Örgütleme: Yetki ve Sorumluluk, Yöneticilik ve Liderlik T.C. UFUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ YÖNETİM VE ORGANİZASYON (Yrd.Doç.Dr. ) Örgütleme: Yetki ve Sorumluluk, Yöneticilik ve Liderlik

TAKDİM PLANI Örgütleme Yetki Sorumluluk Yöneticilik Liderlik Liderlik Teorileri

ÖRGÜTLEME; Ortak bir çabayı gerektiren bir amacın gerçekleştirilebilmesi için gerekli yapının oluşturulmasına yönelik olarak yapılan eylemlerdir. Düzensizlikten bir düzen yaratma sürecidir.

Örgütleme; Bireyler, sınırlı olan farklı düşünme ve kavrama yeteneklerini, örgütler aracılığıyla bütünleşerek bireysel güç ve yeteneklerini aşan amaçları gerçekleştirilebilir.

İyi bir örgüt oluşturmada iki nokta önemlidir. Gelişmiş bir iletişim sistemi, Örgütün amaçlarının bireysel gereksinimlere de cevap verecek biçimde oluşturulması.

Etkili Bir Örgütleme İçin; Örgüt üyeleri arasında öncelikle amacın ne olduğu konusunda ortak bir bilinç oluşmalıdır. Her görevin yani yapılacak işin ne olduğu açık bir şekilde belirlenmelidir. Aynı doğrultuda, örgütteki bireylerin sahip oldukları yetki ve sorumluluklar belirlenmelidir. Her bireyin kimden ve kime karşı sorumlu olduğunu gösteren hiyerarşik bir yapı belirlenmelidir. Ancak yetki ve sorumluluklar eşit ve dengeli bir şekilde dağıtılmalıdır.

İyi bir iş örgütlenmesinin temel ilkeleri şöyle sıralanabilir: Amaç birliği ilkesi Ekonomiklik ilkesi İşbölümü ve uzmanlaşma ilkesi Faaliyetlerin tanımlanması ilkesi Hiyerarşi ilkesi Kumanda birliği ilkesi Yönetim birliği ilkesi Yetki ve sorumluluk ilkesi Yetki ve sorumluluğun denkliği ilkesi İç denge ilkesi Örgütün değiştirilebilir olması ilkesi Liderliğin kolaylaştırılması ilkesi

Örgütlendirmede kullanılan başlıca örgüt modelleri (biçimleri) sıralanması: Fonksiyonel (Görevsel) Esasa Göre Örgütlenme Üretim Esaslarına Göre Örgütlenme Coğrafi Bölge Esasına Göre (Bölgesel) Örgütlenme Hizmet Edilen Kurumlar (gruplar ya da müşteri) Esas Alınarak Oluşturulan Örgütlenme Karma Model

KARMA ÖRGÜT YAPISI GENEL MÜDÜR Fonksiyonlara Dayalı Bölümlendirme Gn. Md. Y Finansman Gn. Md. Y Üretim Gn. Md. Y Dış İlişkiler Gn. Md. Y Pazarlama Gn. Md. Y Dağıtım Ürüne Dayalı Bölümlendirme Ev Tekstil Ürünleri Hazır Giyim Kumaş Batı Avrupa Doğu Avrupa Kafkasya Kuzey Afrika Coğrafik Temele Dayalı Bölümlendirme Müşteriye Dayalı Bölümlendirme Kadın Erkek Çocuk Rusya Ukrayna Türk Cumhuriyeti İşletmelerde Karma Bölümlendirme Örneği

