygulama Yabancı kamu görevlilerine verilen rüşvetin soruşturulması ve kovuşturulması tarafların uygulama ile alakalı kural ve ilkelerine tabidir. Taraflar, ulusal ekonomik çıkarlar, başka bir devlet ya da gerçek kişi veya ilgili tüzel kişilerle alakalı ilişkiler üzerindeki muhtemel etkiler konusundaki mülahazalardan etkilenmemelidirler. VII. Madde Kara Para Aklama Kara para aklama ile ilgili mevzuat açısından kamu görevlilerinin aldığı rüşveti suç haline getiren taraflardan her biri, rüşvetin meydana geldiği yere bakılmaksızın, yabancı kamu görevlilerine verilen rüşvet için benzer hükümleri uygulamalıdır.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 12Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 Sözleşme Maddeleri VII. Madde Muhasebe 1. Yabancı kamu görevlilerine verilen rüşvetle etkin bir şekilde mücadele etmek için taraflardan her biri, yabancı kamu görevlilerine rüşvet verilmesi ya da verilen rüşvetin saklanması amacıyla, defter ve kayıtların tutulması, finansal hesapların açıklanması ve muhasebe ve denetim standartları ile ilgili kanun ve düzenlemeler çerçevesinde, bu kanun ve düzenlemelere tabi olan şirketlerce, defter dışı hesapların teşkili, defter dışı işlemlerin yapılması ya da belirli muamelelerin yetersiz bir şekilde yapılması, mevcut olmayan giderlerin kaydedilmesi, bazı yükümlülüklerin deftere yanlış bir şekilde işlenmesi ve sahte belgelerin kullanılmasının yasaklanması için gerekli olan tüm tedbirleri almalıdır. 2. Taraflardan her biri, bu tip şirketlerin defterleri, kayıtları, hesapları ve finansal hesaplarındaki bu tip eksiklik ve yanlışlar için etkili, orantılı ve caydırıcı idari ve cezai yaptırımları uygulamaya sokmalıdırlar.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 13Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE TÜRK CEZA KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE TÜRK CEZA KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER (4782 Sayılı Kanun) MADDE 1. – tarihli ve 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “bu Kanunun” ibaresinden sonra gelmek üzere “211 inci maddesinin üçüncü fıkrası ile 213,” ibaresi eklenmiş ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Bunlar hakkında yabancı bir ülkede daha önce hüküm verilmiş olsa bile, Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye’de yeniden yargılama yapılır. Ancak, fiil yabancı paraların taklidine veya 211 inci maddenin üçüncü fıkrası ile 213 üncü maddenin uygulanmasına ilişkin olduğu takdirde yabancı ülkede daha önce hüküm verilmiş ise Türkiye’de kovuşturma yapılmaz. Bu hükümler Yeni TCK’da 10. maddede sayılan görev suçları ve13. maddede sayılan diğer suçlar bölümlerine karşılık gelmektedir.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 14Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE TÜRK CEZA KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE TÜRK CEZA KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER (4782 Sayılı Kanun) MADDE 2. – Türk Ceza Kanununun 211 inci maddesine aşağıdaki fıkra üçüncü fıkra olarak eklenmiştir. Yabancı bir ülkede seçilmiş veya atanmış olan, yasama veya idarî veya adlî bir görevi yürüten kamu kurum veya kuruluşlarının memur veya görevlilerine veya aynı ülkede uluslararası nitelikte görevleri yerine getirenlere, uluslararası ticari işlemler nedeniyle, bir işin yapılması veya yapılmaması veya haksız bir menfaatin elde edilmesi veya muhafazası amacıyla, doğrudan veya dolaylı olarak birinci fıkranın öngördüğü menfaatlerin teklif veya vaat edilmesi veya verilmesi de rüşvet sayılır. Bu hüküm Yeni TCK’da 252. maddede yer alan rüşvet başlığında 5. fıkrada yer almaktadır. 2005’te yeniden düzenleme yapılmıştır. 2009’da etkin pişmanlık yabancı kamu görevlilerine rüşvet veren kişiler için kaldırılmıştır.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 15Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE TÜRK CEZA KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE TÜRK CEZA KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER (4782 Sayılı Kanun) MADDE 3. – Türk Ceza Kanununun mülga 220 nci maddesi aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir. Madde 220. – Bu Fasılda yer alan rüşvet verme suçları, tüzel kişilerin yetkili temsilcileri tarafından işlendiğinde, bunlar cezalandırılmakla beraber tüzel kişi hakkında da suçla elde edilen menfaatin iki katından üç katına kadar ağır para cezasına hükmolunur. Bu hüküm Yeni TCK’da 253. maddede yer alan tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri uygulaması başlığında yer almaktadır.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 16Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE 4208 SAYILI KANUNDAKİ DÜZENLEMELER OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE 4208 SAYILI KANUNDAKİ DÜZENLEMELER (4782 Sayılı Kanun) MADDE 5. – tarihli ve 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine, 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanunda, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununda ve 178 Sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 2 nci maddesinin (a) bendinin (6) numaralı alt bendine, “192,” numarasından sonra gelmek üzere “211 ila 220,” ibaresi eklenmiştir yılında yürürlüğe giren 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’la mülgadır.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 17Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE KAMU İHALE KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE KAMU İHALE KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER (4734Sayılı Kanun) Madde 11 İhaleye katılamayacak olanlar a) (Değişik: 20/11/ /4 md.) Bu Kanun ve diğer kanunlardaki hükümler gereğince geçici veya sürekli olarak kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanmış olanlar ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan veya örgütlü suçlardan veyahut kendi ülkesinde ya da yabancı bir ülkede kamu görevlilerine rüşvet verme suçundan dolayı hükümlü bulunanlar.

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 18Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 OECD RÜŞVETLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ VE DİĞER DÜZENLEMELER Devlet İhale Kanunu Madde 85/5 ceza sorumluluğu ve sonuçları Kabahatler Kanunu Madde 43/A tüzel kişiler bölümü

ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİLERİNE VERİLEN RÜŞVETİN ÖNLENMESİ 19Başbakanlık Teftiş Kurulu 2 Mart 2010 İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER