Zihinsel Geriliği Olan Çocuklar

... konulu sunumlar: "Zihinsel Geriliği Olan Çocuklar"— Sunum transkripti:

1 Zihinsel Geriliği Olan Çocuklar

2 A)Tanım Ve Sınıflandırma
Zeka geriliği birçok kişi ve kurum tarafından tanımlanmaya çalışılmıştır.Bu tanımlarda, tanımlayana ve tanımlanan zamana bağlı olarak geri zekalılık, zeka geriliği, zihinsel gerilik, zihinsel engel, zihin özürü veya zihinsel özür gibi terimler kullanılmıtır. Zihinsel engellilikle ilgili tanımlar konusunda çabalar 1940’lı yıllardan bu yana süre gelmektedir. 1940’larda Doll, 1961 yılında Heber, daha sonra Grossman zihinsel geriliği tanımlamışlardır. Bu tanımlar daha sonraki yıllarda yapılan tanımlara büyük ölçüde öncülük etmiştir.

3 Amerikan Zihinsel Gerilik Birliği(AAMR, 1992) zihinsel engelin, bireyin hali hazırdaki fonksiyonlarındaki önemli derecede geriliği ifade ettiğini belirtmektedir. Bu durum zihinsel fonksiyonlarda ortalamadan ileri derecede geride olma ile aşağıdaki uyumsal davranış alanlarından en az 2 yada daha fazlasında sürekli olarak sınırlılıkla kendini göstermektedir.Bu durumlar şunlardır: İletişim , Özbakım, Ev yaşamı, Sosyal beceriler, Toplumsal yararlılıklar , Kendini yönetme, Sağlık ve güvenlik, Akademik işlevler, Boş zamanları değerlendirme, İş yaşamıdır,

4 -Aynı tanıma göre, zihinsel gerilik, 18 yaşından önce kendini göstermelidir.
Konuya farklı açılardan bakan çeşitli görüşler altında önerilen tanımlar bulunmaktadır. -Bir görüş konuyu, Gelişimsel Yetersizlik kavramı ile açıklamaya çalışmaktadır. -Bir diğer görüş, eğitsel görüştür. Eğitsel görüşün öncülerinden kabul edilen Kidd(1979) zihinsel engelliği, geri zekalılık terimi altında tanımlamıştır. -Bir diğeri ise Davranış analizi görüşüdür.

5 -Mecer’in öncülüğünü yaptığı Sosyolojik görüş ise, daha önce yapılan tanımların sosyal olarak dezavantajlı çocukların yanlış tanılamasına yol açtığı düşüncesini ortaya atmaktadır. Bu doğrultuda, zihinsel geriliğin doğru şekilde tanılanabilmesi için her bireyin kendi sosyal, kültürel ve ekonomik çevresi ve geçmişi içerisinde değerlendirilmesinin gereğini vurgulamaktadır. -Ülkemizde ise, 1990 yılında kabul edilelen Eğitilebilir Çocuklar İlkokul Programında zihinsel engelli çocuklar ‘’Geri Zekalı’’ adı altında şu şekilde tanımlanmıştır:

6 --‘’Doğumdan önce, doğum esnasında ve sonraki gelişim sürecinde oluşan çeşitli nedenlerle zihin, sosyal olgunluk, psiko devrimsel gelişim ve fonksiyonlarında sürekli yavaşlama, duraklama ve gerileme sonucu yaşıtlarına göre ¼ ve daha yüksek oranda gerilik ve yetersizliği nedeniyle normal eğitim programlarından yararlanamayana geri zekalı denir.’’ Tüm tanımlarda ortak 2 özellik olan zihinsel işlevlerde ve uyumsal davranışlarda gerilik temel özelliklerinin açıklığa kavuşturlması gerekmektedir.

7 Zihinsel işlevlerde gerilik
-Zihinsel işlerlerin temel zeka bölümü[IQ] nun belirlenmesi suretiyle yapılmaktadır. Uyumsal davranışlarda yetersizlik -Zihinsel işlevlerde gerilik gösteren ancak uyum davranışları yeterli düzeyde olan çocuklara zihinsel engelli tanısı konamaz.Bu durumdaki çocuklar ‘’6 saat geri’’ olarak adlandırılmaktadır. Burada 6 saat çocuğun bir gün içerisinde okulda akademik öğrenmelerde geçirdiği süredir. -Zihinsel işlerlerde geriliğe eşlik eden en az 2 uyumsal davranış alanında yetersizlik durumunda çocuk zihinsel engelli olarak tanımlanabilir.

8 Zihinsel Geriliğin Sınıflandırılması
-Bunlar Piskolojik ve Eğitsel olarak sınıflandırmalardır. a).Piskolojik Sınıflandırma 1)Hafif Zihinsel gerilik 2)Orta derece zihinsel gerilik 3)Ağır zihinsel gerilik 4)İleri derecede ağır zihinsel gerilik olarak 4 grupta sınıflandırılır 1)Hafif Zihinsel gerilik: Zeka bölümü puanı ile yaklaşık 70 arasında olan bireylerdir. Genel nufustan ayrılmamakta-dırlar. Genellikle okulda daha yavaş öğrenirler. Pek çoğu 6 saat kategorisindedir. Bağımsız olarak yada minumum düzeyde yardım ve rehberlikle çalışabilmekte ve günlük yaşamlarını sürdürebilmektedir.

9 2)Orta derece zihinsel gerilik: Zeka bölümü puanları ile arasında olan bireylerdir. Zeka yaşları 6 ile 8.5 yaş arasıdır. Günlük gereksinimlerini yardımsız yada çok az yardımla sürdürebilmektedirler. Yetişkin olduklarında korumalı iş yerlerinde çalışabilmektedirler. 3)Ağır zihinsel gerilik: Zeka bölümü puanı ile arasındadır. Zeka yaşları kabaca 3,5 ile 6 yaş arasındadır. Özbakım becerilerini yardımsız ya da gözetimle yapmayı başarabilmektedirler. Paranın değerini bilirler ancak nasıl kullanılcağını bilmezler. 4)İleri derecede ağır zihinsel gerilik: Zeka bölümü puanları in altındadır. Tahmini zeka yaşları 3.5 un altındadır. Basit bedensel becerileri kazanabilir. Özbakım becerilerini yeterli düzeyde olamsa bile yapabilir, çoğu zaman tamamlaması için yardım gerekebilir. Başından geçen olayları basit bir dille anlatabilir.

10 a).Eğitsel Sınıflandırma
Bu sistemde zihinsel engelli çocuklar eğitim gereksinimlerine göre sınıflandırılmaktadır Ancak piskolojik sınıflandırmadan farklı olarak grupları birbirinden ayıran zeka bölümü puanları esnek tutulmaktadır. 1)Eğitilebilir zihinsel engelliler 2)Öğretilebilir zihinsel engelliler 3)Ağır ve çok ağır derecede zihinsel engelliler olarak 3 grupta sınıflandırılır 1)Eğitilebilir zihinsel engelliler: Zeka bölümleri ve arasındadır. Okul çağında akademik çalışmalarda gerilik gösterirler Bu guruba giren çocuklar temel akademik beceriler yanında özbakım becerileri de öğrenebilirler. Bütünüyle ya da kısmen geçimlerini sağlayabilecek bir iş becerisi edinebilirler.

11 2)Öğretilebilir zihinsel engelliler: Zeka bölümleri ve arasındandır. Genellikle okul öncesi dönemlerde gerilikleri farkına varılır. Ev, yatılı okul ya da korumalı iş yerlerinde çalışarak üretime ve kendi geçimlerine katkıda bulunabilirler. 3)Ağır ve çok ağır derecede zihinsel engelliler: Zeka bölümleri 35 ve daha düşüktür. Gerilikleri doğuştan fark edilir. Bazı basit özbakım becerilerini öğrenebilirler(en azından kısmen). Ancak yaşamları boyunca sürekli ve yoğun bakım ile yardıma gereksinim gösterirler. -Amerikan Zihinsel gerilik birliği desteğin yoğunluğuna göre bir sınıflandırma yapmıştır. 1.Aralıklı destek alanlar 2.Sınırlı destek alanlar 3.Geniş bir çerçevede destek alanlar 4.Yaygın destek alanlar