Örgütlemenin Faydaları Personel, amaç ve görevini daha kolay anlar, öğrenir ve bu amaca yönelir, verim artar. Uzmanlaşma sağlanır. Bölgenin iklimi, insan kaynakları ile ulaştırma, eğitim vb. karakter ve olanakları bilinir. Buna göre iş, hizmet ya da üretim daha olumlu olarak ve güvenle yapılır. İlgililer halkı, kuruluşları (müşterileri) daha yakından tanıyabilir. Hizmette başarı şansı artar. Hizmetten yararlanacak kurumların (grupların, müşterilerin) istek ve arzuları daha iyi bilinir. Belli konularda inceleme yapmak kolaydır.(Per.Değ. Kriteri belirleme.) Kişiler ve birimler arasında rasyonel iş bölümüne müsaittir. Araç, gereç, makine-malzeme verimli olarak kullanılabilir. Çalışma ve üretim teknikleri geliştirilebilir. Denetim kolaydır. İş akımının düzenlenmesi kolaydır.

YETKİ; Yetki, yöneticinin, saptanmış olan amaçlara ulaşmak için, gereken işlerin yapılmasını başkalarından isteme hakkıdır. Yetki hiyerarşik bir yapı içinde, biri üst diğeri ast durumunda olan iki görevli arasındaki bir ilişkidir. Üst, kararları tasarlar, biçimlendirir ve asta aktarır. Ast, bu kararlara uyması, kararlara uygun davranış göstermesi gerektiğine inanır. Yetkiyi kullanma hakkına sahip kişi, ne yapılacağını ve kim tarafından yapılacağını belirtir. Son söz onundur. Yetkinin sınırları içinde olan durumlarda uygun gücü kullanabilir.

YETKİ; Üç önemli görevi vardır. Yetki kendisi ile beraber sorumluluk da getirir ve hangi yöneticiye verilmişse, o yöneticiyi sorumluluk altına sokmuş olur. Yetki karar sürecinde uzmanlığa yer verir ve bu uzmanlığı teknik temelleri yoluyla sağlar. Örgütte koordinasyonu kolaylaştırır ve bu açıdan, çeşitli tanımlardan biri, yetkiyi koordinasyon aracı olarak kabul etmiştir

SORUMLULUK; İki türlü sorumluluk vardır: Bir işi yapmayı yüklenme, Bir kişinin kendisine verilen görev ya da görevleri yeteneklerinin elverdiği ölçüde yerine getirmesi zorunluluğudur. Kişinin işiyle ilgili çalışmaları başarma yükümlülüğüdür. Bir işi kabul eden kişi, o görevle ilgili sorumluluğu da yüklenmiş demektir. İki türlü sorumluluk vardır: Bir işi yapmayı yüklenme, Bir işi yapmaktan dolayı işverene hesap verme anlamındadır. Bunun birincisine sorumluluk alma, ikincisine ise sorumlu olma denilebilir

GÜÇ-YETKİ-SORUMLULUK İLİŞKİSİ Güç, yönetici davranışının yöneticinin etrafındaki durumları etkilemesi; Yetki, yöneticinin belirli davranışlar gösterebilme hakkı; Sorumluluk da, yöneticilerin belirli davranışlarda bulunma zorunluluğudur.

Yönetici Kavramındaki Değişiklikler Hem tanım olarak hem de terim olarak değişiklikler ortaya çıkmıştır. Yönetim işinin bünyesinin değişmesine paralel olarak 'yönetici' terimi yerine, bu değişmeleri ve gelişmeleri daha iyi ifade ettiği düşünülen başka terimler kullanılmaya başlanmıştır. Yönetici terimi ve kavramının yerini almaya aday görünen bu kavramların başlıcaları şunlardır: Lider (Önder) Koç (Coach) Kolaylaştırıcı (Facilitator) Mentor (Koruyucu) Mümkün Kılıcı (Enabler) Destekleyici (Sponsor)

YÖNETİCİLİK VE LİDERLİK Organizasyon yapılarının basıklaşması, güçlendirme uygulamaları, takım (grup) bazında organizasyon, kazanılmış otorite gibi kavramlar, esas itibariyle pozisyona (makama) dayanan formal otoriteyi kullanan 'yönetici' yerine, 'lider' kavramını ön plana getirmiştir.

