Veritabanlarına Giriş

Veritabanlarına Giriş
Dr. Hidayet Takçı

Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş
Yapısal veriler topluluğudur. Bilgisayar ortamında saklanan düzenli verilerdir. Bilgisayar terminolojisinde, sistematik erişim imkanı olan, yönetilebilir, güncellenebilir, taşınabilir, birbirleri arasında tanımlı ilişkiler bulunabilen bilgiler kümesidir. Bilgisayarda sistematik şekilde saklanmış, programlarca işlenebilecek veri yığınıdır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veritabanı Sistemi Veritabanı sisteminin iki bileşeni vardır: Veritabanı (VT) Veritabanı Yönetim Sistemi (VTYS) Fiziksel olarak verilerin tutulduğu kısmı ifade eder. Veri tabanı tanımlamak, yaratmak, yaşatmak ve veri tabanına denetimli erişim sağlamak için kullanılan yazılım sistemidir.. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veri Modeli Veritabanının yapısını tanımlayabilmek için kullanılan kavramlar kümesidir. Veritabanının modeli; veri tipleri, operasyonlar ve kısıtlamalardan oluşur. Üç tip veri modeli vardır: Yüksek Seviyeli Veri Modelleri Varlık, özellik ve ilişkiler ile gerçek dünyanın sunumu yapılır. Mantıksal Veri Modelleri Veri nesnelerinin sunumu tablolar yardımıyla yapılır. Fiziksel Veri Modelleri Dosya ve kayıt organizasyonları ile ilgilidir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veri modellemede bir nesnenin hangi detayda sunulacağı önemlidir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veritabanı Dilleri Veri Tanımlama Dili(DDL) Veritabanının şema tanımlarını yerine getirmek için kullanılırlar. Bu diller sayesinde; tabloların oluşturulması, değiştirilmesi gibi işlemler yerine getirilir. Veri İşleme Dili(DML) Veri güncelleme tarzında veritabanı işlemleri için kullanılırlar. Bir programlama diline bağlı veya ondan bağımsız olarak veritabanı operasyonlarını yürütmede kullanılır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

