1 Bilgisayar Nedir? Ham veriyi kendisine öğretilen yöntemlerle işleyen ve bu işlemler sonucunda elde ettiği sonuçları bize sunan makinedir. Ham veriyi.

... konulu sunumlar: "1 Bilgisayar Nedir? Ham veriyi kendisine öğretilen yöntemlerle işleyen ve bu işlemler sonucunda elde ettiği sonuçları bize sunan makinedir. Ham veriyi."— Sunum transkripti:

1 1 Bilgisayar Nedir? Ham veriyi kendisine öğretilen yöntemlerle işleyen ve bu işlemler sonucunda elde ettiği sonuçları bize sunan makinedir. Ham veriyi kendisine öğretilen yöntemlerle işleyen ve bu işlemler sonucunda elde ettiği sonuçları bize sunan makinedir. Giriş birimleri ile dış dünyadan aldıkları veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yaparak işleyen, bu işlenmiş bilgileri çıkış birimleri ile kullanıcılara ileten, istenildiğinde bu bilgileri saklayabilen, donanım (hardware) ve yazılım (software) dan oluşan elektronik bir makinedir. Giriş birimleri ile dış dünyadan aldıkları veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yaparak işleyen, bu işlenmiş bilgileri çıkış birimleri ile kullanıcılara ileten, istenildiğinde bu bilgileri saklayabilen, donanım (hardware) ve yazılım (software) dan oluşan elektronik bir makinedir.

2 2 Bilgisayar Nedir? Bilgisayar ingilizce “hesaplayıcı (computer)” adını almıştır. Girdiğiniz verileri makine diline çevirir. Sadece 0 ve 1’lerle çalışır ama bu çalışma çok hızlı ve süreklidir.

3 3 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 1 16. yüzyılda Avrupalı bilim adamları çeşitli alanlardaki bilimsel çalışmalar için, giderek artan bir yoğunlukta aritmetiksel işlemler ile ilgileniyorlardı. 17. yüzyılın ilk yıllarında İskoç Matematikçi John Napier hesaplama işlemlerini kolaylaştıran her biri 20 cm uzunluğunda 10 çubuktan oluşan bir düzenek geliştirmiştir.

4 4 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 2 Napier’in 1614’te logaritmayı bulmasının ardından 1621’de William Oughtred, logaritmik hesaplamalarda kullanılmak üzere ilk Sürgülü Cetveli (Slide Rule) geliştirmiştir. Sürgülü cetvel, önceleri çok karmaşık ve zor kullanımlı bir araç olarak kabul edilmesine rağmen sonraları taşınabilir hesap makinelerinin keşfine kadar tüm matematik işlemlerinde yoğun olarak kullanılan bir araç haline gelmiştir.

5 5 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 3 1624 yılında Wilhelm Schickard ilk kez dört işlemi bir arada yapabilen hesap makinesini Almanya’daki Heidelberg Üniversitesinde geliştirmiştir. Geliştirmiş olduğu cihaz oldukça karmaşık ve herkesin kolaylıkla kullanamayacağı bir çalışma sistemine sahipti.

6 6 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 4 1642 yılında Fransız bilim adamı Blaise Pascal, Pascaline adıyla bilinen bir toplama-çıkarma makinesi geliştirmiştir. Toplanacak sayılar telefon ahizesindeki gibi çevrilerek belirleniyordu. Bu işlem araç içerisindeki dişlileri harekete geçiriyor ve sonuçlar bir pencereden izleniyordu.

7 7 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 5 1673 yılında Gottfried von Leibniz, zaman alıcı ve rutin aritmetiksel işlemleri kendisinin yerine yapacak bir makine tasarlamıştır. Leibniz Wheel olarak adlandırılan bu araç, tekrarlı toplama işlemlerini yaparak, iki sayının çarpımını bulabiliyordu.

8 8 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 6 1678’de Pierre Grillet, John Napier’in ve Blaise Pascal’ın makinelerinden esinlenerek bir hesap makinesi geliştirmiştir. Bu makine Napier’in çubukları ve Pascal’ın makinesinin mekanizmalarını bir arada kullanarak toplama, çıkarma işlemlerini gerçekleştiriyordu. Bu araç diğer iki araca göre çok daha küçük ve hafifti bu özelliği aracın ilk taşınabilir hesap makinesi olmasını sağlamıştır. Grillet’in taşınabilir hesap makinesi

9 9 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 7 1673’ten 1800’lerin başına kadar hesaplama işlemleri için geliştirilen araçlarda çok da fazla bir değişiklik yaşanmamıştır. Kullanılan malzeme, çalışma mantığı ve makinelerden yapılması istenenler genellikle aynıdır. Şu ana kadar gösterilen araçların tümü tamamen donanım unsurlarından yani mekanik olarak ve elle çalışan parçalar bütünü biçimindedir.

10 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 8 1780 yılında Benjamin Franklin elektriği bularak elektronik alanında çok önemli bir gelişime neden olmuştur. 1805’te Fransız bir tekstil sanayicisi olan Joseph – Marie Jacquard ilk kez bir makineyi kendi kendine çalışabilecek konuma getirmiştir. Bu işlemi delikli kartlar (Punched cards) kullanarak gerçekleştirmiştir. Bu kartlar ikili sisteme göre hazırlanmış, üzerlerinde belirli aralıklarla delikler olan ve her delik ve delikler arası boşluğa göre sayı değerleri alan en eski bilgisayar programlama araçlarıdır. 10

11 11 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 9 1822’de Charles Babbage Fark Makinası adıyla bilinen, buhar gücüyle çalışan bir hesap makinesi tasarlamıştır. İngiliz hükümetinden destek almasına rağmen teknik yetersizlikler nedeniyle bu makine çalışır hale getirilememiştir. 1854 yılında İsveçli matbaacı Pehr George Scheutz, Babbage’dan esinlenerek yarattığı Fark Makinasını Londra’da sergilemiştir.

