YANGIN.

... konulu sunumlar: "YANGIN."— Sunum transkripti:

1 YANGIN

2 Eğitimin Amacı Katılımcıların, işyerlerinde yangın tehlikesi, yangın durumunda yapılacaklar ve yangına karşı alınması gereken önlemler hakkında bilgi edinmelerini sağlamaktır.

3 Öğrenim Hedefleri Bu dersin sonunda katılımcılar;
Yangın ve kimyasını tanımlar. Yangından korunmak için alınabilecek önlemleri açıklar. Bir yangın durumunda yapılması gerekenleri belirtir.

4 Konunun Alt Başlıkları
Yanmanın temel kavramları ve yangın kimyasına genel bakış Yangından korunma Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri Yangın risk değerlendirmesi Yangın sırasında güvenlik Kapalı alanlarda modern yangın algılama ve alarm sistemleri ve özellikleri Yangın söndürme cihazları ve sistemleri Yangın müdahale ve kurtarma ekibi Yangın ve çevre ilişkisi İlgili mevzuat

5 Yanmanın temel kavramları ve yangın kimyasına genel bakış
Yangın (Fire): Katı, sıvı veya gaz halindeki yanıcı maddelerin kontrol dışı yanma olayıdır. Yanma: Yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığına ısıtıldığında oksijenle verdiği ekzotermik zincirleme reaksiyondur. Yanma ısı ve ışık üreten hızlı oksidasyondur. İdeal yanmanın genel formülü; CXHY  +  (X+Y/4)O2  +  ISI     X CO2  +  Y/2 H2O  +  ISI   şeklindedir. Yanıcı maddeyi yeterli oksijenli ortamda karakteristik tutuşma sıcaklığına kadar ısıtan bir ısı kaynağı yanma reaksiyonunu başlatmaktadır. Bu reaksiyondan ayrıca ısı enerjisi açığa çıkmaktadır

6 Yavaş Oksidasyon (Oksidasyon, Oksitlenme)
Örneğin, demirin ve bakırın oksitlenmesi, canlıların hücre solunum olayları birer yavaş oksidasyondur. Yanma tarifinin içine girmez. Ama yavaş oksidasyon zamanla hızlı oksidasyona dönüşebilir. Örneğin, bezir yağına bulaştırılmış bir bez parçası, normal şartlar altında kolaylıkla oksitlenecek ve bu oksitlenme sırasında açığa çıkan ısı ile sıcaklığı tutuşma derecesine kadar zamanla yükselerek kendiliğinden alevlenme meydana gelecektir. Yavaş yanma şu durumlarda meydana gelir. Yanıcı maddenin bünyesi itibarıyla, yanıcı buhar veya gaz meydana getiremediği halde; Yeterli ısının olmaması halinde; Yeterli oksijenin olmaması halinde; yavaş yanma meydana gelmektedir.

7 Hızlı Oksidasyon (Combustion, Yanma): Yanma tarifinde yer alan olay budur. Yanmanın belirtileri alev, ısı ve ışıktır. Örneğin, odunun yanması, buhar ve gaz halindeki maddelerin yanması sonucu oluşan yanma şeklidir. Bazı maddeler katı halden önce sıvı hale daha sonrada buhar veya gaz haline geçerek yanarlar. Örneğin parafin, mum ve katı yağlar gibi. Bazıları ise doğrudan yanabilen buhar çıkarırlar. Örneğin, naftalin. Yine bazı maddeler doğrudan doğruya yanabilen gazlar çıkarırlar. Örneğin, odun, kömür meydana gelen bu yanıcı buhar veya gazlar oksijenle birleşirken alev meydana gelir.

8 Çok Hızlı Oksidasyon (Explosion, Patlama):
Gazların yanma şeklidir. Ortalama 10 bar basınç oluşur. Bütün yanıcı gazlar Alt Patlama Sınırı (Lower Explosion Limit = LEL) oranında biriktiklerinde en ufak bir kıvılcımla patlarlar. Parlama şeklinde yanma ; Düşük sıcaklıklarda buharlaşan maddelerde görülen yanma şekli. (Benzin) Patlama şeklinde yanma ; Düşük sıcaklıkta buharlaşan sıvılar ile gazların serbest kaldıklarında bulundukları hacmin tamamını kaplamaları neticesinde alt ve üst patlama limitleri arasında, bir ısı kaynağı ile karşılaşmaları halinde meydana gelen yanma şekli.

9 YANMA NEDİR ? Yanıcı maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Yanma olayının oluşabilmesi için; yanıcı madde, ısı ve oksijenin bir arada bulunması gerekir.

10 YANGIN ÜÇGENİ

11 YANICI MADDE: Isı karşısında yanıcı buhar veya gaz yada sıvı çıkartabilen kolaylıkla korlaşabilen maddelerdir OKSİJEN: Kendi yanmayan ama yanmayı gerçekleştiren renksiz,kokusuz bir gazdır. Oksijenin hava içindeki oranı % 21 dir. Bir ateşin varlığını sürdürebilmesi için en az %16 oranında oksijene ihtiyacı vardır. ISI : Bir cismin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel etkidir. Isı bir enerjidir. Bir cismin ısısı arttıkça moleküllerin hareketleri de artar. Bu olay maddenin oksijenle birleşmesine imkan verir.

12 YANGININ KAYNAKLARI Sıcak yüzeyler Alevler ve sıcak gazlar
Mekanik olarak üretilen kıvılcımlar Elektrik cihazlar Kaçak ve kablo elektrik akımlar (Kısa devre, manyetik indüksiyon vb.) Statik elektrik Aydınlatma Radyofrekans elektromanyetik dalgalar (104 Hz - 3x1012 Hz) Elektromanyetik dalgalar (3x1011 Hz - 3x1015 Hz ) Ultrasonik ses dalgalar Adyabatik sıkıştırma ve şok dalgalar Tozların kendi kendine tutulmalarını sağlayan ekzotermik reaksiyonlar

13 YANGININ KAYNAKLARI Açık Alevler
Oksijen kaynağı, mum alevi , kibrit alevi, yanıcı sıvı ve gaz borularından meydana gelen kaçakların tutuşması sonucu ortaya çıkan alevler……

14 YANGININ KAYNAKLARI Elektrik
Elektrik tesisatları, jeneratörler, elektrikli ısıtıcılar ve elektrikli cihazlar yangını başlatmaya yeterli ısı açığa çıkarabilirler.

15 Aşırı Isı YANGININ KAYNAKLARI
Sıcak işlemlerin yapıldığı yerlerde ısı kontrol sensörlerinin görev yapmamaları sonucu ısının gereğinden fazla artması

16 YANGININ KAYNAKLARI Kızgın Yüzeyler
Eritme potalarının, buhar borularının, kurutucuların, fırınların, bacaların, vs... dış yüzeyleri kızgın yüzeyler olarak adlandırılırlar

17 YANGININ KAYNAKLARI Kendi Kendine Tutuşma
Maddelerin kendi üzerlerinde depolanan ısı enerjisi dolayısıyla her hangi bir dış etki olmaksızın yanmaya başlaması.

18 YANGININ KAYNAKLARI Kıvılcım
Mekanik aletlerden, duman bacalarından, eksoz borularından, elektrik kaynağından, metal kesme işlemlerinden vs... oluşan kıvılcımlar

19 YANGININ KAYNAKLARI Statik Elektrik :
Maddelerin yüzeyleri üzerinde sürtünme sonucu üretilen elektriksel yükten dolayı oluşur. Aşırı yüklenen maddelerin üzerindeki elektriksel yükün herhangi bir sebeple  deşarjı esnasında oluşan kıvılcım yanmayı başlatabilir.

20 YANGININ KAYNAKLARI Sürtünme
İki maddenin birbirine sürtünmesiyle açığa çıkan ısı enerjisi yanma hadisesini başlatır.  

21 YANGININ KAYNAKLARI Doğal Isı Kaynakları
Yıldırım ve güneşi bunlar içinde sayabiliriz

22 Yangının Nedenleri Korunma Önlemlerinin Alınmaması Bilgisizlik İhmal
Kazalar Sıçrama Sabotaj Doğa olayları

23 Korunma Önlemlerinin Alınmaması
En önemli yangın çıkış nedenidir. Yangın,elektrik kontağı,ısıtma sistemleri,LPG tüpleri,parlayıcı patlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmamasından doğmaktadır. Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılması,LPG tüplerinin doğru kullanılması, bacaların temizlenmesi ve parlayıcı patlayıcı maddeler için gerekli önlemlerin alınması halinde yangın afetinde büyük ölçüde azalma olacaktır.

24 Bilgisizlik Yangına karşı önlemlerin nasıl alınacağını bilmek gerekir.
Elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangına davetiye çıkarır.

25 İhmal Yangın konusunda bilgili olmak yetmez.
Söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti, kapamayı unuttuğumuz LPG tüpü, ateşi söndürülmemiş ocak, fişi prizde unutulan her ütü ihmalinden büyük yangınlar çıkabilir.

26 Kazalar İstem dışı olayların bazılarından yangın çıkabilir. Yangın konusunda yeterli bilgilenmek bu tür olaylarda nasıl hareket etmemize yardımcı olur.

27 Sıçrama Kontrol altındaki bir ateşin, ihmal veya bilgisizlik sonucu yayılarak veya parlayıp-patlayarak sıçraması her zaman mümkündür.

28 Sabotaj Bazı insanlar, çeşitli amaç ve kazanç uğruna kasıtlı olarak yangın çıkarırlar. Bu tür olaylara karşı gerekli önlem alınmalıdır.

29 Doğa olayları Rüzgarlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi sonucu veya yıldırım düşmesi ve benzeri doğa olayları sonucu yangınlar çıkabilir.

30 Yanıcı Maddeler Yanıcı maddelerin çoğunun birleşiminde Karbon,
Hidrojen, Kükürt, Fosfor vardır. Yanıcı maddeler doğada üç halde bulunur;

31 Katı Yanıcı maddeler: Bu maddeler genel olarak ısının etkisi ile yanıcı buhar ve gaz çıkartmakta ve oksijenle birleştiklerinde yanma olayı gerçekleşmektedir. Bu grupta bazı yanıcı maddeler önce eriyerek sıvı hale gelir ve daha sonra buhar haline gelerek yanarlar. (Parafin, mum, katı yağlar.) Bazıları ise doğrudan buhar haline geçerek yanarlar. (Naftalin gibi)

32 Sıvı Yanıcı maddeler: Bu tip yanıcı maddeler genelde buharlaştıktan sonra yanarlar. Bunların çoğu normal hava ısısında buharlaşırlar. Benzin, tiner gibi. Sıvı yanıcı maddelerin çıkarmış oldukları buharların çoğu havadan ağırdır.

33 Gaz Yanıcı Maddeler: Diğer yanıcı maddelere nazaran daha kolay ve daha hızlı yanarlar. Oksijenle temasa getirilmeleri belirli oranlarda olmalıdır. Alt patlama sınırı (aps = lel) kadar biriktiklerinde en küçük bir ısı kaynağı (mesela kıvılcım) ile patlama meydana gelir.           