DDL ve DML komutları ÖRNEK DDL KOMUTLARI CREATE (TABLE, DATABASE, VIEW V.S.) DROP (TABLE, DATABASE, VIEW V.S.) ALTER ÖRNEK DML KOMUTLARI INSERT UPDATE DELETE SELECT Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veritabanı Sınıflandırmaları
Veri Modeline Göre İlişkisel VTYS Hiyerarşik VTYS Ağ VTYS İlişkisel nesne modelli VTYS Nesneye-yönelik VTYS Kullanıcı Sayısına Göre Tek kullanıcılı sistemler Çok kullanıcılı sistemler Yerleşimine Göre Merkezi VTYS Dağıtık VTYS Homojen VTYS – birçok noktada aynı VTYS. Heterojen VTYS – farklı noktalarda farklı VTYS Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Kavramsal Tasarım Bir kavramsal model, veritabanında tutulacak verilerin yüksek seviyede bir gösterimini ve açıklamasını verir. Varlık-İlişki (ER) Modeli, kavramsal modelleme için en popüler ve en çok kullanılan modeldir. ER’deki notasyonlar oldukça bilgi verici ve uygulamalarla ilgili insan bakışına yakın özelliklere sahiptir. ER için en temel kavramlar; varlıklar(entities), ilişkiler (relationships) ve nitelikler (attributes)dir. ER modelinin bir çok değişik varyasyonu vardır ve notasyonların gösterimleri çok farklılık gösterir. Ancak burada en çok kabul gören gösterimi ve kavramları içeren ER modeli ele alınacaktır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Varlık İlişki Modeli Veri çözümleme ve modellemede ilişkilerin ortaya konması için kullanılan araçtır. Varlık (Entity): Bir etki alanında diğer nesnelerden ayırt edilebilen bir şey (“thing”) yada “nesne” (“object”) Varlıklar niteliklerin kümesi (set of attributes) tarafından tanımlanır. İlişki (Relationship): Birden fazla varlığın arasındaki bağıntı-ilişki. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Varlık ve Varlık Dizisi
Varlık(Entity): Var olan ve diğer varlıklardan ayırt edilebilen nesnedir. (Bir kitap, öğrenci, veritabanı dersi birer varlıktır. Varlık Dizisi: Aynı türdeki varlıklar varlık kümesini oluştururlar. Bir okuldaki tüm öğrenciler “öğrenci” isimli varlık kümesi olarak değerlendirilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişki ve İlişki Kümeleri
Varlıklar arasındaki bağlantıya ilişki adı verilir. Örneğin “Burak” varlığı ile “Dersler” varlığı arasından ilişki vardır. İlişki kümesi, aynı türdeki ilişkilerin kümesidir, bu ilişki kümesi R ile gösterilir. E1,E2,…En varlık kümeleri, R ise ilişkiyi tanımlamaktadır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişki ve İlişki Kümeleri
E1={Ayşe,Burak} E2={Elektronik, İngilizce} Bu iki küme arasındaki ilişki, öğrenciler ve dersler arasındaki ilişkidir. Tüm öğrencilerle tüm dersler arasındaki ilişki kartezyen çarpımı yapılarak ifade edilir. E1xE2={(Ayşe,Elektronik),(Ayşe,İngilizce), (Burak, Elektronik),(Burak,İngilizce)} İki veri kümesi arasındaki geçerli tüm ilişkiler, R ilişki kümesinin bir alt kümesidir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Nitelikler Bir varlık çok sayıda nitelik yardımıyla tanımlanabilir. Örneğin, personel varlığının nitelikleri şu şekilde olabilir: Personel No Adı ve Soyadı Adres SSK no Gelir Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Etki Alanı Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Türemiş Nitelik Bir nitelik kullanılarak, bir başka varlık nitelik elde edilebiliyorsa bu yeni niteliğe “türetilen nitelik” adı verilir. Örneğin personel varlığının “doğum tarihi” niteliğinden yararlanılarak “yaş” niteliği elde edilebilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Çok Değere Sahip Nitelik
Bir nitelik birden fazla değer ile eşleşebiliyor ise, “çok değere sahip nitelik” adı verilir. Örneğin, öğretmen varlığının dersler niteliği birden fazla değeri kapsar. Bir öğretmen birden fazla derse girmektedir. Öğrenci varlığının okuduğu kitaplar niteliği birden fazla kitabı kapsayabilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Birleşik Nitelik Birden fazla nitelik birleştirilerek, yeni bir nitelik oluşturulabilir. Bu tür niteliklere birleşik nitelik denir Örneğin personelin “cadde” ve “şehir” nitelikleri birleştirilerek “ADRES” isimli yeni bir nitelik oluşturulabilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Varlıklar Arası Eşleşmeler
Bir varlıkla ilişkiye girilebilecek varlıkların sayısına eşleme sayısı adı verilir. Eşleme sayısı n>=2 varlık için söz konusudur ve ikili ilişkilerin ortaya konulması açısından yararlıdır. A ve B gibi iki varlık kümesi arasındaki R ilişki kümesi için eşleme durumları şu şekilde ifade edilir: Birden-bire (One to One) Birden-çoğa(One to Many) Çoktan-bire (Many to One) Çoktan-çoğa (Many to Many) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Varolma Koşulu Eğer bir X varlığının bulunması Y varlığının bulunmasına bağlı ise, X’in Y’ye bağlı olduğundan söz edilebilir. Y silinirse, X’in bir anlamı kalmayacaktır. Bu durumda Y baskın varlık(dominant entity) X ise bağımlı varlık(subordinate entity) adı verilir. Örneğin, bir müşterinin hesabı silineceğinde, bu müşterinin hesap hareketlerinin de silinmesi gerekmektedir. Hesap hareketleri, hesap var olmadan var olamaz. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Anahtar Varlık kümesi içinde, varlıkları birbirinden ayırt etmek için kullanılan bu tür niteliklere varlık kümesinin anahtarı adı verilir. İki tür anahtar vardır. Süper anahtar (superkey): Varlık kümesinde yer alan bir varlığı kesin olarak tanımlamaya yarayan anahtara süper anahtar adı verilir. Örneğin SSK no süper anahtardır. Fakat isim alanı süper anahtar olamaz. SSk no ve isim alanı birlikte süper anahtar olarak kabul edilebilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Anahtar Aday anahtar (candidate key) : Varlık kümesinde bir varlığı tanımlamaya yarayan bir başka anahtar türü aday anahtar dır. Bir varlık kümesinin süper anahtarı bir veya daha fazla niteliğin birleşiminden oluşabilmektedir. Aday anahtar ise, anahtar olabilecek özellikteki niteliklerdir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İkili İlişkiler Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Kavramsal Tasarım Örneği I
Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Kavramsal Modelde Varlıklar Arası İlişkiler
YAZARTIPADI YAZARTIPI YAZARNO DNO İLİŞKİ YAZAR YAZARTIPLERI Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş 40

Mantıksal Tasarım İlişkisel Veri Modeli
En geniş kullanım alanına sahip veri modelidir. Oracle, SQL server ve birçok VTYS bu modeli temel alır Model iki boyutlu tablolar halinde gösterilir, her bir tabloya ilişki (relation) adı verilir. İlişkide gösterilen her bir satır (tuple) bir kayda ait verileri, her bir sütun ise bir niteliğe ait verileri içerir. Nitelik verilerinin alındığı havuzlara etki alanı (domain) adı verilir. Bir ilişkideki niteliklerin sayısı ise o ilişkinin derecesini (degree) gösterir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişkisel Model için Bir Örnek
Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişkisel Modelde Güncelleme İşlemleri
Giriş (insert): Bir tabloya yeni kayıtların ilave edilmesi Silme (delete): Bir tablodan bazı kayıtların silinmesi işlemi Değiştirme (modify): Bazı niteliklerin değerlerinin değiştirilmesi işlemi Bu operasyonlar sırasında ilişkisel veritabanı şeması üzerinde tanımlı bütünlük kısıtlamalarının çiğnenip çiğnenmediği kontrol edilmek zorundadır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

