Adnan Menderes Üniversitesi Aydın İktisat Fakültesi Ekonomi ve Finans Bölümü Ekonomi I Ders notları 4.hafta ders notları Yrd.Doç.Dr. Öznur Özdamar oznur.ozdamar@adu.edu.tr.

... konulu sunumlar: "Adnan Menderes Üniversitesi Aydın İktisat Fakültesi Ekonomi ve Finans Bölümü Ekonomi I Ders notları 4.hafta ders notları Yrd.Doç.Dr. Öznur Özdamar oznur.ozdamar@adu.edu.tr."— Sunum transkripti:

1 Adnan Menderes Üniversitesi Aydın İktisat Fakültesi Ekonomi ve Finans Bölümü Ekonomi I Ders notları 4.hafta ders notları Yrd.Doç.Dr. Öznur Özdamar

2 TALEBİN FİYAT ESNEKLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-Mala karşı duyulan gereksinimin şiddeti (Zorunlu malların talebi esnek değildir). 2- Satın alınan malın ikamesinin mümkün olup olmadığı (İkamesi mümkün olmayan malların talebi esnek değildir). 3-Mala harcanan paranın tüketici bütçesindeki oransal önemi (Mala harcanan para bütçede önemli bir yer tutmuyorsa bu malın talebi esnek değildir). 4- Talep zamanla daha esnek hale gelir. Tüketici davranışlarında uzun dönemli adaptasyon. Dayanıklı tüketim mallarına has bir istisna. Piyasada haberleşme koşullarının mükemmel olamamasıdır.

3 ARZ Malın kendi fiyatı dışında, arzı etkileyen diğer faktörler sabitken, çeşitli fiyatlardan satıcıların (firmaların) satmaya razı oldukları mal miktarıdır. Bir malın arzı: O malın fiyatına Öteki malların fiyatlarına Üretim faktörlerinin fiyatlarına Üretim teknolojisine Devletin üreticiden aldığı vergilere Sübvansiyonlara Geleceğe ilişkin beklentilere Piyasadaki satıcı sayısına bağlıdır. PİYASA ARZI (ENDÜSTRİ ARZI): Aynı üretim alanında faaliyette bulunan firmalar topluluğuna endüstri, bunların arzları toplamına da endüstri arzı ya da piyasa arzı denir. Piyasa arz eğrisi, her bir firmaya ait arz eğrilerinin yatay toplamı yapılarak elde edilir. (Şekil 9-2, sayfa 68, Zeynel Dinler)

4 ARZ KANUNU ARZ KANUNU: Fiyat yükseldikçe üreticiler daha fazla malı piyasaya sunmak istemektedirler. Kar maksimizasyonunu amaçlayan üreticilerin davranışlarını gösteren bu yönelmeye ARZ KANUNU denir. Fiyatlar ile arz aynı yönde hareket ettiğinden arz eğrisinin eğimi pozitiftir. Ancak bazı istisnalar söz konusudur. Bazen fiyat arttıkça arz edilen miktarda azalma meydana gelebilir. Arz kanunu ile ters düşen bu duruma, ücretlerin belirli bir düzeye eriştikten sonra daha da artmasıyla birlikte işçilerin daha az çalışmak istedikleri ve daha az ürettikleri özel hali örnek verilebilir. Bu durum TERSİNE DÖNEN EMEK ARZ EĞRİSİ olarak ifade edilir.

5 ARZ EĞRİSİ ÜZERİNDEKİ HAREKET VE ARZIN DEĞİŞMESİ
Arz edilen miktar değişti ve arz değişti söylemleri birbirinden farklı söylemlerdir.Arz miktarının değişimi (artması veya azalması) eğri üzerindeki hareketle, arzın değişimi (artması veya azalması) ise arz eğrisinin olduğu gibi kaydırarak gösterilir. Arz miktarının değişmesine, arz edilen malın fiyatının değişmesi sebep olurken, arzın değişmesine malın fiyatı dışında arzı etkileyen diğer faktörler sebep olur. Şekil 9-3 (Zeynel Dinler, Sayfa 69) Şekil 9-4 (Zeynel Dinler, Sayfa 70)

6 ARZ ESNEKLİĞİ

7 ARZ ESNEKLİĞİ

8 Adnan Menderes Üniversitesi Aydın İktisat Fakültesi Ekonomi ve Finans Bölümü Ekonomi I Ders notları 5.hafta ders notları Yrd.Doç.Dr. Öznur Özdamar

9 TAM REKABET PİYASASINDA DENGE
Herhangi bir malın piyasada arz ve talebinin karşılaşması ile birlikte söz konusu malın denge fiyatı oluşacaktır. TAM REKABET PİYASASI (Rekabetçi Piyasa): Alıcı ve satıcıların hiçbir engel olmadan karşılaştıkları ideal bir rekabet ortamını ifade eder.Tam rekabet piyasasının varlığı 4 koşula bağlıdır: 1.Atomisite Koşulu: Alıcı ve satıcıların tek başlarına piyasa fiyatlarını etkilemeyecek kadar çok sayıda oluşu. 2.Mobilite Koşulu: Tüketiciler ve üreticiler için piyasaya giriş çıkışta hiç bir engelin olmaması. 3.Homojenlik Koşulu: Piyasada üreticilerin, tüketicilerin ve alışverişe konu olan malların aynı olmasıdır. (Markalaşmanın olmadığı varsayılır). 4.Açıklık Koşulu: Üretici ve tüketicilerin eksik bilgiye sahip olmaması koşulu İlk 3 koşulun gerçekleştiği durum saf rekabet piyasası, tüm koşulların gerşekleştiği piyasa tam rekabet piyasası olarak adlandırılır.

10 TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATI VE TÜKETİCİ RANTI
Arz edilen miktarla talep edilen miktarı birbirine eşit kılan fiyat piyasa fiyatı yada denge fiyatı olarak adlandırılır. Tam rekabet piyasasında oluşan dengeye KARARLI DENGE denir. (Şekil 10.1, Zeynel Dinler, İktisada Giriş, sayfa 78) Fiyat fiilen denge fiyatının altında ise talep fazlası, üzerinde ise arz fazlası oluşur.Alıcılar yada satıcılar arasındaki rekabet fiyatın tekrar denge noktasına gelmesini sağlayacaktır, buna piyasanın temizlenmesi yada piyasanın süpürülmesi denir. TÜKETİCİ RANTI (TÜKETİCİ ARTIĞI): Tüketicilerin yüksek fiyattan satın almaya razı olacakları malı oluşan piyasa fiyatından satın alırken, sağladıkları kazanca tüketici rantı denilmektedir. (Şekil 10.2, Zeynel Dinler, İktisada Giriş, sayfa 81)

11 TÜKETİCİ RANTI (ÖRNEK SORU)
QD = 100 – 2P talep denklemi ve QS = P – 20 arz denklemi verilmiştir. Üretici ve tüketici rantlarını hesaplayınız. Öncelikle arz ve talep denklemlerini eşitleyerek denge fiyat ve miktarı buluruz. QD = QS 100 – 2P = = P – 20 , = P + 2P 120 = 3P, buradan piyasa denge fiyatı Pdenge = 40 bulunur. Bulunan fiyat arz veya talep denklemlerinden birinde yerine konularak denge miktar bulunur. Qdenge = 40 – 20 = 20 P (Price) (Fiyat) Tüketici rantı = (50-40)*(20-0)/2 (Denge fiyat üzerinde kalan alan) ARZ (Supply) 40 TALEP (Demand) Q (Quantity) (Miktar) 50

12 ARZ VE TALEP EĞRİLERİNİN DEĞİŞİMİ VE DENGEDEKİ DEĞİŞİM
Eğer talepteki artış oranı ile arzdaki artış oranı aynı ise, denge fiyatında değişiklik olmamakla birlikte denge miktarı artar. (Şekil 10.5-A, Zeynel Dinler, İktisada Giriş, sayfa 84) Talepteki artış, arzdaki artştan düşükse yeni denge fiyatı eski denge fiyatının altına düşmektedir. (Şekil 10.5-B, Zeynel Dinler, İktisada Giriş, sayfa 84) Talepteki artış arzdaki artıştan büyükse fiyat eski denge fiyatının üzerine çıkar. (Şekil 10.5-C, Zeynel Dinler, İktisada Giriş, sayfa 84) Talepteki artış arzdaki azalıştan büyükse: ŞEKİL 10-6 –A Zeynel Dinler, İktisada Giriş, sayfa 84) Talepteki artış arzdaki azalıştan küçükse: : ŞEKİL 10-6 –B Zeynel Dinler, İktisada Giriş, sayfa 84)

13 ENGEL EĞRİSİ VE TALEBİN GELİR ESNEKLİĞİ

14 TALEBİN GELİR ESNEKLİĞİ : Zorunlu Mal, Düşük Mal ve Lüks Mal
Zorunlu Mal: Gelir artışına oranla tüketim miktarındaki artışın daha az olduğu mallardır. Talebin gelir esnekliği katsayısı 1'den küçüktür. (Örnek:Et, meyve, sebze) Lüks Mal: Talep edilen miktarın gelirdeki artıştan daha büyük olduğu mallardır. Talebin gelir esnekliği 1’den büyüktür. Düşük Mal (Fakir Mal): Tüketicilerin gelirlerindeki artış kimi malların talebindeki azalışı doğurabilir (Örnek: Ekmek). Bu malların gelir esnekliği negatiftir.

15 TALEBİN ÇAPRAZ ESNEKLİĞİ

16 TALEBİN ÇAPRAZ ESNEKLİĞİ
Eğer talebin çarpraz esnekliği 1’den küçükse ve negatifse mallar tamamlayıcıdır ancak tamamlayıcılık ilişkisi zayıftır. Negatif ve 1’den büyükse tamamlayıcılık ilişkisi güçlüdür. Pozitif ve 1’den küçükse mallar ikamedir ve ikame ilişkisi zayıftır. Pozitif ve 1’den büyükse aralarındaki ikame ilişkisi güçlüdür. Katsayısı 0 ise aralarında bir ikame veya tamamlayıcılık ilişkisinden bahsedilmez. Mallar BAĞIMSIZDIR.