DAVRANIŞ DÜZLEMİ Bir sosyal grup içerisinde gerçekleşen ve sınırları sosyal anlaşmalar sonucu belirlenen davranışlar topluluğuna “davranış düzlemi”

... konulu sunumlar: "DAVRANIŞ DÜZLEMİ Bir sosyal grup içerisinde gerçekleşen ve sınırları sosyal anlaşmalar sonucu belirlenen davranışlar topluluğuna “davranış düzlemi”"— Sunum transkripti:

1 DAVRANIŞ DÜZLEMİ Bir sosyal grup içerisinde gerçekleşen ve sınırları sosyal anlaşmalar sonucu belirlenen davranışlar topluluğuna “davranış düzlemi” denir. Yani bireysel davranışların toplumsal bir yönü bulunmaktadır ve bu davranışlar bireyin içinde yer aldığı sosyal yapıya gore değerlendirilmektedir. Dolaysıyla bu davranışların sonuçları toplumun kabul alanına gore olumlu veya olumsuz olarak değerlendirilecektir.

2 Davranış Düzlemini Oluşturan Faktörler
1.Genel Kurallar: Bir toplumun tamamını ilgilendiren kurallardır. 1.1. Biçimsel Genel Kurallar: Örnek yasalar. 1.2. Biçimsel Olmayan Genel Kurallar: Örnek gelenek, görenek, örf ve adetler. 2.Özel Kurallar: Bir toplumun belirli bir kısmını ilgilendiren kurallardır. 2.1. Biçimsel Özel Kurallar:. Örnek, yönetmelik, yönerge ve tüzükler 2.2. Biçimsel Olmayan Özel Kurallar: aile ve arkadaşlık kuralları gelir.

3 Kuramsal Davranış Düzlemi
Davranış düzlemi içerisinde geçerli olan kurallardan ve standart davranışlardan hiç bir sapma olmaksızın gerçekleşmesi beklenen davranışlar toplamıdır. Örneğin bir pazarlama elemanından kendisine hedef olarak belirtilen 100 birimlik satışı eksiksiz olarak gerçekleştirmesinin beklenmesidir.

4 Hoşgörü sınırı Kuramsal davaranış düzlemindeki genel ve özel kurallardan Kabul edilebilir ölçüdeki bu sapmalardır. Örneğin bir pazarlama elemanından kendisine hedef olarak belirtilen davranışlar toplamına da 100 birimlik satıştan 20 birimlik eksik satış yapmasının hoş görülmesi.

5 Gerçek Davranış Düzlemi
Kuramsal davaranış düzlemindeki genel ve özel kurallardan hoşgörü alanının çıkarılması sonucu elde edilen davranışlar toplamıdır. Örneğin bir pazarlama elemanından kendisine hedef olarak belirtilen 100 birimlik satış yerine 80 birim satış gerçekleştirmesinin Kabul edilmesidir.

6 Statü ve Sosyal Statü Statü insanların toplum içindeki yerini ifade eden bir kavramdır. Statü kişilerin çocuk, yaşlı, kadın, erkek, öğrenci, memur, doktor, işveren örneklerindeki gibi kim olduklarını belirtir; ona bir takım haklar sağlar ve sorumluluklar yükler. Sosyal statü ise, bireyin sosyal yapıda işgal ettiği yerdir. Diğer bir ifade ile sosyal statü, çevredekilerin toplum içinde kişiye nesnel olarak uygun gördükleri mevki ve pozisyondur.

7 SOSYAL STATÜNÜN KÖKENİ
a.Atfedilen Statü: Bu statüde bireyin yapabileceği hiç bir şey yoktur. Dolaysıyla birey bu statüleri elde etmek için bilinçli bir çaba harcamamıştır. Yani kişinim doğumla birlikte getirdiği statülerdir. yaş, cinsiyet, ırk ve soy gibi. b.Kazanılan Statü: Bireyin çabalarıyla ve belli eğitim süreçlerinden geçmeleriyle toplum içinde belirli bir meslek grubuna girmeleri, örgütün basamaksal sistemi içinde belli bir pozisyona gelmeleri ve bir takım unvanları elde etmeleridir.

