İşletmelerin Sınıflandırılması, Girişim, Girişimciler, ve Kobiler

... konulu sunumlar: "İşletmelerin Sınıflandırılması, Girişim, Girişimciler, ve Kobiler"— Sunum transkripti:

1 İşletmelerin Sınıflandırılması, Girişim, Girişimciler, ve Kobiler
Yrd. Doç. Dr. Şule AYDIN TURAN

2 Sektöre göre (üretilen mal ve hizmet çeşidi)
Sanayi (endüstri) işletmeleri (girdi, süreç, depolanabilir çıktı) (mal) Hizmet işletmeleri (hizmet) Ticari işletmeler (pazarlama; toptancılık ya da perakendecilik)

3 Sahipliklerine göre (üretim araçlarının mülkiyeti)
Kamu işletmeleri (KİTler) Özel işletmeler (özel sektör) Karma işletmeler (hem kamu, hem özel) Yabancı işletmeler (ilk 500de kaç yabancı işletme?)

4 Hukuki yapılarına göre (Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu)
İki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi; ortak amaç; zeka, emek, mal; akit; ortaklık Şahıs (kişi) Tek şahıs: esnaflar Adi ortaklık: tüze kişilik ve ticari unvan yok Kolektif şirket:ticaret unvanı var; gerçek kişiler; ortakların sorumluluğu sınırlanmamış (bütün mal varlıklarıyla sorumlu) Adi komandit şirket: ticaret unvanı var; gerçek kişiler; komandite ortak (lar) ın sorumluluğu sınırlanmamış, komanditer ortakların sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlı Sermaye Anonim şirket: ticaret unvanı var; esas sermayesi paylara bölünmüş; ortakların sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlanmış; sorumluluk şirketin mal varlığı ile; Limited şirket: iki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi; ticaret unvanı var; ortakların sorumlulukları taahh. ett. sermaye ile sınırlı; esas sermayesi belirli Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket: Kooperatif şirket: Gerçek, kamu tüzel kişiler ya da dernekler , En az 7 kurucu, kâr amaçlı değil, yardımlaşma, dayanışma amaçlı ama kâr da elde eder.

5 Şahıs şirketi-sermaye şirketi farkları
Şahıs şirketleri Ortaklar gerçek kişi (komanditer hariç) Ortaklar sınırsız, tüm mal varlıklarıyla sorumlu (komanditer hariç) Şirket sözleşmesi oybirliği ile değiştirilebilir Her ortağın yönetim, temsil, denetim hakkı var Şirket değil, ortaklar gelir vergisi mükellefi Sermaye Şirketleri Gerçek veya tüzel kişiler Ortaklar sadece serm taahh ile sınırlı sorumlu Şirket sözleşmesi oy çokluğuyla değiştirilebilir Yönetim, temsil, denetim şirketin belirli organlarının Şirket kurumlar vergisi mükellefi

6 Ulusal Kökenlerine Göre
Ulusal (yerel) Uluslar arası (yerel ve dışa açık) (ithalat, ihracat) Çok uluslu (genel merkez, şubeler) Küresel Ana ülke (parent) (Fiat İtalya; Microsoft ABD) Ev sahibi ülke (host) (Toyota Türkiye) Üçüncü ülke

7 Ekonomik birleşme bakımından (işletmeler-arası anlaşmalara göre)
Eko ve Huk bağ korunarak Karteller (fiyat, üretim, satış, Pazar, şart kartelleri, uluslar arası karteller) (aynı dalda üretim, rekabet ortadan kaldırılıyor) Holdingler Konsorsiyum Eko ve Huk bağ kaybedilerek Tröst (amacı, iki veya daha fazla işletmenin yönetimini belirli bir grup altında toplamak) Tam birleşme (merger veya füzyon) (işletmelerin birleşerek tek işletme haline gelmesi)

8 Büyüklüklerine Göre Nitel büyüklük ölçütleri Nicel büyüklük ölçütleri
Yıllık satışlar Yıllık kârlar Varlıklar (net aktifler) Öz sermaye miktarı Yatırım toplamı Çalışan sayısı Mikro (10dan az) küçük (10-49) orta (50-249) büyük (250 ve üstü)

9 Büyüklüklerine Göre İlk 500 (2014) (TR) (üretimden satışlar)
Tüpraş, (Koç) Ford Otomotiv, (Koç) Oyak-Renault Otomobil, Arçelik, (Koç) EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş.(Kamu)

10 Büyüklüklerine Göre 2014 İlk 500 (2012)(Dünya) (gelir)
Wal-Mart Stores, Royal Dutch Shell, Exxon Mobil, BP, Toyota Motor 2014 Walmart(ABD) Sinopec Group (Çin) (Petroleum Chemical Corp) Royal Dutch Shell China National Petroleum (Çin) Exxon Mobil (ABD) BP (İngiltere)

11 Kapasite Teorik (maksimum)kapasite: hiçbir kesinti ve aksaklık yokken birim zamanda maksimum üretim Pratik (normal )kapasite: aksaklıklar vs halinde maksimum üretim Fiili kapasite: Pazar koşulları vb nedeniyle oluşan üretim miktarı Boş (aylak) kapasite: pratik k.- fiili k. Çalışma derecesi: fiili k./ pratik k. Optimum kapasite: birim başına değişir ve değişmez giderlerin toplamının en düşük olduğu kapasite

12 Girişimcilik ve Kobiler

13 Tarihsel olarak işletmecilik
Osmanlı dönemi az sayıda atölye, sanayileşme yok; Erken Cumhuriyet dönemi milli ekonomi geliştirme çabaları; yabancılara verilen imtiyazlar kaldırılıyor; Sümerbank, Etibank, Türkiye İş Bankası 1950 ler yeni girişimci sınıfı oluşturma çabaları; dışa açık olma hamleleri; artık özel sektör var; görece düşük enflasyon, görece yüksek kalkınma ANCAK ihracat-ithalat dengesizliği ve döviz sıkıntısı