12 12 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 10 Charles Babbage 1830’larda Analitik Makina olarak adlandırdığı, buhar enerjisiyle çalışacak, dişlilerden, sayaçlardan ve bağlayıcılardan meydana gelecek, delikli kartlar yardımıyla denetlenecek bir makine daha tasarladı. Bu cihaz iki bölümden meydana gelecekti; sayıların ve ara sonuçların depolanacağı bir bellek (memory) işlemleri gerçekleştiren bir işlemci (processor) Mali olumsuzluklar ve tasarındaki bazı aksaklıklar nedeniyle geliştirilememesine rağmen, Analitik Makina ilerisi için önemli bir hareket noktası olmuştur. Özellikle bellek ve işlemci kavramları bundan sonraki gelişmelerde oldukça önemli bir yer tutacaktır. Babbage’nin tasarlamış olduğu Analitik Makine ilk genel amaçlı bilgisayardır.

13 13 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 11 1830 yılında, Augusta Ada King adlı bir bayan, bilgisayar tarihinin ilk programını hazırlayarak bir aracın çalışması için uygulamıştır. King, Babbage’nin tasarladığı fakat geliştiremediği Analitik Makine’nin çalışması için gereken programı hazırlamış, ancak oda bu makinenin geliştirilmemesi nedeniyle kullanılamamıştır. King, in hazırlamış olduğu yazılım, daha sonraki yıllarda bilgisayarların yazılım bölümü için önemli bir başlangıç olacaktır. Bu tarihten itibaren bilgisayarlar sadece donanım ile değil yazılım ile de çalışır hale getirilecektir. 1979 yılında bu bayanın adı bir bilgisayar programına verilmiştir. (ADA Programlama Dili)

14 14 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 12 1855’te George Scheutz ve Edvard Scheutz Babbage’ın çalışmalarını temel alarak ilk kez basit mekanik bilgisayarı tasarlamışlardır. 1857’de Charles Wheatstone, hesaplama makinelerinde veri depolamak amacıyla ilk kez kağıt şerit uygulamasını gerçekleştirmiştir. Geliştirmiş olduğu bu uygulama daha sonraları bilgisayarlarda delikli kart ve ikili sistem kullanımının yaygınlaşmasına olanak tanımıştır. 1874’te Christopher Latham Sholes bilgisayarın temel parçalarından olan klavyeyi geliştirmiştir. Bu klavye Sholes’un adıyla “Sholes Keyboard” bilinmektedir. Ancak günümüzde bu klavye daha çok “Q” veya “QWERTY” klavye olarak tanınmaktadır. Sholes Klavyesi “Q” veya “QWERTY” (Sholes Keyboard)

15 EK BİLGİ Q Klavye’nin tarihçesi Christopher Latham Sholes, 1867'de cihazın patentini alarak ilk çalışan örnekleri ortaya koyduğunda cihazın tasarımından kaynaklanan mekanik bir sorunla karşılaşır. İcat ettiği yazı makinesinin harfleri kâğıda basmak üzere kullandığı mekanik harf kolları, kapalı bir kutunun içinde yer almaktadır ve iki kol birden kâğıda doğru havalandığında içerde sıkışmaya neden olmaktadır. Sholes bu problemin çözümü için, kullanıcının yazım hızını yavaşlatmak üzere harflerin yerlerini alabildiğine karıştırarak en çok kullanılan harfleri elin en zor ulaşabileceği yerlere yerleştirmeyi uygun görür ve Q klavye adını verdiğimiz harf dizilimi ortaya çıkar. 15

16 EK BİLGİ F Klavye F klavye düzeni 1943 yılından başlayarak yapılan çalışmaların sonucunda ve 20 Ekim 1955 tarihinde Türkçe yazmada çok daha kolaylık sağlamak için oluşturulmuştur. Türkçe'de çok sık kullanılan seslerin karşılığı olan harfler kolay ulaşılabilecek yerlere yerleştirilmiştir. Bu yerleştirme işlemi Türkçe'deki harflerin kullanılma oranları, ünlü-ünsüz ses ilişkileri, hece ve söz yapısı, parmakların kuvvet, yetenek ve işleklikleri göz önünde bulundurularak yapılmıştır.. 16

17 17 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarların Ataları - 13 1890’da yapılan ABD nüfus sayımı istatistiklerinin kolayca çıkarılması için Hermann Hollerith delikli kartlar ve elektrik enerjisi ile çalışan Tabulating Machine’i geliştirdi. Bu makine daha önceleri 8-9 yıl süren nüfus sayımı işlemlerini 2-3 yıla indirmiştir. Hollerith 1896 yılında Tabulating Machine Co. adlı şirketi kurarak ilk kez hesaplama ve bilgisayar kuruluşunun oluşmasını sağlamıştır. Tabulating Machine Co. 1924’te, şu anda dünyanın en büyük bilgisayar donanımı üreticilerinden biri olan IBM (International Business Machines) adını alacaktır.

18 18 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarlar - 1 1931 yılında Alman bilim adamı Konrad Zuse elektrik enerjisi ile çalışan ilk hesaplama araçlarından biri olan Z1’i tasarladı. Zuse’nin geliştirmiş olduğu bu araç, programlanabilen ilk bilgisayar olarak ele alınmaktadır. Z1 bilgisayara klavye ile girilen verileri okuyarak ne yapması gerektiğini belleğinde tutabilme yeteneğine sahipti. Daha sonra John von Neumann bu özelliği geliştirmiş ve yaygınlaştırmıştır. Zuse daha sonra Z2, Z3 ve Z4 adlı bilgisayarları da geliştirmiştir.

19 19 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarlar - 2 1937’de çalışmalarına başlayan ABD’li bilimadamları George Stibitz ve S.B. Williams 1940’da ilk dijital elektronik bilgisayarı geliştirmiştir. Stibitz’in geliştirmiş olduğu bu araç “Complex Number Calculator” olarak bilinmektedir. Bu araç ikili sisteme göre çalışmaktaydı. George Stibitz’in geliştirmiş olduğu Complex Number Calculator adlı araç, telefon hattına bağlı bir yazıcı (teleprinter), bir bilgisayar ve bir telefon hattını aynı anda kullanan ilk bilgisayar sistemidir. Bu araç aynı zamanda ilk internet uygulaması olarak da kabul edilebilir. 1941’de Alan M. Turing ve M.H.A. Neuman, Colossus adlı bilgisayarı tasarlamışlardır. Bu bilgisayar, II.Dünya Savaşı’nda Almanlar’ın Enigma Kodlarının çözülmesi işleminde kullanılmış ve savaşta önemli rol oynamıştır.