8 Statünün Belirleyicileri
1.Soy Bağı: Her toplumda aynı oranda olmasa bile kişiye ayrıcalıklı bir pozisyon verir. 2. Servet: Sahip olunan maddi değerler statü için nesnel bir ölçüttür. Burada servetin kaynağı da önemlidir. Toplumsal olarak onaylanan bir yoldan elde edilen servetin prestiji onaylanmayan yollardan kazanılan servetin prestijinden çok daha fazladır. 3. Statünün İşlevselliği: Statünün sağladığı yararı ifade etmektedir. Mesela hekimlik hamallıktan daha fazla prestije sahiptir. 4. Alınan Eğitimin Düzeyi: Bir statüyü kazanmak için alınan eğitimin düzeyi yükseldikçe o statünün prestiji de artar. 5. Diğerleri: Bireyin dini, biyolojik durum, cinsiyet ve yaş da diğer statü belirleyicilerindendir.

9 ROL Rol statünün dinamik yönü olarak bilinmektedir. Rol ile statü arasındaki ilişki derinlemesine incelendiğinde, statünün teorik, rolün ise uygulamalı olduğu görülmektedir.

10 Rol Çeşitleri Roller gerçekleşme biçimlerine göre üç gruba ayrılmaktadır a.Temel Roller: Biyolojik esaslara (atfedilen statülere) dayanan rollerdir. Yaş ve cinsiyete bağlı roller temel rollerdendir. Örneğin kadınların annelik, erkeklerin babalık rolü gibi. b.Genel Roller: Sonuçları çoğu zaman toplumu toplumu veya grubu etkileeyen rollerdir. Bu roller kazanılan statülere dayanmaktadır. Örneğin öğretmenlik, esnaflık gibi mesleki roller genel rollerdendir. c.Bağımsız Roller: İnsanların yalnızca kendi istek ve iradelerine bağlı olarak gerçekleştirdikleri rollerdir. Bunların kazanılması ve yerine getirilmesi zorunlu değildir. Örneğin hobiler bu tür rollerdendir.

11 Kişi Rol Bütünleşmesi Rolün başarılması için kişinin gerçekleştireceği rolün özelliklerini koruması; bu özelliklerle kendi yeteneklerini bütünleştirmesi ve bu süreçte bazen bireyin kişiliğinden rolüne bir takım davranışsal faktörleri aktarırken, diğer yandan rolün de uzun sürede kişiliği etkilemesidir.

12 Kişi Rol Çatışması Rol çatışması, aynı anda birden fazla rolü gerçekleştirmek durumunda olan kişinin rol gereklerinden birini diğerlerine oranla daha fazla yerine getirmesidir.

13 Kişi Rol Çatışması Rol çatışmasının Diğer Nedenleri a.Bireyin aynı anda birden fazla rolü gerçekleştirmek durumunda kalması. b.Bireyin yetenek ve özellikleriyle rol gereklerinin uyumsuzluğu. c.Bireyin yerine getirmek durumunda olduğu rolünü sevmemesi. d.Birey bulunduğu ortamı değiştirmesine rağmen rol davranışını aynı şekilde değiştirememesi.

14 Kişiliğin Tanımı Bireyin dış çevresinde yer alan tüm faktörler, belirli bir zaman dilimi ve belirli bir ortamda benzer özellikler taşır. Buna rağmen aynı çevreden etkilenen bireylerin bu çevredeki uyarıcılara karşı tepkileri yukarıdaki örnekte olduğu gibi farklı olabilmektedir. Bu farklılığın nedenleri araştırıldığında “kişilik” kavramı karşımıza çıkmaktadır. Bir insan karşısındakine güvenirken diğerinin niçin kuşku duyduğu; ikiz kardeşlerden birisi korkak iken diğerinin neden çok cesur olduğu hep merak edilmiştir.

15 Kişiliğin Tanımı Bu farklılıklara yol açan faktörlerden birisinin “kişilik” olduğu ileri sürülmektedir. Latincedeki “persona” kavramına dayanan kişilik, çok yönlü ve karmaşık bir kavram olduğundan her bilim dalı kişiliği kendi alanlarına göre farklı tanımlamışlardır. Örneğin davranış bilimcilere göre kişilik; “Bir insanının kendine özgü ve az çok her zaman gözlenebilen davranış ve alışkanlıklarının tümüdür”

16 KİŞİLİĞİ OLUŞTURAN FAKTÖRLER
Kişiliği bir zaman dilimi içindeki davranış türü olarak görmek, doğru değildir. Kişilik geçmişin bugünün ve geleceğin oluşturduğu bir bütündür. Karmaşık bir yapıya sahip olan bu kavram aşağıdaki faktörden oluşmaktadır. 1. Genetik ve Bedensel Faktörler 2. Sosyo-Kültürel Faktörler 3. Aile Faktörü 4. Sosyal Yapı ve Sosyal Sınıf Faktörleri 5. Coğrafi ve Fiziki Faktörler 6. Diğer Faktörler

17 Genetik ve Bedensel Faktörler
Genetik yapı, çevrenin etkisiyle köklü olarak değişmeyen özelliklerin anne ve babanın kromozomları ile bir kuşaktan ötekine geçmesi olup, insanın tüm yaşamına biçim veren önemli bir etkendir. Bireyin taşıdığı özelliklerden hangilerinin kalıtım yoluyla geçtiğini ortaya koymak mümkün değildir. Boy, kilo, saç-göz rengi ve zeka gibi özelliklerde genetiğin payının büyük olabileceği ifade edilmektedir.

