KÜLTÜREL ÖGELERİN TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN DERS KİTAPLARINDAKİ YERİ Gülden Tüm, Özlem Sarkmaz Çukurova Üniversitesi.

... konulu sunumlar: "KÜLTÜREL ÖGELERİN TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN DERS KİTAPLARINDAKİ YERİ Gülden Tüm, Özlem Sarkmaz Çukurova Üniversitesi."— Sunum transkripti:

1 KÜLTÜREL ÖGELERİN TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN DERS KİTAPLARINDAKİ YERİ Gülden Tüm, Özlem Sarkmaz Çukurova Üniversitesi

2 Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesinde ders araç ve gereçleri çok önemli yer tutmaktadır. Araç ve gereçler, öğrencilerin hedeflerine ulaşmalarında hatta üretkenliklerini sağlamada önemli kazançlar sağlar. Ancak, Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi konusunda yazılan kitaplarda etkinlik, ünite/tema çeşitliliği, temel dil becerilerine belirli ölçüde yer verilmesi, yönerge ve yönlendirme kullanılması üzerine çalışmalar olmasına rağmen kültürel faktörler ile ilgili çok çalışmanın olmadığı görülmektedir. (Yorulmaz, 2000; Peçenek, 2008; ve Yaylı, 2007).

3 Dil öğreniminde araçlar sadece dilin öğretimi için değil aynı zamanda kültürün kazanılması bakımından da önemli bir rol oynamaktadır. Gelişmiş ülkeler kendi dillerinin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitapları bakımından geniş bir yelpazeye sahiptir. Bu açıdan, hazırlanan araçlar dilin kullanımı, dilbilgisi, ses bilgisi ve kelime bilgisi edinmenin dışında iletişim kurmak amacıyla o dilin konuşulduğu toplumun kültürel değer ve normlarını da yansıtmalıdır.

4 Dolayısıyla günlük yaşamımızda sıkça yer alması olağan olan deyim ya da atasözleri gibi kültürel kavramların öğrenciler tarafından da öğrenilmesi iletişim kurmalarını kolaylaştıracak, öğrencinin kullandığı dilde yetkin olmasına katkıda bulunacaktır.

5 kültür kavramı yabancı dil eğitimi açısından ele alındığında aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
sanatsal bağlam, toplumbilimsel bağlam, anlamsal bağlam, ve edimsel ya da toplumbilimsel bağlam. (Bayyurt, 2009: 32)

6 Brooks (1986) ders araç ve gereçlerinde özellikle yer alması gereken kültür ögelerini şu şekilde sıralar: Selamlaşma, ayrılma, arkadaşlar arası ayaküstü konuşmalar, yeni bir kişiyi tanıştırma, Kişilerarası konuşmalarda yaşa, yakınlık derecesine, sosyal çevre ya da koşula, resmi durumlara göre konuşmada kullanılacak söz ve kalıplar, Randevu verilmesi ve randevuya geliş saatleri, Birini bir yere davet etme, çıkma teklif etme, flört, Hedef dili öğrenirken yapılabilecek muhtemel hatalar ve bu hataların hedef kültürde yaratacağı etkiler, söylenmemesi gereken kelimeler ve sorulmaması gereken sorular, Kelime ve yapı açısından yazım dili ve konuşma dili arasındaki farklar, Gelenekler, efsaneler, hikâyeler, Festival tarihleri, sebepleri, kutlama şekilleri, Müzik, edebiyat, okunan kitaplar, çocuk edebiyatı, çocuk şarkıları, Evde, okulda, halka açık alanlarda, askeri kurumlarda, törenlerde, vb, yerlerdeki kurallar, Tatil zamanları, süreleri, tatilde gidilen yerler, yapılanlar, Oyun alanları, oyunlar, yarışmalar, sporlar, hobiler, Ev hayvanları, Telefon konuşmaları, arkadaşlık ilişkileri, kulüpler, gruplar,