20 20 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarlar - 3 1944 yılında Harvard Üniversitesi’nde hizmete giren Howard H. Aiken tarafından geliştirilen Mark-I genellikle ilk bilgisayar olarak kabul edilir. Oysa ilk Amerikan bilgisayarı Zuse’nin bilgisayarından çok daha başarısız olmuştur. Mark-I ile Z serisi bilgisayarlar arasında önemli bir farklılık hükümetleri tarafından desteklenip destelenmemeleridir. Zuse, bilgisayarlarını kendi kaynakları ile gerçekleştirmiş; Aiken ise, hükümet ve ordudan büyük destekler görmüştür.

21 21 IBM – ASCC MARK-1

22 22 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarlar - 4 1943’te yapımına başlanan ENIAC adlı bilgisayar 1946 yılında tamamlanmıştır. ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) mali kaynakları Pentagon tarafından karşılanan bir deneme çalışması olarak başlamıştır. ENIAC, 30 ton ağırlığında ve 10 x 15 m yani 150 metrekarelik bir alanı kaplayan dev bir makine idi. Bu makine on haneli 5000 sayıyı bir saniye içinde toplayabiliyordu. Mekanik hesap makinelerinden 1000 kat daha hızlıydı ve o güne kadar elde edilen en büyük işlem hızının (Mark-1) yaklaşık 20 katına sahipti. Tümüyle elektronik olarak çalışan ilk bilgisayar, ENIAC’tır.

23 23 Electronic Numerical Integrator and Computer - ENIAC

24 24 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarlar - 5 ENIAC’ın üretilmesiyle, bilgisayar üretiminde de gözle görülür bir gelişme meydana gelmiştir. 1950’li yılların başlarına gelindiğinde seri halde bilgisayar üretimi çalışmaları hız kazanmıştır. ENIAC’ı tasarlayan Eckert ve Mauchly (Eckert and Mauchly Computer Corporation) ticari olarak bilgisayar üretmek için şirket kurdular. Bunu IBM izlemiştir. ENIAC’tan sonra benzer ilkelerle yapılan ilk bilgisayar UNIVAC-1 (Univesal Automatic Computer) olmuştur. ENIAC’ın tasarımcıları tarafından yapılan UNIVAC-1, 1951’de tamamlanmış ve ABD Sayım Bürosuna satılmıştır. UNIVAC-1 ticari olarak üretilen ilk bilgisayardır. Ayrıca 1954’te General Electric’e satılan Univac, iş dünyasına giren ilk bilgisayar olmuştur.

25 25 Universal Automatic Computer - UNIVAC-1

26 26 Bilgisayarın Tarihçesi Çağdaş Bilgisayarlar - 6 1969’da IBM dünyanın ilk kişisel bilgisayarını geliştirme çalışmalarını başlatmıştır. Bu bilgisayar SCAMP olarak adlandırılılmıştır. 1971’de John Blankenbaker ilk kişisel bilgisayar (PC) olan Kenbak I geliştirmiştir. 1981’de Adam Osborne ilk taşınabilir bilgisayarı geliştirmiştir.(11 kg) 1981’de Commodore firması, 1 milyondan fazla satış yapan VIC-20 ev ve ofis bilgisayarını üretmiştir. Kenbak I Osborne 1

27 27 1.Kuşak Bilgisayarlar; Radyo lambalarıyla çalışan çok ısı yayan ve büyük hacimli bilgisayarlardır. ENIAC’ın yapımıyla başlar. 2.Kuşak Bilgisayarlar; 1952 yılında Transistörün bulunmasıyla ortaya çıkan, daha küçük hacimli, hesaplama hızları farklı olan bilgisayarlardır. 3.Kuşak Bilgisayarlar; 1958 yılında Entegre Devrelerin gelişmesiyle ortaya çıkan bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlarda çoklu iş düzeni, uzaktan erişim gibi kavramlar doğmuştur. 4.Kuşak Bilgisayarlar; 1965 yılında Karmaşık Entegre Devrenin bulunmasıyla başlayıp günümüzde de kullanılan bilgisayarlardır. 1.Kuşak Bilgisayarlar; Radyo lambalarıyla çalışan çok ısı yayan ve büyük hacimli bilgisayarlardır. ENIAC’ın yapımıyla başlar. 2.Kuşak Bilgisayarlar; 1952 yılında Transistörün bulunmasıyla ortaya çıkan, daha küçük hacimli, hesaplama hızları farklı olan bilgisayarlardır. 3.Kuşak Bilgisayarlar; 1958 yılında Entegre Devrelerin gelişmesiyle ortaya çıkan bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlarda çoklu iş düzeni, uzaktan erişim gibi kavramlar doğmuştur. 4.Kuşak Bilgisayarlar; 1965 yılında Karmaşık Entegre Devrenin bulunmasıyla başlayıp günümüzde de kullanılan bilgisayarlardır. Kuşaklarına göre Bilgisayar Türleri

28 28 Bilgisayarların Sınıflandırılması Bilgisayar işlem hızı, bellek kapasitesi, verilerin iletim hızı ve aynı anda yararlanabilecek kullanıcı sayısına göre sınıflandırırlabilir. Kişisel Bilgisayarlar (Personal Computer-PC) (veya Mikrobilgisayar): Genellikle tek kişi tarafından kullanılan bilgisayarlardır. Bu yüzden bu bilgisayarlara kişisel bilgisayar yani PC denir. Mikro bilgisayarlar 1970'li yıllardan sonra yaygınlaşmış ve bir çok kullanım alanı bulmuştur.