SQL ile Güncelleme İşlemleri
Veri girişi INSERT INTO DOLASIM (DNO, ERISIMNO, ALISTAR) VALUES (14, 1505, ’ ’) Veri silme DELETE FROM DOLASIM D WHERE D.UYENO = 14 AND D.ERISIMNO=1505 Veri güncelleme UPDATE DOLASIM SET ALISTAR = ’ ’ WHERE UYENO= 14 AND ERISIMNO=1505 Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Anahtar Nitelikler İlişkisel veri modelinde anahtar nitelikler önemli bir yere sahiptir. Süper Anahtar: Bir tablodaki kayıtları eşsiz olarak birbirinden ayıran nitelik veya nitelikler kümesidir. Örneğin; kitap tablosunda demirbaş numarası veya kimlik tablosunda kimlik no gibi. Aday Anahtar: Bir tabloda birden fazla anahtar varsa bunlardan her birine aday anahtar denir. Örneğin; ödünç kitap (DOLASIM) tablosunda üye_no ve erisim_no aday anahtardır. Birincil anahtar (primary key): Aday anahtarlardan birisi kullanılmak üzere seçilir. Seçilen aday anahtara birinci anahtar denir. Birincil anahtar tekil olduğu zaman o aynı zamanda süper anahtardır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişkisel Veri Modelinde Kısıtlar
Anahtarlarla ilgili bazı kısıtlar bulunmaktadır. Birincil anahtar kısıtlaması: Bir tabloda birbirinin aynı olan iki satır olamaz. Anahtar bunu engellemelidir. Varlık bütünlük kısıtlaması: Anahtar niteliği boş olamaz. Referanslı bütünlük kısıtlaması: Eğer bir tablodaki bir satır başka bir tablodaki başka bir satırı referans ediyorsa referans edilen satır var olmalıdır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişkisel Cebir İlişkisel Cebir, ilişkisel veri modelindeki bazı operasyonların matematiksel olarak anlatılması için kullanılır. İlişkisel cebir işlemleri şöyledir: Seçme (select) işlemi Projeksiyon (project) işlemi Kartezyen çarpım (cartesian product) işlemi Birleştirme (join) işlemi Toplama (union) işlemi Kesiştirme (intersect) işlemi Çıkarma (difference) işlemi Bölme (division) işlemi Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Doğal Birleştirme Örneği
Örneğin: R = (A, B, C, D) S = (E, B, D) Sonuç şeması = (A, B, C, D, E) R ve s aşağıdaki şekilde tanımlanır: r.A, r.B, r.C, r.D, s.E (r.B = s.B  r.D = s.D (r x s)) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örneğin Gösterimi r, s ilişkileri: B D E A B C D 1 3 2 a b          1 2 4    a b r s r s A B C D E   1 2    a b    Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Fiziksel Tasarım VTYS, verileri yan bellekte tutar. Bu yüzden veritabanlarında sıklıkla READ (yan bellekten okuma) ve WRITE (yan belleğe yazma) işlemi meydana gelir. READ ve WRITE işlemleri ana bellek işlemlerine oranla daha yavaştır o yüzden iyi performans için planlama zorunludur. Fiziksel tasarım performansı artırıcı çalışmalarla ilgilidir. VTYS için yan bellek kullanımının iki önemli sebebi vardır. Ana bellekte veri tutmak pahalıdır. Ana bellekteki veriler kalıcı değildir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Okuma Yazma Süresi READ ve WRITE işleminin süresi üç işlemin süresine bağlıdır. Arama zamanı: disk kolunun okuma yapacağı uygun diski bulması için gereken zaman. Dönme zamanı: okuyucu kafanın disk başından okuma / yazma yapılacak yere ulaşma zamanı. Aktarım zamanı: verinin iki uç (yan bellek – ana bellek) arasında iletilme süresi. Bu sürelerden en çok zaman alanı arama ve dönme zamanıdır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veritabanı Performansı
Veritabanı performansı için giriş çıkış işlemlerini en aza indirmek gerekmektedir. Bunun için diskte sayfaların yerleşim şekilleri önemlidir. Performans artımı için veri organizasyon teknikleri geliştirilmiştir. (ardı sıra vs.) Performans için bir başka yöntem tampon (buffer) kullanımıdır. Tampon kullanımında en bilinen teknikler şunlardır: Son zamanlarda en az kullanılan verilerin tampondan atılması (tampon boşaltma). En son ve sıklıkla kullanılan verilerin tampon belleğe alınması (tampon doldurma). Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Yapısına Göre Dosya Organizasyonları
Dosya, kayıt grupları içeren sayfaların toplamıdır. Yani kayıtlar sayfaları sayfalar da dosyaları oluşturur. Sayfaları oluşturan kayıtlar iki tiptir. Sabit uzunluklu kayıtlar Her bir kayda ait uzunluk sabittir. Örneğin, her bir kayıt 250 karakterden oluşur gibi. Değişken uzunluklu kayıtlar Kayıt uzunlukları eşit olmak durumunda değildir. Değişken uzunluklu kayıtlarda kaydı oluşturan alanlar birbirinden ayırıcı karakterlerle ayrılırlar. Ayrıca başta kaydın kaç adet alandan oluştuğu belirtilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Sayfa Organizasyonları
Eğer kayıtların sayfa sınırlarını aşmasına (başka sayfaya bölünme) izin verilmiyorsa buna aktarımsız organizasyon adı verilir. Eğer bir kayıt birden fazla bloğa taşabiliyorsa buna aktarımlı organizasyon adı verilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İçeriğine Göre Dosya Organizasyonları
Üç teknik Heap (sırasız) Sıralı Sequential (SAM-Sıralı erişimli bellek) Indexed Sequential (ISAM-İndeksli sıralı erişimli bellek) Hash edilmiş veya Direct (doğrudan) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İndeksleme Verilere hızlı erişim tekniklerinden birisi de indekslemedir. Bir sıralayıcı alana göre kayıtların bir indeks dosyasında toplanmasıyla indeksleme sağlanır. İndeksleme sayesinde verilerin çeşitli kategorilere göre sıralanma imkanları vardır. Tek seviyeli, çok seviyeli, hashed tarzında indeksleme yapıları vardır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veritabanı Tasarımı İlişkisel şemalardaki problemlerin temelinde verilerde oluşabilecek tekrarlanma vardır. Tutarlılık kısıtları, özellikle fonksiyonel bağımlılıklar şemalarda oluşabilecek bu problemleri tespit etmede kullanılır. Veritabanı problemlerini çözebilmenin en iyi yöntemi ayrıştırmadır. Yani ABCD niteliklerinden oluşan bir şema AB ve ACD niteliklerinden oluşan iki farklı şemaya ayrıştırılabilir. Ayrıştırmanın tipi önemli bir konudur. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişkisel Şema Tasarımı Ölçütleri
Niteliklerin anlamları olmalı: her bir niteliğin bir diğerleriyle olan ilgileri ve nasıl yorumlanmaları gerektiği belirgin olmalıdır. Veri giriş ve güncelleme problemleri engellenmeli: aynı verinin iki kez girilmesi, olmayan verinin silinmeye çalışılması veya güncellenmeye çalışılması gibi hatalar engellenmelidir. Boş değerler minimize edilmeli: veri girişlerinde mümkün olduğu kadar boş geçmemeye dikkat edilmeli. İlave satırlar engellenmeli: tabloların birleştirilmesi sonucu bazen gereksiz satırlar meydana gelir. İlave satırların engellenmesi için şart cümlecikleri doğru yazılmalıdır. (where cümleciğinden sonrası) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek İlişkisel Veritabanı : Oracle
Büyük miktarda veri tutabilmekte ve verilerin depolandığı alanları ayarlama imkanı vermektedir. Oracle 8 sürümü ile birlikte on binlerce kullanıcıya hizmet verebilmektedir. Günün 24 saati ve haftalar boyu hiç kapatılmadan çalışabilmektedir. İşletim sistemi, veri erişim dilleri ve ağ iletişim protokolleri standartlarıyla uyumludur. Yetkisiz erişimleri engelleme ve kontrol edebilme imkanı sağlamaktadır. Bütünlüğü veritabanı düzeyinde sağlayabilmektedir, böylece daha az kod yazılmaktadır. İstemci/Sunucu mimarisinin bütün avantajlarını kullanabilmektedir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Oracle Ürünleri Oracle RDBMS Oracle ilişkisel veritabanı yönetim sistemi Oracle şirketinin ana ürünüdür. Bu ürünün şu an en yeni sürümü Oracle10g RDBMS’dir. Bu çalışmada Oracle8i esas alınacaktır. Oracle 8i’den bir önceki sürüm Oracle 7 ve onun bir önceki sürümü de Oracle 6’dır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Oracle Uygulama Geliştirme Araçları
Oracle’ın veritabanı uygulamaları geliştirmek için görsel ürünleri bu grupta yer alır. Bu ürünlerinin eski adı Oracle Power Objects idi. Daha sonra Oracle Developer 2000 ve sonra da Oracle Developer 6 ürünleri geliştirildi. Developer 2000 ve Developer 6 içerisinde; Form Builder, Report Builder, Graphics Builder, Procedure Builder ve Schema Builder ürünleri bulunur. Form Builder kullanıcıya sunulacak arayüzlerin geliştirildiği programdır. Report Builder ürünü veritabanından elde edilen bilgiler ile raporlar hazırlamaya yarar (fatura, evrak gibi belgeler) Procedure Builder sürekli kullanılacak kodların prosedürler halinde oluşturulup, kütüphaneler olarak kaydedilmesi işlemine yarayan bir programdır. Schema Builder ise veritabanı nesnelerinin görsel olarak oluşturulabilmesi için geliştirilmiş bir uygulamadır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