Etkileme olayı liderin kullandığı güç kaynakları ile yakından ilgilidir. Liderliğin oluşması için liderin resmi yetkilerle donatılması da şart değildir. Hiçbir yetkisi olmadığı halde büyük bir grubu peşinden sürükleyen liderler olabileceği gibi, çok geniş yetkilere sahip olduğu halde bunları kullanamayan dolayısıyla grubu peşinden sürükleyemeyen yöneticiler de olabilir. YÖNETİCİLİK VE LİDERLİK

YÖNETİCİLİK VE LİDERLİK Lider ile yönetici eş anlamlı değildir. Yöneticilik rolü olmayan liderler olduğu gibi, liderlik niteliklerine sahip olmayan yöneticiler de olabilir. Ancak ideal olanı, yöneticilerin aynı zamanda liderlik niteliklerine sahip olmaları ve liderlerin yaptıkları işleri yapmalarıdır. Liderlik süreci değişik boyutlar, kalıplar ve kapsama sahip olabilir. Bir ustabaşı veya formen'in de liderlik yapması gerekir, bir genel müdürün de. Aralarındaki fark kendilerini izleyenlerin sayısı, gerçekleştirmek istedikleri amaçların niteliği, içinde bulundukları koşullardır. Süreç olarak liderlik işi aynıdır. YÖNETİCİLİK VE LİDERLİK

LİDERLİK SÜRECİ LİDER, İZLEYİCİLER ve KOŞULLAR arasındaki ilişkilerden oluşan karmaşık bir süreçtir. Liderlikle ilgili çeşitli teori ve yaklaşımlar geliştirilmiştir. Her teori liderlik sürecinin değişik yönlerini ele almış ve süreci anlamak için değişik değişkenlere ağırlık vermiştir. Liderlik= f(Lider, İzleyiciler, Koşullar)

LİDERLİK TEORİLERİ Özellikler Teorisi Davranışsal Liderlik Teorisi ve Liderlik Liderlikte Durumsallık (Koşul Bağımlılık) Teorisi Dönüşümcü ve Karizmatik Liderlik Yaklaşımı

ÖZELLİKLER TEORİSİ Liderlik konusuna ilişkin geliştirilen ilk yaklaşımdır. Liderlik sürecine ilişkin fonksiyon içinde “lider” değişkenine odaklanmaktadır. Bu yaklaşıma göre, liderin sahip olduğu özellikler, liderlik sürecinin etkinliğini belirleyen en önemli faktördür. Belirli bir grup içinde bir kişinin lider olarak belirmesi (kabul edilmesi) ve grubu yönetmesinin nedeni bu kişinin sahip olduğu özelliklerdir. Lider özellikleri itibariyle diğer grup üyelerinden farklı bir kişidir.

ÖZELLİKLER TEORİSİ Liderlik= f(LİDER, İzleyiciler, Koşullar) -Yaş -Zeka -Doğruluk -Boy -Bilgi -Açıksözlülük -Cinsiyet -İnisiyatif sahibi olma -Kendine güven duyma -Irk -Samimiyet -Kararlılık -Yakışıklılık -Hissel olgunluk -İş başarma yeteneği -Başkalarına güven verme -Dürüstlük -Güzel konuşma yeteneği -Kişiler arasındaki ilişki kurma yeteneği Grup üyeleri çeşitli özellikler bakımından karşılaştırılabilirse lideri bulmakta mümkündür. Lider Grup Grup Üyeleri

DAVRANIŞSAL LİDERLİK TEORİSİ Liderlik sürecini açıklamaya çalışan bu teorinin ana fikri, liderleri başarılı ve etkin yapan hususun, liderin özelliklerinden çok, liderlik yaparken gösterdiği davranışlar olduğudur. Liderlerin astları ile iletişim şekli, yetki devredip etmemesi, plânlama ve kontrol şekli, amaçları belirleme şekli gibi davranışlar liderin etkinliğini belirleyen önemli faktörler olarak ele alınmıştır. Dolayısıyla bu teori liderin kendisi kadar, izleyicilere de ağırlık vermiştir. Liderlik= f(Lider, İZLEYİCİLER, Koşullar)