29 29 Bilgisayarların Sınıflandırılması Mini Bilgisayarlar (Frame): PC'nin aksine çok kullanıcı bir bilgisayar türüdür. Uygun bir klavye ve ekranla en fazla 100 kişi aynı anda kullanabilir. Banka şubelerindeki bilgisayar bu tür bilgisayarlara iyi bir örnektir. Ana bilgisayar (MainFrame): 100 kullanıcıdan daha fazlasına hizmet veren bilgisayarlardır. Çok büyük işyerlerinde kullanılır. Süper Bilgisayar: Kullanıcı sayısı çok olmamakla beraber çok yüksek işlem hızı gerektiren bilimsel çalışmalarda kullanılır. Büyük üniversiteler veya NASA gibi bilimsel kurumlarda kullanılmaktadır. Ülkemizde de TUBİTAK bir süper bilgisayar kurulması için çalışmalar başlatmıştır

30 30 Bilgi işleyen her sistemi en azından üç seviyeye ayırmak mümkündür: 1.Girdi veya veri kabul etme, 2.veri işleme ve 3.sonuncu olarak çıktı olarak verilmesi. Eğer sistem bunlara ek olarak veriyi tutabiliyorsa veri saklama denen bir dördüncü bileşen daha bunlara eklenir. PC'nin içinde takılı veya dışarıdan ona bağlı cihazlar "Girdi ve Çıktı (I/O-Input/Output)", "İşlem(Processing)" veya "Saklama (Kaydetme) (Storage)" işlev gruplarından birine dahildir. Bilgi işleyen her sistemi en azından üç seviyeye ayırmak mümkündür: 1.Girdi veya veri kabul etme, 2.veri işleme ve 3.sonuncu olarak çıktı olarak verilmesi. Eğer sistem bunlara ek olarak veriyi tutabiliyorsa veri saklama denen bir dördüncü bileşen daha bunlara eklenir. PC'nin içinde takılı veya dışarıdan ona bağlı cihazlar "Girdi ve Çıktı (I/O-Input/Output)", "İşlem(Processing)" veya "Saklama (Kaydetme) (Storage)" işlev gruplarından birine dahildir. Girdi-İşlem-Çıktı Prensibi

31 31 İşlemlerin 3 aşaması

32 32 Donanım denilince anlaşılması gereken bilgisayarın fiziki görünümüdür. Bilgisayarı Oluşturan Bileşenler DonanımYazılım Yazılım ise bilgisayarın kullandığı programların genel adıdır.

33 33 DONANIM (HARDWARE) Bilgisayarların elle tutulabilen, gözle görülebilen fiziksel kısımlarına donanım denir. Dahili Donanım: Bilgisayar kasasının içinde bulunan donanımlardır. anakart, mikroişlemci, bellek, sabit disk, … Harici Donanım: Kasanın dışında yer alan donanımlardır. 2 farklı türde harici donanım vardır: Girdi aygıtları: klavye, fare, mikrofon, tarayıcı, … Çıktı aygıtları: ekran, yazıcı, hoparlör, çizici, …

34 34 KASA (AT ve ATX) Bilgisayarı oluşturan kartları, merkezi işlemci (CPU), RAM, diğer genişletme kartlarını içinde barındıran ve fiziksel zarara karşı koruyan elektrostatik kutulardır.

35 35

36 36  Hat gerilimi 220 volt dalgalı akımdır.  PC’de çoğu sayısal aygıt 5 ve 12 volt kullanmak üzere ayarlanmıştır.  Bu dönüşüm süreci bir güç kaynağı tarafından gerçekleştirilir.  Güç kaynağı, kasanızın iç tarafında, sağ arkada duran, gümüş veya siyah renkli kutudur.  Güç kaynağınız bir PC’ye kaç tane çevre birimi yerleştirebileceğinizi kısmen belirler.  Hat gerilimi 220 volt dalgalı akımdır.  PC’de çoğu sayısal aygıt 5 ve 12 volt kullanmak üzere ayarlanmıştır.  Bu dönüşüm süreci bir güç kaynağı tarafından gerçekleştirilir.  Güç kaynağı, kasanızın iç tarafında, sağ arkada duran, gümüş veya siyah renkli kutudur.  Güç kaynağınız bir PC’ye kaç tane çevre birimi yerleştirebileceğinizi kısmen belirler. GÜÇ KAYNAĞI

37 37 ANA KART  Ana kart, fiberglast’tan yapılmış, üzerinde bakır yolların bulunduğu, genellikle koyu yeşil bir levhadır.  Ana kart üzerinde;  mikro işlemci,  bellek,  genişleme yuvaları,  BIOS ve  diğer yardımcı devreler yer alır.  Anakart’a bütün kartların anası denir;  Çünkü PC'nin diğer bileşenleri bir şekilde anakarta bağlanmaktadır ve birbirleri ile anlaşmak için anakartı bir platform olarak kullanırlar  Yani PC'nin "sinir sistemi" anakart üzerinde yer almaktadır.  Ana kart, fiberglast’tan yapılmış, üzerinde bakır yolların bulunduğu, genellikle koyu yeşil bir levhadır.  Ana kart üzerinde;  mikro işlemci,  bellek,  genişleme yuvaları,  BIOS ve  diğer yardımcı devreler yer alır.  Anakart’a bütün kartların anası denir;  Çünkü PC'nin diğer bileşenleri bir şekilde anakarta bağlanmaktadır ve birbirleri ile anlaşmak için anakartı bir platform olarak kullanırlar  Yani PC'nin "sinir sistemi" anakart üzerinde yer almaktadır.

38 38 Anakart (Mainboard) CD Sürücü, Disket Sürücü ve Disk Sürücü kablolarla ana karta bağlanır. Kablolar türleri: IDE kablo, SCSI kablo, Disket sürücü kablosu

39 39  Bilgisayarın program komutlarını bellekten aldıktan sonra kodlarını çözen ve karşılığı olan işlemleri yerine getiren merkez birimdir.  Bilgisayarın en önemli öğesidir.  Bu nedenle beyine benzetilir.  Bilgisayarın yapabileceği tüm komutları verir.  Tüm herşeyi ve her birimi yönetir.  Bilgisayarın program komutlarını bellekten aldıktan sonra kodlarını çözen ve karşılığı olan işlemleri yerine getiren merkez birimdir.  Bilgisayarın en önemli öğesidir.  Bu nedenle beyine benzetilir.  Bilgisayarın yapabileceği tüm komutları verir.  Tüm herşeyi ve her birimi yönetir. CPU (Merkezi İşlemci Birimi)

40 40  Mikro işlemcinin belirli zamanlarda ne yapacağını ise, klavye,mouse gibi cevre birimleri yoluyla bilgisayar kullanıcı belirler.  Kullanıcının komutlarını anlayan,yorumlayan ve bu yoruma göre işlem yaparak kullanıcının isteğini gerçekleştiren mikroişlemcidir.  Mikro işlemcinin belirli zamanlarda ne yapacağını ise, klavye,mouse gibi cevre birimleri yoluyla bilgisayar kullanıcı belirler.  Kullanıcının komutlarını anlayan,yorumlayan ve bu yoruma göre işlem yaparak kullanıcının isteğini gerçekleştiren mikroişlemcidir.

