TÜRKİYE’nin RADYASYONDAN KORUNMA ALTYAPISI UYGULAMADA YAŞANAN GÜÇLÜKLER ÇÖZÜME YÖNELİK STK BAKIŞI A.Gönül BUYAN 3-4 Haziran 2016 İZMİR.

... konulu sunumlar: "TÜRKİYE’nin RADYASYONDAN KORUNMA ALTYAPISI UYGULAMADA YAŞANAN GÜÇLÜKLER ÇÖZÜME YÖNELİK STK BAKIŞI A.Gönül BUYAN 3-4 Haziran 2016 İZMİR."— Sunum transkripti:

1 TÜRKİYE’nin RADYASYONDAN KORUNMA ALTYAPISI UYGULAMADA YAŞANAN GÜÇLÜKLER ÇÖZÜME YÖNELİK STK BAKIŞI A.Gönül BUYAN 3-4 Haziran 2016 İZMİR

2 Türkiye’nin İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynağı Envanteri 50 Radyasyon Onk. Merkezi 110 Nükleer Tıp Merkezi 12 Medikal Fizik Lisans Üstü Eğitim Programı 2014 yılı için Tıbbi Uygulamalar 20656 adet Endüstriyel Uygulamalar 7534 adet Kişisel Dozimetre > 40 000 kişi

3 MEDİKAL FİZİK ve RADYASYONDAN KORUNMA Radyoterapi Taşıma Atık Endüstri Nükleer tesis Araştırma eğitim Nükleer tıp Radyoloji RADYASYONDAN KORUNMA Tıp MEDİKAL FİZİK

4 ULUSAL DÜZEYDE ETKİN BİR RADYASYONDAN KORUNMA NASIL SAĞLANIR

5 RADYASYONDAN KORUNMADA ULUSLARARASI YETKİN KURULUŞLAR

6 Radyasyondan Korunmada Uluslararası Standartlar

7 RADKOR EUTERP üyesidir. Newsletter 11 - April 2016 1st National congress on radiation protection in Turkey The Society of Radiation Protection Experts in Turkey organized its first congress in Ankara. The event which was held as the 1st National Congress on Radiation Protection on Nov. 19-21, 2015 attracted professionals, suppliers, practitioners, occupational safety experts and academicians as well as representatives from authorities and law makers. Around 300 people attended the congress which lasted for three days and discussed some diverse topics related to science and engineering of radiation protection. The speakers emphasized the needs to address the current radiation protection guidelines of Turkey and to eliminate the gaps and complexities in the regulations. In addition, measures related to training of radiation protection experts and radiation safety officers were brought to the public’s attention. These matters were all mentioned in the Congress’ final declaration, which was sent to relevant authorities and organizations. There were oral and poster presentations along with short courses on radiation protection and safety in the practice of occupational health and safety professionals. A workshop and course series on Radiation Protection in Occupational Health and Safety is scheduled for June 6-7, 2016 in Izmir. This will be a follow-up of a similar activity carried out in Antalya in 2014. The meeting’s major output was the elaboration on the development of training of radiation protection experts, which was put into perspective by Mr Richard Paynter (EUTERP’s president). A graduate programme in radiation safety and protection is to be started next year which will be followed by training programmes in this field. The next congress is planned for 2017 in Ankara.

8 İşveren Standartların Uygulanması Düzenleme Kuruluşu Lisans Sahibi Çalışan Güvenli çalışma Standartların Belirlenmesi, Denetim, Yaptırım ULUSAL YAPILANMA

9 Radyasyondan Korunma Sisteminin Kurulması Radyasyondan Korunma Programının Oluşturulmasını Radyasyondan Korunma Programının Hazırlanması UZMAN Danışmanlığı/İstihdamı gerektirir..

10 Radyasyondan Korunma Programı Sorumluluklar Çalışma Durumu ( Özel haklar, Hamile Çalışanlar, Alternatif Görevler, Gençler için Koşullar) Alanların sınıflandırılması (Denetimli Alanlar-Gözetimli Alanlar) Yerel kurallar ve iç denetim İşyerlerinin ölçümlenmesi Kişisel Koruyucu ekipmanlar İşveren ilişkileri Kişisel ölçümler ve ışınlanmanın değerlendirilmesi Eğitim Sağlık Gözetimi Kayıtlar Özel Durumlar Potansiyel ışınlanmalar, Kaynakların Güvenliği Tehlike Durumu Planları

11 Radyasyondan Korunma Programının Temel Parametrelerinden biri Tehlike Durumu Planları Her radyasyon kaynağının olası hatalarının bilinmesini Bunların neden olacağı doz düzeylerinin belirlenmesini Risk değerlendirmesini Kaza durumu yönetimini Referans seviyelerinin belirlenmesini Kazanın/Olayın sonuçlarının en hafif şekilde atlatılması için kriter ve yöntemleri İyileştirme faaliyetlerini Kaza raporlama ve kayıt, bildirim yöntemlerini Sağlık takibi yöntemlerini kapsamalıdır.

12 İşyeri ölçümlenmesinde; Her radyasyon kaynağı için ölçüm yöntemleri, ölçüm alınacak yerler, ölçüm sıklığı, referans seviyeler aşılması halinde yapılacak işler belirlenir.

13 Sorumluluklar 1.Derecede Lisans Sahibi/ İşveren Diğer Tedarikçi Firma Çalışanlar Radyasyon Korunma Sorumlusu Hekimler Sağlık Servisleri RKU/ MFU vb (Yetkin Uzmanlar) Etik Komite Diğer kişi/ gruplar

14 . Article 4(73)- Article 34- Article 79- Article 82 Article 4(49)- Article 79-Article 83 Radyasyondan Korunma Uzmanı Medikal Fizik Uzmanı AB Councıl Dırectıve 2013/59/EURATOM Radyasyondan Korunma Görevlisi Article 4(74)

15 Radyasyondan Korunma Uzmanı an individual or, if provided for in the national legislation, a group of individuals having the knowledge, training and experience needed to give radiation protection advice in order to ensure effective protection of individuals, and whose competence in this respect is recognised by the competent authority;

16 Radyasyondan Korunma Uzmanı.. Article 82 Radiation protection expert 1. Member State shall ensure that the radiation protection expert gives competent advice to the undertaking on matters relating to compliance with applicable legal requirements, in respect of occupational and public exposure 2. The advice of the radiation protection expert shall cover, where relevant, but not be limited to, the following: (a) optimisation and establishment of appropriate dose constraints; (b) plans for new installations and the acceptance into service of new or modified radiation sources in relation to any engineering controls, design features, safety features and warning devices relevant to radiation protection;

17 Radyasyondan Korunma Uzmanı (c) categorisation of controlled and supervised areas; (d) classification of workers; (e) workplace and individual monitoring programmes and related personal dosimetry; (f) appropriate radiation monitoring instrumentation; (g) quality assurance; (h) environmental monitoring programme;

18 Radyasyondan Korunma Uzmanı (i) arrangements for radioactive waste management; (j) arrangements for prevention of accidents and incidents; (k)preparedness and response in emergency exposure situations; (l)training and retraining programmes for exposed workers; (m)investigation and analysis of accidents and incidents and appropriate remedial actions; (n) employment conditions for pregnant and breastfeeding workers; (o) preparation of appropriate documentation such as prior risk assessments and written procedures; The radiation protection expert shall, where appropriate, liaise with the medical physics expert.

19 means an individual who is technically competent in radiation protection matters relevant for a given type of practice to supervise or perform the implementation of the radiation protection arrangements; Radyasyondan Korunma Görevlisi

20

21 Radyasyondan Korunma Uzmanı 1968 tarihli AEK (Atom Enerjisi Komisyonu) Mevzuatında, 1991 tarihli TAEK Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinde 1994 tarihli TAEK Tıpta İyonlaştırıcı....(Radyoterapi Yönetmeliğinde) 2000 tarihli TAEK Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinde yer almıştır.. Bu tanım mevcut TAEK Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinde “Radyasyon Güvenliği Danışmanı” olarak yer almaktadır. Hazırlanmakta olan yeni mevzuatta MUTLAKA YER ALMALIDIR.!!!