18 Sosyo-Kültürel Faktörler
Sosyo-Kültürel kavramı, “aynı anda bir toplumu veya toplumsal bir grubu ve kendine özgü olan kültürü ilgilendiren” anlamına gelmektedir. Birey, sosyal bir yapı içinde kültürel değerlerden etkilenerek kişiliğini biçimlendirir. Diğer bir ifadeyle kişilik oluşurken sosyal çevredeki gelenek ve göreneklerden etkilenerek şekillenir. Örneğin sosyal-kültürel çevrenin kurallarına uyulduğunda ruh sağlığı bu durumdan olumlu etkilenir. Sosyal çevrenin kurallarına uyulmadığı zaman kişide anti-sosyal davranışlar gözlenir. Sosyal çevresiyle uyumlu olan kişi, toplumun da kuralları olduğu bilincine vardığından yeni değer yargılan gelişir. Böylece toplum içindeki zorluklara daha kolay göğüs gerer.

19 Aile Faktörü Aile, özel davranışların kazanılmasında rolü olan ve özellikle ilk çocukluk yıllarında gözleyerek öğrenme eğitimi için gerekli olan model ya da örnekleri sağlar. Aile çocuğa karşı sıcak, sevecen bir şekilde davranabilecekleri gibi kuralcı, sınırlayan veya korumacı bir davranış tarzı da sergileyerek kişiliğin biçimlenmesinde etkili olabilirler. Bu davranışlar çocuğun özgüven kazanmasında belirleyici olabilmektedir.

20 Sosyal Yapı ve Sosyal Sınıf Faktörleri
Maddi ve manevi unsurların kendine özgü biçimlenişi o toplumun sosyal yapısını açığa çıkarır. Bireyin dahil olduğu sosyal sınıf ve sosyal yapı, onların kişilik özelliklerini belirleyebilmektedir. Aynı sosyal yapıda bulunan bireylerin benzer davranış eğilimlerinin bulunması bu nedenlerle açıklanabilir.

21 Coğrafi ve Fiziki Faktörler
Coğrafî çevre içerisinde iklim, tabiat ve yaşanan bölgenin fiziki şartlarının, kişilik özellikleri üzerinde belirgin etkileri vardır. Coğrafı ve fiziki çevrenin doğrudan etkileri yanında en fazla dolaylı etkileri mevcuttur. Çünkü bireylerin kişilik oluşumunda etkili diğer faktörler üzerinde özellikle de toplumun kültürü ve antropolojik yapısı üzerinde, coğrafyanın etkileri çok bilinen bir husustur.

22 Diğer Faktörler Kişiliğin oluşumunda etkili olan bu faktörlerin dışında başka belirleyiciler de etkili olmaktadır. Bunların başında kitle iletişim araçları gelmektedir. Kitle iletişim araçlarının en etkinin ve en yaygının televizyon ve internet olduğu ilerisürülmektedir. Televizyon düşük-orta-yüksek gelire sahip neredeyse her ailenin evinde bulunmaktadır ve elde edilmesi çok kolay hale gelmiştir. Ayrıca; radyo gibi sadece işitsel veya gazete gibi sadece çizgisel- görsel bir iletişim aracı değildir. Televizyon mesajını verirken hem sesin hem de hareketli görüntünün gücünden yararlanır ve etkileyiciliği çok yüksektir.

23 Diğer Faktörler Çeşitli yönlerden insanları kendine bağlayan internet, artık her evin bir parçası haline gelmiş bulunuyor Her şeyin olduğu gibi internetin de insanın hayatına olumlu ve olumsuz etkileri bulunmaktadır.  İnternet bünyesinde birçok bilgi barındırmaktadır ve bu bilgilerden birçok insanın faydalanmasını sağlamaktadır. Ayrıca İnternet üzerinde insanların vakit geçirebileceği, eğlenebileceği alanlar mevcuttur. Buna karşılık    İnternet, bünyesinde barındırdığı çeşitli alanlardaki hizmetleri ile bağımlılık yaratabilmektedir. Birçok insan, internet yüzünden sosyal  yaşamdan kopmuş, hayatını bilgisayar başında geçirmeye başlamıştır. İnternet üzerinde bireylere zarar verebilecek birçok zararlı site mevcuttur. Örneğin bahis siteleri gibi. Yine internet üzerinde bulunan sohbet siteleri ise birçok dolandırıcılık konusuna zemin hazırlamaktadır.

