PARÇALANMIŞ AİLELERDE PSİKOLOJİK SAĞLAMLILIK

... konulu sunumlar: "PARÇALANMIŞ AİLELERDE PSİKOLOJİK SAĞLAMLILIK"— Sunum transkripti:

1 PARÇALANMIŞ AİLELERDE PSİKOLOJİK SAĞLAMLILIK
PSK. HALE SEVAL

2 Aile Ailenin işlevleri Parçalanmış Aile Boşanma ve Çocuk Boşanma ve Ergen Okulun İşlevleri Yasal Düzenlemeler

3 Aile demek.. Doğumdan önce başlayıp ölene kadar etkileyen sosyal bir birim İlk sosyal cevre Çocuğun duygusal-sosyal gelişimi İçinde yaşanılan toplumun kültürel tanıtımı Aileye özgü dinamikler (içsel ve dışsal faktörler) Toplum ile birey arasında denge Çocuğun psikolojik uyumu ve okul başarısı

4 Baba/Oğul ilişkisi BOWLBY-Bağlanma kuramı
İnsan,ilk olarak anneden insan olmayı öğrenir. İki yaşından sonra cinsiyet rolleri özdeşimi başlar. Girişkenlik,etkinlik,güç ve kontrol,kararlılık,savunma amaçlı şiddet,beden dili,el becerileri,yiğitlik,zulme boyun eğmeme,zayıflar için kendini feda edercesine çaba sarf etme,mürüvvet. Toplumsal ritüeller-sünnet,izcilik,beraber ava çıkma,balıkçılık.. Ya ilişki yerinde yoksa? Savunmacı kopma-inat,tersini yapma, ‘anne’ limanına sığınma, ‘bir daha asla,seni ve temsil ettiğin tüm değerleri yok addediyorum.’

5 Boşanma.. Sosyal kontrol ve koruma mekanizmasının ‘kurucu üyelerinin’ birlikteliğinin yok olması Ebeveyn-çocuk ilişkisinin değişime uğraması Doğum - ilk kayıp "potansiyel olarak" çocuğun psikolojik uyumunu etkileyecek bir dizi değişikliği Ebeveyn Kabul-Red (EKAR) kuramı -Rohner (1976, 1988) HARLOW- Rhesus Maymunları (1958)

6

7 Kadının ekonomik özgürlüğü
Anne-babadan herhangi birinin ölmesi, eşlerden birinin evi terk etmesi, savaş veya işgal sonucu aileyle tamamen ya da bir süreliğine bağların kopması gibi durumlar sosyalleşme sürecini kesintiye uğratan etmenlerdir.

8 Ölüm “ Annem 15 yıl önce bırakmış gitmiş bizi. Babam ben küçükken öldü. Babaannem bakıyordu bize, ölünce dedem yurda verdi. Dedem öldü, gittik ki amcam dedemin evine bizi almadı, kiraya vermiş. Yurt da almıyor şimdi. Dedenin ölüm kâğıdını getirmeden almayız dediler. Abimi zaten almıyor yurt yaşı büyük diye. Abimin ‘Ali karnım aç’ demesi gücüme gidiyor en çok. Kış da gelince ‘ufak bir iş yapalım içeri gireriz yaza çıkarız’ dedik.”

9 Kadın Gözüyle.. ‘ Eşim çiftçidir. Tek gelirimiz toprak. Bu ara biraz fazla para kazanmaya başladı artık daha sık alkol almaya başladı. Sonrasında da beni dövüyor. Çocuklarımı da. Onlara iyi bir gelecek bırakmak isterdim ama evde yaşadığımız her şeye şahit oluyorlar. Bıktım dayak yemekten. Tek başıma maddi gelirim de yok barınacak yerim de. O nedenle çocuklarımla buraya gelmek zorunda kaldım.’

