MADDE VE DEĞİŞİM Fen ve Teknoloji. Madde, uzayda yer kaplayan kütlesi veya hacimi olan herşeye denir. 5 duyu organımızla algılıyabildiğimiz (hissedebildiğimiz)

... konulu sunumlar: "MADDE VE DEĞİŞİM Fen ve Teknoloji. Madde, uzayda yer kaplayan kütlesi veya hacimi olan herşeye denir. 5 duyu organımızla algılıyabildiğimiz (hissedebildiğimiz)"— Sunum transkripti:

1 MADDE VE DEĞİŞİM Fen ve Teknoloji

2 Madde, uzayda yer kaplayan kütlesi veya hacimi olan herşeye denir. 5 duyu organımızla algılıyabildiğimiz (hissedebildiğimiz) canlı ve cansız varlıklara denir. MADDE NEDİR?

3 Çevremizdeki eşya veya aletlerin yapımında bu eşya veya aletlerin yapısına uygun maddeler kullanılır. Örneğin; çekiç yapılacaksa cam kullanılmaz. En uygun madde demirdir ve demir kullanılır. MADDENİN DEĞİŞİMİ

4

5 Doğada saf olarak bulunan, işlenmemiş, herhangi bir katkı malzemesi katılmamış her maddeye, doğal madde denir. DOĞAL MADDE

6

7

8

9

10

11

12

13

14 Doğal maddeler bazı ürünlerin yapımında ham madde olarak kullanılır. DOĞAL MADDE

15 Doğal maddeler bazı ürünlerin yapımında ham madde olarak kullanılır. DOĞAL MADDE

16 İŞLENMİŞ MADDE

17

18

19

20 Çevremizde insanlar, hayvanlar, dağlar, ağaçlar, taşıtlar, eveler, taş, toprak gibi milyonlarca sayıda canlı yada cansız varlık görürüz. Canlı yada cansız olsun tüm bu varlıklar birer maddedir. İşinde bulunduğumuz evremde hacmi ve kütlesi bulunan her varlık bir maddedir. Maddeleri ve maddelerden yapılmış cisimlerin özelliklerinin duyu organlarımızla algılıya biliriz. MADDENİN NİTELEYİCİ ÖZELLİKLERİ

21 Işığı geçiren maddelere saydam, ışığı geçirmeyen maddelere opak maddeler denir. Cam, su, bazı plastik maddeler, hava saydam maddelerdendir. Tahta, demir, kitap, duvar, çelik tencere gibi maddeler ise opak tır.Bazı badeler ise ışığı tam olarak geçirmezler. Bu tür maddelere yarı saydam maddeler denir. Buzlucam, defter yaprağı, şeffaf poşetler, ışıklandırmada kullanılan kapaklar yarı saydam maddelere birer örnektir. SAYDAMLIK-OPAKLIK

22 Altın, gümüş, çelik çaydanlık, mermer, cilalı mobilya gibi cisimler parlak; halı yazı tahtası, silgi, kumaş gibi cisimler mat tır. PARLAKLIK-MATLIK

23 Çevremizde gördüğümüz ve kullandığımız madde yada cisimlerin bazıları sert, bazıları yumuşaktır. Taş, demir, tahta gibi cisimler sert, hamut, sünger, pamuk, lastik gibi cisimler yumuşaktır. SERTLİK-YUMUŞAKLIK

24 Lastik gibi maddelere kuvvet uygulayarak şekilden şekle sokabiliriz. Ancak esnek maddeler kuvvetin etkisi kalktığında eski şekillerine döner. Bu tür maddelere esnek maddeler denir. Sünger, paket lastiği gibi maddeler esnektir. Esnemeyen maddelere berk maddeler denir. Kurşun kalem, mermer vazo, cam sürahi gibi berk maddeler esnetildiği zaman kırılırlar. ESNEKLİK-BERKLİK

25 Bazı maddeler suyu geçirmezler. Bu tür maddeler suyun geçmemesi gereken durumlar. Şemsiye, sereyi örten naylon, su koyduğumuz bardak, çatıyı örten kiremit bu amaçla kullanılır. Pamuk ve yünden yapılmış kumaşlar, toprak ve kum suyu geçiren maddelerdir. Şemsiyenin malzemesi suyu geçirmez. SUYU GEÇİREN-SUYU GEÇİRMEYEN

26 Çevremizde kokulu ve kokusuz bir çok madde bulunur. Çiçek, meyve, kolonya, parfüm kokusu güzel;çöp kanalizasyon kokusu gibi kokular kötü kokulara örnek verile bilir. Bazı maddeleri kokularından tanıya biliriz. Hava, su, şeker, tuz, pirinç, can, demir, altın gibi bir çok maddelerin kokusu yoktur. Bu maddeleri koklayarak tanıyamayız. Çiçekler güzel kokarlar. KOKULU-KOKUSUZ