12 B)Nedenleri OLUŞ ZAMANINA GÖRE ZİHİNSEL GERİLİLK NEDENLERİ
-Zihinsel geriliğin nedenlerinin bilinmesi bu bireyler için alınacak tıbbı ve eğitsel kararlar ile zihinsel geriliği önlemede büyük önem arz etmektedir OLUŞ ZAMANINA GÖRE ZİHİNSEL GERİLİLK NEDENLERİ 1)DOĞUM ÖNCESİ *Down sendromu *Fenilketonüri *Doğum öncesi malnütrisyonu 2)DOĞUM SIRASI *Prematüre doğum *Menenjit *Doğum esnasında kafa travması 3)DOĞUM SONRASI *Kafa zedelenmesi *Kurşun zehirlemesi *Çocuk istismarı ve ihlahi

13 TÜRÜNE GÖRE ZİHİNSEL GERİLİLİK NEDENLERİ
1)BİYOLOJİK VE TIBBI NEDENLER a.)Kromozom anormallikleri b.)Beyne oksijen gitmemesi c.)Genetik anormallikler d.)Çevresel etkiler 2)PSİKO SOSYAL DEZAVANTAJ a.)Sosyal b.)Davranısal c.)Eğitsel -Zihinsel gerililik nedenleri amerikan zihinsel gerililk birliği tarafından 9 bölümde incelenmiştir. Bu nedenleri sırasıyla inceleyelim. 1)BULAŞICI HASTALIKLAR VE ZEHİRLENMELER -Hamilelik esnasında geçirilen bulaşıcı hastalıklar bebekte zihinsel geriliğe neden olabilmektedir.Kızamıkçık frengi,menenjit,ensefalit(beyin iltihabı). -AIDS ve Kan zehirlenmesi gibi hastalıklar bebeğin doğum öncesindeki gelişimini olumsuz yönde etkileyebilmektedir.Ayrıca hamilelikte ilaç,alkol sigara,morfin ve kokain gibi maddeler,bebekte zihinsel geriliğe neden olabilmektedir.

14 2)YARALANMA VE FİZİKSEL ETKİLER
-Çocuk doğmadan önce ,doğum esnasında ve sonrasında meydana gelen hasarlar,çocuk istismarı ve ihlali nedeniyle meydana gelen hasrlar,doğum esnasında ve doğduktan sonra röntgen ışınlarına maruz kalma zihinsel geriliğe neden olabilir. 3)METABOLİZMA VE BESLENME BOZUKLUKLARI -Metabolizma sürecinin çeşitli nedenlerle sağlıklı işlememesi sonucu ortaya zehirli maddeler çıkmaktadır.bu maddeler birçok sorunun yanında beyin hasarınada neden olabilir. En sık rastlanılan metabolima hastalıkları fenilketönüri,galaktozemi ve endokrin bozukluklar. 4)KABA BEYİN HASTALIKLARI Beyinde özür yada hasara neden olan bunun sonucu olarak zihinsel gerilik durumu yaratan tümör ve diğerhastalıkları içermektedir.Bu hastalıkların gelişiminde, bazen kalıtım, bazende çevre etkili olabilmektedir.tüberozskleroz ve nörofibromatozis en çok rastlanılan kaba beyin hastalıklarıdır. 5)DOĞUM ÖNCESİ BİLİNMEYEN NEDENLER -Doğum öncesi bilinmeyen bazı nedenler zihinsel geriliğe neden olabilmektedir.örneğin hidrosefali(sulu kafalılık)ve mikrosefalinin nedenleri tam olarak anlaşılmış değildir.Tedavi edilmezse ciddi zihinsel özür oluşturabilmektedir.

15 6)KROMOZOM ANORMALLİKLERİ
-Kalıtsal yada bazı çevresel etkenler sonucu kromozom yapısında görülen bozukluklardır. -Günümzde en sık görülen kromozom anormalisi Down sendomudur Down sendromu normalde 46 olaması gereken kromozom sayısının 47 olmasıdır Zihinsel gerililk tanısı olan çocukarın yaklaşık %5 ini oluşturmaktadır Down sendromlu bireylerde genellikle kalp problemleri görme problemleri konuşma ve dil bozuklukları görülebilir.tipik olarak düz kafa yassı ve oval yüz geniş boyunkısa ve geniş kare düz eller tek avuç içi çizgisi dik ince ve düz saçların eşlik ettiği bir bozukluktur. -Bir diğer önemli kromozom bozukluğu fragile X sendromudur.sendromun belirli bir fiziksel görünümü yoktur. Zihinsel geriliğe eşlik eden dikkat eksikliği göz teması kuramama dikkat eksikliği ve hiper aktivite bozukluğu tekrarlayıcı konuşmalar elini ısırma gibi bozukluklar bulunabilir. 7)GEBELİK BOZUKLUKLARI Pramatüre ve düşük doğum ağırlığı gibi gebelik bozuklukları zihinsel geriliğe neden olabilmektedir. Ayrıca geç doğumda zihinsel gerililk nedenleri arasındadır. Her durumda normalden sapma zihinsel geriliğe ek olarak çesitli hasarlar oluşturabilmektedir.

16 8)RUHSAL BOZUKLUKLAR -Bazı durumlarda ruhsal bozukluğa temel oluşturan sinirsel bozukluklar doğrudan zihinsel geriliğe neden olabilmektedir. Yinede bu konuda bilinenler şuan oldukça sınırlıdır. 9)ÇEVRESEL YA DA PSİKO-SOSYAL DEZAVANTAJLA Direkt bir etki görülmesede bireyin erken dönemde içinde bulunduğu nitelikli uyarıcı çevrenin özellikle zihinsel gelişimini nasıl etkilediği düşünüldüğünde ,psiko-sosyal şansızlığın zihinsel geriliğe yol açması olağandır. Özellikle erken yaşlarda 0-6 yaş arasında olmaktadır. C).Gelişimleri 1.Motor gelişimi Normal gelişim gösteren çocularda, yaşamın ilk 2 yılında çocuğun kazandığı hareketler ilerde kazanılacak hareket becerilerinin temelini oluşturmaktadır.Normal gelişim gösteren çocuklar doğumdan 2 yaşına kadar başını dik tutma, nesnelere uzanma, yakalnma, dönme, oturma, emekleme, sıralama ve yürümeyi içeren gelişimsel sırayı izlemektedir.

17 -Yaşamın 2. Yılından 7 yaşına kadar olan dönemde ise çocuk, koşma, topututma, atma, sıçrama, atlama, yakalama, fırlatma gibi becerileri kazanmaktadır. -Motor gelişim fiziksel gelişme ve büyüme ile ilgili bağlantılı olarak olgunlaşmaktadır.Zihinsel geriliği olan çocuklarda genellikle metabolik ve endokrin bozukluklara yada genetik mutasyonlara bağlı olarak fiziksel büyüme ve gelişme normal akranlarının gerisindedir.Bu durum kaba ve ince motor beceriler ile el-göz kordinasyonunu da etkilemektedir. -Zihinsel geriliğe sahip çocukların motor performansı zihinsel geriliğin türüne ve derecesine göre de farklılıklar göstermektedir Down Sendromlu çocukların gevşek kas, tonusu, Kaslarındaki zayıflık eklemlerde normalden çok daha fazla esneklik gibi motor gelişimin normal seyrini etkiliyen sorunları bulunmaktadır. Bu sorunlar down sendromlu çocukların tüm hareketlerini etkilemekte, normal dışı duruşlar ve yürümede bozukluklar meydana getirmektedir.

18 2.Zihinsel gelişim -Zihinsel geriliğe sahip bireylerin öğrenmeleri güç ve zaman alıcıdır. Ayrıca bazı kavramları yada becerileri yetişkinlikte bile tam olarak kazanmaları mümkün olmayabilir. Hafif bir zihinsel geriliğe bile sahip olsalar, normal akranlarının seviyesinde öğrenmeleri için özel eğitim desteğine gereksinim duymaktadırlar. -Bu öğrencilerin uygun şekilde bilgi toplama, etkileme, sınıflama, hatırlama ve kullanma yeteneği yetersiz de olsa bulunmaktadır.Soyut kavramları, sembolleri ve genellemeleri daha az anlayabilmektedirler. -Zihinsel engelli çocuklar, öğrenme ve diğer aktivitelere gerekli zaman dilimi içerisinde dikkatlerini odaklamakta başarısızdırlar. Dikkat süreleri kısa ve dağınıktır. Özellikle seçici dikkat ile ilgili sorunlarının olması dikkatlerini vermeleri gereken yere(Örneğin: Öğrenme yaşantısı) değil, yetişkinin davranışlarına odaklamaları ile kendini göstermektedir. -Bilgiyi belleklerinde depolamak için mutlaka tekrarlar gereklidir. Yetersizliğin derecesi arttıkça bellekle ilgili problemler de artmaktadır. Bilginin kısa süreli belleğe, kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe transferi yavaş olmaktadır. Genelleme yapmakta ve kazandıkları bilgileri transfer etmede zorluk çekerler.