10 Çağımızda.. Türkiye’de artan ‘parçalanmış aile’ oranı
Aile kurumunun yapı ve işlevlerinde meydana gelen değişmeleri (tek ebeveynli aile, birlikte yaşamaya dayalı aile, eşcinsel ebeveynli aile vb.)

11 Boşanma ve Çocuk Boşanma aşamasında çocuk
Boşanmayı inkar Bu durumu yaratan ortama kızma Anne ve babayı bir araya getirme çabası Depresyon Çaresiz bir şekilde boşanmayı kabullenme Sanal bağımlılık Boşanma durumunda çocuğu etkileyen değişiklikler Anne-baba yoksunluğu Ekonomik zorluklar Aile içi çatışmalar

12 “Annemi babamı hiç tanımadım. Yurtta büyüdüm
“Annemi babamı hiç tanımadım. Yurtta büyüdüm. Yurttakilerden uyuşturucuya alıştım. Sonra yaşın doldu dediler yurttan çıkardılar… Uyuşturucu alıp verirken bar kapısında beni sıkıştırıp cep telefonumu, paramı aldılar bir gece. Yediremedim. Gittim verin dedim. 5 kişilerdi. Üzerime geldiler. Kelebek vardı bende. Yaraladım, öldü. Buraya düştük…” (Ümit, 2007: 172)

13 Boşanmış aile çocuğu..(fragmentary families)
“Annem de evlendi babam da evlendi tekrar. Evlerine gidemiyorum. Gençlik parkında kulübede yatıyordum buraya gelmeden önce… Şu baliyi bıraksam, hırsızlığı falan hepsini bırakırım. Buradan çıktığımda Amatem’e alsalar 1 sene kalsam. Orası en iyisi. Bir defa aldılar serum takıp yolladılar. Biraz daha kalsam bırakırdım. Okuma yazmayı burada öğreniyorum. Bize yılbaşı hediyesi kitap dağıttılar çocuklar okur diye. 4–5 sayfasını okudum. Çok güzel kitap yapmışlar bizim için. Aslında ben bir şey istemem. Para vermesinler, elbisem olmasın, sigaram olmasın tek ki annem gelsin bir yüzünü göreyim.” (Ümit, 2007: 171)

14 Bilinç.. JUNG-Dış dünyadan gelen veriler duyu organları vasıtasıyla kişiye ulaşır. -hissi pencere -akli pencere -duygusal pencere -sezgisel pencere İçinde yaşanılan toplum ve zaman bilinci yönlendirir.

15 Bilindışı.. JUNG- geçmiş zaman ile akıp giden zaman ilişkisi
Her romantik partner ilişkisi bizi, farkına varmadan ilk kişisel ilişkimize anne- babamıza götürür. Tezgahta gördüğümüz kırmızı elma = çocukluğumuzdaki elma bahçesi Şu anki bilinç = geçmiş yaşantılar ve bilinçdışı süreç

16 Gerçeklik Fonksiyonu(fonction du reel)
Bilinçdışı fokur fokur kaynarken,şu ana ne olur? JANET- alt alemler bulanık ve hareketli ise gerçeklik bozulur. İdsel gerilim (psychological tension)

17 Eşik değer Bilinç ve bilinçdışı arasında eşik değer vardır.
Ağır temalar su altında kalır. Bilincin kabul edemeyeceği temalar bastırılır (repression) ve yukarı çıkmaları engellenir. Havuzun dibindeki çamur tabakasından yükselen hava kabarcıkları misali.. Çocuğun okul algısı ve çatışmaları?