22 . Radyasyondan Korunma Uzmanı: Üniversitelerin fizik, fizik mühendisliği ve nükleer enerji mühendisliği alanlarından mezun radyasyondan korunma ve güvenlik alanında uluslararası yetkin kuruluşlarca belirlenen kriterlere uygun tezli lisansüstü eğitime ve en az 2 yıllık deneyime sahip kişiler, Medikal Fizik veya radyasyon içeren sanayi kollarında tezli lisansüstü eğitim programları kapsamında teorik ve uygulamalı radyasyondan korunma ve güvenlik derslerini uluslararası kriterlere uygun olarak alan en az 2 yıllık deneyime sahip olan kişiler, Radyasyondan Korunma Uzmanları Dernek Tüzüğü

23 Radyasyondan korunma ve güvenlik konusunda ulusal ve uluslararası düzeyde tanınırlığa sahip, lisansüstü eğitime eşdeğer sertifikalı eğitim programlarına katılarak belge alan ve radyasyon içeren alanlarda fiilen en az 2 yıl deneyime sahip kişiler Radyasyondan Korunma Uzmanları Dernek Tüzüğü RKU ve RKD ile radyasyondan korunma ve güvenlikle ilgili alanlarda en az 5 yıl deneyime sahip mühendislik ve fen fakültelerinin ilgili bölümlerinden mezunlar, radyasyondan korunma ve güvenlikle ilgili özel eğitim almış mühendislik ve fen bilimleri mezunları yönetim kurulunun uygun görmesi halinde, fizik, fizik mühendisliği ve nükleer enerji mühendisliği mezunu olan ve radyasyondan korunma ve güvenlik konularındaki teorik ve pratik dersleri alıp başarılı olan uzmanlık öğrencileri yazılı müracaatları halinde Derneğin asil üyesi olabilirler.

24 Radyasyondan Korunma Uzmanları Derneğinin Değerlendirmeleri

25 Kuvvetli ve gelişmekte olan yönlerimiz İleri teknoloji yakından takip ediliyor, kullanıma sunuluyor TAEK RGY mevzuatı AB 96/29 kriterlerine uyumlu (Güncellenmeli) Radyoaktif maddelerin ithalatından yurt dışı edilmesine kadar temel aşamalar dikkate alınarak lisans/izin prosedurleri oluşturulmuş, uygulamaların elektronik ortamdan takip edilebileceği sistemler geliştiriliyor, Ülke genelinde Lab.akreditasyonu çalışmaları yaygınlaşıyor ISG hizmetlerinin iyileştirilmesi ve yaygınlaşmasına yönelik bilinç düzeyi gelişiyor. Mevzuatların ve mevcut yapının iyileştirilmesine yönelik çalışmalar yapılıyor,

26 Temel Problemler Radyasyondan korunma konusunda her kademede eğitim yetersizliği dolayısıyla nitelikli eleman teminindeki güçlük Ulusal ve İç Mevzuattaki boşluk ve karmaşalar Yetki ve sorumluluk karmaşası (RG mevzuatında RKU kavramına yer verilmiyor, RKS na RKU sorumluluğu yükleniyor, RKS sorumluluklarını Hekimler, Tıbbi Fizik Uzmanları yükleniyor) Bazı mevzuat hükümlerinin uygulanamıyor olması TAEK’in yaptırım gücünün olmaması Kuruluşların TAEK beklentilerindeki yanılgılar (RKU olmamasından kaynaklanan eksikliğin TAEK den beklenmesi ) Sağlık Bakanlığı bünyesinde Hasta ve Çalışanın Radyasyon Güvenliği ile ilgili bir birim ve İç Denetim Sisteminin olmaması (Düzenleyici olarak değil!! Lisans Sahibi olarak)

27 Temel Problemler Mevzuatların hızla hazırlanıp, hızla değişmesi, bu değişikliklere ayak uydurulamaması Güncelliğini yitirmiş çağın dışında kalmış mevzuatların değiştirilmemesi SB başta olmak üzere yetkin makamlardaki kişi ve politikaların sürekli değişmesi Ve Belki de en önemlisi İNSAN FAKTÖRÜ