7 Brooks (1986) ders araç ve gereçlerinde özellikle yer alması gereken kültür ögelerini şu şekilde sıralar: Bir kişinin odasında bulunan kişisel eşyalar veya evdeki elektronik eşyalar, İklim şartları, Temizlik standartları, Sağlık sistemi, sağlık problemleri konusundaki yaklaşımlar, Radyo ve televizyon programları, Ulaşım, trafik, Mektup yazma, postane sistemi, Evde yenen yemekler, masadaki oturma düzeni, yemekteki konuşmalar, Dışarıda yenen yemekler ve yendiği yerler, yemek arası yiyip içme, Gece hayatı, tiyatro, sinema, içecek ve alkol kullanımı, Müzeler, sergiler, hayvanat bahçeleri, Şehir ve kırsal kesim arasındaki farklar, Para biriktirme, tasarruf yöntemleri, ve Meslek çeşitleri, gözde meslekler, iş olanakları.

8 Bu çalışmanın amacı; Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten ders araç ve gereçlerinin öğrenci ihtiyaçlarına cevap verememesi, Gerek Türkiye’de gerekse yurtdışındaki özel ve resmi kurumlarda yaygın olarak kullanılan TÖMER Yeni Hitit Serisinin kültürel ögeleri ne ölçüde içerdiğinin incelenmesidir. Bu kavramlar, öğrencilerin karşısına çıkan soyut ve somut değerleri öğrenilen dilin kullanımıyla ilişkilendirdiğinden önem taşımaktadır. Çünkü bu değişik kavramlar gerek ders araç ve gereçlerinde gerekse sınıf ortamında sözel kullanımların yaşamla ilişkilendirilmesinde anlam kazanır.

9 Yöntem Metin İçeriği İnceleme
Yeni Hitit kitaplarındaki okuma metinleri kültürel ögelerin yer alması ve uygulanabilirliliğinin, dilin iletişimsel ve bilişsel anlamda edinilmesindeki katkısı değerlendirilmiştir.

10 Örneklem Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe ders kitapları
Avrupa Konseyi’nin Ortak Avrupa Çerçevesi adlı kılavuz doğrultusunda A1-A2 (Temel), B1 (Orta) ve B2-C1 (Yüksek) düzeyde hazırlanmıştır. Her ders kitabı 12 ünite ve her ünite 3 alt konudan oluşmuştur.

11 Yeni Hitit 1 Ünite ve Alt Konuları
Merhaba (1.1 Tanışma; 1.2 Ne? Kim? Neresi?; 1.3 Ne var? Ne Yok?) Günlük Hayat (2.1 Ne Yapıyorsunuz?; 2.2 Nereden Nereye? 2.3 Saatler) Yakın Çevremiz (3.1 Ailem ve Arkadaşlarım; 3.2 Evimiz ve Semtimiz; 3.3 Şehirler) vb…

12 Sınırlılıklar Yeni Hitit serisinin sadece ders kitapları incelemeye alınmıştır. Yeni Hitit 1, 2, ve 3 ders kitaplarında yer alan kültürel ögelerin en çok metinlerde bulunabileceği varsayımından yola çıkılarak sadece okuma anlama metinleri ile sınırlandırılmıştır.

13 Bulgular Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesinde kullanılan ders kitaplarındaki kültürel ögeler Yeni Hitit serisinde bulunan her ders kitabı 12 üniteden oluşmaktadır ve her ünite 3 alt konuya ayrılmıştır.