34 YANMA ÜRÜNLERİ  ISI IŞIK (ALEV) DUMAN YANGIN GAZLARI

35 ISI İnsan vücudu ve solunum sistemleri;
-          65 C derece sıcaklığa sınırlı bir süre, -          120 C derece sıcaklığa 15 dakika -          143 C derece sıcaklığa 5 dakika -          177 C derece sıcaklığa 1 dakika dayanabilir. Yangınlarda meydana gelen ölümlerin çoğu duman içerisinde bulunan zehirli gazlardan ve yangın esnasında oluşan yüksek hararetten (ısı enerjisinin sonucu olarak) meydana gelmektedir. Ani parlama ve patlamalar haricinde direk olarak yanarak hayatını kaybeden cesetlerle nadiren karşılaşılmaktadır. Isı enerjisi yüksek sıcaklık oluşturarak, susuzluk, solunum alanlarında yanma, kalp atışlarında artış meydana getirir. Koruyucu elbise giyinmelidir.

36 IŞIK (ALEV) Serbestçe yanan maddelerde alev normal olarak vardır.
İnsan vücudunda 1.2. ve 3. derecede yanıklara neden olur. İnsanların alevden etkilenmesi aleve olan uzaklığına bağlıdır. Yanığın derecesi, yeri ve büyüklüğü önemlidir. Gözler arasındaki bir yanık, bacaklardaki aynı büyüklükteki bir yanıktan daha tehlikeli ve kötüdür. 1.  Derece Yanık: Derinin güneş yanığı gibi yanması, deride kızarıklık biçiminde görülen yanıktır, önemli kabul edilmez. 2.  Derece Yanık: Su toplanarak derinin kabarcıklanması biçiminde meydana gelen yanıktır. Acı verir. Tedavi gerektirir. 3.  Derece Yanık: Derinin kömürleşecek derecede kavrulması biçiminde meydana gelen yanıktır.

37 DUMAN Tamamlanmamış bir yanma olayında açığa çıkan karbon ve katran taneciklerinin havada oluşturduğu bulut kütlesidir. Karbonmonoksit, Karbondioksit, Kükürt ve Azotoksitler ile su buharından oluşur.

38 YANGIN GAZLARI Karbonmonoksit (CO):
Renksiz, kokusuz ve toksit bir gazdır. Kimyasal boğucu bir etkisi vardır. Ağız içi ve solunum yolları gibi yumuşak dokulardan doğrudan doğruya kana geçebilir. Dokulara oksijen naklini önler. Dolayısı ile dokularda yeteri kadar oksijen alamayınca kişi havasızlıktan ölür. karbon , hidrojen ve oksijen ihtiva eden organik maddelerin eksik yanması sonucu meydana gelir , hava ile % 12 ile 75 oranında patlayarak yanar,düşük düzeyde bulunduğu ortamlarda baş ağrısı yapar genelde ölümle sonuçlanır . Kükürtdioksit (SO2): Yanmaz, zehirli ve tahriş edici bir gazdır. Yoğunluğu 2.364'tür. Kuvvetli sülfür kokusu vardır. Solunmamalıdır. Bronşitlerden başlayıp akciğerlere yayılan iltihaplanmaya ve çabuk ölüme neden olabilir.

39 Hidrojensülfür (H2S): Karbonmonoksitten daha zehirli bir gazdır
Hidrojensülfür (H2S): Karbonmonoksitten daha zehirli bir gazdır. Havadan daha ağırdır. Karakteristik tanınması çürük yumurta kokusu iledir. Konsantrasyonu iken baş ağrısı, solunum rahatsızlıkları ile konsantrasyonlarda merkezi sinir sistemini etkileyerek felce neden olur. Amonyak (NH3): Yanar, Renksiz, çok keskin kokulu, zehirli, havadan hafif olan gazdır. % oranında havada yanar. Gaz , burun, boğaz tahrişleri yapar. Suya eğilimi fazla olduğundan amonyak buharları su spreyi ile atmosferden emilir. Hidrojensiyanür(HCN): Çok zehirli yanabilen gazdır. Badem kokulu ve havadan hafiftir. Yanabilme oranı havada %5 ile 40 dır. % 0.3 konsantrasyonu öldürücüdür. Akralin (Akrilik Aldehit) (C3H4O): Petrol ürünlerinin yanması sırasında çıkan zehirli gazdır. Havadan ağırdır.. Yanabilme sınırı havada % dir. Bir milyonda on konsantrasyonda öldürücü olabilir.

40 YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER VE RİSK DEGERLENDİRMESİ

41 YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER
Yangın yerinde canlıları ve itfaiyecileri tehdit eden çok çeşitli ve büyük tehlikeler oluşur. Yangın yerindeki tehlikeleri 9 başlık altında inceleyebiliriz. 1- Yangının Büyüme Hızı 2- Yüksek Sıcaklık Tehlikesi 3- Yangın Bileşenlerinin Yangının Yayılmasına Etkileri 4- Yangının Safhalarındaki Tehlikeler 5- Zehirli Gazların Oluşturduğu Solunum Zorluğu Tehlikesi 6-  Patlama Tehlikesi 7-  Çökme Tehlikesi 8-  Elektrik Tehlikesi 9-  Kimyasal Tehlike  

42 1- YANGININ BÜYÜME HIZI:
Yangın için alınan bütün güvenlik önlemleri sürekli kontrol edilmeli ve her an kullanıma hazır tutulmalıdır. Yangın çıkışları ve merdivenleri her zaman açık olmalıdır. Hortumlar takılı ve kullanıma hazır, sulu sistemde her an basınçlı suyu mevcut ve bakımlı olmalıdır. Yangın söndürme tüpleri dirsek hizasına ve kaçış yolları üzerine, kolayca alınabilecek şekilde asılmalı, arabalarda hemen torpido altına takılmalıdır. Yangın yerinde saniyelerle yarışıldığı hiçbir zaman unutulmamalıdır.

43 2- YÜKSEK SICAKLIK TEHLİKESİ:
Yangın yerinde sıcaklık çok hızlı bir şekilde yükselir. Sıcaklık 5 dakika sonra 555 oC, 10 dakika sonra 660 oC, 15 dakika sonra 720 oC, yarım saat sonra 820 oC olmakta, bir saat sonra 927 oC’ a yükselmektedir Yüksek sıcaklık dolayısıyla 1- Proteinler pıhtılaşmaya başlar, 2- Kan basıncının artmasıyla hayati organlarda iç kanamalar oluşabilir, 3- Kalbin ritmik temposu bozulur. Aşırı su kaybı, solunum sıkışması ve zorluğu meydana gelir.

44 3- YANGIN BİLEŞENLERİNİN YANGININ YAYILMASINA ETKİLERİ
3-1- YANICI MADDE;  3-2- OKSİJEN veya HAVA  3-3- ISI TRANSFERİ   İletimle Isı Transferi   Taşınımla Isı Transferi   Işınımla Isı Transferi

45 İletimle Isı Transferi (Conduction)
Bu ısı transferinde arada iletken vardır. Mesela kötü bir iletken olan "beton duvar" yangın odasındaki ısıyı diğer odaya iletir. Duvarın öbür tarafındaki duvar kağıdı, yaslanmış dolap, sandalye gibi yanıcı maddeler tutuşma sıcaklığına ısınır ve yanar. İtfaiyeci bunu bildiği için henüz hiçbir yanma belirtisi olmayan duvara su sıkarak soğutma yapar.

46 Taşınımla Isı Transferi (Convection)
Arada gaz yada sıvı akışkan vardır. Mesela; Yangın ürünü olan kızgın duman, baca etkisi ile yükselerek üst katlara ısı aktarmakta ve yangını taşımaktadır. Akışkan tahliyesi (ventilasyon) gerekir.

47 Işınımla Isı Transferi (Radiation)
Arada iletken veya akışkan olmadığı halde güneş örneğinde olduğu gibi ısı ışın olarak yayılmakta ve karşısındaki maddeyi tutuşma sıcaklığına yükseltmektedir. Işınım okları dik olarak ulaşırsa (ekvator gibi) etkili olmakta, yatay ulaşırsa (kutuplar gibi) etkisiz olmaktadır. Beyaz ve açık renkler ışınımı yansıtmakta, siyah ve koyu renkler ışınımı soğurmaktadır.

48 4-YANGININ SAFHALARINDAKİ TEHLİKELER
4-1- BAŞLANGIÇ SAFHASINDA ALEV DİLİ TEHLİKESİ (FLAME-OVER); Başlangıç safhasında Oksijen yeterli ama ısı yetersiz olduğundan tam yanma olmuyor. Yarım yanmış gazlar sıcaklıklarından dolayı yükselip dolaşırlarken, uygun oksijen + sıcaklık oranını buldukları yerde kısa süreli olarak alev dili şeklinde yanıyorlar (Flame-over). Başlangıç evresinde itfaiyeciler müdahale ederken eğilerek, hatta çömelerek çalışmaları gerekiyor. Çünkü yukarılarda her an bir alev dili şeklinde yanabilecek yarım yanmış gazlardan oluşan duman dolaşmaktadır. Böyle durumlarda da hava tüplü solunum cihazı koruyucu görev yapmaktadır.

49 Alev Dili Tehlikesi (Flame-over)

50

51 4-YANGININ SAFHALARINDAKİ TEHLİKELER
4-2- DENGE SAFHASINDA BÜTÜN EŞYALARIN BİRDEN TUTUŞMASI TEHLİKESİ (FLASH-OVER); Denge safhasında ısı yeterli, oksijen yeterli, duman az ve hemen hemen tam yanma oluyor. Yükselen sıcak hava konveksiyonla odada dolaşarak bütün yanıcı maddeleri tutuşma sıcaklığına yükseltiyor. Bir anda tüm maddeler tutuşuyor (Flash-over). İtfaiyecinin birden alevlerin ortasında kalma tehlikesi var. Temkinli ve soğutarak ilerleme veya dışarıdan müdahale gerekiyor.

52 4-YANGININ SAFHALARINDAKİ TEHLİKELER
4-3- SICAK TÜTME SAFHASINDA YANGIN PATLAMASI TEHLİKESİ (BACKDRAFT); İlerleyen yangın oksijeni azalttığından oksijen yetersiz, yarım yanma yani sıcak tütme devam ediyor. Odayı basınçlı bir şekilde bu yarım yanmış gazlar dolduruyor. Kapı pencere açıldığında oksijen giriyor ve oda patlıyor (Backdraft). İslerden kararmış camlar, alev azlığı, duman çokluğu, kapının çok sıcak olması, aralıklardan puflayan duman ve homurtular backdraftın habercisidir. İtfaiyeciler backdraft öncesini tesbit etmeli, kapı ve pencereden direk girmemeli, önce çatıdan gaz tahliyesi (Vantilasyon) yapmalıdırlar.

