KASİDE Arap edebiyatından alınmıştır. Genellikle din ve devlet büyüklerini övmek için yazılır. Nazım birimi beyittir. Beyit sayısı genellikle 33-99 arasındadır. Daha az sayıda beyte sahip kasideler de vardır.

Kafiyelenişi gazeldeki gibi “aa ba ca …” şeklindedir.

KASÎDE DER NA'T-I HAZRET-İ NEBEVÎ Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlâre su Kim bu denli dutuşan odlara kılmaz çâre su   Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem Ya muhît olmuş gözümden günbed-i devvâre su Zevk-i tiğından aceb yok olsa gönlüm çâk çâk Kim mürûr ilen bırakır rahneler dîvâre su Suya versin bağ-ban gülzar-ı zahmet çekmesin Bir gül açılmaz yüzün tek verse bin-gülzâre su Ohşadabilmez gubârını muharrir hattına Hâme tek bakmaktan inse sözlerine kâre su ….. a a b a c a ç a d a ... ...

İlk beytine “matla”; son beytine “makta”; en güzel beytine “beytülkasid”; mahlâs beytine “taç beyit” denir.

Kasideler redifine göre isim-lendirilebilir: Su Kasidesi, Güneş Kasidesi gibi

Nesib/Teşbib bölümündeki temaya göre de isimlendirilir.

Ramazan’ın faziletleri, erdemi: Ramazaniyye, Bayram: bayramiyye veya iydiyye, Muharrem ayı: Muharremiyye, yeni yılı kutlaması: sâliyye, bahar mevsimini tasvir edenlere bahariyye veya rebîiyye, kış mevsimi: şitâiyye, yaz mevsimi:  sayfiyye veya temmuziyye, yeni yapılan bir bina: dâriyye, hamam tasviri:  hamamiyye, at tasvirleri:  rahşiyye, Nevruz:  nevruziyye, bir ülkenin veya kalenin fethi: fethiyye, Barış:  sulhiyye, Seferden dönen padişah veya kumandan:  kudûmiyye

3. MEDHİYE: Kasidenin sunulduğu kişi övülür. Kasidenin asıl bölümüdür. KASİDENİN BÖLÜMLERİ 1. NESİB (TEŞBİB): Kasidenin başlangıç bölümüdür. Bu bölümde, genellikle tabiat tasviri yapılır. Bahar, kış, yaz, ramazan, bayram, gül, güneş, savaş, at veya bir güzel anlatılabilir. Kasideler bu bölümde işlenen konulara göre de adlandırılır: ıydıye, ramazaniye, rahşiye, sayfiye, … 2. GİRİZGÂH: Bir beyitten oluşur. Asıl konuya giriş yapmak üzere söylenir. 3. MEDHİYE: Kasidenin sunulduğu kişi övülür. Kasidenin asıl bölümüdür. 4. FAHRİYE: Şairin övündüğü bölümdür. 5.  TEGAZZÜL: Kasidenin içindeki gazeldir. Her kasidede bulunmaz. 6. DUA: Şairin, kaside yazdığı kişi için dua ettiği bölümdür.

BAHAR KASİDESİ (Nesip bölümünde bahar tasvir edildiği için kasidenin adı “Bahar Kasidesi” dir. ) Esdi nesîm-i nev- bahar açıldı güller subh-dem ---a Açsın bizimde gönlümüz sâkî meded sun câm-ı Cem ---a Nesib Bölümü Gül devri ayş eyyamıdır zevk u safâ hengâmıdır ---x Âşıkların bayramıdır bu mevsim-i ferhunde-dem ---a ----------------------------------------------------------------------------------- Bir câm sun Allah için bir kâse de ol mâh için ---x Girizgah Tâ medh-i şâhen-şâh için alam ele levh ü kalem ---a Beyti Sultan Murâd-ı kâm-rân esfer dih ü kişver sitân ---x Hem pâdişah hem kahraman sâhib-kıran-ı Cem-haşem ---a Medhiye Şah-ı cihân-ârâ mıdır mâh-ı zemin-pîrâ mıdır ---x Behrâm-ı bî-pervâ mıdır yâ Afitâb-ı pür-kerem ---a Sen bir şeh-i Zîşânsın şâhen-şeh-i devrânsın ---x Yâni ki sen hâkânsın devrinde ben Hâkâni’yem ---a Fahriye Sözde nazir olmaz bana ger olsa âlem bir yana ---x Pür-tumturâk u hoş-edâ ne Hâfız’em ne Muhteşem ---a Nef’î yeter da’vayı ko dünya ile gavgayı ko ---x Tac Eflaâke istiğnâyı ko hâke yüzün sür lâ-cerem ---a Beyit Kaldır elin eyle duâ buldı kasîden intiha ---x Şimdi duâ etmek sana hem müstehabdır hem ehem ---a Dua Tâ kim cihan ma’mûr ola geh emn ü geh pür-şûr ola ---x İkbâl ile mesrûr ola hüsrev-i vâla-himem ---a

Konularına göre tasnif edildiğinde şu başlıklar altında toplanır: Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasideler Münacat: Allah’a dua etme amacıyla yazılan kasideler Naat: Peygamberimiz için yazılan kasideler Methiye: Devlet büyüklerini, manevi önderleri anlatan, öven kasideler Hicviye: Birini veya siyasal, toplumsal bozuklukları yermek için yazılanlar Mersiye: Bir kimsenin ölümü dolayısıyla yazılan kasideler

Fakat bu türlerin tamamı her zaman kaside biçimiyle yazılmaz. Mesela Bakî’nin Kanûnî Mersiyesi Terkîb-i Bend biçimindedir. Nef’î’nin Sihâm-ı Kazâ’sındaki hicviyelerin büyük çoğunluğu yine Terkîb-i Bend biçimindedir. Müseddes biçimde yazılan naatlar vardır. Bunlar nazım türüdür. Şair uygun bir nazım biçimini kullanarak bu türlerde şiirler yazabilir. Gazel biçiminde münacatlar bile vardır.

1 Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlâre su Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su a Matla beyti ve Nesib/teşbib: Sevgi teması 2 Suya virsün bâğ-bân gül-zârı zahmet çekmesün Bir gül açılmaz yüzün tek virse min gül-zâre su b 3 Ârızun yâdıyla nem-nâk olsa müjgânum n'ola Zayi olmaz gül temennâsıyla virmek hâre su c 4 Dest-bûsı ârzûsıyla ger ölsem dostlar Kûze eylen toprağum sunun anunla yâre su d 5 Tıynet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme İktidâ kılmış târîk-i Ahmed-i Muhtâr‘e su e Girizgah: Suyun efendimizin yoluna girdiği belirtiliyor.  Konuya giriliyor... 6 Seyyid-i nev-i beşer deryâ-ı dürr-i ıstıfâ Kim sepüptür mucizâtı âteş-i eşrâre su f Medhiye: (asıl) Peygamberimiz övülüyor. 7 Yümn-i na'tünden güher olmış Fuzûlî sözleri Ebr-i nîsândan dönen tek lü'lü şeh-vâre su g Fahriye ve taç beyit: Şair övünüyor. 8 Umduğum oldur ki rûz-ı haşr mahrûm olmayam Çeşm-i vaslun vire men teşne-i dîdâre su h Makta ve dua: Peygambere kavuşma duası

En meşhur kaside şairleri şunlardır: Ahmet Paşa, Bakî, Fuzulî, Nef’î, Nedim...