OCAK 2016 İZMİT REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ www.izmitram.meb.k12.tr BESLENME BOZUKLUKLARI.

... konulu sunumlar: "OCAK 2016 İZMİT REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ www.izmitram.meb.k12.tr BESLENME BOZUKLUKLARI."— Sunum transkripti:

1 OCAK 2016 İZMİT REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ www.izmitram.meb.k12.tr BESLENME BOZUKLUKLARI

2 Özlem TEKİN Psikolojik Danışman www.izmitram.meb.k12.tr

3

4 Yeme bozuklukları  Anormal yeme alışkanlığı ile karakterize  Yiyecekler ve vücut ağırlığı ile ilgili bilişsel bozukluktur.

5 Yeme bozuklukları iştahsızlık, kusma ve aşırı yeme olarak sınıflandırılabilir Nasıl başladığı ve ne yöne kayacağı kişiden kişiye değişir

6  Kadın olma  Adolesan olma  Hafifçe şişman olma  Kendine güvenin düşük olması, kontrolünü kaybetme korkusu ve çaresizlik duygusu  Otonomi hissi ile sorunlarının olması,özerklik kazanamamış olması  Obsesif kişilik yapısında olma  Yaşanmış travmatik olaylar (cinsel istismar gibi)  Vücudunu algılamada sorunu olma  Akranları veya aile üyeleri ile yarışma hissi içinde olma  Güzelliği ve mutluluğu zayıflıkla eşdeğer görme,zayıf görünmenin ideal haline gelmesi, görsel medya aracılığı ile bu değerlerin yaygınlaşması  Başarının oryante edildiği aşırı koruyucu ya da baskıcı aile tutumları  Aile bireylerinde yeme veya duygulanım bozukluğu olması,madde bağımlılığı olması  Ailenin zayıf görünümü destekler tutum ve davranış sergilemesi Yapılan araştırmalara göre yeme bozukluklarının kalıtımsal olmamasına rağmen bu hastalığa yatkınlıkta genetik faktörlerin önemli yer tuttuğu saptanmıştır.

7  Anoreksiya nervozada vücut ağırlığı ve vücut biçimleriyle ilgili aşırı zihinsel uğraş, zayıflıklarının tehlikeli boyuta geldiğinin farkına varmama  Beden algısında bozulma, yaş ve boy uzunluğu için olağan sayılan bir vücut ağırlığına sahip olmayı kabul etmeme  Aşırı zayıflamaya rağmen şişman olmaktan korkma, şişmanlıktan tiksinme

8  Gıda ile zihinsel düzeyde aşırı uğraşı ve gıda alımını tamamen azaltma  Şişmanlamaktan aşırı korktuğu için bu yeme ataklarından sonra kendini kusturma, laksatif ve diüretik (ishal yapıcı ve idrar söktürücü ilaç) kullanma Bu nedenle anoreksik hastalar: diyet kısıtlaması uygulayan kısıtlanmış tip diyet kısıtlaması uygulayan kısıtlanmış tip yeme ataklarının olduğu bulimik tip yeme ataklarının olduğu bulimik tip olarak iki alt tipe ayrılmaktadır  Hastalar vücut ağırlığının artmasını engellemek için zorlu egzersizler (yürümek, bisiklete binmek, yüzmek vb.) ve sıkı diyet uygular.  Aralıksız bir zayıflama çabası ve zayıflamasından endişe duymama  Arkadaşlarından, sosyal hayattan izole yaşam

9 Orta ve yüksek sosyo-ekonomik sınıflarda,zayıf kalmanın desteklendiği mankenlerde ve balerinlerde daha sık anoreksiya nevroza görüldüğü bildirilmektedir