18 Boşanmış Aile Çocuklarının Genel Olarak Gösterdiği Duygusal Tepkiler
Korku Okul sorunları Üzüntü Fiziksel sorunlar Öfke Yemek yeme ile ilgili sorunlar Reddetme Arkadaş gruplarıyla iletişim sorunu Suçluluk Yalnızlık Gerileme(regresyon) Uyku sorunları Barıştırma arzusu

19 Okul Öncesi Dönem (0-6 yaş )
Kısa dönem etkiler Korku Suçluluk Öfke Bağımlılık Regresyon Masallara sığınma Dünyada yapayalnız,atılmış hissetme

20 Uzun Dönem Etkiler (0-6 yaş )
Hatırlamadıkları için daha az duygusal problem- duyguları dile getirebilmede zaaf (hiposembolizasyon) - Dissosiye Olma Okul başarısızlığı Davranış problemleri Kız çocukta ilişki kurmada problem, Erkek çocukta cinsel kimlik karmaşası Psikiyatrik rahatsızlıklar(H.KOHUT- Narsistik rahatsızlıkların temelindeki yaralanma,idealize edilmiş ebeveyn tasavvurlarının kaybıdır. Madde bağımlılığı-Öz değer (self-care) yoksunluğu

21 Okul Dönemi (6-12 yaş) Okul çağı çocuklarının boşanmayla değişen dünyası İnkar tepkileri Sakinlik, umursamazlık Geleceğe dair endişeler “Bana ne olacak ? “Bana kim bakacak?” Anne baba algısı “Mükemmeller hata yapamaz, hata bende.”

22 Okul Dönemi (6-12 yaş) Okul hayatı Ebeveyni suçlama
Ben merkezci düşünce yapısı Abartılmış ebeveyn algısı, rol model eksikliği Okul hayatı Kendini suçlama Ebeveyni suçlama Arkadaş ilişkilerinde güçlükler, okul başarısızlığı “Babamın gitmesinden annem suçlu” Davranış ve uyum problemleri Terk edilme korkusu “Babam gitti annem de gidecek” İkili ilişkilere güvensizlik, cinsiyet sorunları, benlik saygısında düşme, saldırganlık, evden/okulda kaçma, depresyon, yeme-uyku bozuklukları Kızgınlık Kızgınlığı çevrelerine yansıtma Güvensizlik İlişkilere ve devamlılığına güvensizlik Özdeşim sorunları

23 Çocuğun geliştirdiği işlevsiz başa çıkma yöntemleri
Regresyon (Gerileme) Alt ıslatma, aşırı ilgi isteme, bebekleşme Arkadaş ilişkileri Sosyal izolasyon, içe kapanma, yalan söyleme, yalnızlık, çaresizlik, acı Çocuğun geliştirdiği işlevsiz başa çıkma yöntemleri Bireysel işlerle ilgilenme, ilişkileri uzatmaya çalışma, zararlı maddelere alışma, intihara teşebbüs

24 Ergenlik Dönemi(12-17 yaş)
Kısa ve uzun süreli olmak üzere olumsuz yönde etkilenirler Olumsuz yönde etkilenmezler

25 Boşanmanın Ergenler Üzerinde Yarattığı Etkiler
1) Ebeveyne Akran Olma: Gelişen duygusal olgunluğu ve ebeveynlerinden birine yakınlaşma ihtiyacı, ebeveynin ergeni destek kaynağı olarak görmesini sağlar 2) “Aşka” Yönelik Algının Olumsuzlaşması: Boşanma sonucunda ergen; aşkın ,acıyı, utandırmayı ve ıstırabı birlikte getirdiğini çıkarabilir .Bu yüzden genel olarak hayal kurma ve aşk için umutlanma lüksünü kaybederler

26 3)Yetişkinden Yeterince İlgi Görememe: Ergen ve aile arasındaki çatışmanın sebebi ergenin ihtiyacı olan ilgiyi alamamasıdır. 4)Alkol Sigara Kullanımının Artması: Ergenler boşanma sonrası alkol ve sigara kullanma davranışı sergileyebilirler. 5)Uyum Sorunu Ergen yeni rolleri, yeni ilişkileri, ailenin ekonomik durumunu, yeni çevreyi, okul ve arkadaşlarının yaşamlarını anlamakta ve uyum sağlamakta zorlanır.