DAVRANIŞSAL LİDERLİK TEORİSİ Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışmaları İlişkiye göre davranış Yapıya Göre Davranış Michigan Üniversitesi Liderlik Çalışmaları İşe Yönelik Davranış Kişiye Yönelik Davranış

DURUMSAL LİDERLİK TEORİSİ Durumsal liderlik teorilerinin genel varsayımı, değişik koşulların değişik liderlik tarzları gerektirdiğidir. Lider, ortamın özellik ve gereksinimlerine göre ortaya çıkar. Bireysel özellikler göz önüne alınmaz. Sadece ortamsal özellikler söz konusudur. Bu teoriye göre lider, işin durumuna göre çeşitli davranış biçimleri göstererek çalışanları güdülemeye ve onları başarılı olmaya yöneltir. Liderlik= f(Lider, İzleyiciler KOŞULLAR)

DURUMSAL LİDERLİK TEORİSİ Liderlik Davranışını Etkiliyen Faktörler; Üstlerin Bekleyişleri ve Davranışları Liderin Kişiliği ve Tecrübeleri Gerçekleştirilecek Amacın Niteliği LİDERİN DAVRANIŞI Örgütsel İklim ve Politikalar İzleyicilerin Bekleyişleri ve Davranışları Meslektaşlarının Özellikleri ve Bekleyişleri

Fred Fiedler’in Etkin Liderlik Modeli Lider Davranışını etkileyen üç önemli durumsal değişken bulunmaktadır. Lider ve izleyiciler arasındaki ilişkiler Başarılacak işin niteliği Liderin mevkiye dayanan otoritesinin niteliği

Lider izleyiciler ilişkisi Liderin Yetki Derecesi Fred Fiedler’in Etkin Liderlik Modeli İYİ ZAYIF Planlanmış Planlanmamış Fazla Az Lider izleyiciler ilişkisi İşin niteliği Liderin Yetki Derecesi 1 2 3 4 5 6 7 8 En Olumlu En Olumsuz En olumlu ve en olumsuz sayılan durumlarda işe yönelik liderlik davranışı etkin, Nispeten olumlu ve nispeten olumsuz durumlarda kişiye yönelik liderlik davranışı uygun ve etkindir

Amaç Yol Teorisi Bu teoriye göre insan davranışını etkileyen iki faktör bulunmaktadır. Kişinin belirli davranışların belirli sonuçlara ulaştıracağı konusundaki inancı (bekleyiş) Bu sonuçlara kişinin verdiği değer (valens) Grup üyeleri lider tarafından iki konuda motive edilebilir: Liderin, izleyicilerin bekleyişlerini etkileme derecesi (yol) Liderin izleyicilerin valensini etkileme derecesi (amaç) Liderin en önemli işi, izleyiciler için önemli sayılacak amaçlar belirlemek ve izleyicilerin bu amaçları gerçekleştirecek yolu bulmalarına yardım etmektir.

Amaç Yol Teorisi LİDERLİK DAVRANIŞI Yüksek PLANLANAMAYAN İŞLER PLANLANABİLEN İŞLER İş Tatmini Az Yüksek Az Otoriter Davranış

Durumsal Liderlik Teorisi Davranışsal Liderlik Teorisi Liderlik= f(Lider, İzleyiciler, Koşullar) Özellikler Teorisi Durumsal Liderlik Teorisi Davranışsal Liderlik Teorisi

Toplam kalite, çağdaş yönetim ve organizasyon kavramlarının ortaya çıkmasıyla iki yeni liderlik yaklaşımı ortaya çıkmıştır. Dönüşümcü Liderlik İhtiyaç-İnanç-Değer Yargılarını Değiştiren Karizmatik Liderlik İstediği yönde davranmaya sevk eden

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…