28 Bir türlü Organize olamıyoruz. Yumurta kapıya sıkışmadan atağa kalkamıyoruz.

29 Ve de acele ederek gecikiyoruz

30 TAEK : Nük.Güv. ve Rad.Güv. için 2 ayrı Radyasyon Güvenliği mevzuatı hazırlanıyor olması, güncellenemeyen mevzuat, Tehlike Durumu Planlarının hazırlanmasının güçlüğü, standart bir formatının olmaması, planlarda IGU ları ile iletişim konusunda bir hüküm bulunmaması, mevzuatta yer alan rad.kor.programının uygulamada olmaması, kuruluşların tüm elemanlarına eğitim zorunluluğu getirildiği halde pratikte gerçekleştirilememesi, iç mevzuatta harmonizasyonunun sağlanamaması SB : Güncellenemeyen mevzuat, Yataklı Tedavi Kurumları İşletmeler Yönetmeliği, 6225 sayılı Torba Yasa, 2023 Vizyon raporundaki kavram kargaşaları, hastanın radyasyon güvenliğine yönelik ulusal protokoller ve iç denetim sisteminin olmaması, uygunluk değerlendirme kuruluşu olmaması, ÇSGB : IGU nın iyonlaştırıcı radyasyon uygulamalarındaki rolleri konusunda herhangibir mevzuat hükmü bulunmaması, mevcut mevzuat hükümlerinin yoruma açık olması, Kurum iç mevzuatlarındaki karmaşa ve boşluklar

31 Kurumlar arası mevzuatlardaki karmaşa ve boşluklar Kavram Kargaşaları Sağlık Fizikçisi, Radyasyondan Korunma Danışmanı, Radyasyondan Korunma Uzmanı, Radyoterapi Fizikçisi, Radyasyon Fizikçisi, Radyasyondan Korunma Sorumlusu olacak Radyoterapi Fizikçisi, Tıbbi Fizik uzmanı, Medikal Fizikçi vb aynı meslek için kullanılan farklı farklı kavramlar ve yarattığı karmaşa, güncellenemeyen mevzuatlar,

32 Kurumlar arası mevzuatlardaki karmaşa ve boşluklar Uygulamayı zora sokan farklı hükümler - ÇSGB nın hamile ve emziren anneler hiçbir rad. alanında çalışamaz hükmü TAEK/SB mevzuatından farklı, - İGU na RKS sorumluluğu yükleyen genel hükümler, - Açıklama gerektiren hükümler Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen radyoaktif maddelerle çalışmalarda sözü edilen özel mevzuatta belirtilen önlemlerle birlikte bu Yönetmeliğin uygulama kabiliyeti olan hükümleri de uygulanır???) - Yürürlükten kalktığı halde farklı mevzuatlara adapte edilemeyen mevzuat ve hükümler (Ağır ve Tehlikeli İşler Yön. gibi) - Mevzuatta yer aldığı halde gerçek anlamda uygulanamayan ve denetlenemeyen hükümler Tehlikeli ve Çok Tehlikeli işlerde çalışacakların eğitimine dair Yön. Radyoloji işleri ile radyum ve radyo aktif maddelerle ve radyasyon yayan her türlü cihazla (Çeşitli röntgen, manyetik rezonans ve benzeri elektronik cihazlar) çalışılan işler gibi

33 SONUÇ OLARAK Çokkk işimiz var Çoook meşguluz ancak Nedense!! Yol alamıyoruz!!!

34 Ulusal mevzuatların iyileştirilmesi ve harmonizasyonunu sağlamak üzere farklı kurumların temsilcilerinin ve uzman STK ların da yer alacağı projeler başlatılmalıdır. Radyasyon Güvenliği mevzuatlarının harmonizasyonu projesi gibi.. Öncelikle Sağlık Bakanlığı olmak üzere ilgili Bakanlıklar bünyesinde Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği birimleri kurularak TAEK kriterlerinin sağlanması garanti altına alınmalıdır. İspanya’ Düzenleme Denetleme Kurumu (CSN) uygulamasına benzer, OSGB benzeri Radyasyondan Korunma ve Güvenlik Birimleri kurulmalıdır. Öngörülerimiz

35 RKU için akademik eğitim programlarına yönelik ilk adım atılmıştır.Bu önemli gelişme RKU nın mevzuatlarda yer alması yönüyle değerlendirilmelidir. İş Güvenliği Uzmanlarının, İş yeri hekimlerinin ve tüm çalışanların yaptıkları işin özelliklerine uygun radyasyondan korunma eğitimleri sağlanmalıdır. Radyasyonla çalışanların mesleki hastalıkları ve ulusal risk faktörlerimizin belirlenmesine yönelik Türkiye için “radyoepidemiyolojik” çalışmalar başlatılmalıdır. Öngörülerimiz