27 6)Aile Kontrolünün Zayıflaması:
Kontrol mekanizmasının zayıflaması,çocuğun üzerinde olumsuz etki bırakabilir. 7)Erken Cinsellik: Kızların flörte daha erken başladıkları, daha fazla cinsel aktivitede bulundukları, erken yaşta evlendikleri ve büyük olasılıkla evlilik öncesi gebe kalmaları söz konusu olabilir.

28 8) Akademik Performansta Düşüş Birçok çalışmada boşanmış ailelerdeki ergenlerin daha düşük akademik ve bilişsel performans gösterdiklerini saptamıştır.. 9) Benlik Kavramı Anne babası boşanan ergenlerde diğerlerine göre yüksek düzeyde kaygı ve düşük benlik algısı görülmüştür. 10) Diğer Olası Olumsuz Etkiler

29 Ergenlerin Boşanmaya Verdiği Tepkiler
Öfke Daha az Tepki Gösterme Anne Babayı Boşanmadan Ötürü Suçlama Boşanmayı Kişisel Bir Reddedilme Olarak Algılama Akran İlişkileri Taraf Tutma Madde kötüye kullanımı ( bilinç durumundaki değişiklik nedeni ile maddeye madde ötesi değer atfetmek transsubstansiyasyon) İntihar(%50 madde bağımlılığı ile komorbidite)

30 Tek Ebeveynle Yaşamanın Güçlü Yanları
Ebeveyn İle Güçlü Bağ Sorumluluklara Katılım Çatışma ile Baş Etme “Ailenin Merkezi Değilim!”

31 Çocuğun kendisini kötü hissettiğini şu belirtilerle anlayabiliriz;
Sık sık nedenli nedensiz ağlama. Yalnız olmayı, yalnız kalmayı isteme, odaya kapanma. Durgun neşesiz ve üzüntülü yüz ifadesi. Daha az konuşma. Arkadaşlarıyla birlikte olma ve okula gitmek istememe. Çizdiği resimlerinde ağlayan çocuk ve kırık kalp gibi sembollere yer verme. Sık sık dalıp gitme ve gündüz düşleri kurma. Önceden çok severek hoşlanarak ve isteyerek yaptığı işlere karşı ilgisizlik. Çabuk sinirlenme, saldırgan davranışlar sergileme. Çocuğun bu yoğun duygu dünyasına girebilmenin en kolay yolu onu anladığınızı hissettirmenizdir. Yoksa “ne diye ağlıyorsun? Ağlarsan baban geri mi gelecek?” gibi ifadeler sadece onun sıkıntısını arttırır. Özellikle ağlamayı kendilerine yakıştıramayan daha büyükçe erkek çocukların duygularını saldırgan davranışlar ile ifade etmelerine sıklıkla rastlanır. Bu durum anlayışla karşılanmalıdır. Duygularınızı çocuğunuza abartmadan anlatarak ve onunla paylaşarak ona aslında bu duyguların doğal ve yaşanması gereken şeyler olduğu mesajını verebilirsiniz. Bu mesajı alan çocuk sizinle daha kolay bir duygusal paylaşım yaşar.

32 BOŞANMIŞ AİLE ÇOCUĞU İLE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK
Çocukların boşanmaya tepkisi Boşanmayla baş etme İki kat daha fazla risk Davranış bozuklukları Antisosyal davranışlar İletişim sorunları Akademik başarısızlık Madde bağımlılığı İntihar  Şehrazad Sendromu-masal biterse hayat biter

33 Çocuk ile danışmanlık.. Boşanmayla yüzleşme ve yalnız olmadığını anlama. Kendini suçlamaktan vazgeçme. Etkili iletişim ve atılganlık becerileri kazanma. Problem çözme becerileri kazanma. Stres ve anksiyeteyi azaltma. Öfkeyi kontrol edebilme becerisi kazanma. Boşanmış aile çocuğu etiketi

34 Okul Psikolojik Danışman’ının Rolü
Öğretmenlerle çalışma. Aileyle çalışma. Çocukla çalışma.

35 Grup Süreci Heterojen grup üyeleri 25-30 dakika Ailenin izni AMAÇ:
Çocuklara boşanmayla ilgili anlayış kazanmalarında yardım etmek İhtiyaçlarını daha etkili bir biçimde karşılamalarına yardım etmek.