41 41  Bellek bilginin saklandığı içsel depo olarak tanımlanabilir. İkiye ayrılır; 1.Ana Bellek; a.ROM (Read Only Memory): Silinmez bellektir. Bu bellekten sadece okuma yapılır. Temel sistem bilgilerini içerir. ROM’ların veri okuma kapasitesi RAM’e göre düşüktür. b.RAM (Random Access Memory): Geçici ve silinebilir bellektir. 2.Yardımcı Bellek; RAM içinde yazılan programların, depolama verilerinin saklandığı ve tekrar geri çağırma olanağının bulunduğu bellek türüdür. Bunlar manyetik ortamlardır (Harddisk, Compact Disk, Disket, Teyp vb.)  Bellek bilginin saklandığı içsel depo olarak tanımlanabilir. İkiye ayrılır; 1.Ana Bellek; a.ROM (Read Only Memory): Silinmez bellektir. Bu bellekten sadece okuma yapılır. Temel sistem bilgilerini içerir. ROM’ların veri okuma kapasitesi RAM’e göre düşüktür. b.RAM (Random Access Memory): Geçici ve silinebilir bellektir. 2.Yardımcı Bellek; RAM içinde yazılan programların, depolama verilerinin saklandığı ve tekrar geri çağırma olanağının bulunduğu bellek türüdür. Bunlar manyetik ortamlardır (Harddisk, Compact Disk, Disket, Teyp vb.) BELLEK

42 42 RAM (Random Access Memory)  Bilgisayarınızda o anda çalışan bir programların, gerekli bilgilerin saklanarak daha sonra gerektiğinde kullanım için alındığı alana RAM denir.  Diğer bir değişle bir geçici bellek görevindedir.  Bilgiler gerektiğinde kullanılır. Gerekmediği zaman silinir.  RAM üzerindeki bilgiler kısa ömürlüdür. Bilgisayarınızı kapattığınızda bilgiler silinir.  Bilgilerimizi uzun ömürlü olarak saklamak istiyorsak, manyetik alana kayıt yapan sabit diskleri kullanmamız gerekmektedir.  Bilgisayarınızda o anda çalışan bir programların, gerekli bilgilerin saklanarak daha sonra gerektiğinde kullanım için alındığı alana RAM denir.  Diğer bir değişle bir geçici bellek görevindedir.  Bilgiler gerektiğinde kullanılır. Gerekmediği zaman silinir.  RAM üzerindeki bilgiler kısa ömürlüdür. Bilgisayarınızı kapattığınızda bilgiler silinir.  Bilgilerimizi uzun ömürlü olarak saklamak istiyorsak, manyetik alana kayıt yapan sabit diskleri kullanmamız gerekmektedir.

43 43 RAM Türleri  Sadece anakarta uygun RAM türü kullanılabilir.  Eskiden kullanılan Extended Data Out (EDO-RAM), Synchronous Dynamic (SD-RAM) ve Rambus Dynamic (RD-RAM) gibi RAM türleri zamanla yerini Double Data Rate SDRAM (DDR-RAM) türüne bırakmıştır.  Günümüzde 533-2000 MHz hızları arasında değişen DDR2 ve DDR3 tipi RAM’ler yaygın olarak kullanılmaktadır.  Sadece anakarta uygun RAM türü kullanılabilir.  Eskiden kullanılan Extended Data Out (EDO-RAM), Synchronous Dynamic (SD-RAM) ve Rambus Dynamic (RD-RAM) gibi RAM türleri zamanla yerini Double Data Rate SDRAM (DDR-RAM) türüne bırakmıştır.  Günümüzde 533-2000 MHz hızları arasında değişen DDR2 ve DDR3 tipi RAM’ler yaygın olarak kullanılmaktadır. RD-RAM SD-RAM EDO-RAM DDR-RAM

44 44 ROM (Read Only Memory  Üretimleri esnasında özel bilgiler ile programlanmış hafıza tipleridir.  ROM chipleri sadece bilgisayarlarda değil birçok elektronik cihazda da kullanılmaktadır.  Temel olarak beş adet ROM tipi bulunmaktadır  ROM (Read Only Memory)  PROM (Programmable Read Only Memory)  EPROM (Electrically Programmable Read Only Memory)  EEPROM (Electrically Erasable Programmable Read Only Memory)  Flash memory  Farklı ROM tipleri olmakla birlikte hepsi için temel iki özellik bulunmaktadır.  Bu tip hafızalarda elektrik olmasa dahi bilgiler kaybolmazlar.  Bu tip hafızalarda tutulan bilgiler ya değiştirilemezdir, yada değiştirilmeleri için özel işlemler gerekmektedir.  Üretimleri esnasında özel bilgiler ile programlanmış hafıza tipleridir.  ROM chipleri sadece bilgisayarlarda değil birçok elektronik cihazda da kullanılmaktadır.  Temel olarak beş adet ROM tipi bulunmaktadır  ROM (Read Only Memory)  PROM (Programmable Read Only Memory)  EPROM (Electrically Programmable Read Only Memory)  EEPROM (Electrically Erasable Programmable Read Only Memory)  Flash memory  Farklı ROM tipleri olmakla birlikte hepsi için temel iki özellik bulunmaktadır.  Bu tip hafızalarda elektrik olmasa dahi bilgiler kaybolmazlar.  Bu tip hafızalarda tutulan bilgiler ya değiştirilemezdir, yada değiştirilmeleri için özel işlemler gerekmektedir.