SQL *Plus SQL*Plus, Oracle veritabanında sorgulama yapmak ve SQL komutlarını çalıştırmak için kullanılan bir araçtır. SQL*Plus’da SQL komutlarının yanı sıra PL/SQL komutları da kullanılabilmektedir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

PL/SQL PL/SQL (Procedural Language/SQL), yapısal dillere ait özelliklerin standart SQL’e eklenmesiyle ortaya çıkan Oracle’a has bir dildir. PL/SQL Oracle firmasının piyasaya sürdüğü her üründe önemli bir yere sahiptir. Kullanıcılar PL/SQL’i kullanarak programlarına bir çok yeni özellikler katmaktadırlar. Bunlar arasında; PL/SQL tabanlı kaydedilmiş yordamlar stored procedures) ve veritabanı tetiklemeleri(triggers) ile önemli iş kurallarını programlamak Oracle Developer ürünleri ile güçlü ve kolay kullanılabilir görsel ortamlarla programları detaylandırmak ve daha rahat kontrol etmek Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Net8 Net8 Oracle’ın bir ağ ürünüdür. Farklı bilgisayarların veritabanına bağlantı kurması ve ve istemci-sunucu arasında veri alışverişinin sağlanabilmesi Net8’in ana görevidir. Net8 ağdaki her bilgisayara kurulur. Ağ bağlantısı sağlandığında NET8 istemci ile sunucu arasında bir veri taşıyıcısı gibi işlem görür. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