27 Katı yada sıvı bir çok madde vardır. Kalem, sıra, cam, taş, odu, kömür, duvar, çanta, kitap gibi maddeler katı maddelerdir. Su, sıvı yağlar, kolonya, benzin, meyve suyu, süt, sirke gibi maddeler ise sıvı maddelerdir. Bu maddeleri görerek yada dokunarak tanıya biliriz. Su sıvı bir maddedir. KATI-SIVI

28 Bazı madde yada elimizle dokunduğumuzda pürüzlü yada düzgün olduğunu anlaya biliriz. Taşın, tuğlanın, toprağın, ağaç gövdesinin, zımparanın yüzeyi pürüzlüdür. Cilalı bir masanın, camın, toprağın, televizyon ekranının, yere döşenmiş seramiğin yüzeyi pürüzsüzdür. Ağaç gövdesi pürüzlüdür. PÜRÜZLÜ-PÜRÜZSÜZ

29 Maddenin ölçülebilir özellikleri kütle ve hacim özellikleridir. Kütle ve hacim bütün maddelerde var olan ve ölçülebilen özelliklerdir. MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ

30 Madde miktarına kütle denir. Kütle birimi gram veya kilogramdır. "g" ve "kg" sembolleri ile gösterilir. Madde miktarı sıcaklık ve basınç gibi dış etkilere bağlı değildir. Maddenin kütlesi her yerde aynıdır (Değişmez) KÜTLE

31 Katı maddelerin kütlesi eşit kollu terazi ile ölçülür. Bir kefeye ölçülecek madde, diğerine de kütlesi bilinen birimler konulur ve denge sağlanınca ölçüm yapılmış olur. KATILARIN KÜTLESİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

32 Sıvıların kütlesi ölçülürken aşağıdaki adımlar yapılır; » Boş kabın kütlesi ölçülür. Buna dara denir. » Sıvı boş bir kaba konur. Sıvı ile boş kabın kütlesi ölçülür. Buna brüt kütle denir. » Brüt kütleden boş kabın kütlesi çıkarılır. SIVILARIN KÜTLESİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

33 Böylece sıvının net kütlesi bulunmuş olur. Sıvının net kütlesi = Brüt kütle – Dara SIVILARIN KÜTLESİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

34 Gazların kütlesi de sıvılara benzer şekilde ölçülür. Aşağıdaki adımlar uygulanır; » Bir balonun içerisi hava doldurularak, içi hava dolu balonun kütlesi hassas terazide ölçülür. » Daha sonra balonun havası boşaltılarak, boş olan balonun kütlesi ölçülür. GAZLARIN KÜTLESİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

35 İçi hava ile dolu kütle değerinden, boş iken ölçülen kütle değeri çıkarılır. Böylece havanın net kütlesi ölçülmüş olur. GAZLARIN KÜTLESİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

36 Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir. Birimi Litre veya Mililitre'dir. Katı sıvı ve gazların hacimleri farklı farklı şekillerde ölçülür. HACİM

37 Düzgün şekilli katıların hacimleri ölçülürken aşağıdaki formül kullanılır; HACİM = EN x BOY x YÜKSEKLİK Düzgün şekle sahip olamayan katıların hacimleri ise dereceli silindir ile ölçülür. Nasıl ölçüldüğünü örnek vererek açıklayalım; KATILARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

38 » Dereceli silindirin içine 40 mL su konur. » Daha sonra su içinde çözünmeyen katı maddeyi (taş, bilye benzeri) dereceli silindire atarız. » Dereceli silindirdeki su seviyesi yükselecektir. Dereceli silindirdeki yeni hacim değeri ölçülür. (Örneğin 80 mL) » KATILARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

39 Ölçülen bu değerden katı maddeyi içine atmadan önceki değer çıkarılarak katı maddenin hacmi bulunmuş olur. (80 mL - 40 mL = 40 mL) KATI MADDENİN HACMİ = Suyun Son Hacmi – Suyun İlk Hacmi KATILARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

40 Katıların hacmi taşırma kabı ile de ölçülebilir. Önce kap taşma seviyesine kadar su ile doldurulur. Sonra hacmi ölçülecek cisim suya atılır. Katı madde kendi hacmi kadar su taşıracaktır. Taşan suyun hacim değeri ölçüldüğünde, içine atılan katı maddenin hacmi bulunmuş olur. KATILARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

41 Dereceli silindir ile ölçülür. Hacmi ölçülmek istenilen sıvı dereceli kaba konularak, kap üzerindeki hacim değeri ölçülür. Bu değer sıvının hacim değeridir. SIVILARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

42 Gazlar bulunduğu kabı tamamen doldururlar. Gazların hacmi bulunduğu kabın hacmine eşittir. Bu sebeple gazların hacmi için net bir sayısal değer kullanmak yanlış olur. Gazların hacimleri sıcaklık ve basınca göre de değişkenlik gösterebilir. GAZLARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

43

44