19 3.Dil Gelişimi -Yapılan araştırmalarda zihinsel geriliği olan çocukların dil gelişimi düzeylerinin zeka yaşı düzeylerinden daha düşük olduğu bulunmuştur. Ayrıca zihinsel geriliğe sahip çocukların alıcı dil düzeyleri ifade edici dil düzeylerinden daha yüksektir. Konuşmaya genellikle yaşıtlarından daha geç başlamakta, özürlerinin şiddetine bağlı olarak daha yavaş ilerlemektedir. 4. Sosyal Ve Duygusal Gelişim -Zihinsel geriliğe sahip bireylerin sosyal ve kişilik özelliklerinde tipik bazı problemler görülebilmektedir.Bu problemler kısmen toplumdaki bireylerin bu çocuklara yönelik tutum ve davranışlarıyla, kısmen de çocuğun geçmişte kendisinden beklenen davranışları yerine getirmedeki başarısızlıklarıyla illişkilidir. -Garfiel(1963) zihinsel geriliğe sahip bireylerin toplumda daha sıklıkla itici, reddedici tutumlarla karşılaştılarını, daha sıklıkla kötü muamele gördüklerini ve daah sıklıkla başarısız olduklarını ve bu tüm tehdit unsurlarının snucu olarak bu çocuklarda duygusal bozukluklara daha yüksek oranda rastlandığını ifade etmektedir.(Akt.Eripek 1996)

20 D).Eğitimleri 1)Tanılama Ve Değerlendirme -Zihinsel geriliğe sahip bireylere uygun eğitim sunulabilmesi için her şeyden önce bu bireylerin zeka geriliği olup olmadığına bakılır.Eğer öyle bir durum varsa daha kapsamlı inceleme , eğitsel, yönetsel değerlendirmeler yapılır. -Zihinsel gerilik tanımına paralel olarak , çocuğu zihinsel yetersizliğe sahip olup olmadığını belirleyebilmek için durumun zeka ve uyumsal davranışlar boyutlarında ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir.Bu inceleme çocuğun davranışları ile ilgili öğretme gözlemleri ve başarı testlerine göre yapılır.Müfredata dayanan değerlendirmede görüşmeler ve sosyometri gibi tekniklerle de desteklenmelidir. Zekanın Ölçülmesi -Bireyin zihinsel işlevde bulunma düzeyi Zeka testleri ile belirlenmektedir.Zeka testlerinde ,sorulan sorulara ve verilen problemlere doğru olarak akıllıca cevap vermeyi gerektiren maddeler bulunmaktadır.Standart ölçüm araçlarıdır.Test sonucunda zeka, Zeka Bölümü(ZB-IQ)Puanı ile hesaplanır. -Günümüzde zihinsel engelli çocukların tanılanmasında yaygın olarak kullanılan güvenirlik ve geçerliği en yüksek ölçekler Stanfort - binet ve Wechsler(WISC-R) ölçekleridir.

21 Stanford-binet Zeka Ölçeği:
-İki yaşından yetişkinlik çağına kadar uzanan yaş düzeylerini temsil eden soru maddelerinden oluşmaktadır. Ölçekte yer alan soru maddeleriyle temelde bireyin hatırlama,algılama ,bilgi,sözlü yetenek ve mantıklı düşünebilme özellikleri ölçülmeye çalışılmaktadır. Wechsler Zeka Ölçekleri: -Üç ayrı ölçekten oluşmaktadır Öncelikle Wechsler yetişkinler Zeka Ölçeği(WAIS) Daha sonra 6 ile 17 yaş arasındaki çocuklar için Wechsler çocuklar için zeka ölçeği (WISC) ve son olarak 4 ile 6.5 yaş arası çocukları için Wechsler Okul öncesi Çocuklar için zeka ölçeği (WPPSI) hazırlanmıştır. Şu anda her 3 ölçeğinde gözden geçirilmiş hali kullanılmaktadır. Ülkemiz de ise Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği (WISC-R) Yaygın olarak kullanılmaktadır.

