NAZAR BONCUKLU ÖĞRENCİ DOSTU FAKÜLTE KRİTERLERİ Gülşah Seydaoglu, Neslihan Boyan, Filiz Dikicibasi Koc Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi.

... konulu sunumlar: "NAZAR BONCUKLU ÖĞRENCİ DOSTU FAKÜLTE KRİTERLERİ Gülşah Seydaoglu, Neslihan Boyan, Filiz Dikicibasi Koc Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi."— Sunum transkripti:

1 NAZAR BONCUKLU ÖĞRENCİ DOSTU FAKÜLTE KRİTERLERİ Gülşah Seydaoglu, Neslihan Boyan, Filiz Dikicibasi Koc Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi AD, nboyan@cu.edu.tr Amaç: Kalite, eğitilmiş kişilerin aldıkları eğitim ile edindikleri bilgi, beceri ve tutumlarıyla toplumun gereksinimi ve isteklerine beklenen düzeyde yanıt verebilmesidir. TSE tanımına göre kalite “bir ürün ya da hizmetin belirlenen veya olabilecek gereksinimleri karşılama yeteneğine dayanan özelliklerin toplamı” demektir. Eğitimde ürün öğrencidir. Günümüzde bu ürünü değerlendirmek için çok çeşitli araçlar kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra geliştirilecek olan öğrenci merkezli bir kalite değerlendirme aracı, akreditasyon ve kalite süreci için değerli bir araç olacaktır. Bu çalışmanın amacı, bir fakültenin eğitimde öğrenciyi merkeze alıp almadığını saptayan objektif kriterleri belirlemek ve bu kriterlerin fakültenin eğitim akreditasyonu veya kalite standardizasyonunda kullanılması için kültürel simgeler ile geliştirmektir. Yöntem: Bu çalışma 2008 yılında Çukurova Ü Tıp fakültesinde dönem 1-6 okuyan 273 öğrenciye anket ve ölçek uygulanarak gerekleştirilmiştir. Öğrencilerin en çok öne çıkan ihtiyaç ve değerlerini temel alarak bir ölçek-skala geliştirilmeye çalışılmıştır. Toplam 64 madde içeren bir havuzdan 25 maddeden oluşan bir ölçek oluşturulmuştur. Ölçekte yer alan maddeler (Öğrencilerin karar süreçlerinde yer alması, Öğretim üyelerinin öğrenci ile geçirdiği süre, Modern yurt olanağı, Sesli-Sessiz çalışma ortamları, Sosyal bilimlerle zenginleştirilmiş müfredat, vs.) 0-1=karşılanmıyor- uygun değil, 2=kısmen, 3-4=karşılanıyor-uygun olarak yeniden puanlanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliliği ve güvenilirliği test edilmiştir. Cronbach alfa değeri 0,93 olan ölçeğin 4 faktörde toplandığı ve toplam açıklanan varyansın %60,2 olduğu saptanmıştır. Bulgular: Minumum 0 maksimum 100 puan üzerinden değerlendirilen Öğrenci Dostu Fakülte Kredilendirme Ölçeği (ÖDFKÖ) elde edilmiştir. Fakülteler, ÖDFS ile elde edilen puan aralıklarına göre, kültürel bir sembol olan nazar boncuları sayısı ile 4 kategoride sınıflandırılmıştır; 0-24 puan arasında puan alanlar 1 nazar boncuklu fakülte (öğrenciye yabancı), 25 ile 49 puan arasında olanlar 2 nazar boncuklu (yakın-tanıdık), 50 ile 74 puan arasında olanlar 3 nazar boncuklu (arkadaş) ve 75 ile 100 puan arasında puan alanlar ise 4 nazar boncuklu (dost) fakülte olarak sınıflandırılılmıştır. Eylem planı olarak ise 1 boncuklu olan fakültelerden “uzak dur”, 2 boncuklu olanlara “temkinli yaklaş”, 3 boncuklu olanlar “birlikte yola çıkılır”, 4 boncuklu olanlar ise “yaşam boyu güvenilir” olarak belirlenmiştir (Tablo 1). Çalışmaya katılan öğrencilerin %44,7’si (n=122) kadın, %55,3’ü (n=151) erkektir, %58,2’si preklinik dönemde (dönem 1,2,3) %41,8’i klinik dönemde (dönem 4,5,6) eğitim alan öğrencilerdir. Öğrencilerin dönemleri