53

54 Sıcak Tütme Safhasında Yangın Patlaması Tehlikesi (Backdraft);

55

56 5- ZEHİRLİ GAZLARIN OLUŞTURDUĞU SOLUNUM ZORLUĞU TEHLİKESİ
Yangın yerinde meydana gelen ölüm olaylarının çoğu zehirli gazlar sebebiyle olmaktadır. Zehirlenme çoğunlukla soluma, nadiren de deriden soğurma yoluyla olur. Zehirli gazları tesirlerine göre üç gruba ayırabiliriz; 1.Grup Zehirli Gazlar; Kendisi zehirli olmadığı halde bulundukları yerlerde oksijeni ittikleri için boğulmaya neden olurlar. Su Buharı, Azot, Asal Gazlar (Helyum, Neon, Argon, Kripton, Xenon), Hidrojen, Metan, Etan, Propan v.b. 2. Grup Zehirli Gazlar; Nefes yollarını tahriş ederler, göz ve deriye de zarar verirler. Bunlar asidik ve bazik gazlardır; Hidroklorik Asit (HCl), Nitrik Asit (HNO3), Formik Asit (HCOOH), Asetik Asit (CH3COOH), Propiyonik Asit (CH3CH2COOH), Klor (Cl2), Kızgın hava, Amonyak (NH3), Aminler (R-NH2), Hidrazin (H2N-NH2), Azotdioksit (NO2), Azot Monoksit (N2O), Kükürtdioksit (SO2) v.b. 3.Grup Zehirli Gazlar; Kana, sinir sistemine ve hücrelere tesir ederler. Bu gruba giren gazlar; Karbon Monoksit (CO): Hemen her yangında ortaya çıkar. Kan zehiridir. Akciğerlerden hücrelere oksijen taşıyan hemoglobinle birleşerek karboksi hemoglobin kompleksini oluşturur. Kandaki oksijen taşıyıcı yok edilmiş olur. Hidrojen Siyanür (HCN) benzer şekilde kompleks yapmaktadır. Kükürt Karbonat (CS2) ve Hidrojen Sülfür (H2S) sinir zehiridirler. Merkezi sinir sistemini tahrip edip ölüme neden olurlar.

57 6-PATLAMA TEHLİKESİ Yangın yerindeki en büyük tehlikelerden biri de patlama tehlikesidir. 1- Fiziksel Patlama; Yangın yerinde içinde yanıcı gaz olsun olmasın bütün basınçlı kaplar fiziksel patlama tehlikesi oluştururlar. Yangın söndürme tüpleri, deodorantlar, düdüklü tencere, LPG tüpleri içlerindeki gazın artan sıcaklıkla genleşmesi sonucu, çeperlerin taşıyabileceği basıncı aştığında en zayıf yerinden, genellikle ısındığı taraftan patlar. 2- Kimyasal Patlama; a- Patlayıcı Maddelerin patlaması; b- Oda patlaması c- Yangın patlaması (Backdraft)  

58 ALT VE ÜST PATLAMA SINIRLARI
6-PATLAMA TEHLİKESİ YANICI GAZ ADI ALT VE ÜST PATLAMA SINIRLARI [% HACİM]  LEL - UEL LPG 2,3 - 9,6 DOĞALGAZ 5 - 15 HAVAGAZI 4 - 40 HİDROJEN 4 - 75,6 ASETİLEN 1,5 - 82 KARBON MONOKSİT 12,5 - 74 KÜKÜRT KARBONAT 1 - 60

59 9- KİMYASAL TEHLİKESİ 7- ÇÖKME TEHLİKESİ
Yangın yerinde çökme tehlikesi ile sık karşılaşılır. Çökmeyi kullanılan malzeme ve yapı cinsi önemli ölçüde belirler. 8- ELEKTRİK TEHLİKESİ Elektriğe Müdahalede Mesafe; Müdahale Maddesi  Alçak Gerilim İçin (metre) Yüksek Gerilim İçin (metre) CO2  1 5 KKT  Su (Yağmurlama) Su (Direkt)  10 9- KİMYASAL TEHLİKESİ

60 YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI ve SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ

61 A Sınıfı Yangınlar (Katı Madde Yangınları)
Tahta, kağıt, kömür, pamuk vs. yangınlarıdır. Katı yangınlar : Su ve sulu çözeltiler - Kimyasal Toz – Köpük kullanılarak söndürülebilir.

62 Yanıcı basit katı maddeler yangınıdır
Yanıcı basit katı maddeler yangınıdır. Temel özellikleri kor oluşturmalarıdır. Bu tür yangınların temel söndürme prensibi soğutma, temel söndürme maddesi sudur. Kor bütün A sınıfı yangınlarda ısı vericidir. Bu yangınlara müdahale daha kolaydır. Yanan yüzeyin söndürücü madde ile kaplanması ve oksijenle ilişkisinin kesilmesi yeterli olabilir. Yangınların bazılarında kalan atık pamuk ve kömürde olduğu gibi içten yanmada olabilir. Bu tür yangınların söndürülmesinde en etkili ve en çok kullanılan söndürücü sudur. Bununla birlikte yangının özelliğine göre soğutma etkisi yanında yüzeyi saracak oksitleyici ortamla ilişkiyi kesmek oksijen konsantrasyonunu düşürmek ve zincir reaksiyonlarını kırmak şeklinde etki eden söndürücüler kullanılmaktadır.

63 B Tipi Yangınlar (Sıvı Madde Yangınları)
Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer. Benzin, benzol, yağlar, yağlı boyalar, katran vs. yangınlarıdır. Dikkat : B Sınıfı Yangınların Üzerine Su atmayın. Atılan sular, yanıcı maddelerin çevreye akmasına ve yayılmasına neden olur. Sıvı yangınlar : Karbondioksit- Kimyasal Toz – Köpük kullanılabilir.

64 Yanıcı sıvı maddeler yangınıdır.
Temel özellikleri korsuz, alevli yanmalarıdır. Bu tür yangınların temel söndürme prensibi boğma, temel söndürme maddesi köpük ve BC tipi Kuru Kimyevi Tozdur. Sıvı yanıcı maddeleri üç sınıfa ayırmak mümkündür. Su ile karışmayan sıvı yakıtlar petrol, benzin, yağlar, boyalar vb. Bunların özgül kütleleri sudan hafif olduğu için devamlı suyun üstüne çıkarlar ve yanmaları suyun üzerindedir. Bu tür yangınlarda zincirleme reaksiyonların kırılması ve yüzeyin oksitleyici ortamla ilişkinin kesilmesi yada seyreltme önemlidir. Ağır Yağlar katran, asfalt, gres gibi ağır yağların sebep olduğu yangınları içerir. Bunlarda da soğutma, boğma ve zincir reaksiyonlarının kırılması yönünde etkili söndürücüler kullanılır. Su ile karışabilen sıvı yakıtlardır, alkoller gibi. Bunların sebep olduğu yangınları içerir. Bunlarda da soğutma, boğma, konsantrasyonlarını düşürme, zincir reaksiyonları kırmak için etkili söndürücüler kullanılır. Sıvı yangınlar için en ideal söndürücü köpüktür. Fakat  başlangıç ve küçük çaplı yangınlarda CO2 ve KKT kullanılabilir

65 C Sınıfı Yangınlar (Gaz Yangınları)
Likit petrol gazı, havagazı, hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazların yanmasıyla oluşan yangınlardır. Yanıcı gaz maddeler yangınıdır. Temel özellikleri patlamadır. Temel söndürme prensibi boğma, Temel söndürme maddesi BC tipi Kuru Kimyevi tozdur.

66 D Sınıfı Yangınlar (Hafif Metal Yangınları)
Alüminyum, magnezyum, titanyum, lityum, çinko, sodyum, ve potasyum vb. Yanabilen hafif metaller yangınıdır. Temel özellikleri korlu, alevsiz ve yüksek sıcaklıkta yanmalarıdır. Temel söndürme prensibi boğmadır. A,B,C türü söndürücüler faydasızdır. Su kesinlikle kullanılmamalıdır. Özel D tipi söndürme tozları kullanılır. D tozu bulunamadığında kuru kum ile örtülerek söndürülür. D türü yanıcı maddelerin toz hali daha tehlikelidir. Yanıcı metal tozlarının hava ile uygun karışımları tutuşma sıcaklığını yakaladığında güçlü patlamalara yol açabilir. D sınıfı yangınlar için genel bir söndürme maddesi yoktur. Yanıcı metallerin her biri ile ilgili yangını kontrol edebilecek özel söndürücüler vardır ve bunların işaretini taşır. Bu söndürücü maddeler yanan metali örtmeye  ve yangını boğmaya yarar.

67 E Tipi Yangınlar (Elektrik Yangınları)
Bazı kaynaklar E tipi yangınları yangın türü olarak kabul etmemekte elektriğin yangın sebebi olduğunu belirtmektedirler. Elektrik akım kaçağının etrafa yayılması ve elektrik çarpması kazalarının meydana gelmesine neden olan yangınlardır. Çok Önemli: Elektrik yangınlarında asla SU kullanılmaz. Karbondioksit- Kimyasal Toz Kullanılarak söndürülebilir

68 ELEKTRİK TEHLİKESİ YANGIN YERLERİNDE ELEKTRİK OLMASI İTFAİYE PERSONELİNİ TEHDİT EDEN TEHLİKELERDEN BİRİDİR , ELEKTRİK OLAN YANGIN YERLERİNDE ELEKTRİK KAÇAĞI KAÇINILMAZDIR. SÖNDÜRME PERSONELİ BU GİBİ YERLERDE SU KULLANACAĞI İÇİN ÇOK DİKKATLİ OLMALIDIR . VOLTAJ SINIRI YAKLAŞIM 0 – 65 VOLT TEHLİKESİZ TEHLİKESİZ 65 – 1000 VOLT TEHLİKELİ ,5 METRE 1000 VOLT VE ÜZERİ ÇOK TEHLİKELİ METRE

69 SÖNDÜRME NEDİR? Yanma olayını duraklatıp durdurma işlemine söndürme denir. Yanmayı meydana getiren unsurlardan en az bir tanesini saf dışı ederek söndürme gerçekleştirilir Söndürme yangın üçgeninin bozulmasıdır.