24 KİŞİLİĞİN ÜÇ YÖNÜ Kişiliği belirleyen birçok faktör vardır ve bu faktörlerin tümü kişiliği ortaya çıkarmaktadır. Kişiliği tek bir olgu olarak düşünmek yerine birçok olgunun bütünleşmesi şeklinde algılamak daha doğru olacaktır. Bu olguları, mizaç (huy), karakter ve yetenek olmak üzere üç başlık altında açıklanmaktadır.

25 Mizaç Mizaç, Benlik ve özelliklerinin bireysel ve biricik oluşunun biyolojik temelidir. Mizaç, bireylerin doğasında bulunan, yaşamları boyunca değiştiremedikleri genetik ve yapısal davranış özellikleridir. Mizaca ilişkin en eski sınıflandırma Hipokrat tarafından yapılmıştır. Beden kimyasının mizaç üzerinde önemli etkilerinin olduğunu ileri süren Hipokrat, mizacı dört grupta inceleyerek dört tip belirlemiştir.

26 Mizaç Neşeli mizaç: Bu gruptaki bireyler hareketli ve neşelidirler. İlgi duydukları şeyler kolayca değişebilir. Soğukkanlı mizaç: Az hareketli olan, fazla neşeli olmayan, soğukkanlı ve kuvvetli kişiliği ifade eder. Kızgın mizaç: Çabuk kızan, hareketli, heyecanlı ve kuvvetli mizaç tipidir. Melankolik mizaç: Sıkılgan, üzgün, hareketsiz ve zayıf kişiliği yansıtan mizaç biçimidir.

27 Karakter Karakter, eğitim ve çevresel etkilerin katkıda bulunduğu, zamanla değişebilen bir kavram olarak ele alınmaktadır. Sosyal ortamda öğrenilir ve bir takım değer yargıların benimsenmesiyle gelişir. Karakter özellikleri insanlar arası ilişkilerde gösterilen tutum ve davranışa, onlar üzerinde bırakılan etki sonucuna göre tayin edilir. Karakter, doğumsal nitelik taşımayan, birey tarafından belli bir yaşam biçimine bağlı kalabilmek için sonradan edinilen özelliklerdir.

28 Yetenek Yetenek, kişilerin belirli ilişkileri kavrayabilme, analiz edebilme, çözümleyebilme ve sonuca varabilme gibi zihinsel özelliklerle bazı olguları gerçekleştirebilme gibi bedensel özelliklerin toplamıdır ve davranışlar üzerinde önemli etkiye sahiptir.

29 KİŞİLİK KURAMLARI Kişiliğin oluşumu ve gelişmesi ile ilgili olarak geliştirilen kuramların bazıları kişiliğin oluşum biçiminden hareket ederler, bazıları ise kişiliğin görünümünü esas alırlar. Kişilik kuramlarının başlıcaları şunlardır: 1.Hiyerarşik Kişilik Kuramı: Bu kuramın temeli, kişiliği oluşturan faktörlerin belirli bir hiyerarşi içinde sıralanması veya hiyerarşik olarak oluşması esasına dayanır. 2.Psikolojik Kişilik Kuramı: Kişiliğin oluşumunu bazı psikolojik esaslara bağlayan yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre kişilik, inanç sistemindeki ve güç motivindeki bireysel farklılıklarla; bireylerin belirli kişi ve gruplara bağlanma eğilimindeki farklılıkların görünümüdür.

30 3.Biyolojik Açıdan Kişilik: Bu yaklaşıma göre insan nesiller boyunca belirli özellikleri genetik olarak sonraki nesillere aktarır ve bu şekilde bazı kişilik belirtileri kalıtsal özellik taşır. 4.Duygusal Açıdan Kişilik: Kişiliği duygusal bir olgu olarak ele alan ve kişiliği oluşturan faktörlerin bireyin iç dünyası ile yani duyguları ile ilgili olduğunu ileri süren yaklaşımdır.

31 KİŞİLİK TİPLERİ Kişilik özellikleri ve bunlarla ilişkili birbirinden farklı tiplerin gruplanması ve tanımlanmasına ilişkin araştırmalar başlıca iki temel üzerinde sürdürülmüştür. Bunlardan birinde kişilikle beden yapısı arasında bağlantı aranmış, diğerinde ise kişilik, beden yapısından ayrı olarak ruhsal ve toplumsal özellikleriyle tiplere ayrılmıştır.