arttıkça ÖDFKÖ puan ortalaması azalmaktadır (Şekil 1). Öğrencilere aldığınız eğitimi genel olarak nasıl değerlendirdikleri sorulmuş ve 5’li likert ölçeği ile yanıtlamaları istenmiştir. Bu fakülteden mezun olduklarında evrensel bir hekim olacaklarına (Türkiye de ve dünyada herhangi bir kurumda hekimlik yapıp yapamayacakları) inanıp inanmadıkları sorusu benzer şekilde yanıtlanmıştır. Her iki soruya verilen yanıtlar ile ölçek toplam puanı arasındaki pozitif yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır (Tablo 3 ve Şekil 2). Sonuç: Fakültelerin kalite sınıflandırılmasında öğrenciyi merkeze alan bir değerlendirme kullanılması ve bu değerlendirmelerin kültürel öğelerle sembolize edilmesinin özgün bir değerlendirme olacağı, örneğin star-yıldız yerine nazar boncuğu sayısı ile ödüllendirmenin veya kalitelendirmenin daha anlaşılır ve kabul görür bir yaklaşım olacağı düşünülmektedir. Nazar boncuğunun kültürümüzde kötülüklerden korunmasını temenni edecek düzeyde sakınılan objelere takılıyor olması, hem objenin sakınılmasını hem de imrenilerek o düzeye ulaşılmasını simgeleyen semboldür. İlişkilerde dost kategorisinin sakınılan ve geliştirilmesi-ulaşılması istenen hedef olması da benzer durumu simgeleyen semboldür. Bir fakültenin kötü gözlerden sakınılacak kadar başarılı ve öğrenciye bir dost kadar yakın olmasını hedefleyen bir kalite- akreditasyon kriterine sahip olması kavramının tartışılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. Puan Aralığı Boncuk Sayısı Fakültenin Kalite Sınıfı; Eylem planı Ç.Ü. Tıp Fakültesi Puan dağılımı n (%) 0-24 1YabancıUzak dur 41(15,0) 25-49 2Yakın-TanıdıkTemkinli yaklaş 152(55,7) 50-74 3ArkadaşBirlikte yola çıkılır 74(27,1) 75-100 4DostYaşam boyu güvenilir 6(2,2) üç boncuklu iki boncuklu bir boncuklu dört boncuklu Ortalama puan Modern yurt olanağı 1,45 Sesli-Sessiz çalışma ortamları 1,36 Sınav sonuçlarına ve ders notlarına internet ortamında erişim 1,34 Maketler 1,68 Gelişmiş Kütüphane-internet hizmetleri 1,60 Beceri laboratuarları 1,74 Uygulama değerlendirme rehberleri-föyleri 1,64 Sosyal hizmet uzmanı-Psikolog desteği 1,44 Sosyal bilimlerle zenginleştirilmiş müfredat 1,24 Ders konularının fonksiyonelliği 1,75 İnteraktif uygulamalar 1,56 Öğretim üyelerinin öğrenci ile geçirdiği süre 1,44 Beceri uygulamalarının, deneyimli hocaların koçluğunda geliştirilmesi 1,75 Serbest saatler 1,58 Objektif yapılandırılmış, adil sınav sistemi 1,71 Öğrencilerin karar süreçlerinde yer alması 1,33 Yönetimin, öğrencilerin memnuniyetini sorgulaması ve önem vermesi 1,56 Yenilenmeye ve gelişime açık yaklaşımlar 1,52 Öğrencinin ekip üyesi olarak saygı görmesi 1,85 Değişim programlarına teşvik 1,90 Bilimsel araştırma olanaklarından yararlanma 1,65 Öğrenci dernekleri-kulüpleri 1,67 Maddi fon sağlanan öğrenci etkinlikleri 1,82 Sosyal- kültürel etkinlikler 1,58 Burs olanakları 2,08 Alt Ölçek Ort±SS Toplam Puan Ort±SS Genel değerlendirme Fiziki Olanaklar Eğitim Sosyal olanaklar Katılım Çok yetersiz (n=24)5,9±6,16,0±3,34,3±3,45,5±3,121,7±12,8 Yetersiz (n=54)8,9±6,29,2±4,05,5±2,87,9±3,631,5±12,8 Kısmen (n=133)11,8±5,310,8±3,57,1±2,59,8±3,739,4±10,7 Yeterli (n=45)17,1±4,613,9±3,89,0±2,612,1±3,652,1±8,0 Çok yeterli (n=17)23,0±5,518,0±3,811,8±2,016,9±4,069,6±8,7 Toplam (n=273)12,3±6,811,0±4,57,2±3,29,8±4,440,3±15,5 Tablo1. ÖDFKÖ’nin puan aralıklarına göre fakülte kalitesinin boncuk sayısı ve öğrenciye yakınlık derecesi kavramlarına göre sınıflandırılması Tablo2 : Ölçeğin faktör analizi sonuçlarına göre aldığı faktör yükleri ve madde ortalamaları Tablo 3: Öğrencilerin eğitimi genel değerlendirme gruplarına göre ÖDFKÖ toplam ve alt ölçek puanlarının dağılımı Şekil 1: Öğrencilerin dönemlerine göre toplam puan dağılımı Şekil 2: Öğrencilerin evrensel hekim olacaklarına olan inanç düzeylerine göre toplam puan dağılımı

2 Hemşirelik ve tıp fakültesi öğrencilerin seçmek istediği uzmanlık alanları ve kişilik özellikleri ile ilişkisi Amaç: Mesleki alan seçimi, mesleğin çeşitli uzmanlık alanları arasından en iyi yapabileceğini düşündüğü faaliyetleri içeren ve kendisine en üst düzeyde doyum sağlayacağına inandığı alana yönelmesidir. Bu seçimi yaparken önemli olan kişinin sahip olduğu kişilik ve karakter özelliklerine uygun ve beklentilerini en iyi biçimde karşılayacak olan alanı seçebilmesidir. Hemşirelik ve tıp öğrencilerinin kişilik özelliklerine uygun uzmanlık alan seçimi hakkında ülkemizde yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır. Bu çalışmanın amacı, hemşirelik ve tıp öğrencilerinin seçmek istedikleri uzmanlık alanlarını belirlemek ve uzmanlık alanı seçimi ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir Yöntem: Çalışmamızda Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Hemşirelik 2008-2009 yılı son sınıf öğrencilerine beş faktör kişilik testi (5FPE) uygulanarak gerçekleştirilmiştir. 5FPE kişilik özellikleri testi 5 alt ölçeğe sahiptir (Duygulanım, Sosyal Yönelim, Uzlaşılabilirlik, Düşünsel Yönelim ve Odaklanma). Öğrencilerin demografik özellikleri, sosyoekonomik faktörleri ve seçecekleri uzmanlık alanları anket formu ile belirlenmiştir. Çalışmak istedikleri uzmanlık alanları 3 seçenekli yanıt ile belirlenmiştir (kesinlikle evet, olabilir, kesinlikle hayır). Toplam 202 öğrencinin, 95’i hemşirelik, 107’si tıp fakültesi öğrencisidir. Çizelge 1. Grupların özellikleri Bulgular: Çalışmamıza katılan tıp öğrencilerinin %93,5’i mezun olduktan sonra uzman olmak istemektedir. Tüm uzmanlık alanları dikkate alındığında hemşirelik öğrencileri en çok cerrahi (%42,1), daha sonra da kadın doğum (%26,3), göğüs kalp damar cerrahisi (%21,1), fizik tedavi (%20,0), acil tıp (%18,9), yoğun bakım (%11,6) branşlarını seçmeyi istedikleri belirlenmiştir.Tıp öğrencileri sırası ile en çok dermatoloji (%30,8), radyoloji (%29,0), göz hastalıkları (%21,5), kardiyoloji (%11,2), endokrin (%11,2) branşlarını kesinlikle seçmek istedikleri belirtirken, yoğun bakım (%92,5) göğüs kalp damar cerrahisi (%88,8), adli tıp (%87,9), halk sağlığı (%86,9), genel cerrahi(%84,1) ve aile hekimliği (%76,6) branşlarını kesinlikle tercih etmek istemediklerini bildirmişlerdir. Uzmanlık alanı seçimini etkileyen olumlu, olumsuz faktörlerden en önemlisi olan nöbet tutma durumu hemşirelik öğrencilerinin %48,4’ünü olumsuz yönde etkilediği saptanırken, tıp öğrencilerinde bu oran %75,7’dir. Hemşirelik ve hekimler arasında, uzmanlık alanları ve alt ölçekler arasında anlamlı farklar bulunmuştur. Hemşireler ile tıp öğrencileri arasında toplam Sosyal Yönelim, düşünsel yönelim ve odaklanma toplam puan ortalamaları hemşirelik öğrencilerinde tıp öğrencilerine göre anlamlı olarak yüksek bulunmuştur (sırası ile p=0,05, p=0,005, p=0,001). Cerrahi branşları tercih etmek istemeyenlerin duygulanım, uzlaşma, sosyal yönelim ve odaklanma puanları, isteyenlere oranla anlamlı olarak düşük bulunurken, düşünsel yönelim puanları anlamlı fark göstermemiştir. Dahili branşları tercih etmeyenlerin edenlere oranla sosyal yönelim puanları daha yüksek olarak saptanırken odaklanma puanları daha düşük olarak belirlenmiştir (p=0,05 ve p=0,02). Psikiyatri alanını tercih edenlerin etmeyenlere oranla duygusal yönelim puanları düşük iken sosyal yönelim ve düşünsel yönelim puanları anlamlı olarak yüksek olarak saptanmıştır (p=0,01, p=0,05, p=0,001). Kesinlikle dahili branşları tercih oranı %37,6 (n=76), cerrahi branşları tercih oranı %45,6 (n=94), laboratuar bilimlerini tercih oranı %31,7 (n=64), birinci basamak ve koruyucu hekimlik tercih oranı %7,9 (n=16) psikiyatri tercih oranı ise %15,8(n=32) olarak saptanmıştır. Çizelge 2. İstediği alanda çalışabilme düşüncesi Çizelge 3. Branş gruplarına Göre 5F Global Faktör Toplam Puan Ortalamaları Sonuç: Holland, sağlık sektörününde kariyer ve karakter özelliklerini şöyle sınıflandırmıştır; gerçekçi karakterde olanların cerrahi branşlarda, araştırmacı sorgulayıcı olanların dahili branşlarda, artistik olanların psikiyatri branşınında, sosyal olanların halk sağlığı-aile hekimliği gibi koruyucu hekimlik-birinci basamak branşlarında, geleneksel-uzlaşmacı olanların laboratuar branşlarında yer alması uygundur. Holland’ın yaptığı sınıflandırmada gerçekçi kişilik özelliği en baskın olan branşın cerrahi branşlar olduğudur. Çalışmamızdan çıkardığımız sonuçta aynı niteliktedir yani gerçekçi karakteri baskın olanların cerrahi branşlar ve laboratuar branşlarını tercih ettiği görülmektedir. Holland’ın sınıflamasında dahili branşları tercih edenlerin araştırmacı, sorgulayıcı soyut düşünen karakteri baskındır. Bizim çalışmamızda da dahili branşları tercih edenlerin soyut düşünen, üne-onura önem veren, geleneksel ve karakterde olduğu saptanmıştır. Psikiyatri branşını tercih edenlerin ise artistik karakter özelliğinin baskın olması gerektiği belirtilmiştir. Bizim çalışmamızda da psikiyatriyi seçenler yeniliğe açık, sosyal yönelimi– dışa dönüklük özellikleri yüksektir. Bununla birlikte duygulanım puanları oldukça düşük bulunmuştur. Bu da psikiyatristler ile ilgili yapılan diğer çalışmalarda gösterildiği gibi nevrotik eğilimlerinin yüksek olması ile ilgilidir. Kendi derdine çare arama eğimli olarak düşünülmektedir. Holland sosyal yönelim kişilik özelliği baskın olanların halk sağlığı-aile hekimliği gibi koruyucu hekimlik-birinci basamak branşlarını tercih ettiğini belirlemiştir. Bizim araştırmamızda bu alanı tercih edenlerin duygulanım puanın düşük ve sosyal yönelimi yüksek olduğu gözlenmiştir. Holland’a göre laboratuar bilimleri branşını tercih edenlerin uzlaşmacı kişilik özelliğinin baskın olduğu belirlenmiştir. Bizim araştırmamızda bu branşı seçenlerin dingin, sakin gerçekçi, odaklanma yeteneklerinin yüksek olduğu fakat uzlaşma puanlarının fark göstermediği gözlenmiştir. Uzmanlık alan seçimi konusunda karar vermiş olan öğrencilerin genellikle karakter özelliklerine uygun branşlar seçme eğiliminde olduğu, buna karşılık son sınıf öğrencileri olmalarına rağmen çoğunun alan seçimi konusunda kararsız olduğu gözlenmiştir. Tıp öğrencileri çalışma şartları zor olan cerrahi branşlar ile aile hekimliği gibi ülkemizde sistem olarak tam yerleşmemiş branşları daha az tercih ettikleri gözlenmektedir. Son sınıf olmalarına ve neredeyse tümü uzman olmak istemelerine rağmen kesinlikle çalışmak istediği alanı tanımlayabilen öğrenci oranı 1/3 gibi düşük bir orandır. Fakülteler, öğrencilerinin kariyer planlamasında mesleğin gerektirdiği koşulların iyi tanımlanması ve kişiliklerine uygun alan seçimine yardım konusunda daha fazla rol almalıdır. Öğrencilerin kişilik özelliklerine uygun alan seçebilmelerinde, mutlu olacağı kariyerlerini planlamalarında kişilik envanteri kullanması uygun olacaktır. Ferda Boroğlu Yatangaç, Gülşah Seydaoglu Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi gseyda@cu.edu.tr Branş grupların% DuygulanımUzlaşma Sosyal Yönelim Yeniliğe Açıklık Odaklanm a Cerrahi İstemiyor167,945,3±13,767,9±19,582,3±20,980,1 ±16,170,9±6,2 Olabilir11054,554,8±14,977,7±14,594,0±15,678,8±15,273,4±10,8 İstiyor7637,651,0±14,876,3±11,997,4±15,081,3±12,178,2±10,6 P Değeri0,0290,0330,0030,5140,003 Dahili İstemiyor157,448,8±15,271,3±14,799,1±8,173,2±16,770,1±11,6 Olabilir9346,056,8±14,678,2±13,796,5±16,379,7±14,873,8±11,7 İstiyor9446,549,0±14,375,5±14,591,5±16,881,0±12,976,9±9,1 P Değeri0,0010,1420,0510,1410,024 Lab. Bilimleri İstemiyor5024,850,8±16,976,1±14,898,2±12,177,3±12,276,3±11,5 Olabilir8843,651,9±14,575,3±15,691,4±19,581,0±15,373,1±11,0 İstiyor6431,755,0±13,978,3±11,495,5±13,480,1±14,076,7±9,3 P Değeri0,2840,4180,0480,3320,074 Koruyucu H. İstemiyor11054,553,6±15,075,5±15,393,2±16,279,0±14,474,4±10,4 Olabilir7637,651,7±14,777,8±12,194,9±16,680,5±14,474,9±11,6 İstiyor167,950,0±16,076,5±15,799,9±14,382,6±11,979,6±6,8 P Değeri0,5270,5640,2800,5550,192 Psikiyatri İstemiyor8843,651,6±15,076,4±14,296,3±14,876,5±14,474,1±11,9 Olabilir8240,655,7±14,977,2±13,491,1±17,680,1±13,975,3±9,6 İstiyor3215,847,4±13,474,5±16,397,4±15,388,2±10,576,9±9,9 P Değeri0,0180,6600,0530,0000,412 GRUPToplam n(%) p Hemşirelik n(%) Tıp n(%) Cinsiyet Kadın95(100,0)57(53,3)152(75,2) Erkek0(0,0)50(46,7)50(24,8)0.0001 Mezun olduğu lise Devlet72(75,8)19(17,8)91(45,0) Anadolu14(14,7)69(64,5)83(41,1) Süper lise9(9,5)19(17,8)28(13,9)0.0001 Sosyo Ekonomik Durum Yoksul12(12,6)3(2,8)15(7,4) Orta82(86,3)91(85,0)173(85,6) Zengin1(1,113(12,1)14(6,9)0.0001 Çalışmayı düşündüğü kurum Birinci basamak11(11,6)4(3,7)15(7,4) İkinci basamak42(44,2)46(43,0)88(43,6) Üçüncü basamak25(26,3)45(42,1)70(34,6) Dal hastaneleri11(11,6)8(7,5)19(9,4) Fikri yok6(6,3)4(3,7)10(5,0)0.053 Uzman olma isteği Evet67(70,5)100(93,5)167(82,7) Kararsızım21(22,1)5(4,7)26(12,9) Hayır7(7,4)2(1,9)9(4,5)0.0001 Akademisyen olma isteği Evet40(42,1)45(42,1)85(42,1) Kararsızım30(31,6)28(26,2)58(28,7) Hayır25(26,3)34(31,8)59(29,2)0.265 Toplam95107212 GRUP Hemşirelik n(%) Tıp n(%) Toplam n(%) p Mezun olduktan sonra istediği alanı seçebileceğini düşünüyor mu? Evet49(51,6)76(71,0)125(61,9) Hayır46(48,4)31(29,0)77(38,1)0.003 Hayır ise neden? Tus nedeniyle daha az istediğim yerleri yazmak durumunda kalabilirim 0(0,0)23(79,3)23(30,7) Ekonomik nedenlerle3(3,5)0(0,0)3(4,0) Eksiklik olan bolüme yerleştirme40(87,0)4(13,8)44(58,7) Ne istediğimi bilmiyorum3(6,5)2(6,95(6,7)0.0001