70 Söndürme Yöntemleri Soğutma: Maddeden ısı alınarak, sıcaklığını tutuşma derecesinin altına düşürmektir. Mesela Yün’ün tutuşma sıcaklığı 600 C dır. Yanmakta olan yün 550 C a soğutulduğunda söner Boğma:Oksijen konsantrasyonunu yanma için gerekli oranın altına indirmektir. Oksijenin sıfırlanması gerekmez. Oksijen oranı % 16 nın altına azaltıldığında yangın sönecektir Yakıtı Giderme : Bazı durumlarda, yakıt kaynağını ortadan kaldırarak yangın etkin şekilde söndürülür. Yakıt kaynağını yok etmek için sıvı ya da gaz akışı durdurulur. Orman yangınlarındaki karşı ateş metodu ve şaplak bu yönteme dayanır. Ya da yanıcı maddenin yüzeyi kaplanılarak yanıcı buhar çıkışı engellenir. ABC tozu eriyerek katının gözeneklerini öter ve yanıcı gaz çıkışını engeller. AFFF tipi köpük boğma ve soğutmanın yanı sıra sıvı üzerinde su filmi oluşturarak yanıcı gazların buharlaşmasını engeller. Dolayısıyla yangın devam edemez. Zincirleme Reaksiyonu Durdurarak: KKT ve Halojenli Hidrokarbonlar gibi bazı söndürme maddeleri yanıcı madde ile ısı üretmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev üreten kimyasal reaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. Mesela Halon gazı uygulandığında halojenlerle reaksiyon oluşur ve oksidasyon ani olarak durur.

71

72 SÖNDÜRME MADDELERİ ve PORTATİF YANGIN SÖNDÜRÜCÜLER

73 Yangın Söndürme Maddeleri
Su (H2O) Karbondioksit (CO2) Kuru Kimyevi Tozlar (KKT) BC Tozları ; Sodyum Bikarbonat, Potasyum Bikarbonat ve Potasyum Klorür tozlarıdır ABC Tozu ; ABC Tozları ile alevli yangınlar ve yüzeysel kor yangınları söndürülebilir D Tipi Yangın Söndürme Tozları Köpük Halojenlendirilmiş hidrokarbonlar (Halokarbon)

74 Su Su serinletici, kapatıcı, akıcı, karıştırıcı, yayıcı özelliklere sahip bir maddedir. Isıyı emerek buharlaşır ve hacimce genişler. Yanıcı maddenin üstünü ve çevresini kaplar. 1) Soğutucu özelliği : Genel olarak yanan bir cismin üzerine su temas ederse temas ettiği satıh soğuyarak yanma noktasının altına iner ve yangın söner. 2) Kaplama – Boğma özelliği : Bir ateşe söndürmek için yeteri kadar buhar meydana getirilerek, yanan bölgeden havayı kovmak yani ateşi oksijensiz bırakmaktadır. Suyun Avantajları Söndürme maddelerinin en ucuzudur. Zehirleyici etkisi yoktur. Akıcıdır, uzaklara atılabilir. Her bölgede yeterli miktarda bulunur. Soğutma etkisi yanında çözücülük etkisi ile yanıcı maddenin konsantrasyonunu azaltır.

75 Suyun Dezavantajları 0 ºC’ nin altında donması nedeni ile kış aylarında temini zorlaşır. Buz haline geçerken hacmi %10 artar ve boru ile hortumları ve pompayı patlatır. Hububatlar su ile şişer ve hacim artışı ile siloların patlamasına neden olabilir. Kağıt , Tekstil ürünleri su emerek ağırlaşır, bu durum bina çökmelerine neden olabilir. Birçok cihaz ve malzemeyi ıslatarak hasara neden olur. K, Ca, Mg, Na gibi metaller su ile temasında patlayıcı gaz oluşturur. İçinde çeşitli mineraller bulunması nedeni ile elektriği iletir. Asit,bazlar ve sönmemiş kireç ile temasında yüksek ısı oluşturur.

76 KARBONDİOKSİT (CO2) Akaryakıt ve elektrik kaynaklı yangınlar da kullanılacak C02 yanıcı olmayıp, kimyevi maddelerle pek kolay birleşmez. Yanıcı madde üzerine kendi tazyiki ile püskürür, elektriği iletmez, yalıtkandır. C02 genellikle tüpün içinde iken sıvı haldedir. Ancak tüpten dışarıya çıkarken gaz haline dönüşür. 1 Lt sıvı CO Lt gaz haline dönüşür. Boğma etkisi ile yangını söndürür. Kısmen soğutma , kısmen de engelleme etkisi vardır. Söndürme maddesi dışında itici gaz olarak da kullanılır. CO2 tüpleri boşalma sırasında –78 ºC ye soğur.Bu nedenle çıkan gazın % 25 i kar haline dönüşür.

77 CO2 nin SÖNDÜRME ETKİSİ Karbondioksitli yangın söndürücüler B ve C sınıfı yangınlarda daha uygundur. Karbondioksit , gaz veya çok katı parçacıklar halinde iken(kuru buz) elektriği iletmez. Elektrik akımı bulunan yangınlarda kullanılabilirler. Yüksek gerilim hatlarında küplerin üzerinde belirtilen voltajlara kadar yangın ile aradaki mesafeyi göz önünde bulundurarak müdahale edilmelidir. Karbondioksit yangın söndürme işleminden sonra herhangi bir artık bırakmaz. Ortamdan gazlaşarak uzaklaşır. Böylece elektrik ve elektronik devrelerin temizlenmesi daha kolay olur.

78 Diğer söndürme gazlarına göre ucuz olup kolayca doldurulabilir.
KARBONDİOKSİTİN AVANTAJLARI Yüksek konsantrasyondaki CO2 Kapalı hacimlerde ani söndürme etkisi yaratır. Elektrik akımı yalıtkanıdır. Ancak seyyar cihazlarda mesafe bırakılmalıdır. Diğer söndürme gazlarına göre ucuz olup kolayca doldurulabilir. Temiz söndürücüdür.Çok az tahriş ve pas etkisi vardır. KARBONDİOKSİTİN DEZAVANTAJLARI Yüksek yoğunluktaki CO2 boğucu etki gösterir. Kritik sıcaklık (310C)sebebi ile sıcak ortamlarda tüp basıncı artar. Gazın -78 ºC de çıkması temas ile soğuk yanıklarına neden olur.

79 Kuru Kimyevi Tozlar Kuru kimyevi tozlar ateşi boğarak, soğutarak, zincirleme yanma olayına kesintiye uğratarak söndürürler. Kuru Kimyevi Tozların Ateşi Boğarak Söndürme Özelliği: Kuru kimyevi tozlar ateşe püskürtüldükleri zaman çıkardıkları karbondioksitle alevi kısmen boğarlar. Kuru Kimyevi Tozların Soğutucu Özelliği: Kuru kimyevi tozlar ateşe püskürtüldükleri zaman sıcaklığın bir kısmını emerler. Kuru Kimyevi Tozların Aleve Kalkan Olma Özelliği: Alevli yanan bir ateş üzerine püskürtülen kuru kimyevi toz, alev ile yanıcı madde arasında bir toz bulutu meydana getirerek yanıcı maddeyi alevden gelen sıcaklığa karşı korur. Kuru Kimyevi Tozların “Zincirleme Yanma Olayını” Engelleme Özelliği: Yanma olayının devam edebilmesi için yanan yerde açığa çıkan bazı maddelerin birbirleriyle birleşerek reaksiyonlar meydana getirmesi şarttır. İşte kuru kimyevi tozlar açığa çıkan bu maddelerin birleşmesini engellemekte yanma zincirinin oluşmamasını sağlamaktadır.

80 KURU TOZLARIN YANGIN SINIFLARINA ETKİSİ

81 KURU TOZLARIN AVANTAJLARI
Çok maksatlı olarak kullanılırlar. Monoamonyum Fosfat (MAP) (ABC) Büyük sıvı yangınlarında da kullanılabilirler. Köpük ile beraber kullanılabilirler. -50 / +60 ºC arasında etkilidirler. Zehirleme etkisi yoktur. Bikarbonat esaslı tozlar asitleri nötr haline getirir. (B-C Tozu) KURU TOZLARIN DEZAVANTAJLARI Söndürme sonrasında geri ateşlenmeye dikkat edilmelidir. Toz bulutu ortamdaki yanıcı tozları havalandırabilir. Elektrik tesisatlarında sınırlı kullanılır. Cihazlarda sınırlı miktarda bulunması nedeni ile yangın söndürülmeden tükenebilir.

82 KÖPÜK Basınçlı su + Deterjan + Hava karışımından mekanik olarak elde edilen , yağ veya sudan daha düşük yoğunlukta , düşey veya yatay yüzeylere yapışabilen , yanan sıvının üzerinde bir örtü meydana getirerek havanın içeri girmesini , bu özelliklerini uzun süre devam ettiren ,küçük kabarcıklardan meydana gelen kararlı bir kütledir. Köpük ; Sıvı madde yangınlarının en ideal söndürme maddesidir. Suya katılması gereken köpük konsantresinin ( Deterjan ) % olarak oranına karışım oranı denir. Bu oran genellikle % 1 - % 6 arasında değişmektedir. Yanan bir sıvıya köpük uygulandığında ; Köpük yanıcıyı kaplar , Köpük yanıcıyı bastırır, Köpük yanıcıyı ayırır, Köpük yanıcıyı soğutur,

83 HALON ALTERNATİFİ SÖNDÜRÜCÜLER
Yangın söndürücü olarak kullanılan halon alternatifi halojenli hidrokarbonlar, flor, klor veya brom elementlerinin birini veya birkaçını ihtiva eden, bir veya birkaç organik bileşiğin ana bileşen olarak kullanıldığı elektrik iletkenliği olmayan, kapalı mekanlarda yangın mahallindeki hacmin tamamen doldurulması sureti ile yangını söndüren gazlardır. NAF–S 3 ; Dichloro-1, 1, 1, - Trifluoroethane , Chlorodifluoromethane , 2 Chloro 1, 1, 1, 2- Tetrafluoroethane , Isopropenyl-1-1 Methylcyclohexene karışımından oluşan bir yangın söndürücüdür. İNERGEN ; % 52 N2 ( Azot ) , % 40 Ar gibi inert gazlarla , % 8 CO2 meydana gelen bir karışımdır. F M – 200 ;. Heptafluoropropane olarak isimlendirilen renksiz ve kokusuz bir gazdır. 25 bar basınç altında tüplere doldurularak sıvı halde depolanabilir. Sıvı durumdaki gazın, püskürtme nozulları yoluyla serbest bırakılması sonucu buharlaşarak korunacak hacimde yanıcı yüzey üzerinde bir tabaka oluşturarak yanmayı önlemesidir. Halon gazının söndürme özelliği kimyasal olmasına karşın, FM-200 gazının söndürme özelliği fizikseldir.

84 SÖNDÜRME MADDELERİNİN YANGIN TÜRLERİNE GÖRE KULLANIM ŞEMASI

85 PORTATİF YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI
Portatif yangın söndürme cihazları küçük çaptaki yangınların söndürülmesinde veya daha büyük çaptaki yangınlarda ilk müdahale amaçlı kullanılırlar. Elle taşınabilir veya tekerlekli taşınabilir olarak imal edilmektedirler. İçinde bulunan söndürücü cinsine göre ise portatif cihazlar Sulu yangın söndürme cihazları CO2 li yangın söndürme cihazları Halokarbonlu yangın söndürme cihazları Kuru kimyevi tozlu yangın söndürme cihazları Köpüklü yangın söndürme cihazları

86 Portatif Söndürme Cihazlarının Seçim Esasları
Muhtemel yangın halinde yanabilenlerin ne tür maddelerden oluştuğu hangi yangın sınıflarında olabileceği belirlenmelidir. Meydana gelebilir yangından yanabilenlerin büyüklüğü , mekan içindeki dağılımı bu maddelerin ısı yükleri , yayılma eğilimi ve şiddeti göz önüne alınarak yangının büyüklüğü tespit edilmelidir. Yangında portatif söndürme cihazlarından beklenen etkinlik belirlenmelidir. Portatif söndürme cihazının taşınma kabiliyeti ve kullanımda getireceği riksler ve kullanıcıda özel kabiliyet gerekip gerekmediği belirlenmelidir.

87 Çevre sıcaklıkları rüzgar durumu , özel hava hareketlerinin olup olmadığı varsa şekli tespit edilmelidir. Yanma sırasında yanan malzeme ile söndürücü maddenin reaksiyona girip girmeyeceği belirlenmelidir. Söndürücü kullanımı sırasında özel önlemler gerekip gerekmediği ve koruyucu ekipmana ihtiyaç olup olmadığı belirlenmelidir. Portatif söndürücü için periyodik bakım ve onarım gerekli olup olmadığı ve mali yükler açısından yeniden doldurma imkanı bilinmelidir. Yanan madde çevre şartları ,kullanıcı ve söndürücüler hakkında mevcut durum belirlendikten sonra en iyi söndürme maddesi seçimi mümkün olabilir. Aksi taktirde yangını söndürmek ve geciktirmek yerine bazen durumu daha da kötüleştirmek mümkündür.

88

89

90 Yapı bina tesis ve işletmelerden on bağımsız bölümü bulunan konutlar ile elli kişiden fazla insan bulunan her türlü yapı bina tesis ve işletmelerde aşağıdaki ekipler oluşturulur. Söndürme Ekibi Kurtarma Ekibi Koruma Ekibi İlkyardım Ekibi

91 Acil Durum Organizasyonu

92 Acil durum koordinatörü ve yardımcıları
Görevleri Acil durumlarda ekiplerin sevk ve organizasyonunu yapar. Çalışanların emniyetli bir şekilde dışarı çıkmasını sağlar. Toplanma bölgesinde yoklama yapar, içerde kalan personel varsa ilgili ekiplerin sevk ve idaresini yapar. Kaza olması durumunda sertifikalı İlk yardım personelinin ilk müdahaleyi yapmasını sağlar ve haberleşme şemasına uygun olarak hareket eder.

93 Söndürme Ekibi Yangın söndürme ekibi, herhangi bir acil durumda yangın ortaya çıkması durumunda yangının türüne uygun söndürücü malzeme (su, karbondioksit, kimyasal toz, ..) ile yangına müdahale ederek yangını söndürmeye çalışır. Fabrika Genelinde bulunan söndürme ekipmanlarının yerleşim planına uygun olarak yerleşimini kontrol eder. Kullanılmaz durumda bulunan ekipmanların kullanılır duruma getirilmesi için yetkiliye haber vermek. (Kullanılmış veya basıncı düşmüş yangın tüpleri, yangın dolaplarındaki hortum ve lans eksikliği, vb...) Yangın ekipmanlarının sürekli görünür vaziyette durmasını sağlamak. Önüne malzeme konularak görünmesine ve kullanımına engel olacak durumlarda ilgilileri uyarmak ve düzeltilmesini sağlamak. Yangın oluşmayan acil durumlarda kurtarma ekibine ve diğer ekiplere destek vermek. Yangına kurallarına göre müdahale etmek.

94 İlk Yardım Ekibi İlk Yardım Ekibi, acil durumlarda yaralanan insanlara ilk müdahaleyi yapar ve en emniyetli şekilde kazazedenin en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmasını sağlar. İlk yardım işlemi kesinlikle eğitimli personel tarafından yapılacaktır. İlk yardım esnasında gerekli malzemeleri her zaman hazır bulundurmak. İlk Yardım esnasında kazazedeye tıbbi müdahale yapılmaz. Sadece Ambulans gelinceye kadar veya sağlık kuruluşuna ulaşana kadar kazazede kontrol altında ve uygun pozisyonda tutulur Kaza anında 112 nolu Hızır Acil Servisi aranarak ambulans çağrılacaktır. Ekibin sevk ve idaresi ekip başı ve Acil Durum Koordinatörü tarafından yapılır. Ekip başlarının olmaması durumunda ise ekipteki ilk kişi ekip başı görevini üstlenir.

95 İlkyardım İstasyonu Tüm birimlerde, yaralanmalarda ilk müdahale için kullanılacak ilk yardım çantaları önemlidir.

96 Koruma (Güvenlik) Ekibi
Koruma ekibi tehlike altındaki bölgenin etrafını çevirerek dışarıdan ilgili olmayan kişilerin tehlikeli bölgeye girmesini engellemektir. Tehlikeden kurtarılan malzemeleri ilgili olmayan kişilerin zarar vermesine veya başka sebeplerle zarar görmesini engellemek. Mümkün olduğu takdirde diğer ekiplere destek vermek.

97 Kurtarma Ekibi Herhangi bir acil durumda, tehlike altındaki insanları ve diğer canlıları kurtarmaktır. Tehlike altında canlı bulunmaması durumunda malzemeleri öncelik sırasına göre kurtarmak. (Öncelikle bilgisayarlar, sonra evraklar ve büro mobilyaları)

98 Haberleşme Ekibi Acil durumlarda dış ve iç haberleşmeyi sağlayan ekiptir. Haberleşme ekip elemanlarında ilgili yerlere ait acil durum telefonlarının listesi bulunur. İlgili yerlerin aranması konusunda Acil Durum Koordinatörü veya Genel Müdürden talimat aldıktan sonra arama yaparlar.

99 Tahliye Ekibi Acil durumlarda bölüm tahliye sorumluları acil duruma göre bölüm çalışanlarını acil çıkış kapılarına panik yapmadan dışarıya çıkışlarını organize eder. Tek bir kapıda yığılmanın olmaması için gerekirse diğer çıkış kapıları güvenli olup olmamasına bakarak diğer kapılara personeli yönlendirir ve kendisi de dışarı çıkar. Dışarı çıkan personelin Toplanma bölgesinde toplanmasını sağlar. Personelin yoklamasını yaparak Acil durum Koordinatörüne rapor verir. İçerde kalan, yaralanan var ise diğer ekipler tarafından müdahale yapılır.

100 Teknik Kontrol Ekibi Acil durumlarda Elektrik ve jeneratör sorumlusu ana pano ve jeneratörün kapalı olup olmadığını kontrol eder, gerekirse kapatırlar. Kazan ve Doğalgaz sorumlusu, kazan ve doğalgazı faaliyet dışı bırakır. Hidrofor dairesi sorumlusu hidroforun çalışıp çalışmadığını kontrol eder. Sorumlu yardımcıları, ihtiyaç halinde sorumlulara yardım eder, sorumlunun firma içerisinde olmaması durumunda sorumlunun görevini yapar.

101 HORTUMLAR RAKORLAR LANSLAR MELENJÖR FİKRASYON

102 HORTUM ÇEŞİTLERİ B tipi hortumlar : A tipi hortumlar : İç çapı : 75 mm
Uzunluk : 20 m Çalışma basıncı : 12 bar Deneme basıncı : 25 bar Patlama basıncı : 50 bar İç astarı kauçuk ve poliüretan,dış yüzeyi sert zeminlerde çalışılacağı göz önünde bulundurularak özel iplikle dokunmuştur. A tipi hortumlar : Alıcı Hortumlardır Çap : 110 mm Uzunluk : 160 – 250 cm Çalışma basıncı : 6 bar Deneme basıncı : 12 bar Patlama basıncı : 25 bar Deniz,göl,gölet,havuz,sarnıç gibi su kaynaklarından motopomp ve araç pompaları ile su ikmali yapmak için kullanılırlar.

103 HORTUM ÇEŞİTLERİ C tipi hortumlar : D tipi hortumlar :
İç astarı kauçuk ve poliüretan, dış yüzeyi dokuma olanları olduğu gibi sadece kauçuk ve poliüretan alaşımlı olanları da vardır. Kauçuk hortumlar yüksek basınca dayanıklı olma özelliğinden dolayı hızlı müdahale lansı ile kullanılırlar. Kauçuk hortumlar 30 – 60 m arasında imal edilirler. Kauçuk hortumlarla 10 – 40 bar arası çalışma yapılabilir. C tipi hortumlar : İç çapı : 42 – 52 mm Uzunluk : 20 m Çalışma basıncı : 12 bar Deneme basıncı : 25 bar Patlama basıncı : 50 bar İç astarı kauçuk ve poliüretan,dış yüzeyi sert zeminlerde çalışılacağı göz önünde bulundurularak özel iplikle dokunmuştur.

104 RAKORLAR Hortumların birbirine eklenmesinde, Lansların hortum ucuna takılmasında kullanılan bir parçadır. Dıştan tırnaklı İtalyan (Temini) tipi; içten tırnaklı Alman (Storz) tipi vidalı Amerikan tipi rekorlar vardır. ADAPTÖR (ARA RAKORU) Hortumların A’dan B’ye, B’den C’ye , C’den D’ye düşürülmesi veya tersi işleminde kullanılan bir parçadır.

105 RAKOR ANAHTARLARI Rakor anahtarları gerek ala hortumlarının, gerekse diğer hortumların rekorların ve adaptörlerin birbirine takılmasında veya birbirinden sökülmesinde yardımcı olan aletlerdir. El gücü ile sökülemeyen hortumların sökülmesinde büyük bir kolaylık sağlar.

106 LANSLAR Musluklu Lans : Düz Lans :
Lans üzerindeki kol ile suya kumanda edilebilir. Alüminyum ve prinçten imal edilmiştir. Elektriği iletmez. Az miktar su ile güçlü soğutma yapar. Jet ve sprey olarak suyu atma imkanı mevcuttur. Düz lanslarda olduğu gibi bu lanslarında C ve B olmak üzere iki çeşidi vardır. Çapları düz lanslardaki gibidir. 1, ve 110’luk olarak değişik ebatlarda üretilir. B lansı 2.3 kg’dır. Düz Lans : Alüminyum ve piriçten imal edilmiştir. C ve B olmak üzere iki çeşidi vardır. C lansı 52 mm çapa sahiptir. ( iç çapı ) B lansı 75 mm çapa sahiptir. ( iç çapı ) Dezavantajı : Bu lansların muslukları (açma-kapama kolu) olmadığı için kullanışlı değildir.

107 Turbo Lans : Köpük Lansı :
Çok amaçlı ayarlı lans da denir. Direk, pürverize ve şemsiye şeklinde su verme özelliğine sahiptirler. Kauçuk alüminyum nozul kafası plastik dişli bir bilezik içerir. Bu bilezik akan su ile döner. Bu dönüş fazla ısıyı ve duman içinde yok edici bir özelliğe sahiptir. Sprey açısı 120 dereceye kadar çıkar. Seçili akış hızı sprey pozisyonunu geriye doğru döndürerek açının nozulu daha fazla açması sağlanır. Bu durumda nozul çalışmaya devam eder. C girişli olanı 2.3 kg dır. Köpük Lansı : B ve C tipi hortumlarla kullanılabilen türleri vardır. Lans borusu üzerindeki hava deliklerinden giren hava, karıştırıcıdan gelen su ve deterjan ile karışır. Lans içerisindeki çarpma bölümüne çarparak köpük oluşumunu gerçekleştirir. Çok Maksatlı araç üzerinde monitöre bağlanarak kullanılır.

108 MELANJÖR (KÖPÜK MİKSERİ)
Köpük maddesini su ve hava ile karıştırarak köpük oluşumunu sağlayan alettir. B giriş ve çıkışlı olanlar C giriş ve çıkışlı olanlar olarak adlandırılır. Seyyar köpük melanjörü sayesinde, köpük karışım oranını köpüğün kalitesine göre ayarlayabiliriz. Karışım ayarı 0 ile 6 arasındadır. Alet hortum giriş adaptörleri ve 25 mm adaptörlü 19 mm iç çapında spiral hortumu ile beraber kullanılır. Orta ve ağır köpük lansları ile kullanılır.

109 FİKRASYON Normal çalışma basıncında (8 bar) pompadan gelen suyu üç koldan vermemizi sağlar. İki “C” ve bir B hortumu ile çalışma imkânı verir. Soldaki “C” kolu birinci kol,sağdaki “C” kolu ikinci kol ve ortadaki “B” kolu (özel kol) olarak adlandırılır. Üç koldan çalışma yapılıyor ise orta koldan köpük çalışması yapılır. Yangın yerinde hortum karışıklığının önlenmesi yangına müdahale eden itfaiyecinin suyunun kesilmesi veya verilmesini kolaylaştırır. Şiber ve küresel vanalı tipleri vardır. Fikrasyon çökme,parlama ve patlama olabilecek yerlere konulmamalıdır. Kapalı alanlara ve merdiven boşluklarına kurulmamalıdır. Yangına müdahale eden personel ile fikrasyon başındaki personel,mümkünse birbirini görecek pozisyonda olmalıdır. Fikrasyon yangın yerine en yakın mesafede kurulmalı ve çıkış kolları yangın istikametini görecek şekilde olmalıdır.

110 YANGIN İHBAR TESİSLERİ:
Yangın söndürme işleminde esas önemli ilk faktör müdahale zamanını en aza indirmektir. Böylece yangın en az kayıpla önlenmiş olur. 1) Mekanik sistem 2) Otomatik sistem olmak üzere ikiye ayırabiliriz. MEKANİK UYARI TESİSLERİ: Çok basit sistem olan yangın çanı ve ihbar düğmeli uyarı sistemleri vardır. Butonlu Sistem: Bütünüyle elektrikli zil sistemine dayanmaktadır. Binada yangın çıkma olasılıklı yerlerin duvarlarına camlı bir koruyucu içinde konulmuş bir zil düğmesidir. Yangın anında cam kırılır ve düğmeye basılarak uyarı yapılır. Bu durumda yangını bir kişinin görmesi ve sistemi harekete geçirmesi gereklidir. O halde çoğu zaman insan bulunmayan ambar, depo, müze, arşiv, galeri vb. gibi yerler için uygun bir sistem değildir.

111 OTOMATİK UYARI TESİSLERİ
I) Isı Duyar Elamanları; Ortam sıcaklığında oluşan değişme ile uyarı veren araçlardır. II) Duman Duyar Elamanları;Genellikle yanma olayında öncelikle duman (gazlar) oluşur, dumana hassas olup uyarı yapan bu araçlar iki tiptir. Gaz değişimini içindeki radyoaktif kaynak vasıtasıyla duyar elamandır. Ortamdaki duman (gazların) değişmesiyle uyarı yapar. Optik olarak çalışan foto-sel prensipli duyar uyarı elamanıdır. III) Alev Duyar Elamanları;Bazı yanma olaylarında duman, (gaz) ve sıcaklık belirtilerinden önce alevle birlikte hızla yayılan yangınlar oluşur. Bu tür yangınlar için kullanılan alev duyar elamanları alevin yayıldığını hissedebilmekte ve uyarı vermektedir. IV) Patlama Duyar Elemanları;Patlayıcı maddelerin depolandığı yerlerde kullanılan bu araçlar patlama öncesi oluşan gazları hissederek uyarı yapmaktadır.

112 YANGININ FARKEDİLMESİ İLE İLGİLİ ÖNLEMLER
Yangın Alarm Butonları Alarm butonları kişilerin kendi iradeleriyle alarm mesajı vermelerine imkan tanıyan bir düzenektir. Bir mekânda yangına, gaza veya harekete karşı duyarlı otomatik algılayıcılar (detektörler) bulunsa bile, kişiler bir tehlikeyi daha erken bildirmek isteyebilirler, ya da şüpheli bir paket gibi otomatik algılama kapsamında bulunmayan bir tehlikeyi haber vermek ihtiyacını duyabilirler. Birden fazla bölmesi olan topluma açık binalar, iş merkezleri, okullar, yurtlar, hastaneler vs. yerlerde tesis edilir. Butona basıldıktan sonra buton kilitlenir ve özel bir anahtarla eski haline getirilir. Sesli uyarı niteliğindedir. Manuel olarak çalışır.

113 YANGIN ALARM BUTONLARI
Alarmın yayılımını sağlayacak kornası bulunmaktadır. Koridor, merdiven sahanlığı gibi ortak kullanım alanlarına monte edilmelidir. Önlerine görülmesini engelleyecek dolap vs. malzemeler konulmamalıdır. Bir kattaki herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir yangın alarm butonuna yatay erişim uzaklığı 50 m’yi geçmeyecek şekilde düzenlenecektir. Her katta en az 1 adet yangın alarm butonu bulunmalıdır. Depo sığınak, uzun koridor vb. gibi geniş alanlarda en az 2 adet yangın alarm butonu bulunmalıdır. Yangın alarm butonlarının yerden yüksekliği en az 110 cm. en fazla 140 cm. olmalıdır.

114 Kırılan cam veya plastik, bir yenisi ile kolayca değiştirilebilmelidir
Kırılan cam veya plastik, bir yenisi ile kolayca değiştirilebilmelidir. Asimetrik çizikler içeren bazı şeffaf elemanlar, buton kutusuna farklı şekillerde yerleştirilmek suretiyle dört defaya kadar kullanılabilmektedir.  Kırılan cam, içeri çökerek düğmeyi bastırır.         Buton camı (normal konum) Koruyucu film camın dağılmasını önler.  Anahtar ile butonun fonksiyon testi

115 Anons Sistemi Alışveriş merkezleri, iş hanları gibi topluma açık alanlar, oteller, yurtlar, hastaneler, gibi yatılı yerler, okullar, dershaneler, gibi eğitim merkezleri vs. yerlerde insanlara, sesli olarak binada yangın ve diğer tehlikeli durumları duyurma işlemi yapılır. Anons sistemi ile yangının hangi katta olduğu ve hangi çıkışların daha güvenilir olduğu duyurusu yapılır. Bu yönlendirme ile bina daha çabuk boşaltılabilir ve olası can kayıpları engellenmiş olur.  

116 Otomatik Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri
Kablosuz Yangın Alarm Sistemi Kablolu Yangın Alarm Sistemi Kablosuz Yangın Alarm Sistemi:Kablosuz sistemde dedektörler, panel ile haberleşmeyi küçük bir verici sayesinde telsiz iletişimi ile sağlarlar. Maliyeti kablolu sisteme göre daha yüksektir. Montajı kolaydır. Kablo çekmenin vereceği zarardan dolayı tarihi binalarda kullanımı kaçınılmazdır. Kablolu Yangın Alarm Sistemi:Kablolu sistemin maliyeti düşüktür. Montajı kablosuz sisteme göre daha zordur. Panel ile haberleşmeyi kablolar sayesinde sağlarlar. Kablo çekmenin mümkün olduğu her alanda kullanımı uygundur.

117 KABLOLU YANGIN ALARM SİSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
DEDEKTÖRLER KONTROL SİSTEMİ UYARI SİSTEMİ KOMÜNİKASYON CİHAZLARI A- DEDEKTÖRLER Dedektör : Yangın olayının tehlikeli boyuta gelmeden önce algılanmasını sağlayan erken uyarı sistemidir. Yangını başlangıç aşamasında algılarlar. Algılama işlemini yangının ortaya çıkardığı ısı, duman, alev gibi etkiler yardımıyla sağlarlar. Dedektörlerin bulunduğu mekanlarda yangın güvenliği için ayrıca insan unsuruna gerek yoktur. İnsanların sürekli bulunmadığı mekanlarda da yangın güvenliğini sağlarlar. Kullanım amacına göre çeşitli türleri ve ayrıca monte edilecekleri yere göre de farklı şekilde tasarlanmış olanları mevcuttur.

118 Dedektörler çalışma sistemi açısından üç gruba ayrılır.
A-KONVANSİYONEL SİSTEMLER B-ADRESLİ SİSTEMLER Sayısal Adresli Sistemler Anolog Adresli Sistemler İntelligent Adresli Sistemler C-HAVA ÖRNEKLEMELİ SİSTEMLER 1.KONVANSİYONEL SİSTEMLER :Konvansiyonel sistemde dedektörler ‘zoon’lar oluşturacak şekilde gruplanır ve her bir zoon panele ayrı bir hat olarak bağlanır.  Bu sistemde panel, ancak zoon bazında algılama sağlayabilir. Yangının kaynaklandığı bölge panelde görülebilir. Fakat uyarının bu bölgedeki hangi dedektörden geldiği saptanamaz. Yangın kaynağını bulmak için belirli bir bölgenin araştırılması gerekir. Bu da yangın gibi tehlikeli bir olayda zaman kaybı demektir. Sağlıklı bir sistemde bir zoon üzerinde 20 adetten fazla dedektör bulunmamalıdır. Konvansiyonel sistemlerin en önemli avantajı ve kullanımının devam etmesinin nedeni küçük ve orta boylu binalarda daha basit ve maliyetinin düşük olmasıdır.

119 2.ADRESLİ SİSTEMLER: Adresli sistemler teknolojik olarak daha üst bir aşamayı temsil etmektedir. 
Bu sistemde kullanılan dedektörlerin her biri panelle dijital iletişim kurabilme özelliğine sahiptir ve kendini panele tanıttığı özel bir kodu yani adresi vardır. Panel sırasıyla tek tek dedektörler ile haberleşir ve uyarı mesajlarını alır. Bu sayede yangın uyarısına yol açan dedektörlerin yeri kesin olarak belirlenir. Böylece yangın yeri daha çabuk tespit edilerek yangına erken müdahale imkanı sağlanır. Bir hat üzerinde 50 yada 128 adet adresli dedektör kullanılabilir. Adresli sistemlerin en önemli avantajı, yangın yerini kesin olarak saptamasıdır.  Adresli sistemler üçe ayrılır; Sayısal Adresli Sistemler Anolog Adresli Sistemler İntelligent Adresli Sistemler

120 Adresli sistemler üçe ayrılır;
1.Sayısal Adresli Sistemler; Temel itibari ile konvansiyonel algılama elemanlarına eklenmiş bir haberleşme kartı ve bilgileri toplayıp, değerlendirecek bir panelden oluşur. Panel, dedektörün adres ve durum bilgisini alır. Sistemin en önemli avantajı, yangın mahalinin tam olarak belirlenebilmesidir. 2.Anolog Adresli Sistemler; Bu sistemde her bir dedektörün adresi vardır. Panele gelen ikaz, dedektörün adresini, bulunduğu ortamdaki duman seviyesini bildirmektedir. Gelen bilgi daha önce yazılımla panele yüklenmiş olan değerlerle mükayese edilir. Eğer ortamda, paneldeki ayarlanmış değerden daha yüksek bir durum varsa, bu alarm ikazı olarak değerlendirilir.  3.İntelligent Adresli Sistemler; İntelligent dedektörler, sahip oldukları mikroişlemciye önceden yüklenmiş duman algılama eğrilerine bağlı olarak ortamda oluşan dumanın bir alarm durumu olup olmadığını yorumlayarak algılama gerçekleştirirler. Eğer ortamdaki duman seviyesi anlık yükselip azalırsa dedektör yanlış alarm vermez.

121 C - HAVA ÖRNEKLEMELİ SİSTEMLER
Bütün algılama sistemlerinde dumanın gerekli yoğunluğa ulaşması ve duman algılayıcıya gelmesi gerekir. Bu sistemde ise, dumanı dedektör haznesine çekilir. Hazne içinde bir aspiratör yardımıyla duman hazne içine gelir. Duman analizleri yapılır. Duman ayarlanan değer üzerinde ise yangın ihbarı verilir.  ALGILAMALARINA GÖRE DEDEKTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI  Algılama Elemanları: Dedektör seçimi mekanda muhafaza edilen ya da üretilen ürünlerin ilk yanma ürününün ne olacağı ile ilgilidir.İlk yanma ürünü duman olacaksa duman dedektörü, ısı olacaksa ısı dedektörü ya da alev olacaksa alev dedektörü gibi çeşitlilik göstermektedir.  1-)Duman Dedektörleri İyonizasyon Duman Dedektörü Foto elektrik Duman Dedektörü  Optik Duman Dedektörleri Işın Tipi Duman Dedektörü  Çok Hassas Duman Dedektörleri ( HSSD) Kanal Tipi (Beam) Duman Dedektörleri

122 İyonizasyon Duman Dedektörü Foto elektrik Duman Dedektörü
ALGILAMALARINA GÖRE DEDEKTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI  Algılama Elemanları: Dedektör seçimi mekanda muhafaza edilen ya da üretilen ürünlerin ilk yanma ürününün ne olacağı ile ilgilidir.İlk yanma ürünü duman olacaksa duman dedektörü, ısı olacaksa ısı dedektörü ya da alev olacaksa alev dedektörü gibi çeşitlilik göstermektedir.  1-)Duman Dedektörleri İyonizasyon Duman Dedektörü Foto elektrik Duman Dedektörü  Optik Duman Dedektörleri Işın Tipi Duman Dedektörü  Çok Hassas Duman Dedektörleri ( HSSD) Kanal Tipi (Beam) Duman Dedektörleri 2-)Isı Dedektörleri Sabit Isı Dedektörleri Isı Artış Hızı (Rate of Rise) Dedektörleri 3- Kombine Dedektörler 4- Lineer (Hat) Isı ve Duman Dedektörleri 5- Alev Dedektörleri 6- Gaz Dedektörleri

123 veya absorbe edilmesi prensibine göre çalışırlar.
Duman dedektörleri kendi arasında dört kısma ayrılır : A-) İyonize Duman Dedektörleri : Dedektörlerdeki radyoaktif malzeme içerideki havayı iyonize ederek elektronlar arası bir akım akmasını sağlar.Ortamdaki gözle görülen yada görülmeyen duman, dedektörlerdeki elektron ve iyonlara yapışarak bu akımı hareketsiz hele getirirler.Böylece akım azalmasından odacığa duman girdiği anlaşılır. İyonize duman dedektörleri oteller, hastaneler, fabrikalar, depolar, iş merkezleri, gemiler vb. yerlerde kullanılır. B-)Foto elektrik Duman Dedektörü: Bu dedektörler, ışığın duman tarafından dağıtılması veya absorbe edilmesi prensibine göre çalışırlar.

124 B.1.Optik Duman Dedektörleri: Yavaş yanan ve gözle görülebilir duman çıkartan
keten, halı, sünger, pamuk gibi malzemelerin yoğunlukta olduğu yerlere yerleştirilir. Genel olarak hastaneler, otel odaları ve acil çıkış koridorlarına yerleştirilirler. Sigara içilen ortamlarda kullanılabilmesi için hassasiyetlerinin düşürülmesi gerekir. B.2. Işın Tipi (Beam) Duman Dedektörü; Beam duman dedektörüde denir.Verici ve alıcı kısımları ayrı ayrı imal edilmiştir. Ayrı yerlere karşılıklı olarak yerleştirilen bu dedektörlerin arasında devamlı olarak ışık akışı bulunur. Işık akışının duman tarafından engellenmesi alarm olarak algılanır.Büyük ve yüksek tavanlı yerlerde kullanılır. Alıcı ve verici arası azami 100 metre olmalıdır.Işın metodu ile dumanı algılamaktadır. Bir ışın dedektörleri 100 mt x 14 mt (1400 m2) alanı yangına karşı korumaktadır. Karşılıklı duvarlara yerleştirilen yayıcı (emitter) ve alıcı (receiver)’dan oluşur. Işın tipi dedektörler, yüksek tavanlı binalar, geniş alanlar veya potansiyel tehlike arz eden yapılarda kullanılır.Spor salonları, konferans ve tiyatro salonları,fabrikalar, imalâthaneler, taşıt üreten tesisler, depolar, yer altı tünelleri, metrolar, şarap depoları, kimya imalâthaneleri, tekstil fabrikaları, trafo merkezleri, elektrik dağıtım merkezleri gibi yerlerde kullanımı uygundur.

125 Işın tipi duman dedektörleri şu halde yerleştirilmemelidir :
 - Tavan yüksekliği 40 m.yi aşan yerlerde, - Çatıda veya hava sirkülasyonunun olduğu yerlerde, - Üst ve alt arasındaki uzaklığın 0.5 m.den az olduğu boşluklarda, - Çok tozun, su buharının bulunduğu yerlerde, - Dumanın normal olarak oluştuğu mutfak gibi yerlerde, - Dedektöre, onu kurmak için ulaşmanın imkânsız olduğu yerlerde, lux’u aşan güneş ışığına maruz kalan yerlerde, - Verici ve alıcının düz durmasının mümkün olmadığı yerlerde.

126 D-)Kanal Tipi Duman Dedektörleri:
C-)Çok Hassas Duman Dedektörleri (HSSD): 4,5 saniyede dumanı algılarlar. Sistemde bulunan aspirasyonun ortamdaki havayı emmesi sayesinde ortamda duman olup olmadığı anlaşılır. Bu sistem, sanat eserlerinin korunduğu yerlerde, bilgisayar merkezlerinde, TRT’nin manyetik medya bölümlerinde, PTT merkezlerinde bulunur. D-)Kanal Tipi Duman Dedektörleri: Havalandırma sistemi, emiş kanalları içine yerleştiriliyor. Çok çabuk algılama yapıyor. Bu yüzden diğer dedektörlerle desteklenmelidir. Şekil:Kanal tipi duman dedektörü

127 2.ISI DEDEKTÖRLERİ Sıcaklığa duyarlı dedektörlerdir. Çevre ısısının yüksek olduğu yerlerde kullanılır. Alarma geçme derecesi ile oda sıcaklığı ararsındaki fark en az 30 0C olmalıdır. Isı dedektörleri özellikle duman dedektörlerinin yetersiz kaldığı kazan daireleri ve kurutma odaları gibi yüksek çevre sıcaklığının hakim olduğu ortamlarda ve mutfaklar gibi duman ve buharlı mekanlarda kurulur.

128 Isı dedektörleri gösterdikleri özellikler bakımından ikiye ayrılır :
A-)Sabit Isı Dedektörleri:Belirli bir sıcaklığa ayarlanmış olan dedektörler bu sınırın aşılmasıyla çalışırlar.Bu ısı değeri aşılmadan dedektörler algılama yapmazlar.Belirli bir sıcaklığa ayarlandığı için fazla sağlıklı değildir.  B-)Isı Artış Hızı ( Rate of Rise ) Dedektörleri : Ortamdaki ısının değişimine göre çalışırlar. Sabit ısı dedektörlerinde meydana gelen zaman kaybı bu tip dedektörlerde oluşmaz. 3.KOMBİNE DEDEKTÖRLER Bu dedektörler ısı ve dumanı birlikte algılarlar. Önce dumanın algılanmasıyla bir ön alarm uyarısı alınır, sonra da ortaya çıkan ısı ile birlikte ikinci bir uyarı meydana gelir.En büyük avantajı hatalı alarm olasılığının minimuma indirilmiş olmasıdır.

129 4.LİNEER (HAT) ISI VE DUMAN DEDEKTÖRLERİ
Isıya duyarlı bir kablodan oluşur. Noktasal dedektör sisteminin yapılamadığı hacimlerde, ulaşılması güç yerlerde yapılır. Ortaya çıkan ısıyla birlikte kablonun direncinin düşmesi sonucu algılama yaparlar. Yürüyen merdiven altlarında, metro, motor, makine korumasında karıştırıcı ve taşıyıcılarda, depolama tanklarında, nükleer santraller, kimyasal tesislerde yaygın olarak kullanılmaktadır. 5.ALEV DEDEKTÖRLERİ Yanma sonucu ortaya çıkan alevin ışık etkisiyle algılama yaparlar.Çok hızlı algılama özelliğine sahiptir. Uçak hangarlarında, kimyevi madde depolarında, çabuk parlayıcı maddelerin bulunduğu yerlerde kullanılır. 6.GAZ DEDEKTÖRLERİ Doğalgaz ve tüp gaz gibi yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı gazların kullanıldığı ortamlarda meydana gelebilecek gaz kaçaklarının algılanmasını sağlar.Bir gaz dedektörü 100 m2’ye kadar algılama yapabilmektedir. Yere çöken gazlar için yerden 30 cm. yükseğe, havadan hafif gazlar için tavandan 30 cm. aşağıda olacak şekilde monte edilir. Tehlikeli gazlarla çalışan yerlerde, gaz tribünlerinde, LPG, doğal gaz tesislerinde, mutfaklarda, banyolarda, kazan dairelerinde, ısı merkezlerinde, lokantalarda, fabrikalarda, gemilerde, bürolarda, atölyelerde, sanayi sitelerinde vs. yerlerde gaz dedektörleri kullanılır.