45 45  Sabit disk bilgilerin saklanıldığı bir depodur istenilen bilgiler ve dosyalar sabit diskten okunur, belleğe aktarılır ve işlenebilmesi sağlanır.  Sabit diskleri birbirinden ayıran en önemli özellik veri depolama kapasiteleridir.(Örn: 40 mb, 40 gb, 80 gb vb.)  Sabit disk bilgilerin saklanıldığı bir depodur istenilen bilgiler ve dosyalar sabit diskten okunur, belleğe aktarılır ve işlenebilmesi sağlanır.  Sabit diskleri birbirinden ayıran en önemli özellik veri depolama kapasiteleridir.(Örn: 40 mb, 40 gb, 80 gb vb.) SABİT DİSK (HDD)

46 46  Harddisk manyetik bir kayıt birimidir.  Sabit disk,vakumlu (havası alınmış ve sürtünmenin en aza indirildiği) bir metal kutu içerisine yerleştirilmiş bir veya daha çok sayıda üzeri manyetik olarak yazılabilen bir film kaplı alüminyum disklerden oluşur.  RPM olarak bilinen sabit disk hızı, RPM ne kadar yüksek olursa o kadar hızlı çalışması anlamına gelmektedir. (Hızlı çalışması daha hızlı bir şekilde veri aktarması demektir)  Milyonlarca küçük mıknatıstan oluşan sabit diskte yanyana duran bu mıknatısların birbirlerine göre durumları birer "0" ve "1" rakamlarını oluşturmaktadır.  1 Gb ' lık diskte 8,589,934,592 (8 milyar 589 milyon 934 bin 592) adet küçük mıknatıs bulunur ve bunların saniyede milyonlarcasının yön değiştirmesiyle veriler okunabilir veya değiştirilebilir.  Harddisk manyetik bir kayıt birimidir.  Sabit disk,vakumlu (havası alınmış ve sürtünmenin en aza indirildiği) bir metal kutu içerisine yerleştirilmiş bir veya daha çok sayıda üzeri manyetik olarak yazılabilen bir film kaplı alüminyum disklerden oluşur.  RPM olarak bilinen sabit disk hızı, RPM ne kadar yüksek olursa o kadar hızlı çalışması anlamına gelmektedir. (Hızlı çalışması daha hızlı bir şekilde veri aktarması demektir)  Milyonlarca küçük mıknatıstan oluşan sabit diskte yanyana duran bu mıknatısların birbirlerine göre durumları birer "0" ve "1" rakamlarını oluşturmaktadır.  1 Gb ' lık diskte 8,589,934,592 (8 milyar 589 milyon 934 bin 592) adet küçük mıknatıs bulunur ve bunların saniyede milyonlarcasının yön değiştirmesiyle veriler okunabilir veya değiştirilebilir. SABİT DİSK (HDD-Hard Disk Drive)

47 47  Sabit diskler bir merkez etrafında dönen birkaç diskten ibarettir. Bu diskler alüminyum yapısında olup üzerleri manyetik alan oluşabilmesi için düzgün demir oksit ile kaplanmıştır.  HDD’de disklerdeki bilgileri okuma/yazma için kullanılan  sürücü motoru  okuma/yazma kafaları  adım motoru  kontrol devresi bulunur.  Sabit diskler bir merkez etrafında dönen birkaç diskten ibarettir. Bu diskler alüminyum yapısında olup üzerleri manyetik alan oluşabilmesi için düzgün demir oksit ile kaplanmıştır.  HDD’de disklerdeki bilgileri okuma/yazma için kullanılan  sürücü motoru  okuma/yazma kafaları  adım motoru  kontrol devresi bulunur. Bir HDD Nelerden Oluşur?

48 48 Belleğin birimi NEDİR?

49 En küçük bellek birimine Bit denir. 1 Bit, 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur. Bir karakteri ifade edebilmek için 8 bit’in biraraya gelmesi ile oluşan Byte kullanılır. 1024 Byte = 1 KiloByte (KB) 1024 KB = 1 MegaByte (MB) 1024 MB = 1 GigaByte (GB) 1024 GB = 1 TeraByte (TB) Bellek Birimleri

50 50 Diskete veri yazan ya da okuyan birimdir. Bilgisayar kasasının içine yerleştirilebileceği gibi, bir dış ünite olarak da bağlanabilir. Disket sürücüler okuyup yazdıkları disket tipine göre çeşitli isimler alır: Manyetik disket sürücüler, optik disket sürücüler gibi. 60’lı yıllardan beri kullanılan manyetik disketler zamanla boyutları küçülmesine rağmen yüksek saklama kapasitesine erişememişlerdir (en fazla 1.44MB). Kapasitelerinin ve veri yazma ve okuma hızlarının daha yüksek olması sebebi ile, silinebilen CD ve DVD’ler ve USB hafıza birimleri günümüzde disketleri gereksiz kılmışlardır. Disket Sürücü (Diskette Drive)

51 51 CD-ROM olarak adlandırılan CD sürücüler, fiyatlarının ucuzlamasıyla birlikte 90’lı yılların başlarında PC’lerde yaygın olarak kullanılmaya başlandı. CD’lerin kapasitesi başlarda 650MB iken daha sonra 700MB’a çıktı. İlk olarak 1998’de geliştirilen CD yazıcılar bilgi okumanın yanında boş CD’lere bilgi yazabilme yeteneğine de sahiptirler. 2 tür boş CD vardır: CD-R: sadece bir defa bilgi yazılabilir, içindeki bilgiler silinemez CD-RW: birçok defa bilgi yazılabilir, içindeki bilgiler silinebilir CD sürücülerinin ve yazıcılarının üzerinde yazan numaralar bilgi okuma ve yazma hızlarını gösterir. 1X, saniyede 150KB bilgi anlamına gelir. (52X = 7.800KB/s) 52x32x52 türünde bir yazıcı, tüm diskleri 52 hızlı okur, 32 hızla CD-RW diske yazar, 52 hızla CD-R diske yazar. CD Sürücü (CD-ROM)

52 52 90’lı yılların sonlarına doğru ortaya çıkan DVD diskler, CD’lere göre daha yüksek kapasiteye sahiptirler. Tek katmanlı DVD diskler 4.7GB, çift katmanlı (double layer) olanlar ise 8.5GB bilgi saklayabilirler. DVD sürücü ve yazıcılar fiyatlarının ucuzlamasıyla 2000’li yıllarda yaygınlaştılar. DVD’de 1X saniyede 1385KB anlamına gelmektedir. 16X DVD sürücü ve yazıcılar 22MB/s hızları ile 52X CD’lerden 3 kat hızlıdırlar. DVD Sürücü ve Yazıcı