22 Uyumsal Davranışların Belirlenmesi
-Uyumsal davranışların açık ve net bir tanımının yapılamayışı, bu davranışların ölçülmesini güçleştirmektedir. Yaygın olarak kullanılan ve en çok bilinen 2 uyumsal davranış ölçeği bulunmaktadır. Birisi Amerikan zihinsel gerilik birliği tarafından geliştirilen Uyumsal Davranış ölçeği(abs), diğeri ise Vineland Sosyal olgunluk ölçeğidir. -Uyumsal davranış ölçeği(ABS):2 Bölümden oluşmaktadır .Birinci bölüm de günlük yaşamın getirdiği yetenek ve alışkanlıklar ,ikinci bölümde ise kişilik ve davranış bozukluklarıyla ilgili uyumsuz davranışlar değerlendirilmektedir. -Vineland Sosyal Olgunluk Ölçeği:Sosyal yetersizliğin değerlendirilmesinde gümüzde kullanılan en yagın ölçektir. Ölçekte sosyal yeterlilik 8 Alanda değerlendirilmektedir.Bu alanlar [Genel özbakım,yemek yeme ,giyinme,bağımsız hareket,iş,iletişim,öz yönetim,sosyalleşme] dir.Ölçek maddeleri ABS den farklı olarak ,alanlara göre değil yaş guruplarına göre sıralanmaktadır. -Tanılama ile ilgili olarak buraya kadar anlatıan, klasik yada normatif değerlendirme olarak adlandırılan bu yaklaşım günümüzde çeşitli boyutları ile eleştri konusu olmaktadır.Bu tanılamalar sosyo ekonomik yönden şanssız ve azınlık guruplara uygulandığnda yanıltıcı sonuçlar doğurabilmekte.Bunun nedeni ise bu ölçeklerin orta sınıf ve çoğunluğu teşkil eden ailelerden gelen çocuklar üzerinde geliştirilmiş olmasıdır.

23 2)Eğitimleri -Zihinsel yetersizliğe sahip çocuların eğitiminde esas olan nokta bireysel özellikleri ve eğitsel gereksinimleri doğrultusunda uygun yönteme ve eğitsel yerleştirme tipine karar vermedir. -Zihinsel engelli çocukların eğitiminde kullanılan yöntemler şunlardır: a)Özellikle dil,okuma, yazma, matematik, fen konu ve kavramları nın öğretiminde ‘’Doğrudan öğretim(Açık anlatım)’’ Yöntemi kullanılmaktadır.Bu yöntemde ilk olarak öğretilecek konu yada kavramın ayrıntılı olarak basamaklandırılması, bu basamaklarla ilgili davranışsal amaç yazılması ve daha sonra her bir öğretim basamağı içim kavram ya da konunun olumlu ve olumsuz örneklerini içeren öğretim araçlarının hazırlanması söz konusudur.Doğrudan öğretim öğretmenin yönlendirmesine dayanan zihinsel engelli çocuklarda kavram öğreniminde etkili bir yöntem dir. Yöntem de yapılandırlımış dil kullanımı esasdır ancak Kırcaali-iftar ve arkadaşlarının yaptığı bi çalışmada(1997) D.Ö yönteminde yapılandırılmış dil ve doğal dilin kullanımı karşılaştırılmış doğal dilin en az yapılandırılmış olan kadar etkili olduğu hatta bazı kişiler de daha etkili olduğu gözlemlenmiş.

