HUKUK METODOLOJİSİ-2 YRD.DOÇ.DR. AHMET K. MASTI

NORMLAR HİYERARŞİSİ VE ÖNEMİ ANAYASA KANUN, KHK TÜZÜK YÖNETMELİK YÖNERGE, TALİMAT

NORMLAR HİYERARŞİSİ VE ÖNEMİ Hukukun bütünsel bir sistem olarak kabulü normların birbirleriyle olan ilişkisini zorunlu kılar. Normlar arası ilişkinin bir yığın olmaktan çıkıp anlamlı bir bütüne dönüşmesi normlar hiyerarşisi ile sağlanır. Hukuk kuralları arasındaki «öncelik» ilişkisi normlar hiyerarşisi olarak adlandırılır.

NORMLAR HİYERARŞİSİ VE ÖNEMİ Normlar hiyerarşisi: Anayasanın öncelikle uygulaması ve hukuk sisteminde yer alan normlar arasında bir piramidin tepe noktasını göstermesidir. Piramidin tabanında ise hukuku uygulayan organların kararları vardır.

NORMLAR HİYERARŞİSİ VE ÖNEMİ Normlar hiyerarşisi=Anayasanın üstünlüğü Anayasanın üstünlüğü ilkesi demokratik toplumlarda yasaya uygunluk anlayışının bir göstergesi yani Hukuk Devletidir.

NORMLAR HİYERARŞİSİ VE ÖNEMİ Hukuk sistemimizde normlar hiyerarşisi: Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü Anayasa Md.11: Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.

NORMLAR HİYERARŞİSİ VE ÖNEMİ Hukuk sistemimizde normlar hiyerarşisi: Kanunların Anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi ve Anayasa Mahkemesinin varlığı normlar hiyerarşisinin bir güvencesidir.

METOT’DAN METODOLOJİYE AKIL YÜRÜTME Düşünceleri bilinçli, tutarlı, belli bir amaçla bir araya getirme işlemidir. Akıl yürütme bir kanıtlama faaliyetidir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Kanıt, metodolojinin bir aracıdır. Kanıt sadece formal mantık açısından doğru olmakla ve gerçek delillere dayanmakla kalmamalıdır, ayrıca belirli metodolojik koşullara da tabidir. Bir problem durumunda belirli bir soruya cevap bulmak ve bu cevabı kanıtlamak gerekir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Herhangi bir problemi görünüşte çözen bir tez esas alındığında sorun çözülmüş olmamaktadır. Bu mantıkta problemin ileriye itilmiş olmasıdır.

METOT’DAN METODOLOJİYE Sosyal bilimler alanında sıkça başvurulan istatistik verilerin sosyal sorunların çözümlenmesinde kullanılması bunu tipik örneklerinden birisidir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Örneğin; suçluluk farklı tarihi dönemlerde ölçülmek ve karşılaştırılmak isteniyorsa, mahkeme kararları istatistikleri ölçü alınabilir, fakat bu arada ceza yasası ya da infaza ilişkin esaslar değişmişse, bu veriler incelenen sorunla ilgili doğru bilgi vermezler.

METOT’DAN METODOLOJİYE Bir tezle beraber bulunan ya da bu tezin kanıtı olan bir kanıt söz konusu ise buna sonsuz geri gidiş, daire kanıt (zirkelbeweis, fasıt) denilir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Tümevarım Yönteminin Kanıtlamada Kullanılması Bu yöntem tek tek olandan genele ve bütüne varmak yoluyla yapılan bir tür genellemedir. Özelden genele giden bir akıl yürütmeyle doğadaki tek tek gözlem ve deney sonuçlarından kalkarak aynı koşullar hakkında genel yargılara varma işlemi tümevarımdır.

METOT’DAN METODOLOJİYE Tümevarım ikiye ayrılır; Eksik Tümevarım Tam Tümevarım

METOT’DAN METODOLOJİYE Eksik Tümevarım Belli bir konuda çok sayıda deney ve gözlem verisi toplayarak tümü hakkında bir yargıda bulunmaktır. Doğa bilimleri çoğunlukla eksik tümevarım yöntemiyle çıkarımlarda bulunur. Bu ise kesinliği değil ancak olabilirliği vermektedir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Eksik Tümevarım “Bütün metaller ısıtıldıklarında genleşir” önermesi sadece genleşmeyle ilgili gözlemler çok değişik koşullar altında yapımlı bir deney/gözlemler serisine dayanıyorsa meşru bir genelleme olabilir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Tam Tümevarım Gözlem ve deney yapılan olguların hepsini kapsayan sayma işlemi tam tümevarımdır. Örneğin; «Bu sınıfta 15 öğrenci vardır. Bu öğrencilerin 15’i de şiir yazmaktadır. O halde, bu sınıftaki tüm öğrenciler şiir yazmaktadır.»

METOT’DAN METODOLOJİYE Tümdengelim Yönteminin Kanıtlamada Kullanılması Tümdengelim: Üç temel akıl yürütme içinde, öncüllerin doğru kabul edilmesi halinde sonucun bu öncüllerden zorunlu olarak çıktığı, yani geçerli olabilen bir tek akıl yürütme türüdür.

METOT’DAN METODOLOJİYE Tüm A’lar B’dir. X bir A’dır. O halde X bir B’dir. -------------------------------------------- Bütün insanlar ölümlüdür. Sokrat bir insandır. O halde Sokrat bir ölümlüdür.