32 Friedman ve Rosenman’a Göre Kişilik Tipleri
A Tipi Kişilik Özelliğinde Olan İnsanlar Zamanla sürekli boğuşan, Hareketli, Kısa sürede birçok işi başarmaya çalışan Birçok işi aynı anda yapmaya çalışan, Rekabetçi, Saldırgan ve aşırı duyarlı, Sabırsız, telaşlı, hızlı konuşan tiplerdir

33 Friedman ve Rosenman’a Göre Kişilik Tipleri
B tipi Kişilik Özelliğinde Olan İnsanlar Zamanı önemsemeyen, Hareketsiz, Kısa sürede bir tek işi başarmaya çalışan Birçok işi aynı anda yapmaya çalışmayan, Rekabeti sevmeyen, Sakin ve faza duyarlı olmayan, Sabırlı, telaşsız tiplerdir

34 Friedman ve Rosenman’a Göre Kişilik Tipleri
A tipi kişilik özelliklerine daha fazla eğilimli olanların orta ve alt kademelerde; B tipi kişilik özelliklerine daha fazla eğilimli olanların ise üst kademelerde başarı şansı yüksektir.

35 ROTTER’İN KİŞİLİK SINIFLANDIRMASI
Rotter kişilik tiplerini “denetim odağı” kavramı açısından ele almıştır. Denetim odağı kavramına göre, bireylerin kişilikleri başlarına gelen olayları, yaşadıkları başarı ya da başarısızlıkları ya kendi içlerinde ya da dış faktörlerde aramaları açısından iki gruba ayrılmaktadır. Denetim odağını kendi içinde algılayanlara “içten denetimli” dış faktörlerde algılayanlara ise “dıştan denetimli” denilmektedir.

36 ROTTER’İN KİŞİLİK SINIFLANDIRMASI
İçten denetimliler - Amaçlarına ulaşmada daha etkilidirler, - Daha yaratıcıdırlar, - Kişisel ilişkilerde daha rahat ve başarılıdırlar, - Katılımcı yönetim tarzına daha olumlu yaklaşırlar, - Diğerlerini etkileme güçleri fazladır. Dıştan denetimliler - Endişeli, saldırgan, dogmatiktirler, - başkalarına karşı güvensiz ve şüphecidirler, - başarıdan çok başarısızlık korkusuyla ilgilenirler.

37 İş Hayatında Karşılaşılan Ofis Kişilikleri
1.Lokomotif: İşlerle ilgili olumsuz havayı ve negatif etkiyi çevresindekilerin üzerine püskürten bu tipler çalışılması en zor insan tipidir. 2. Buz Adam: Bu tipler değişime karşı, yeniliğe kapalı ve ısrarcı insanlardır. Değişimi istemediklerini anında dile getirmeseler de kesinlikle bir şekilde karşı çıkarlar. 3. Benim İşim Değilci: Kendi yetki ve sorumluluk alanına giren işlerin dışında hiçbir işe elini sürmeyen bu tiplerin bir miktar komplekse sahip oldukları söylenmektedir. 4.Pesimist: Her şartta her şeyden olumsuz bir yan bulmaya adaydır. En sevinilmesi gereken durumlarda bile kafayı takacak bir şey bulurlar. Çalışma tarzı, “bu tünel hiç bitmez” şeklindedir. 5. Mükemmeliyetçi: Yapılan her işin kusursuz olması gibi bir saplantı içinde çalışırlar. Onların yaptığı ya da yaptırdığı her iş eksiksiz olmalıdır.

38 İş Hayatında Karşılaşılan Ofis Kişilikleri
6.Olmazcı: Bu tip insanlar ne kadar üretici fikir ileri sürülürse sürülsün, kabul etmemeye baştan hazırlıklıdır. 7.Ağlak: En ilginç ofis tiplerinden biridir. Çok itibarlı mevkilere gelen insanlarda dahi görülebilen bu tutum, kişinin en ufak bir olumsuz tepki görmesi durumunda ortaya çıkar. Sinirleri çabuk bozulan “ağlak” hemen odasına kaçar ve çevresine küser. 8. Kurban: İşe herkesten önce gelip, herkesten geç çıkan; diğerlerinin yetiştiremediği işleri üzerine alan ancak tüm bunları hoşnut olmadan yapan bir kişiliktir. İşletmeye verdiklerinin karşılığını alamadığından şikayet eder. 9. Mikro: İşin aslını unutup anlamsız detaylar içinde boğulan tipler bu sınıfın üyesidir.