36 1. OTURUM “BEN VE AİLEM HAKKINDAKİ HER ŞEY”
Tanışma Grubun amacı Kuralların belirlenmesi. 2. OTURUM “AİLEMİN YAŞADIĞI EV” Aileyi kavramını tanımlama. Aile üyelerinin yaşadığı evlerin çizilmesi. 3. OTURUM “BOŞANMAYLA İLGİLİ DUYGULARIM” Boşanmayla ilgili duygularını keşfetme Çocukları duygularını açmaları konusunda cesaretlendirme.

37 4. OTURUM “HAYATIMDAKİ STRESÖRLER”
Parçalanmış ailede stres faktörleri ve başa çıkma yöntemleri. 5. OTURUM “BAŞ ETME YÖNTEMLERİ” Olumlu baş etme stratejilerini tanımlama ve kendi baş etme yöntemlerini geliştirme. 6. OTURUM “BOŞANMANIN AŞAMALARI” Boşanma süreciyle ilgili anlayış kazanma ve normalleştirme. Boşanmanın aşamaları ve hangi aşamada olduğuyla ilgili farkındalık.

38 7. OTURUM “PROBLEM ÇÖZME” Hayatları üzerindeki kontrolü fark etme
7. OTURUM “PROBLEM ÇÖZME” Hayatları üzerindeki kontrolü fark etme. Problem çözme becerisi. 8. OTURUM “KRİSTAL KÜREM” Sonlandırma oturumu. Gelecekle ilgili beklentiler. Değerlendirme ve geribidirim.

39 Yapılması Gerekenler Ailenin varlığını sürdürmesine yönelik olarak bazı yasal düzenlemeler (boşanmayı zorlaştırmak vs.) Boşanma -kimi zaman- istenmeyen iyi bir edim olabilmekte Eğitim nedeniyle ailesinden uzakta yatılı okul ya da yurt gibi yerlerde kalan çocukların suçlu ortamlara girmesi veya suçluluğa zemin hazırlayan sigara, içki esrar vb. maddelerle tanışması daha kolay olmaktadır. Dolayısıyla ilgili kurumlar, ailesinden uzakta bu tarz yerlerde kalan çocuklarla ilgili takip ve kontrol sistemini daha iyi bir konuma getirmelidir.

40 Yanlış ya da hatalı evliliklerin toplumun maddi ve değerler dünyasına verdiği zararlar göz önüne alınmalı ve devletin ilgili bakanlığı tarafından eğitim müfredatı içerisine, çocuk ve gençlerin eş tercihi, evlilik ve aile konularında bilinçlenmelerini sağlayacak dersler koyulmalıdır. Kamu ve özel medya organlarıyla işbirliği kurularak konuyla ilgili olarak toplumun bilgilendirilmesine yönelik programlar (film, dizi, açık oturum vs.) yayınlanmalıdır.

41 İçsel kaygı,oluşamayan aidiyet duygusu bunun yanı sıra günümüz tüketim toplumunun oluşturduğu rekabet ortamı ve çatışma ERIC FROMM-insan dünyanın tamamlayıcı bir parçası olabilmek ister,tek ve önemli bir varlık.Aksi halde kişisel varlığını hissettirecek grup ve bir diğer kişi ile özdeşleşmeye çalışır..Tutsak-sahip,işçi-kurum vb.

42 Modern yaşama rağmen mutlu aile dinamiklerinin inşaası
Parçalanmış aile çocuklarının gelişimlerinde önemli bir etkiye sahip olan öğretmenler (Psikososyal ve zihinsel gelişim)

43 TEŞEKKÜRLER..