SQL *Net SQL*Net Net8’in yardımcı programıdır. Bir istemci bilgisayara Oracle Forms ürününün yüklendiğini düşünelim. Bunun için istemci bilgisayar SQL*Net ile oluşturulan veritabanı takma adını (alias) kullanır. İstemci bilgisayardaki konfigurasyon ayarlama işi SQL*Net sayesinde yapılır. Veritabanına verilecek takma isim, protokol adı, ana bilgisayar adı(veritabanının bulunduğu) ve veritabanının SID olarak girilen ismi bilgileri girilerek düzenleme yapılır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Nesneye Dayalı Veritabanları
Bütün önemli nesne tabanlı kavramları destekleyen veritabanı sistemidir Nesneler – kullanıcı tarafından tanımlı karmaşık veri tipleridir. Bir nesnenin; yapısı veya durumu (variables) ile ona ait yöntemleri (behavior/operations) vardır Bir nesne dört karakteristiği ile açıklanır Identifier: Her bir nesne için sistem tarafından verilen ID Name: Veritabanında her bir nesneyi benzersiz olarak tanımlayacak bir isim Lifetime: Bir nesnenin kalıcı veya geçici bir nesne olup olmadığı Structure: Tip yapıcılar kullanılarak nesnelerin inşa edilmesi Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Nesneye Dayalı Kavramlar
Abstract Data Types (soyut veri tipleri) Class tanımı, karmaşık nitelik tipleri tanımlamaya izin verir. Encapsulation (kapsülleme) Operasyonların gerçekleştirimini ve nesne yapısının gizliliğini sağlar Inheritance (kalıtım) Hiyerarşi kapsamı içinde verinin paylaşımını sağlar, kodun yeniden kullanımını destekler Polymorphism Operator overloading destekler (bir nesneye birden fazla görev yükleme gibi) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Nesneye Dayalı VT Avantajları
Tasarımcı nesnelerin yapısı ve onların davranışlarını belirleyebilir Java ve C++ gibi nesne tabanlı diller ile daha iyi etkileşim sağlanır Karmaşık ve kullanıcı tanımlı tipler tanımlanabilir İşlemlerin paketlenmesi ve kullanıcı tanımlı işlemlerin yapılması mümkün hale gelir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

XML Veritabanları XML Extensible Markup Language anlamına gelir. XML World Wide Web Consortium ( tarafından geliştirilmiştir. 1996 yılında oluşturulmuş. İlk şartnamesi 1998 yılında W3C tarafından yayınlanmıştır. Internet üzerinde bilgi alış verişi için tasarlanmıştır. XML, HTML gibi bir işaretleme dilidir. Fakat HTML gibi önceden tanımlı etiketlere sahip değildir. Kendi elemanlarınızı oluşturabilir ve onlara isimler verebilirsiniz, bu konuda esneklik vardır. HTML içeriğin sunumunu açıklar, XML içeriğin kendini açıklar. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

XML Nasıl Kullanılabilir?
XML veri takası için kullanılır XML ile, veri farklı sistemler arasında değiş tokuş edilebilir. XML ile, finansal bilgi Internet üzerinden takas edilebilir XML veriyi paylaşmak için kullanılabilir XML veriyi saklamak için kullanılabilir XML verilerinizi daha faydalı hale getirebilir XML yeni dilleri oluşturma için kullanılabilir Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

XML dokümanı ile Tablo karşılaştırması
<Bibliography> <Book> <Title> Java </Title> <Author> Mustafa </Author> <Year> </year> </Book> … <Title> Oracle </Title> <Author> Emad </Author> <Year> </Year> …. </ Bibliography> Book Title Author year Java Mustafa 1995 Pascal Ahmed 1980 Basic Ali 1975 Oracle Emad 1973 …. Tablo XML document Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek Veritabanı Çalışması Kütüphane
Kütüphane veritabanı şeması Tabloların oluşturulması Tablolar arası ilişkilerin varlık ilişki ve ilişkisel modeldeki gösterimleri Sorgu örnekleri Web+veritabanı kullanımı Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Kütüphane Veritabanı Şeması
YAZARTIPLERI(YAZARTIPI, YAZARTIPADI) YAZAR(YAZARNO, YAZARADI, YAZARTIPI, DNO) NOTLAR(NOTNO, NOTLAR, DNO) KONUBASLIK(KONUBNO, KONUB, DNO) YAPITADI(YAPITNO, YAPITADI, DNO) FIRMA(FIRMANO, FIRMAADI) DILLER(DILNO, DILADI) KITAP(DNO, KADI, ORNEKAD, BASIM, YY, YE, YT, ISBN, OZET, BOLUMNO, UYENO, FOZELIK, DİZİ, TASNIFNO, FIYAT, FIRMANO, GELISTAR, DILNO, ADET) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Kütüphane Veritabanı Şeması
BOLUM(BOLUMNO, BOLUMADI) GRUP(GRUPNO, GRUPADI) UNVAN(UNVANNO, UNVANADI) UYE(UYENO, ADSOYAD, BOLUM, GRUP, UNVAN, ADRES, MAIL, TEL, GSM) ODUNC(UYENO, DNO, ALISTAR, IADETAR) IADE(UYENO, DNO, GELISTAR) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Database Desktop ile Çalışma Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