36 İNANIYORUZ... Mevcut kalıplarımızı kırarsak başarabiliriz HİNDİSTAN CEVİZLERİ Hep tanımlamak istedim insanları Benzeterek birşeylere Sonunda buldum Benziyorlar hindistan cevizlerine Kırılması güç kabuktan Ulaşmak için süte Uğraşmak gerek saatlerce Oysa bir küçücük delik vardır tepede Süt oradan gelsin diye Bulursanız yolunu Bembeyaz güzelliğin çirkin kabuğu Dökülür kendi kendine İşte o zaman ulaşılır O sonsuz güzelliğe

37 Teknolojinin Nimetlerinin En Güvenli Ve En Etik Şekilde Hizmete Sunulması İçin www.radkorder.org.tr Gerekli Düzenlemelerin İvedilikle Yapılması Dileklerimizle…

38 Nasıl g TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK (13.07.2013 tarihli ve 28706 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.) Amaç MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre belirlenen tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışanların mesleki eğitimlerinin usul ve esaslarını düzenlemektir. Ek 94-Radyoloji işleri ile radyum ve radyo aktif maddelerle ve radyasyon yayan her türlü cihazla (Çeşitli röntgen, manyetik rezonans ve benzeri elektronik cihazlar) çalışılan işlerde çalışanlar eğitim almak zorunda.

39 6331 sayılı İş Güvenliği Kanunu 30.06.2012 İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile ilgili herhangibir atıf yok. FİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMI UYGULAMASININ USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK Resmi Gazete: 27.09.2008 – 27010 90 günFİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMI UYGULAMASININ USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK Resmi Gazete: 27.09.2008 – 27010 11) Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işlerDoğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlar. GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK Resmi Gazete: 16.08.2013 - 28737İş/Çalışma GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK Resmi Gazete: 16.08.2013 - 28737 3) İyonize radyasyon: Gebe veya emziren çalışanlar iyonize radyasyon kaynaklarının bulunduğu ve radyasyonla kirlenmiş olan yerlerde ve işlerde çalıştırılmaz. Bu gibi yerlere girmemesi uyarı levhaları ile belirtilir. 4) İyonize olmayan radyasyon:

40 Resmi Gazete Tarihi: 19.09.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28770 MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ 7.2. Radyoaktif maden ve minerallerin arama, üretim ve çıkarılmasıyla ilgili çalışmalarda bunların zararlı etkilerini giderici önleyici ya da koruyucu tedbirler alınır.Nasıl? Maden içi aktivite düzeyi TAEK 1000Bq/m 3 Kapalı İşyerleri/ Maden Ocakları için radon düzeyi TAEK 1000 Bq/m 3 (Bkz.RGY Madde 38) IAEA 1000 Bq/m 3 AB 300 Bq/m 3 Uçuş Personeli

41 Resmi Gazete Tarihi: 29.12.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28512 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK İyonlaştırıcı radyasyonla ilgili bir hüküm yok.

42 SB Resmi Gazete Tarihi: 05.07.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28344 SAĞLIK HİZMETLERİNDE İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI İLE ÇALIŞAN PERSONELİN RADYASYON DOZ LİMİTLERİ VE ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK (3) Hamilelik durumu ortaya çıkan personel, bu durumunu ilgili birim amirine derhal yazılı olarak bildirir. Hamile personelin yıllık doz limitleri, Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinde belirlenmiş toplum için doz limitlerini aşamaz. Çalışma şartları bilfiil denetimli alanları kapsamayacak şekilde düzenlenir. (4) Emzirme dönemindeki personel, radyoiyodun solunması veya sindirim yoluyla alınması riski taşıyan nükleer tıp alanında ve benzeri bulaşma riski taşıyan işlerde çalıştırılamaz. (9) Radyasyon kaynağı ile çalışan personelin, beş yıllık etkin dozu toplamda 100 mSv’i aşması durumunda, bu personel radyasyon görevlisi olarak çalıştırılamaz.

43 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri hk. Yönetmelik Madde 2 (2) Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen radyoaktif maddelerle çalışmalarda sözü edilen özel mevzuatta belirtilen önlemlerle birlikte bu Yönetmeliğin uygulama kabiliyeti olan hükümleri de uygulanır.

44 ..

45 Kervan yolda düzenlenir diyerek vakit kaybediyoruz..