24 b)Öğrenmenin transferi yaklaşımında bireyin daha önceki deneyimlerindeki öğrenmiş olduğu kuralları gelecekte karşılaşacağı benzer yapıdaki problemi çözmede kullanma yeteneği işe koşulmaktır.Zehinsel engelli çocuklarda bu yeteneğin daha yavaş geliştiği ve daha güç kullanıldığı bildirlikmekle birlikte önceki öğrenimlerinin yeni öğrenimler için kullanmasına ve öğrencilerin günlük yaşama transferine olanak tanıması bakımından yararları bulunmaktadır. c)Doğal öğrenme yönteminde öğretmen çocuğun etkinliği başlatmasını sağlayacak çevreyi düzenler.Çocuğun konuşmasını genişletmek için sorular sorar ve cevap bekler.Beklene cevap verilirse öğretmen cevaplar . istenen yanıt gelmezse ipucu verir tekrar süre tanır çocuğun yanıtını pekiştirir. d)Davranışça yaklaşım zihinsel yetersizliği olan çocukların eğitiminde sık kullanılan bir yaklaşımdır. Çocuğun istenen davranışının(tepki) pekiştirilmesi, istenmeyen davranışların söndürülmesi esasına dayanır. Bunlar: Pekiştireç Çevreyi yeniden düzenleme Söndürme Farklılaşan Pekiştirme

25 e) Bir çok davranışın model alınarak(Taklit) dörenildği görüşüne dayanan model yaklaşımı belli bir davranışın zihinsel engelli çocuğa bu davranış konusunda taklt edebilceği bir modelin sağlanması yoluyla öğrenildiğini savunmaktadır. Yaklaşıma göre çocuğun çevresindeki tüm yetişkinler çocuk için bir model niteliğinde olmalıdır. f) Akran öğretimi zhinsel engelli öğrenci ile normal gelişim gösteren bir akranının eleştirilerek, normal öğreticinin zihinsen engelli öğrencinin beceri kazanmasıa model ve öğretici rol almasını gerektirir. Bu yaklaşımda normal öğrencinin zihinsel engellilere ilişkin tutumlar, etkili öğretim yöntemleri gibi konularla yoğun ve sistemli bir eğitim sürecine tabi tutulması gerekmektedir. Ayrıca bu yöntemin belli zaman sınırları dahilinde olması yaralı olur(gnde 30 dk) g) Kooperatif öğrenme yaklaşımı öğrencilerin bir konu ya da kavram üzerinde üç-dört kişilik guruplar halinde birlikte çalışmalarıdır. Kooperatif öğrenme yaklaşımının akedemik başarı ve sosyal etkileşim becerileri konusundaki etkileri olumludur.Özellikle kaynaştırmada engelli öeğrencilerin sosyal becerilerinin geliştirilmesi ve sosyal kabullerinin sağlanması önemli bir yöntem dir.

26 h) Çok duyuya yönelik öğretim etkinliklerinin planlanması da zihinsel engelli çocukların eğitiminde etkili bir stratejidir.Görme, işitme, dokunma, koklama, ve tad alma duyularının 2 yada daha fazlasının bir becerinin öğretiminde birarada kullanılmasıdır. Özellikle görme ve işitme duyusu ikilisinin diğer duyularla desteklenmes öğretimin etkinliğini artırmaktadır ı) Paralel alternatif müfredat yaklaşımında zihinsel engelli öğrenci engelli olmayan akranlarıyla aynı sınıfta aynı bilgileri farklı metaryeller ve öğrenme aktiviteleri kullanarak öğrenmektedir. Normal sınıf öğretmeni böyle bir düzenlemeyi planlamak ve yürütmek için mutlaka özel eğitim desteği alamalıdır i)Eğitimde bilgiseyarı kullanma zihinsel yetersizliğe sahip çocuklara kavram öğretiminde ve başka bazı bilgi ve becerilerin kazandırılmasında etkili bir yöntem dir .Zihinsel engelli çocular bilgiseyar sayesinde daha kolay öğrenmeye güdülenmektedir. Ayrıca bilgiseyar daki bazı proglamlar ile renk, şekil, hareketli şeylerin çocuklar üzerindeki olumlu etkisi görülmektedir.