SQL Explorer ile Çalışma Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Bundan sonraki çalışmalar
Bundan sonraki adımlarda doğrudan yapılacak işlemle ilgili SQL ifadesi yazılıp geçilecektir. Her bir iş için ayrı ayrı gösterimler kullanılmayacaktır. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

YAZAR TIPLERI ve YAZAR TABLOSU
YAZARTIPLERI Tablosu CREATE TABLE YAZARTIPLERI ( YAZARTIPI INTEGER NOT NULL, YAZARTIPADI CHAR (20), PRIMARY KEY(YAZARTIPI) ) YAZAR Tablosu CREATE TABLE YAZAR YAZARNO INTEGER NOT NULL, YAZARADI CHAR (50), DNO INTEGER NOT NULL, PRIMARY KEY(YAZARNO), FOREIGN KEY (YAZARTIPI) REFERENCES YAZARTIPLERI FOREIGN KEY (DNO) REFERENCES KITAP, Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veri Giriş / Düzeltme /Silme
TABLOYA VERİ EKLEME INSERT INTO YAZARTIPLERI VALUES (1, ‘Editör’) TABLODAKİ VERİYİ DÜZELTME UPDATE SET YAZARTIPADI=‘Baş Yazar’ WHERE YAZARTIPI=1 TABLODAN BİR KAYIT SİLME DELETE FROM YAZARTIPLERI WHERE YAZARTIPI=2 Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Seçme/Projeksiyon/Join
SELECT *FROM YAZAR WHERE YAZARTIPI=2 (yazar tipi=2 çevirmeni göstermek üzere, bu sorgu yazar tablosunda yer alan çevirmenlerin listesini verir.) PROJEKSİYON: SELECT YAZARADI, YAZARTIPI FROM YAZAR WHERE DNO=1505 AND YAZARTIPI=1 (demirbaş numarası 1505 olan kitabın editörlerini verir.) JOIN: SELECT YT.YAZARTIPADI, Y.YAZARADI FROM YAZARTIPLERI YT, YAZAR Y WHERE Y.YAZATIPI=YT.YAZARTIPI Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Kavramsal Modelde Varlıklar Arası İlişkiler
YAZARTIPADI YAZARTIPI YAZARNO DNO İLİŞKİ YAZAR YAZARTIPLERI 1-M İLİŞKİ İlişkisel modelde oluşturulan ilişkiler arasındaki ilişkilerin kavramsal modelde sunumu. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

İlişkisel modelde tablolar arası ilişkinin sunumu Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

NOTLAR, KONUBASLIK Tabloları
NOTLAR Tablosu CREATE TABLE NOTLAR ( NOTNO INTEGER NOT NULL, NOT CHAR (200), DNO INTEGER NOT NULL, PRIMARY KEY(NOTNO) FOREIGN KEY(DNO) REFERENCES KITAP ) KONUBASLIK Tablosu CREATE TABLE KONUBASLIK ( KONUBNO INTEGER NOT NULL, KONUB CHAR (100), PRIMARY KEY(KONUBNO) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

NOTLAR VE KONUBASLIK ARASINDAKİ İLİŞKİ M < -- > 1 NOTNO DNO KONUBNO KONUB NOT İLİŞKİ KONUBASLIK NOTLAR M-1 İLİŞKİ Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

KİTAP Tablosu CREATE TABLE KITAP ( DNO INTEGER NOT NULL, KADI CHAR (250), ORNEKAD CHAR (200), BASIM CHAR (20), YY CHAR (50), YE CHAR (50), YT CHAR (10), ISBN CHAR (50), OZET CHAR (250), BOLUMNO INTEGER, UYENO INTEGER, FOZELIK CHAR (100), DIZI CHAR (100), TASNIFNO CHAR (50), FIYAT INTEGER, FIRMANO INTEGER, GELISTAR DATE, DILNO INTEGER, ADET INTEGER, PRIMARY KEY (DNO), FOREIGN KEY (BOLUMNO) REFERENCES BOLUM, FOREIGN KEY (UYENO) REFERENCES UYE, FOREIGN KEY (FIRMANO) REFERENCES FIRMA, FOREIGN KEY (DILNO) REFERENCES DILLER ) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

NOTLAR, KONUBASLIK ve YAZAR ARASINDAKİ ÜÇLÜ İLİŞKİ
NOTNO DNO KONUBNO KONUB NOT ÜÇLÜ İLİŞKİ KONUBASLIK NOTLAR YAZAR YAZARNO Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

BÖLÜM, GRUP, UNVAN Tabloları
BÖLÜM TABLOSU CREATE TABLE BOLUM ( BOLUMNO INTEGER NOT NULL, BOLUM_ADI CHAR(50) NOT NULL, PRIMARY KEY (BOLUMNO)) GRUB TABLOSU CREATE TABLE GRUB ( GRUP_NO INTEGER NOT NULL, GRUP_ADI CHAR(15) NOT NULL, PRIMARY KEY(GRUP_NO) ) UNVAN TABLOSU CREATE TABLE UNVAN ( UNVAN_NO INTEGER NOT NULL, UNVAN_ADI CHAR(15) NOT NULL, PRIMARY KEY(UNVAN_NO) ) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