14 Tarihsel olarak işletmecilik-dvm
1960lar- 1970ler: planlı ithal ikameci kalkınma, DPT kuruluyor; “dışarıdan alma kendin üret”, : düşük enf, yüksek kalkınma 1973 ten sonra: petrol krizi, Kıbrıs Harekatı ve ambargo, grevler, terör, sürekli değişen koalisyonlar 1980ler ihracata yönelik kalkınma, içeride rekabet, dışa açılma, yabancı yatırımların özendirilmesi; istikrar ve büyüme ANCAK yolsuzluklar 1990lar bankalar; artan iç borç, istikrarsızlık 2000ler bankacılık sisteminin revizyonu, küresel finansal krizler, ekonomik büyüme ANCAK artan cari açık

15 Girişimci Bir girişimi harekete geçiren, bunun için gerekli kaynakları bir araya getiren ve risk alan kişi. Doğuştan mı? Öğrenilir mi? Hem kişisel özellikler, hem eğitim Hangi özellikler kişisel, hangileri eğitim ile kazanılır? Risk ***

16 Girişimcilerin iş yapma özellikleri
Bireycilik Asilik Kimseye güvenmeme Takım oyununu sevmeme (?) Orkestra şefi (borçlanma mantığı, akrabalarla ortaklık, sosyal ilişkiler ağını yönetme, azim ve başarı duygusunu yayma ve satma)

17 Girişimcilerin bireysel özellikleri
Başarma arzusu Sıkı çalışma Sorumluluk alma Tanınma ve ödüllendirilme eğilimi İyimserlik Mükemmelliği arayış Kapsamlı sorumluluk (çalışanların herşeyinden sor) Kar yönelimli

18 Girişimcilerin Yönetici Özellikleri
Piyasaya ve müşteriye karşı duyarlı; Parçaları ve bütünü görür; İletişimi güçlü. Girişimciliği besleyen etmenler Coğrafya (Kayseri, Doğu Karadeniz, Yahudiler, Hintliler, Ermeniler, İskandinavlar) Aile terbiyesi Finansal güç Toplumsal yapı

19 Dış girişimcilik: yeni bir girişimin ya da organizasyonun kurulması.
İç girişimcilik: kurulu bir işletmenin sınırları içinde yeni ürün, hizmet, pazarlama vb de yapılan yeniliklerin ticarileştirilmesi Ticari girişimcilik:kar amacı güden girişimcilik Sosyal girişimcilik: toplumun devlet, stk vb tarafından çözülemeyen sorunlarını çözme amacı Kadın girişimci İş gücü piyasasında 1.3 milyon erkek, 80 bin kadın; kadınların çalışma yaşamına katılma oranı ülkemizde % 26; AB %55; Dünya %46

20 Kobiler Türkiye’de KOBİLER, İmalat sanayiinin %99.5’ini;
İstihdamın % 61.1’ini; Katma değerin %27.3’ünü oluşturuyor.

21 KOBİLER KOBİ’lerin %89,4’ü hiçbir teşvikten yararlanmıyor. Bilgisizlik
Bürokrasiden kaçma isteği

22 KOBİ’lerin sorunları Yapısal ve hukuki (görece düşük işgücü kalitesi, yoğun rekabet, çevre analizinde eksiklik, finansal yapının zayıflığı, yasal düzenlemeler ) Yönetim sorunları (üst yöneticiye bağımlılık, tek merkezli karar, kurumsallaşmama) Pazarlama sorunları (pazara ilişkin bilgi eksikliği, bölge dışına çıkamama, uluslararasılaşamama) Finansman sorunları (özsermaye yetersizliği, tasarruf yetersizliği, yüksek faiz oranları, haklardan habersizlik, alacak tahsili) Üretim sorunları (ölçek ekonomisi, tedarik sıkıntısı [yüksek fiyat], ileri teknoloki kullanamama [yüksek maliyet], düşük kalite yüksek maliyet, talep tahminleyememe

23 Anadolu kaplanları Denizli,
Gaziantep, Kayseri, Balıkesir, Konya, Kahramanmaraş, Çorum, Samsun, Ünye

24 Türk İş yaşamında Girişimcilerin Genel Görünümü
Türk girişimci sınıfı devletin müdahalesiyle oluşmuş( yatırımların %70-90’ınını devlet teşvikleri finanse ediyor) Kapitülasyonların etkisi ile yabancı elçilerin avantajlı konuma gelmesi; Müslümanların ticarete özendirilmesi (bürokrasi daha cazip geliyordu) Siyasiler iş adamlarını destekliyor ve kendileri de iş adamı oluyorlardı. Siyaset-iş hayatı ilişkisi çok belirleyici Politika değişikliklerinden avantaj sağlama becerisi (fırsatçılık)

25 Türk İş yaşamında Girişimcilerin Genel Görünümü
Önemli firmaların hemen hemen hepsi II. Dünya Savaşı sonrası kurulmuş (Demokrat Parti Etkisi) Önemli iş adamlarının %77’si ticaret ya da kamu sektörü kökenli Neden özgün girişimciler yok? Yerel zanaatkar azlığı ? Genel olarak sanayi değil ticaret odaklı Yeni iş fikirleri tesadüfi kaynaklı Gayrimenkul sahipliği ve spekülatif kazanç alanları çok önemseniyor Şirketler ne kadar büyürlerse büyüsünler büyük ölçüde aile şirketi konumundalar