53 53  Bilgisayarın görüntü çıkış birimi ekrandır.  Yani görüntü ekran üzerinde oluşur,ancak ekranın veri girişi,yada bilgisayarın görüntü oluşturmak için kullandığı ara birim,ekran kartı yada görüntü kartı adını alan birimdir.  Bilgisayarın oluşturduğu sayısal bilgiler ekrana video sinyaline çevrilerek gönderilir. Bu işlemi ekran kartı yapar.  Grafik kartı da denen bu birim ayrı bir kart olabileceği gibi bazen ana kart üzerine tümleşik olarak üretilmiş olabilir  Bilgisayarın görüntü çıkış birimi ekrandır.  Yani görüntü ekran üzerinde oluşur,ancak ekranın veri girişi,yada bilgisayarın görüntü oluşturmak için kullandığı ara birim,ekran kartı yada görüntü kartı adını alan birimdir.  Bilgisayarın oluşturduğu sayısal bilgiler ekrana video sinyaline çevrilerek gönderilir. Bu işlemi ekran kartı yapar.  Grafik kartı da denen bu birim ayrı bir kart olabileceği gibi bazen ana kart üzerine tümleşik olarak üretilmiş olabilir EKRAN KARTI

54 54  Ses kartı ses kaydedilmesine, bilgisayardan başka cihazlara ses gönderilmesine yarayan donanımdır.  Ses kartları da ekran kartları gibi bazı anakartlara tümleşik (on board) olarak gelebilmektedir.  Hoparlör sayesinde ses çıkışı, mikrofon sayesinde ses girişi yapabiliriz.  Ses kartı ses kaydedilmesine, bilgisayardan başka cihazlara ses gönderilmesine yarayan donanımdır.  Ses kartları da ekran kartları gibi bazı anakartlara tümleşik (on board) olarak gelebilmektedir.  Hoparlör sayesinde ses çıkışı, mikrofon sayesinde ses girişi yapabiliriz. SES KARTI

55 55  Bilgisayarların kablolarla birbirine bağlanmasında ağ kartları kullanılır.  Sayısal verileri elektrik sinyallerine dönüştürüp kablolarla diğer bilgisayarlardaki ağ kartlarına iletirler. O da bu sinyalleri sayısal veriye dönüştürüp bilgisayara iletir.  Kablo ile 10 Mbit/s hızında veri aktaran kartlara Ethernet, 100 Mbit/s hızında olanlara Fast Ethernet, 1000 Mbit/s hızında olanlara ise Gigabit Ethernet denir.  WiFi olarak bilinen 802.11g kablosuz bağlantı hızı 54Mbit/s’tir.  Bilgisayarların kablolarla birbirine bağlanmasında ağ kartları kullanılır.  Sayısal verileri elektrik sinyallerine dönüştürüp kablolarla diğer bilgisayarlardaki ağ kartlarına iletirler. O da bu sinyalleri sayısal veriye dönüştürüp bilgisayara iletir.  Kablo ile 10 Mbit/s hızında veri aktaran kartlara Ethernet, 100 Mbit/s hızında olanlara Fast Ethernet, 1000 Mbit/s hızında olanlara ise Gigabit Ethernet denir.  WiFi olarak bilinen 802.11g kablosuz bağlantı hızı 54Mbit/s’tir. ETHERNET (AĞ) KARTI

56 56 Monitör (Ekran) Çıktı Aygıtı  Bilgisayardan gelen görüntü sinyallerini görmemizi sağlayan aygıttır.  Televizyonlar ile aynı prensipte çalışırlar. CRT ve LCD olmak üzere iki çeşidi vardır:  CRT (Cathode Ray Tube): İçinde bulunan görüntü tüpü nedeniyle büyük ebatta ve ağırdır.  LCD (Liquid Crystal Display): Sıvı kristaller ile görüntüyü oluşturur. İnce ve hafiftir.  Bilgisayardan gelen görüntü sinyallerini görmemizi sağlayan aygıttır.  Televizyonlar ile aynı prensipte çalışırlar. CRT ve LCD olmak üzere iki çeşidi vardır:  CRT (Cathode Ray Tube): İçinde bulunan görüntü tüpü nedeniyle büyük ebatta ve ağırdır.  LCD (Liquid Crystal Display): Sıvı kristaller ile görüntüyü oluşturur. İnce ve hafiftir.

57 57  Yazıları, grafikleri ve resimleri kağıda aktarmak için kullanılan aygıttır.  3 çeşidi vardır:  Nokta vuruşlu  Bir iğnenin kağıda temas eden bir mürekkep şeridine vurması ile çıktı alır.  Gürültülü ve yavaş çalışır.  Fatura basmak gibi işlerde kullanılır.  Mürekkep püskürtmeli:  Faklı renklerdeki mürekkepleri kağıdın üzerine püskürterek çıktı alır  Renkli fotoğrafların basılmasında kullanılabilir.  Lazer:  Kağıdın üzerinde yazılacak olan verinin yerlerini lazer ile elektrostatik olarak işaretler ve o bölgelere toner adı verilen tozu yapıştırır.  Hızlı çıktı alması sebebiyle ofislerde kullanılır.  Renkli çıktı alabilen modelleri de vardır (pahalıdır).  Yazıları, grafikleri ve resimleri kağıda aktarmak için kullanılan aygıttır.  3 çeşidi vardır:  Nokta vuruşlu  Bir iğnenin kağıda temas eden bir mürekkep şeridine vurması ile çıktı alır.  Gürültülü ve yavaş çalışır.  Fatura basmak gibi işlerde kullanılır.  Mürekkep püskürtmeli:  Faklı renklerdeki mürekkepleri kağıdın üzerine püskürterek çıktı alır  Renkli fotoğrafların basılmasında kullanılabilir.  Lazer:  Kağıdın üzerinde yazılacak olan verinin yerlerini lazer ile elektrostatik olarak işaretler ve o bölgelere toner adı verilen tozu yapıştırır.  Hızlı çıktı alması sebebiyle ofislerde kullanılır.  Renkli çıktı alabilen modelleri de vardır (pahalıdır). Yazıcı Çıktı Aygıtı

58 Klavye ve Mouse Girdi Aygıtları Klavye: Üzerinde karakterler, rakamlar ve gerekli olan diğer tuşların bulunduğu gelişmiş bir girdi aracıdır. Mouse: Grafik ortamlarda kullanılan, ekrandaki nesneleri işaretlemek ve seçmek için kullanılan girdi aracıdır.

59 Tarayıcı ve Mikrofon Girdi Aygıtı Mikrofon: Sesi ses kartına aktarır. Ses kartı da sesin sayısal bilgiye dönüştürülmesini sağlar. Bu şekilde ses bilgisayar ortamında kaydedilebilir. Tarayıcı: Kağıt üzerindeki yazı, grafik ve fotoğrafları sayısal bilgiye dönüştürür. Bu sayısal bilgiler daha sonra kaydedilebilir.

60 60 YAZILIM (SOFTWARE) Bilgisayar donanımının çalışmasını sağlayan, yöneten ve denetleyen programların oluşturduğu bir bütündür. Yazılım kendi içinde sistem yazılımı ve uygulama yazılımı olmak üzere ikiye ayrılır. A.SİSTEM YAZILIMI 1.İşletim Sistemleri ve kontrol programları 2.Derleyiciler a)Çevirici (assembler) b)Derleyici (compiler) c)Yorumlayıcı (interpreter) 3.Yardımcı ve servis yazılımları (NC ve toollar) 4.Veri tabanı yönetim sistemleri (VTYS-DBMS) B.UYGULAMA YAZILIMI

61 61 Bilgisayar donanımının çalışmasını sağlayan, yöneten ve denetleyen programların oluşturduğu bir bütündür. Yazılım kendi içinde sistem yazılımı ve uygulama yazılımı olmak üzere ikiye ayrılır. A) SİSTEM YAZILIMI 1. İşletim Sistemleri ve kontrol programları 2. Derleyiciler a. Çevirici (assembler) b. Derleyici (compiler) c. Yorumlayıcı (interpreter) 3. Yardımcı ve servis yazılımları (NC ve toollar) 4. Veri tabanı yönetim sistemleri (VTYS-DBMS) B) UYGULAMA YAZILIMI Bilgisayar donanımının çalışmasını sağlayan, yöneten ve denetleyen programların oluşturduğu bir bütündür. Yazılım kendi içinde sistem yazılımı ve uygulama yazılımı olmak üzere ikiye ayrılır. A) SİSTEM YAZILIMI 1. İşletim Sistemleri ve kontrol programları 2. Derleyiciler a. Çevirici (assembler) b. Derleyici (compiler) c. Yorumlayıcı (interpreter) 3. Yardımcı ve servis yazılımları (NC ve toollar) 4. Veri tabanı yönetim sistemleri (VTYS-DBMS) B) UYGULAMA YAZILIMI YAZILIM (SOFTWARE)

62 62 Bilgisayar sistemini oluşturan donanım ve yazılım nitelikli kaynakları kullanıcılar arasında kolay, hızlı ve nitelikli bir işletim hizmetine olanak verecek biçimde paylaştırırken, bu kaynakların kullanım verimliliğini en üst seviyede tutmayı amaçlayan yazılım sistemidir. Bilgisayar donanımı ile kulanıcı arasında arayüz görevi yapan, sistem kaynakalrının etkin ve kolay kullanımını sağlayan programlar bütünüdür. İŞLETİM SİSTEMİ (Operating System)

63 İşletim Sistemi Bilgisayar donanımının çalışabilmesi için gereken en temel yazılımdır. Çevre birimleri ile programlar arasındaki iletişimi sağlar. (Bir yazı dosyasını diskete kopyalamak, yazıcıdan çıktısını almak, … gibi işler işletim sisteminin görevidir.) Programlar arası veri iletişimini sağlar. (Kullanıcının çeşitli komutlar vermesini ve programları çalıştırmasını sağlar) Sistemin belleğini yönetir, disk tamponu (disk cache) gibi ek olanaklar sağlayarak belleğin etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar. Saklama aygıtlarındaki dosyalara belli bir düzende erişilmesi için bir dosya yönetim sistemi oluşturur. Özellikle çok kullanıcılı sistemlerde kaynaklara güvenli erişim sağlar.

64 64 Kişisel bilgisayarların kullanılabilmesi için oluşturulmuş işletim sistemleridir. Bir bilgisayardan aynı anda sadece bir kişi faydalanabiliyorsa bu işletim sistemine tek kullanıcılı denir. MS-DOS, PC-DOS, Windows, Linux vb. Kişisel bilgisayarların kullanılabilmesi için oluşturulmuş işletim sistemleridir. Bir bilgisayardan aynı anda sadece bir kişi faydalanabiliyorsa bu işletim sistemine tek kullanıcılı denir. MS-DOS, PC-DOS, Windows, Linux vb. Tek Kullanıcılı İşletim Sistemleri

65 65 Bir bilgisayardan aynı anda birden fazla kişi faydalanabiliyorsa bu tür işletim sistemilerine çok kullanıcılı denir. Bu faydalanma işlemi bir ana bilgisayar ve buna bağlı terminaller şeklinde olur. Bağlı olan terminaller ana makineye tam yada yarı bağımlı olabilir. Tamamen bağımlı olanlar aptal (dummy) terminal, yarı bağımlı olanlar akıllı terminal olarak adlandırılırlar. Akıllı terminallerde kullanıcılar tamamen bağımsız olarak işlem yapabilirler, gerektiğinde ana makinanın olanaklarından yararlanabilirler. VM/ESA, UNIX, XENIX, OS/2, NOVELL Bir bilgisayardan aynı anda birden fazla kişi faydalanabiliyorsa bu tür işletim sistemilerine çok kullanıcılı denir. Bu faydalanma işlemi bir ana bilgisayar ve buna bağlı terminaller şeklinde olur. Bağlı olan terminaller ana makineye tam yada yarı bağımlı olabilir. Tamamen bağımlı olanlar aptal (dummy) terminal, yarı bağımlı olanlar akıllı terminal olarak adlandırılırlar. Akıllı terminallerde kullanıcılar tamamen bağımsız olarak işlem yapabilirler, gerektiğinde ana makinanın olanaklarından yararlanabilirler. VM/ESA, UNIX, XENIX, OS/2, NOVELL Çok Kullanıcılı İşletim Sistemleri