14 Yeni Hitit 1 Ünite Adları ve Alt Konuları
Merhaba (1.1 Tanışma; 1.2 Ne? Kim? Neresi?; 1.3 Ne var? Ne Yok?) Günlük Hayat (2.1 Ne Yapıyorsunuz?; 2.2 Nereden Nereye? 2.3 Saatler) Yakın Çevremiz (3.1 Ailem ve Arkadaşlarım; 3.2 Evimiz ve Semtimiz; Şehirler) Zaman Geçiyor (4.1 Ne Zaman Ne Oldu?; 4.2 Dünden Bugüne; 4.3 Anılar) Afiyet Olsun (5.1 Ne Yiyelim; 5.2 Ne Alırsınız?; 5.3 Dünya Mutfakları) Bürokrasi Her Yerde (6.1 Sayın Yetkili; 6.2 Başımız Dertte; 6.3 Yardım İstiyorum) Gelecek De Bir Gün Gelecek (7.1 Planınız Ne?; 7.2 Neler Olacak?; Böyle Mi Olacaktı?) Rivayet Odur Ki.. (8.1 Bir Zamanlar; 8.2 Öyle Miymiş?; 8.3 Ne Olmuştur?) Farklı Dünyalar (9.1 Çok Kültürlü Bir Dünya; 9.2 Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten; 9.3 Farklı Zamanlar) Medya (10.1 Haberiniz Var mı?; 10.2 Medya ve İnsan; Televizyonda Ne var?) Sağlıklı Bir Yaşam (11.1 Sağlığınız İçin; 11.2 Strese Girmeyin; 11.3 Neyiniz Var?), ve Yolculuk (12.1 Nereye Gidelim?; 12.2 Nasıl Gidelim?; 12.3 Tatiliniz Nasıl Geçti?)

15 Yeni Hitit 1 Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı (Temel Düzey)
Tablo 1. Yeni Hitit Temel Düzey Ders Kitabında Yer Alan Okuma Metinlerinin Kültürel Ögelere Göre Dağılımı Kültürel Ögeler F % __________________________________________________________ Türk kültürü ,3 Türk kültürü ve farklı kültürler* ,0 Farklı kültürler ,0 Genel konular ,7 TOPLAM ,0 ___________________________________________________________ *Türk kültürü ve yabancı kültür ile ilgili ögeleri birlikte içeren metinlerdir.

16 Yeni Hitit 1 Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı (Temel Düzey)

17 Yeni Hitit 1 Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı (Orta Düzey)
Tablo 2. Yeni Hitit Orta Düzey Ders Kitabında Yer Alan Okuma Metinlerinin Kültürel Ögelere Göre Dağılımı Kültürel Ögeler F % __________________________________________________________ Türk kültürü ,2 Türk kültürü ve farklı kültürler ,2 Farklı kültürler ,0 Genel konular ,6 TOPLAM ,0 _________________________________________________________ *Türk kültürü ve yabancı kültür ile ilgili ögeleri birlikte içeren metinlerdir.

18 Yeni Hitit 1 Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı (Orta Düzey)

19 Yeni Hitit 1 Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı (Yüksek Düzey)
Tablo 3. Yüksek Düzey Türkçe Ders Kitaplarının Okuma Metinlerinin Kültürel Ögelere Göre Dağılımı Kültürel Ögeler F % __________________________________________________________ Türk kültürü ,8 Türk kültürü ve farklı kültürler* ,4 Farklı kültürler ,0 Genel konular ,8 TOPLAM ,0 ________________________________________________________ *Türk kültürü ve yabancı kültür ile ilgili ögeleri birlikte içereren metinlerdir.

20 Yeni Hitit 1 Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı (Yüksek Düzey)

21 Atasözleri Tablo 4. Yeni Hitit Serisinde Yer Alan Atasözlerinin Ünitelere Göre Dağılımı Üniteler Toplam 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yeni Hitit 1 Yeni Hitit 2 16 Yeni Hitit 3 23

22 Deyimler Tablo 5. Yeni Hitit Serisinde Yer Alan Deyimlerin Ünitelere Göre Dağılımı Üniteler Toplam 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yeni Hitit 1 Yeni Hitit 2 14 77 Yeni Hitit 3 14* 19 70

23