METOT’DAN METODOLOJİYE Tümdengelimsel çıkarım tablosu Doğrudan çıkarım Dolaylı Çıkarım 1-Karşıolum çıkarımları 1- Kategorik çıkarım İçerme çıkarımları Tüm önermeler basit Çelişki çıkarımları 2- Eşdeğerlik çıkarımları 2- Kategorik olmayan çık. Evirme çıkarımları Koşullu çıkarım Çevirme çıkarımları Ayrımlı çıkarım Devirme çıkarımları İkilemli çıkarım

METOT’DAN METODOLOJİYE Bir konu saf tümdengelim yöntemi ile ele alınacaksa: - Sistemin temel deyimleri belirlenir - Temel savlar belirlenir - Türetim kuralları kabul edilir - Tanıma ilişkin kurallar açıkça formüle edilir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler Doğa bilimleri kullandıkları akıl yürütmede, doğayı insanın dışında ve insandan bağımsız olarak var olan bir gerçeklik şeklinde ele alır. Bilimde, TEKÇİLİK(Monizm) adını alan bu yaklaşım 19 ve 20. yy. Neo-pozitivizmi olarak adlandırılır.

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar Araştırmanın düzeyi sorunu Kavramsallaştırma sorunu Deney yapmanın olanaksızlığı Değişkenlerin çokluğu Ölçme güçlükleri Çok yanlılık Tarihsel sorunlar

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Araştırmanın düzeyi sorunu Toplumsal düzey(sistem analizi) Grup düzeyi Birey düzeyi - Her çalışma düzeyinin amacı topluluk halinde yaşayan insanlar hakkında kabul edilebilir bir doğruya ulaşmaktır.

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Kavramsallaştırma sorunu Bilimsel çalışmanın başlangıç noktasını meydana getiren bir varsayım oluşturabilmek için önce yönelinen şeyin açık kavramlar ile ifade ediliyor olması gerekir. Sorunlar: Tanımlama, anlaşılabilirlik, Türkçe’ye gereken özenin gösterilmemesi

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Deney yapmanın olanaksızlığı Deney; ilgili durumları tekrar tekrar yaratarak sınama olanağı verdiği için doğa bilimlerinin verimli olmasındaki en büyük etkendir. Oysa inceleme konusu insan ve toplum olduğunda deney çoğu kez olanaksızlaşmaktadır. Çünkü gözlendiğini ve denendiğini fark eden insan hareketlerini değiştirme eğilimi gösterebilir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Değişkenlerin çokluğu Doğa bilimleri ile toplum bilimleri arasında bir nitelik fakından çok değişkenleri soyutlayarak araştırma yapma olanağı açısından fark vardır. Toplum bilimleri alanında değişken sayısının çokluğu verilen cevapların belirsizleşmesine, güvenilirliğinin azalmasına neden olmaktadır.

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Ölçme güçlükleri Ölçme konusundaki başarı bilimsel çalışmanın kalitesini de göstermektedir. Ölçmeyle ilgili olarak toplum bilimleri alanına istatistiğin girişi «olasılık kuramı» etkisiyle olmuştur. «daha çok», «az», «genellikle» gibi ifadeler de değerlendirilmeli

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Ölçme güçlükleri Hukuk alanında istatistik en yoğun biçimde yasal değişikliklerin yapılmasında, önceki uygulamaların yarattığı sonuçları gözlemleyebilmek için kullanılır. Yüksek mahkeme kararlarının değerlendirilmesi, hakim davranışının ve yönelimlerinin belirlenmesi gibi işler de istatistiksel değerlendirmeye uygundurlar. TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Çok yanlılık Sosyal bilimler başlığı altındaki farklı bölümler kendi özgün çalışma alanına bağlı olarak daha kullanılabilir yöntemleri seçmiş ve böylece de farklılaşmıştır. Sosyal olayın özgün bir tipi olarak hukuksal olay; hukuk sosyolojisi ile deneysel (ampirik) yaklaşımla değerlendirilmektedir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar - Çok yanlılık Hukuksal olayın hukuk sosyolojisi ile deneysel (ampirik) yaklaşımla değerlendirilmesinde ortaya çıkan sorunlar: Hukukun çok kaynaklı oluşu Kanun koyucu ile muhataplarının hukuktan anladıkları arasındaki fark Tutum ve değer araştırmasında saiklere ulaşma sorunu

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar Tarihsel sorunlar Toplumsal olayı nitelendirmede zaman çok önemli bir boyuttur. Tarih aynı zamanda toplumsal olayların zaman boyutu içindeki perspektifini vermektedir. Tarih açısından bir tanım vermek gerekirse hukuk; normlar sistemi olarak belirli bir adalet anlayışı açısından toplumun kavranması demektir.

METOT’DAN METODOLOJİYE Doğa bilimleri-sosyal bilimler ayırımında ortaya çıkan teknik farklılıklar Tarihsel sorunlar Hukuk tarihi; geçmişteki hukuku, uygulandığı gibi saptayıp göstermekle yükümlüdür. Hukuk tarihi, geçmişteki hukukun nasıl yürürlük kazandığı ile ilgilenir. Hukukun etkinliği, hukuk iktidar ilişkisi bu anlamda hukuk tarihi alanını ilgilendirir.

METOT’DAN METODOLOJİYE