ÜYE Tablosu ÜYE TABLOSU CREATE TABLE UYE (UYENO INTEGER NOT NULL, ADSOYAD CHAR(40) NOT NULL, BOLUM INTEGER, GRUP INTEGER, UNVAN INTEGER, ADRES CHAR(150), MAIL CHAR(100), TEL CHAR(15) GSM CHAR(15), PRIMARY KEY(UYENO), FOREIGN KEY (BOLUM) REFERENCES BOLUM, FOREIGN KEY (GRUP) REFERENCES GRUB, FOREIGN KEY (UNVAN) REFERENCES UNVAN ) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

BÖLÜM, ÜYE ve KİTAP TABLOSU ARASINDAKİ İLİŞKİ
.... BOLUMNO ADSOYAD BOLUMADI Bu ilişki sayesinde Rezervasyon yaptıran Üyenin hangi bölümde Olduğu gibi bilgiler Elde edilebilir. İLİŞKİ ÜYE BÖLÜM İLİŞKİ UYENO DNO ... KITAP KADI Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

BÖLÜM, ÜYE ve KİTAP Tabloları arası ilişkilerin MS Access’te sunumu. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

ÖDÜNÇ Tablosu ÖDÜNÇ TABLOSU CREATE TABLE ODUNC (UYENO INTEGER NOT NULL, ERISIMNO INTEGER NOT NULL, ALISTAR DATE, IADETAR DATE, FOREIGN KEY (UYENO) REFERENCES UYE FOREIGN KEY (ERISIMNO) REFERENCES KUTUP) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

ODUNC, ÜYE ve KİTAP Tabloları arası ilişkilerin MS Access’te sunumu. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

SORGU ÖRNEKLERİ Örnek 1: Üye tablosuna bir kayıt eklemek için gerekli SQL ifadesini yazınız. INSERT INTO uye VALUES (360,’Ali Veli’,’Bilgisayar’,’Öğrenci’, ‘Lisans’, ‘Kocaeli’, ‘0800xxx’, ‘0999xxx’) Örnek 2: Üye numarası, üye adı ve mail adresi bilgilerini seçen SQL ifadesiniz yazınız. SELECT uyeno, adsoyad, mail FROM uye Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 3: odunc tablosundan üye numaralarını ve kitap tablosundan konu başlıklarını bulacak SQL ifadelerini yazınız. SELECT DISTINCT uyeno FROM odunc SELECT DISTINCT konub FROM kitap Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 4: bölüm sırasına göre üye bilgilerini gösteren bir SQL ifadesi yazınız. SELECT uyeno, adsoyad, bolum FROM uye ORDER BY bolum ASC Örnek 5: fiyatı 5 milyon liradan fazla olan kitaplara ait bilgiler. SELECT * FROM kitap WHERE fiyat > Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 6: Fiyatı ’dan daha az olan kitap isimleri ile kitapların fiziksel özellikleri. SELECT kitap_adı, fiziksel_ozellik FROM kitap WHERE fiyat<= Örnek 7: Bilgisayar bölümü haricindeki üyelerin listesi. SELECT * FROM uye WHERE bolum<> “Bilgisayar” Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

ÖRNEK 8: bugün kitap iade etmesi gerektiği halde kitap iade etmeyenler yani kitap geciktirenlerin listesi SELECT * FROM odunc WHERE iade_tar < {27/04/17} ÖRNEK 9: Bilgisayar bölümünde lisans öğrencilerinin listesini veren SQL ifadesini yazınız. SELECT * FROM uyeWHERE bolum=“Bilgisayar” AND grup=“Öğrenci” Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