130 KONTROL SİSTEMİ Sesli veya görsel uyarı veren cihazlardır.
ZİLLER, SİRENLER FLAŞÖRLER (GÖRSEL UYARI) Ziller; Günümüzde sesli yangın alarm cihazları bir yangın alarm santralı, gaz algılama santralı, güvenlik santralı gibi kontrol ve kumanda cihazlarına bağlanmakta, kişilerin alarm butonlarına basarak sesli alarm cihazlarına doğrudan kumanda etme arzusu bile bu santrallar tarafından denetlenmekte ve sorumsuz kullanımlara engel olunmaktadır

131 Sirenler; Sirenlerin ses gücü dB(A) birimi ile ifade edilir ve aksi belirtilmedikçe 1 metre mesafeden yapılan ölçüm değeri belirtilir. Elektronik sirenlerin ses gücünün insan sağlığı açısından 1m'de 110 dB(A)'i aşmaması, ancak yapının en sağır noktasında bile 75 dB(A) olarak hissedilmesi gerekir. Uyuyan veya ağır işiten insanların bulunduğu mekanlarda bu alt değerin daha yüksek olması gerekir. Flaşörler (görsel uyarı) Flaşörler, renkli veya beyaz ışıklarıyla ve ışık şiddetinde periyodik bir değişimle insanların dikkatini çekmek ve yangın veya gaz kaçağı gibi durumlarda alarm vermek, ya da seyyar vinç ve benzeri hareketli makinelerin yaratabileceği tehlikeler konusunda uyarıda bulunmak amacıyla kullanılırlar.  

132 FLAŞÖRLERİN MUTLAKA GEREKLİ OLDUĞU DURUMLAR
Gürültülü ortamlar Siren ve zil gibi sesli alarm cihazları gürültülü ortamlarda yeterince etkili olmadıkları için ayrıca flaşörlerden yararlanılır. Yardım yönlendirme İnsan kulağı duyduğu sesin yönünü belirlemede pek de hassas değildir. Bu yüzden, örneğin birden fazla yapının bulunduğu tesiste veya sokakta itfaiye, kurtarma, ya da güvenlik ekiplerini olay mahalline yönlendirme amacıyla siren veya zil yerine flaşör veya flaşörlü sirenler tercih edilir. İşitme engellilerin bulunabileceği mekânlar İşitme kaybına uğramış yaşlıları da bu grupta ele almak gerekir. Flaşörler, alarm durumu açısından üç tipe ayrılırlar: 1)      Aydınlatıcı elemanın yanıp söndüğü çakarlı tipler, 2) Birden fazla aydınlatıcı elemanın sırayla yanıp söndüğü, sıralı çakarlı tipler 3)      Aydınlatıcı elemanın sürekli yandığı ve dönen içbükey bir aynanın ışığı farklı yönlere yansıttığı döner aynalı tipler  Bu periyodik değişim sayısı genellikle dakikada 60 civarındadır. 

133 SPRİNKLER SİSTEMLERİ SPRİNKLER SİSTEMLERİ
Yaygın Olarak Kullanılan Sprinkler Sistemleri Şunlardır :  Islak borulu sprinkler sistemi Kuru borulu sprinkler sistemi Deluge sprinkler sistemi

134 1.Islak Borulu Sprinkler Sistemi 
Yangına anında müdahale imkanı sağlar Sprinkler dışında çalışması zorunlu olan hiçbir ekipman yoktur Sistem, ısıya duyarlı ampullerin patlamasıyla faaliyete geçer Sadece patlayan sprinkler başlıklarından su akacağı için tüm alanın su altında kalması söz konusu değildir Suyun vereceği zarar en aza indirgenir  2.Kuru Borulu Sprinkler Sistemi Suyun donma riskinin olduğu mahallerde kullanılır Suyun vereceği zarar en aza indirgenir 3.Deluge Sprinkler Sistemi Sprinkler dışında sistemin çalışması için ayrıca dedektörlere ihtiyaç vardır sistemin tümü birden boşalacağı için daha etkili bir söndürme sağlanır Bunun yanında suyun vereceği zarar diğer sistemlere göre daha fazladır

135 Paratoner ( Yıldırımlık ) Tesisatı
Bulutlarda biriken elektrik yüklerinin insan, yapı ve tesislere zarar vermeyecek şekilde istenen bir noktaya yönlendirerek toprağa boşaltılması gerekir. Bilindiği gibi bu noktalar paratonerlerdir. Paratoner tesisatı genel olarak bina ve tesislerin en yüksek noktalarına monte edilmelidir.   Yangın Durdurucular Yangın Damperleri  Havalandırma tesisatının içinde bulunan, dedektörler vasıtasıyla veya üzerindeki ısıya duyarlı telin kopmasıyla otomatik olarak hava akımını kesen yangın durdurucu elemandır. Havalandırma tesisatının içerideki kirli havayı çeken kısmında yer alır Yangın anında kapanarak, duman ve sıcak havanın diğer bölümlere gitmesi engeller

136 Kablo Köpükleri Bina içindeki elektrik kablolarının arasına döşenir Elektrik tesisatından kaynaklanan yangınlarda ısı artışıyla birlikte şişer ve kabloları boğarak yangının diğer bölümlere geçişini engeller Böylece yangın olayı bir bölgede hapsedilmiş ve sona erdirilmiş olunur. YANGIN KAPILARI Herhangi bir yangın olayında dumanın, ısının ve alevlerin yangının bulunduğu bölümden bir başka bölüme geçişini engelleyen kapılardır. Otomatik yangın algılama ve söndürme sistemlerine endeksli olarak çalışır 750 C’den daha yüksek ısılara dayanabilir Üzerinde “panik bar” sistemi bulunur Uzun koridorlara ve çok tehlikeli bölümlerden diğer bölümlere geçiş kapısı olarak tesis edilir.

137 Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri (İSİG Tüzüğü)
Merdiven boşlukları ile imdat çıkış yollarının her iki tarafında, kolaylıkla açılan ve kendiliğinden kapanabilen ateş kesici yanmaz kapılar bulunacaktır. Çıkış kapıları, menteşeli olacak ve dışarıya açılacaktır. Bu kapıların kullanılmasında sakınca görüldüğü hallerde, yatay sürgülü kapılar kullanılacaktır. Çıkış kapılarının arasındaki uzaklık 5 metreden fazla ve kapı genişlikleri de 120 santimetreden az olmayacaktır. Yangın tehlikesine karşı etkili ve yeterli söndürme malzemesi ile bu malzemenin kullanılmasını öğrenmiş personel veya ekipler, çalışma süresince işyerlerinde hazır bulundurulacaktır. Yangının söndürülebilmesi için yeterli miktar ve basınçta su bulundurulacaktır. Yangın muslukları, kolay erişilir uygun yerlerde tesis edilecek ve soğuk havalarda suyun donmasını önlemek için, tesisat gerekli şekilde korunacaktır. Yangın muslukları, sık sık açılıp akıtılarak borularda ve tesislerde tortuların birikmesi önlenecektir.

138 Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri (İSİG Tüzüğü)
İşyerinde yeterli miktarda yangın hortumu bulundurulacak, yangın hortumları, yangın muslukları, ve diğer yangın söndürme tertibatının bağlantıları (rekor ve vanaları) mahalli itfaiye normlarına uygun olacaktır. Lastik olmayan hortumlar, her kullanıştan sonra boşaltılıp kurutularak kontrol edilecektir. Lastikli hortumlar en geç üç ayda bir kontrol edilecektir. Yırtık, delik ve bağlantıları bozuk hortumlar kullanılmayacaktır. Yangında suyun kullanılmayacağı yerler ile bunların girişlerine ve işyeri giriş kapısı üzerine gerekli uyarma levhaları konulacaktır. Seyyar yangın söndürme cihazları, işyerinde çıkabilecek yangınların çeşidine ve yapılan işin özelliği ile işyerlerindeki maddelerin cinsine etkili nitelikte olacaktır. Yangın söndürme cihazları, görünür ve erişilir yerlere konulacak ve önlerinde engel bulundurulmayacaktır.

139 Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri (İSİG Tüzüğü)
Parlayıcı sıvılar, yağlar veya boyalardan doğacak yangınlarda su kullanılmayacak, su yerine, içinde köpük, karbon tetraklörür, karbon dioksit ve bikarbonat tozu veya diğer benzeri etkili maddeler bulunan yangın söndürme cihazları kullanılacaktır. Gerilim altındaki elektrik tesis ve cihazlarında çıkan yangınlarda, karbon dioksitli, bikorbonat tozlu veya benzeri etkili diğer tiplerde yangın söndürme cihazları kullanılacaktır. Sözü edilenlerin dışındaki maddelerin yangınlarına karşı; söndürme araçları olarak, su veya kum dolu kovalar ve sodyum bikarbonat tozlu, karbon dioksitli, köpüklü, asitli veya benzeri tiplerde seyyar yangın söndürme cihazları bulundurulacaktır. Seyyar yangın söndürme cihazları, en az yılda bir defa kontrol edilecek ve kontrol tarihleri, cihazlar üzerine yazılacaktır. Köpüklü tip (Sodyum bikarbonat - asitli) yangın söndürme cihazları, 4. senenin sonunda tamamen boşaltılıp yeniden doldurulacaktır. Karbon dioksitli, bikorbanat tozlu, karbon tetraklörürlü ve benzeri kimyasal maddeli yangın söndürme cihazları, kullanılıştan sonra derhal yeniden doldurulacaktır.

140 Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri (İSİG Tüzüğü)
Yangına karşı savunma ile görevli personel, işyerinin yangın durumuna ve kullanacakları yangın söndürme cihazlarının özelliklerine ve bu cihazların içindeki kimyasal maddelerin doğuracakları tehlikelere karşı eğitileceklerdir. 6 ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yapılacak, bu denemeler, yetkili ve tecrübeli bir şef, işyeri bekçileri ve yeteri kadar yardımcılardan kurulu bir ekibin gözetimi altında yapılacak ve işyeri yangın planına uygun olarak tertiplenecektir. İşyerinde bir yangın söndürme ekibi kurulacak ve bu ekip personeline, yangın halinde yapacakları görevler gösterilecek ve yangına karşı savunma eğitimi yapılacak, ayrıca hangi söndürme cihaz ve aletlerinin, hangi çeşit yangına karşı kullanılacağı da öğretilecektir. Yeni giren işçilere, bir yangın tehlikesi halinde kullanılacak cihaz ve aletlerin yerlerini ve imdat çıkış yolları gösterilecektir.