27 Zihinsel yetersizliği olan çocukların eğitimleri için yaygın olarak kullanılan kural ve yöntemler:
*Başarılı yaşantılar sağlama: Çocuğa başarabilceği görevler verilmeli, doğru yanıtlayabileceği sorular sorulmalı, Gerektiğinde görevi yerine getirmesine yardırm edilmeli; sorularda ipucu vermek , seçenekleri azaltmak gibi yardımlarla doğru yanıtı bulması kolaylaştırılmalıdır.Çocuk asla başarısız olduğu konumda bırakılmamalıdır. Yardımlar çocuk başarana kadar sürmelidir. *Geriye bildirim: Çocuk verdiği yanıtın doğru olup olmadığını bilmelidir. *Doğru yanıtları Pekiştirme: Pekiştirme zaman geçirilmeden ve açık bir biçimde yapılmalıdır. Çocuğa yiyecek verilmesi gibi somut yada çocukla ilgilenilmesi gibi soyut pekiştirme yapılabilir. *Çocuğun yeterlilik düzeyinin belirlenmesi:Öğretilecek konunun çocuğun seviyesine göre çok zor yada çok kolay olamaması gerklidir.Zihinsel engelli çocukların gelişimlerinde çeşitli düzensizlikler, iniş ve çıkışlar sıklıkla görüle bilir bu yüzden yeterlilik düzeyi sürekli olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

28 E)Önleme Ve Erken Tanının Önemi
*Öğretilecek konu yada davranışların analizi:Öğrenilecek konular yada davranışlar, zor ve karmaşık olanları , analiz ederek birbirlerini izleyen alt konu yada da davranışlar sırasıyla çocuğa öğretilmelidir. Böylece bir basamaktaki öğrenme diğerini kolaylaştıracaktır. *Bilgilerin birdurumdan diğerine aktarılmaya yardımcı olma:Bunun için aynı kavramların çeşitli durum ve ilişkiler içerisinde çocuğa öğretilmesi gerekmekte. *Öğrenmeye güdülenme:Pekiştirilmek ve başarılı olmak, bir çok duyunun kullanılması, öğretmenin coşkulu ve ders sürelerinin yeterli uzunlukta olması çocukları öğrenmeye güdüler. *Öğrenilenleri tekrarlama:Zihinsel engelli çocuklar bir konuyu kısa sürede unutabilirler bu nedenle öğrenilen konu yada davranışın tekrarlanması gerekir. *Birdefada öğrenilecek kavramların sayısını sınırlama:Zihinsel engelli çocuklar bir seferde çok kavram öğrenemezlerbu nedenle çocuğa kavramlar tek tek verilir Bir kavram iyice öğrenilmeden diğerine geçilmemelidir. E)Önleme Ve Erken Tanının Önemi -Zihinsel yetersizliğin önlenmesi ve erken tanısı yetersizliğin ortaya çıkmasında ve erken eğitim önlemlerinin alınmasında önemli bir konudur.

29 1)Erken Tanı: a.)Zihinsel yetersizlik tanısı ne kadar erken konulursa, eğitime o denli erken başlanması ve eğitiminden mümkün olan en üst düzeyde yarar sağlaması söz konusudur. b.)Zihinsel yetersizliğe neden olan faktörlerin aydınlatılması ile tedavi edilebilir hastalıkların(Hipotiroidi,Fenilketonüri) tedavisi çocuğun gelişimini hızlandırır, doğumda yakalandığında zihinsel yetersizlik gelişmesi önlenebilir. c.)Kalıtımla ilişkili olgularda tekrar önlenebilir(Özmen, 1999) 2)Önleme: a.)Anne adayının hamilelik kontrolleri düzenli olarak yapılmalıdır b.)Anne adayı bebekte zihinsel engelliğe yol açacak faktörler konusunda bilgilendirilmelidir c.)Doğum uzman kişilerce yaptırılmalıdır d.)Bebeğin aşıları ve sağlık durumu sürekli olarak izlenmelidir e.)Taramalarla ortaya çıkabilecek zihinsel yetersizlik nedenlerini belirlemek için ülke çapında yaygın uygulamalara gidilmelidir . (Fenilketonüri taramalarında olduğu gibi) f.)Zihinsel engele neden olacak kazalardan korunma konusunda toplum bilinçlendirilmedilir g.)İleri yaştaki doğumların ve akraba evliliklerinin zihinsel yetersizliğe neden olduğu konusunda toplum bilinçlendirilmelidir(MEB, 1991)

30 Anlatıcı Kişiler: -Barış Dursun -Yavuz Varış -H. İbrahim Şahbaz