10  Fazla yemeni kontrol etmede zorlanıyormusun ?  Tok olduğun zaman kendini hasta olarak görüyormusun ?  Yakın bir zamanda kilo kaybettin mi (son üç ayda 6.5 kilo) ?  Çok zayıf olduğun söylendiği halde kendini şişman olduğuna inanıyormusun ?  Yemenin hayatına tamamen hakim olduğuna inanıyormusun ?  Her evet bir puan. Anoreksiya nervoza tanısı için 2 puan yeterlidir. Morgan JF. West J Med 2000

11 Bulimia nervoza, (kusma hastalığı) bir abur cubur seansından sonra, yani fazla yemekten sonra, kişinin istemediği fazla kalorilerden kurtulmak için kusma yolunu seçtiği bir hastalıktır. Bulimia Nervoza:  Kusma Olan Tip,  Kusma Olmayan Tip (oruç tutma, aşırı egzersiz yapma gibi uygunsuz telafi davranışları vardır) olarak sınıflanmıştır. Tekrarlayan aşırı yeme, kilo alma ve kilo almayı durdurma çabaları vardır

12 Kendilik kavramları iyi gelişmemiştir ve mizaç bozuklukları görülme sıklığı yüksektir Üç ay içinde haftada ikiden fazla yeme atağının olması (kontrolsüz şekilde, değişik türden yiyecek yeme) Kendine verilen değerin, beden biçimi ve ağırlıktan etkilenmesi Beden yapısı ile aşırı uğraşma,beden algısında bozulma Vücut ağırlığı ve vücut biçimleriyle ilgili aşırı zihinsel uğraş

13 Kendi kendine kusma, idrar sökücü yada ishal yapıcı ilaç kullanma Aşırı yeme nöbetlerini dengeleyebilmek için bir süreliğine aç kalma, ağır egzersiz En sık 18 yaşında rastlanır Genellikle birkaç haftadan bir yıl ya da daha uzun süreli diyet yaptıktan sonra gelişir. Sıklıkla suçluluk duygusu, depresyon ve öz eleştiri görülür. Bazı hastalar kilo kontrolü için laksatif (ishal yapıcı) ilaç kullanır ve tıkınma ve oruç tutma ardışık olarak yinelenir. Psikiyatrik bozukluklar sık olarak eşlik eder Madde bağımlılığı ile birliktelik gösterebilir

14 İNCE KALMAK İÇİN SOSYAL BASKI DİYET KISITLAMASI KATI YEME KURALLARI AÇLIK TIKINIRCASINA YEME

15 Aşağıdakilerden en az üçünün olması ; 1- Normalden daha hızlı yemek yeme 2- Rahatsız oluncaya kadar yemek yeme 3- Açlık hissetmese bile çok fazla miktarda yemek yeme 4- Ne kadar fazla yediğinden utanmasından dolayı tek başına yemek yeme 5- Fazla yedikten sonra kendini suçlu, depresif veya kötü hissetme

16  Oburluk davranışlarından stres duymak  Altı ay içinde haftada en az iki yeme atağının olması  Çıkarma, aç kalma, aşırı egzersiz gibi davranışlar ile beraber olmama

17 Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu teşhis kriteri kişinin en az haftada 2 olmak üzere kendini durduramayacak gibi hissedip aşırı yemek yemesi olarak açıklanabilir. Kişi aç olmadığı halde normalde yediği yiyeceğin çok üzerinde yiyeceği, fiziksel rahatsızlık hissedene kadar hızlı bir şekilde tüketir. 1000 ila 20000 kalori arasında bir tüketim söz konusu olur. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu, Bulimiadan farklı olarak kişi yemekten sonra yediklerini çıkartmaya yönelik herhangi bir (kusma, müshil kullanımı, kendini aç bırakma) yöntem kullanmaz. Kişiler genelde aşırı yeme anında, kontrolden çıkmış hisseder ve sonrasında suçluluk ve utanç duyarlar. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu olan kişiler çoğu zaman duygularını bastırmak için yemeği kullanırlar. Yemek bir tür uyuşturucu gibidir ve duygusal anestezi sağlar. Günlük hayatın getirdiği stresle baş etmek, ilişki problemlerini çözmeyi ertelemek ve kişinin içindeki boşluğu doldurmak için en kolay ulaşılabilen araçtır

18  Akşam yeme atağı göstermek  Gün içinde anoreksik olarak davranmak  Uyku bozuklukları

19  Haftada en az 3 gece uyanıp yemek yerler.  Yüksek kalorili besinler alınır  Stres ve depresyonla yakından ilişkilidir.

20 Kimilerine göre, bu,değişen dünya standartlarına bağlı yeme alışkanlıkları ve modernleşmenin bir sonucu iken,kimilerine göre de,obsesif kişilik yapısına özgü bir durumdur. Bu tip davranışlar gösteren insanlar, sağlıklı olma gerekliliği ile ilgili inanç ve tutumlarını birleştirerek, beslenme ve beslenme sekli konusunda aşırı kaygılı olurlar. Ortareksiya nervoza hastalarının amacı zayıf olmak değildir.Diyet hayatın temel hedefi haline gelir ve bu diyetten uzaklaşmak kendinden nefret etme ve suçluluk duygularıyla sonuçlanır  Sonuç olarak gözlenen davranış, sağlıklı olmak adına yeme (me) dir.

21 Günde 3 saatten fazla bir zaman, sağlıklı besinler ve beslenme ile ilgili düşünmek Yarının menüsünü bugünden planlamak Yedikleri besinlerin oranını sınırlandırmak Yaşam kalitesinde belirgin derecede azalma ve sosyal izolasyon (yeme alışkanlıkları,dışarıda yemek yemeyi güçleştirir ve evde yemeye başlarlar) Başkalarının yeme alışkanlıklarını, sağlıksız beslendiklerini ileri sürerek, sürekli eleştirmek Önceleri, keyifle yediği besinleri, simdi sağlıksız oldukları için tüketmekten kaçınmak Diyetlerinin dışında bir şeyler yediklerinde suçluluk duymak Sadece “doğru” diyeti yaptıklarında, sağlıklarının kontrolünü sağladıklarına inanmak Obsesif- Kompulsif kişilik yapısının bir uzantısı olan bu takıntının temelinde, beden imajı ve sağlıklı yeme davranışı ile ilgili obsesif düşünceler bulunduğu düşünülmektedir.

22  Bu tip takıntıları olan insanlar,sağlıklı beslenme standartlarına göre değil de, kendi belirledikleri standartlara göre beslenmeyi uygun görürler ve bu yolla, sağlıklı beslendiklerine inanırlar.  Alacağı her ürünün içeriği üzerine uzun uzun kafa yoran,  besinlerin içindeki katkı maddelerinin kanserojen olup olmadığı konusunda aşırı saplantılı,  sadece sağlıklı beslenmek adına sebzeleri çiğ tüketen,  et ve süt ürünlerinden genellikle uzak duran ve  genellikle bu tip besinleri tüketmeme konusunda aşırı titiz davranan insanların bu takıntıya sahip olduğu düşünülmektedir.

23 Yeme Bağımlılığı Yeme bağımlılığı, kontrol edilemez şekilde yemek yeme ve devamında kilo alımıyla kendini gösterir. Yeme bağımlıları, yemeği, stres, duygusal çatışma ve günlük sorunlarla baş etmek için kullanır. Yemek yemek veya yemek düşünmek duyguları geçici olarak dondurur. Yeme bağımlıları, kontrolü kaybettiklerini hissederler. Genelde, yeme davranışlarında bir problem olduğunun farkındadırlar. Yeme bağımlılığı, genellikle, erken çocukluk döneminde, yeme davranışları şekillenirken ortaya çıkar. Çoğu yeme bağımlısı, stresli durumlarla başa çıkmayı hiç öğrenememiş ve her zaman yemeği bir baş etme yöntemi olarak kullanmıştır. Yeme bağımlıları, kilo arttıkça, daha ciddi şekilde diyete yönelirler, diyet ve kilo verme stresi tekrar aşırı yemeye sebep olabilir. Bu döngüyü güçsüzlük, suçluluk, utanma ve başarısızlık duyguları takip eder. Diyet ve aşırı yeme, duygusal sebepler ortadan kaldırılmadıkça, kısır döngü içinde hayat boyu devam edebilir.

24 Yeme Bağımlılığı ve Yeme Bozuklukları Alt Kategorileri ;  Farkına varmadan yeme Ne kadar yendiğinin ve ne yendiğinin bir önemi yoktur. Yemek genelde TV seyrederken, araba kullanırken, evden çıkmak üzereyken yani başka bir işle meşgulken yenir. Böyle durumlarda miktarın farkına varılmaz. Bu nedenle de kilo artışı söz konusu olur.  İyi hissetmek için yeme Bu 3 alt kategoriden oluşur. Sıklıkla bu durumlar söz konusu olduğunda kilo artışı söz konusu olur. Zevk için yeme Yemekle ilgili her şeyden zevk alınır ve hayatın neredeyse odak noktası budur. Bu kişiler yemeği düşünür, yemek kanalları seyreder, yemekle ilgili konuşur, ne yiyeceğini planlar, ne yediğini anlatır. Genelde yağlı ve tatlı yiyecekler tercih edilir. Herkesin hayatında zevk almaya yönelimi ve ihtiyacı vardır ama bazıları bu tercihi yemekten yana kullanır. Stresi gidermek için yeme Yemek bazen sakinleşmek için yenir. Rahatlama ya da çözüm arama ihtiyacında yemeğe yönelim olur. Fiziksel rahatsızlıklar olduğunda bir ağrı kesici ya da bir aspirin almak gibi duygusal bir sıkıntı veya stres olduğunda da yemek yenir. Yemek kolay bulunur yiyeceklerden seçilir ve hızlı yenir. Canlanmak için yemek Fiziksel ya da duygusal olarak iyi hissedilmediği durumlarda da yiyecekle canlanma ihtiyacı olabilir. Sıkılmışlığı, yorgunluğu gidermek için yemek yenir. Özellikle de kalorisi yüksek yiyeceklerin enerjiyi yükselttiği düşünülür

25  Okullarda yeterli ve dengeli beslenme hakkında eğitimler ve yeme davranışı bozukluklarının insan vücuduna verdiği zararlar hakkında bilgi verilebilir  Medyada yeme davranışı bozukluklarının sağlık üzerine yaptığı zararlara geniş yer verilerek caydırıcı hale getirilebilir  Sağlıksız beslenme önlenmelidir  Aileler ağırlık konusunda daha az konuşmalıdır  Zayıflamak isteyen bireyler diyetisyen kontrolü altında zayıflamaya teşvik edilmelidir  Çoğu genç kızların özendiği mankenlerin vücut ağırlıklarının normal sınırlarda olması zorunlu hale getirilmelidir  Bireyler fiziksel aktiviteye teşvik edilmelidir  Bireyler gerektiğinde psikolojik destek almalıdırlar

26  Türkiye’ de15-17 yaş arasında değişen 531 lise öğrencisi ile yapılan bir çalışmada normal kiloda olan kızların% 33 ü erkeklerin ise % 6 sı sık diyet yapan gurupta yer almaktadır (Türk psikiyatri dergisi 2004)  Yapılan diğer bir çalışmaya göre 7 yaşındaki kız çocuklarının % 28 i olduğundan daha zayıf olmak istediklerini ve aynı araştırma grubunun beşte biri de zayıflamak istediklerini belirtmişlerdir.

27  Tedavide amaç hastalığın tekrarlanmasını önlemek, uzun vadede kişisel,sosyal ve ekonomik zararları önlemektir  Tedavi psikolojik,beslenme ve tıbbi yaklaşımları içermektedir  Uygun bir tedavide doktorların,psikologların ve diyetisyenlerin ortak çabaları gerekmektedir.