ÖRNEK 10: 1, 2 ve 5 numaralı bölümlerde okuyan üyelerin listesini veren SQL ifadesini yazınız. SELECT * FROM uye WHERE bolum IN (1,2,5) ÖRNEK 11: fiyatı 5 ile 10 milyon arasında bulunan kitapların listesini veren SQL ifadesi. SELECT * FROM kitap WHERE fiyat>= AND fiyat <= veya SELECT * FROM kitap WHERE fiyat BETWEEN AND Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 12: İçinde “programming” veya “database” geçen kitap isimlerini listeleyen SQL ifadesini yazınız. SELECT * FROM kitap WHERE kadi LIKE ‘%Programming’ or kadi LIKE=‘%database%’ Örnek 13: Bilgisayar kitaplarının fiyatlarını yüzde 20 zamlı olarak hesaplamak istersek. SELECT kitap_no, kitap_adı, fiyat*1.20 FROM kitap where bolum=“bilgisayar” Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 14: eldeki kitapların toplam maliyeti nedir ? SELECT SUM (fiyat) FROM kitap Örnek 15: biyoloji bölümündeki kitapların toplam maliyeti nedir? (biyoloji için bölüm no=217) SELECT SUM( fiyat) FROM kitap WHERE bolum=217 Örnek 16: Bilgisayar kısmında bulunan kitapların fiyat ortalaması nedir? (bilgisayar için bölüm no=104) SELECT AVG(fiyat) FROM kitap WHERE bolum=104 Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 17:Kütüphanedeki en yüksek fiyatlı kitap ne kadardır ? SELECT MAX (fiyat) FROM kitap Örnek 18: Bilgisayar kısmındaki en pahalı kitabın fiyatı nedir? SELECT MAX (fiyat) FROM kitap WHERE bolum=104 Örnek 19: kütüphaneye 01/01/2004 ten sonra gelen kitapların minimum fiyatlı olanı hangisidir. SELECT MIN (fiyat) FROM kitap WHERE gelistar>{01/01/04} Örnek 20: kütüphanede liradan daha pahalı kaç tane kitap vardır? SELECT COUNT (*) FROM kitap WHERE fiyat > Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 21: her bir bölümde bulunan kitaplar için ortalama kitap fiyatları nedir? SELECT bolum, AVG (fiyat) FROM kitap GORUP BY bolum Örnek 22: her bir bölümdeki maksimum fiyatlı kitap ile o kitabın adı nedir? SELECT bolum, MAX(fiyat), kitap_adı FROM kitap GROUP BY bolum Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Örnek 23: ortalama fiyatları 6 milyondan fazla olan kitapların bölümlere göre fiyat ortalamalarını hesap ediniz. SELECT bolum, AVG (fiyat) FROM kitap GROUP BY bolum HAVING AVG( fiyat) > Örnek 24: Demirbaş numarası 1000 ile 2000 arasında olan kitapları ödünç alan üyeleri listeleyin. SELECT * FROM uye WHERE uyeno IN(SELECT uyeno FROM oduncver WHERE dno>1000 and dno<2000 ) Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Web+Veritabanı Web tabanlı uygulamalar geliştirirken sıklıkla web ile veritabanını buluşturan işler yapmak gerekir. Burada web formları ile veritabanının kullanımına birkaç örnek verilecektir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Üye bilgileri giriş formu ile üye tablosuna web üzerinden değer göndermek mümkündür gönderilen bu değerler gönderilen dosyada işlenerek veritabanına eklenir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Üye Kaydının Üye Tablosuna Eklenmesi
<% d1=request.form("d1") d2=request.form("d2") d3=request.form("d3") d4=request.form("d4") d5=request.form("d5") d6=request.form("d6") d7=request.form("d7") d8=request.form("d8") d9=request.form("d9") d10=request.form("d10") set baglanti=server.createobject("adodb.connection") baglanti.Open("DRIVER={Microsoft Access Driver (*.mdb)}; DBQ=" &Server.MapPath("db/kutuphane.mdb")) set rs=server.createobject("adodb.recordset") rs.open "insert into UYELER values("&d1&",'"&d2&"','"&d3&"','"&d4&"','"&d5&"','"&d6&"','"&d7&"','“&d8&"','"&d9&"','"&d10&"')", baglanti, adOpenStatic set rs=nothing %> Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Bu form sayesinde üye bilgilerini güncellemek mümkündür, form eski bilgileri Ekrana getirmekte ve kullanıcı istediği bilgileri değiştirip güncelleme ile ilgili Dosyaya verileri göndermektedir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

<% d1=request.form("d1") d2=request.form("d2") d3=request.form("d3") d4=request.form("d4") d5=request.form("d5") d6=request.form("d6") d7=request.form("d7") d8=request.form("d8") d9=request.form("d9") d10=request.form("d10") set baglanti=server.createobject("adodb.connection") baglanti.Open("DRIVER={Microsoft Access Driver (*.mdb)}; DBQ=" & Server.MapPath("db/kutuphane.mdb")) set rs=server.createobject("adodb.recordset") rs.open “update UYELER set UYENO= "&d1&", ADSOYAD='"&d2&"', …)", baglanti, adOpenStatic set rs=nothing %> Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Üye kaydını silmek için önce üyenin kaydı çağrılır sonra onay verilerek silme İşlemi bir sonraki dosyada yerine getirilir. Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Üye Kaydı Silme Dosyası
<% d1=request.form("d1") set baglanti=server.createobject("adodb.connection") baglanti.Open("DRIVER={Microsoft Access Driver (*.mdb)}; DBQ=" & Server.MapPath("db/kutuphane.mdb")) set rs1=server.createobject("adodb.recordset") rs1.open "delete from UYELER WHERE UYENO="&d1,baglanti, adOpenStatic set rs1=nothing %> Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

<% param1=request.QUERYSTRING("uyeno") Set oConn = Server.CreateObject("ADODB.Connection") oConn.Open("DRIVER={Microsoft Access Driver (*.mdb)}; DBQ=" & Server.MapPath("db/kutuphane.mdb")) Set rs = Server.CreateObject("ADODB.Recordset") rs.open "Select DNO, KUTUP.KADI, ALISTAR from ODUNCVER, KUTUP WHERE ODUNCVER.ERISIMNO=KUTUP.DNO AND ODUNCVER.UYENO="&param1&" ORDER BY DNO", oConn, adOpenStatic Set rs1 = Server.CreateObject("ADODB.Recordset") rs1.open "Select *FROM UYELER WHERE UYENO="&param1, oConn, adOpenStatic %> Dr. Hidayet Takçı - Veritabanlarına Giriş

Veritabanlarına Giriş

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Veritabanlarına Giriş"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Veritabanlarına Giriş

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Veritabanlarına Giriş"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim