TKHK İç Denetim Birimi Başkanlığı

... konulu sunumlar: "TKHK İç Denetim Birimi Başkanlığı"— Sunum transkripti:

1 TKHK İç Denetim Birimi Başkanlığı
Ertan ŞAHAN İç Denetçi

2 Kamu Zararı ve Uygulamadaki Örnekler

3 Kamu İdarelerine Verilen Zararlar ve Bu Zararların Takibine İlişkin Diğer Düzenlemeler
Kamuya Verilen Zararlarda Uygulanan Mevzuat 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile bu kanuna dayanılarak çıkarılan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu (2010 öncesi için 832 s.)

4 Akitten, haksız fiil ve iktisaptan kaynaklanan zararlar hakkında Borçlar Kanunu
Memurların kasıt, kusur ve ihmal ve tedbirsizlik sonucu idareye verdikleri zararlar ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Kişilerin uğradıkları zararlar”ı düzenleyen 13.maddesi son fıkrasına dayanılarak çıkarılan “Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik

5 Rızaen ödenmeyen ilamlı alacaklarda İcra iflas kanunu
Kanunlarında tahsil şekli hakkında özel hükümler bulunan alacaklarda bu kanunlar Rızaen ödenmeyen ilamlı alacaklarda İcra iflas kanunu Genel ve özel bütçeli idarelerin kendi aralarında ve üçüncü kişiler arasındaki adli idari uyuşmazlıkların sulh yolu ile hallinde,terkin ve taksitlendirme işlemelerinde 659 sayılı KHK

6 Kamu Zararı Kavramın Ortaya Çıkışı ve Önceki Hali
Kamu zararı kavramı ilk defa 2005 yılında yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi Ve Kontrol Kanunu ile ortaya çıkmıştır. Kamu zararı daha önceden1050 sayılı kanunda ; hazine alacağı, kamu alacağı ve devlet alacağı şeklinde düzenlenmiştir.

7 Sorumlulukta Kusur Şartı Geldi
Kusursuz sorumluluk anlayışı hakimken kusurlu sorumluluk anlayışı benimsenmiştir.

8 Kamu Zararı Kavramı 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 71.maddesinde kamu zararı “kamu görevlilerinin ; kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması” şeklinde tanımlanmıştır.

9 DMK’na göre idare verilen zarar karşılanmalı*
6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile kamu zararı tanımlanmıştır. DMK’nın12.maddesi ise, kamu görevlisinin doğrudan idareye verdiği zararlardan sorumluluğunu düzenlemektedir. “Devlet memurları görevlerini dikkat ve itina ile yerine getirmek ve kendilerine teslim edilen devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Devlet memurunun kasıt, kusur, ihmal ve tedbirsizliği sonucu idare zarara uğratılmışsa bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedel üzerinden ödenmesi esastır.”

10 Kamu Zararının Unsurları
Bir kamu görevlisinin varlığı, Kamu görevlisinin karar, işlem veya eylemi ile bunun sonucunda (nedensellik) kamu kaynağında artışa engel veya eksilme (3 unsur) Kamu görevlisinin söz konusu karar, işlem veya eyleminin mevzuata aykırı olması, Kasıt, (kusur) veya ihmalinin bulunması Zararın kanun veya yönetmelikte sayılan kriterler arasında olması İstisnalar arasında olmamalı (Düzenleyici denetleyici kurumlar arasında olmamalı)

11 Kamu Görevlisi Kimdir?

12 Anayasa, DMK ve TCK da tanımlar mevcut
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “İstihdam şekilleri”ni düzenleyen 4.maddesinde kamu hizmetlerinin memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürüldüğü hükmü ile karşılaşmaktayız. Bunun yanında Anayasa’nın kamu hizmetiyle ilgili genel ilkeleri belirleyen 128.maddesinde Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevlerin, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görüldüğü ifade edilirken 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 6.maddesinde kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişinin kamu görevlisi olarak tanımlanacağı hüküm altına alınmıştır.

13 Kamu Zararının Kurumlar İtibariyle Kapsamı
Genel bütçeli kamu idarelerinde, Özel bütçeli kamu idarelerinde, Sosyal güvenlik kuruluşlarında ve Mahalli idarelerde çalışan kamu görevlileridir.

14 İstisnası DDK Bu düzenlemeye göre 5018 sayılı Kanun’a ekli III sayılı Cetvelde yer alan, düzenleme ve denetleme görevlerini haiz bağımsız idari otoritelerde görevli kamu görevlileri ile 5018 sayılı Kanun kapsamında yer almayan kamu iktisadi teşebbüslerinde görevli kamu görevlilerine söz konusu Yönetmelik hükümleri uygulanmayacaktır.

15 Kamu zararının kişiler itibariyle Kapsamı Sorumlu-İlgili Ayırımı
5018 sayılı Kanun’un 71.maddesi son fıkrasında kamu zararının, bu zarara neden olan kamu görevlisinden veya diğer gerçek ve tüzel kişilerden tahsilinden bahsedilmektedir. Bu hükme istinaden hazırlanan Yönetmelikte, kamu zararının oluşmasına sebep olan kamu görevlisi sorumlu olarak tanımlanmış, ancak Yönetmeliğin 4.maddesi ile kendisine yersiz veya fazla ödeme yapılan gerçek ve/veya tüzel kişiyi ifade eden “ilgili” tanımı da yapılarak, kamu zararının tahsilinde bu kişiler de muhatap kabul edilmiştir.

16 Kamu Zararı Sorumluları
Bakanların Sorumluluğu Bakanların siyasi, cezai ve hukuksal sorumlulukları mevcuttur. Devlete verdikleri zarardan dolayı genel hükümlere göre tazminat davası açılabilir.

17 Bakan Yardımcılarının Sorumluluğu
İstisnai memurların sorumluluğu şeklinde değerlendirilmelidir

18 Üst Yöneticilerin Sorumluluğu
Harcama sürecinde görev almaları durumunda kamu zararından sorumlu olacaklardır.

19 Harcama Yetkililerinin Sorumluluğu
Harcama yetkililerinin kamu zararlarından sorumluluğu iki belgeye dayanır Harcama talimatı (İhaleli işlemler için onay belgesi) Ödeme emri belgesi

20 Gerçekleştirme Görevlilerinin Sorumluluğu
Yaklaşık maliyeti tespitle görevlendirilenler, Şartnameleri düzenleyenler, İhale komisyonları, İhale yetkilileri, Maaş bordrosu düzenleyen mutemetler, Harcırah beyannamelerini onaylayanlar, Muayene kabul komisyonları, Ödeme emrini imzalayan gerçekleştirme görevlileri, Belge kontrolörleri (Reçete kontrolü gibi) kamu zararından sorumludur.

21 Muhasebe Yetkililerinin Sorumluluğu
Memuriyet kadro ve ünvanlarının muhasebe yetkisi niteliğine etkisi yoktur. Ödeme emri belgesinde harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin imzası yoksa muhasebe yetkilisi tek başına, Ödemeye esas belgelerin eksikliği ve maddi hata bulunması konusunda açık ve kolayca görülebilen ve yorum gerektirmeyen maddii hatalarda harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisiyle birlikte

22 Muhasebe Yetkililerinin Sorumluluğu
Hak sahibi olmayan kişilere gideri ödeme yapması nedeni ile tek başına, Gelir ve alacakların tahsil edilmesinde de tek başına kamu zararından sorumludur.

23 Kamu Görevlisinin Karar, İşlem ya da Eylemi Unsuru
Kamu görevlisinin aldığı veya yerine getirdiği karar, işlem veya eylemin hukuka yani genel olarak yürürlükte bulunan yasal düzenlemelere aykırı olması ya da kamu görevlisinin yasal olarak yerine getirmek zorunda olduğu halde bir kararı, işlemi veya eylemi yerine getirmemesi gerekmektedir.

24 Kamu Kaynağında Artışa Engel veya Eksilme Unsuru
Kamu kaynağı, 5018 sayılı Kanun’un “Tanımlar” başlıklı 3.maddesi (g) bendinde belirtildiği üzere; kamuya ait gelirler (borçlanma suretiyle elde edilen imkanlar dahil), taşınır ve taşınmaz mallar, Hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerlerdir.

25 *Genel bütçeli idarelerin kendi aralarındaki yaptıkları fazla ve yersiz ödemeler kamu zararı değil
Kamu kaynağı tanımından hareket edildiğinde ve kurumların ayrı gelir bütçeleri olup olmamasından hareketle genel yönetimi oluşturan genel bütçeli idarelerin kendi aralarındaki yaptıkları fazla ve yersiz ödemeler kamu zararı değil iken bu hususun dışında genel yönetimi oluşturan idarelerin kendi aralarındaki gelir,gider ve mal hareketlerinde kamu zararı oluşacaktır.

26 Nedensellik Bağı Unsuru
Sebep-sonuç bağı olarak da ifade edilen nedensellik (illiyet) bağı, sonucun buna sebep olan fiilden kaynaklanması olarak ifade edilebilir

27 Mevzuata Aykırılık Unsuru
Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğü’ne göre mevzuat; bir ülkede yürürlükte olan yasa, tüzük, yönetmelik vb.’nin bütünüdür. Bu anlamda, genel olarak yürürlükte bulunan yasal düzenlemelere aykırı bir karar, işlem veya eylem sonucu ortaya çıkan zarar dolayısıyla söz konusu hukuka aykırı kararı, işlemi ya da eylemi gerçekleştiren kamu görevlisinin mali sorumluluğuna gidilebilecektir.

28 Kasıt, Kusur, İhmal Unsuru
Yargıtay da emsal kararlarında kasıt ve ihmalin haksız eylem sorumluluğunun kurucu öğelerinden biri olan kusurun iki ayrı çeşidini oluşturduğunu kabul etmektedir. Konuyla ilgili olarak belirtilmesi gereken bir diğer husus da kasıt, kusur veya ihmal sonucu kamu zararına neden olan karar, işlem veya eylemi gerçekleştiren kamu görevlisinin söz konusu karar, işlem ya da eylemi gerçekleştirmekte görevli ve yetkili olması gerektiğidir.

29 Kamu Zararlarının Tespiti ve Tahsili
5018 sayılı Kanuna göre kamu zararının oluştuğu durumlar; İş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması, Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması,

30 İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması,
ÖRNEK: İdarenin alacağının zamanaşımına uğratılması.

31 Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
İstisna; Kamu görevlilerine sehven yapılan fazla ödemeler kamu zararı kapsamında olmayıp bunların geri alımında Danıştay İctihatları Genel Kurulunun 1973/14 sayılı kararının uygulanması gerekmektedir. Buna göre idarenin yapmış olduğu hatalı ödemeler ödemenin başladığı tarihten itibaren mahkeme kararı olmaksızın yalnız 60 gün içinde mümkündür.

32 Transfer niteliğindeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması,
Örnek: Döner Sermayeli İşletmelere, fonlara , mahalli idarelere, üniversitelere ve Devlet Demir Yollarına yapılan fazla ve yersiz ödemeler kamu zararıdır.

33 İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması
ÖRNEK: Yapılan ihalede asgari ücret üzerinden vasıfsız işci çalıştırılması kararlaştırılmış ise asgari ücretin üzerinde yer alan ödemeler kamu zararını oluşturacaktır. ÖRNEK: Önceden bir fiyat belirlenmemişse serbest piyasa koşullarında rayiç bedeli belirlemek güçleşir. Sorun: Alım sonucu oluşan fiyat ile rayiç bedel arasında ne kadar oranda fark olursa zarar söz konusudur. Bu konuda mevzuatta bir kriter yoktur.

34 tariHli Danıştay 10. dairesi kararında fahiş fiyat tespitinde tüketici gözünde önemi, kullanıcı amacı, işlevi ve kamu yararı kavramı ile değerlendirilmesi gerektiğinden bahisle subjektif kriterler ortaya konmuştur.

35 Kamu Zararının Oluştuğu Durumlar Yönetmelikle Genişletilmiştir
Diğer taraftan konuyla ilgili olarak Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “Kamu zararının belirlenmesi” başlıklı 6.maddesi, Kanun’da 6 madde halinde sayılan durumları daha da genişletmiştir;

36 Yönetmelikle Birlikte Ek olarak sayılan Kamu Zararı Şekilleri ( Bazı örneklerle)
Kamu idarelerine ait malların kiraya verilmesi, tahsisi, yönetimi, kullanımı ve elden çıkarılması işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması,

37 Kamu Zararının Oluş Şekilleri devam
Görevlilere teslim edilen taşınırların zarara uğraması, ÖRNEKLER: Memura zimmetle verilen bilgisayar, çalışma masası gibi herhangi bir taşınırın zarar görmesi durumunda 657 sayılı Kanunun 13. maddesine dayanılarak çıkarılan Yönetmelik hükümlerine göre işlem yapılacaktır.

38 Bir başka Örnek Taşınır mallardan kullanımda bulunmayan, idarelerin ambarlarında muhafaza edilenlerin zarara uğraması durumunda ise Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanmalıdır

39 Kamu idaresinin yükümlülüklerinin mevzuatına uygun bir şekilde yerine getirilmemesi nedeniyle kamu idaresine faiz, tazminat, gecikme zammı, para cezası gibi ek malî külfet getirilmesi ÖRNEK: Elektrik faturasının zamanında idareye bildirildiği, idareninde gerek nakit sıkıntısı gerek ödenek sıkıntısı bulunmadığı halde faturanın ödenmesinin geciktirilerek faizle karşı karşıya kalınması durumunda faiz tutarı kadar görevli personel faizi ile birlikte sorumlu tutulacaktır. Maddeleri kanundan farklı biçimde ek olarak yönetmelikle getirilmiştir.

40 Kamu Zararının Tespitini Kim Yapar?
Kamu zararları yasalarla belirlenen yetkililerce belirlenir ve mutlaka borcu olanlara da tebliği gerekir. Yasaların belirlediği yetkililer; Kontrol, denetim ve inceleme ile görevliler( raporu üzerine), Sayıştay ( kesin hükme bağlama ile), Adli, idari veya askeri yargı,

41 GÖRÜŞ KONTROL HARCAMA YETKİLİSİ DENETİM TESPİT İNCELEME DEĞERLENDİRME
Üst Yönetici/ Belediye Başkanı HARCAMA YETKİLİSİ GÖRÜŞ

42 KAMU ZARARININ MUHASEBE KAYDINA ALINMASI
SAYIŞTAY İLAMI MAHKEME İLAMI KONTROL DENETİM İNCELEME İlamın İdareye Ulaştığı Tarih Değerlendirmenin Onaylandığı Tarih 5 İŞ GÜNÜ MUHASEBE BİRİMİ Mali Hizmetler Müdürlüğü Veya Takibe Yetkili Kılınan Makam

43 Kamu Zararının Tahsilinde Faiz alınması ve Tahsilata İlişkin Değerlendirilme*
Kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilecektir. Tespit edilen kamu zararına ilişkin yazı, tutanak, rapor, ilam ve benzeri belgeler, ilgili kamu idarelerine gönderilir. Kontrol, denetim ve inceleme sonucunda tespit edilerek kamu idarelerine bildirilen kamu zararına ilişkin belgelerde yer alan hususlar, ilgili harcama yetkilisinin de görüşü alınmak suretiyle merkezde üst yönetici, taşra da ise idarenin en üst yöneticisi tarafından değerlendirilir.

44 Tahsil Sürecinde İlgilerin Belirlenmesi*
Kontrol, denetim veya inceleme sonucunda tespit edilen kamu zararına ilişkin belgelerde sorumlularla birlikte tahsil sürecine dahil edilecek ilgililerde belirtilir. Bu belirlemenin yapılmadığı durumlarda zararın tahsil sürecine dahil edilecek ilgililer, merkezde üst yönetici, taşrada ise idarenin en üst yöneticisi tarafından yaptırılacak inceleme ile belirlenir.

45 Takibi Yapacak Birimler
Yargı kararları ve Sayıştay ilamlarıyla tespit edilen kamu zararı alacakları ile değerlendirme sonucunda takip ve tahsiline karar verilen alacaklar, merkezde strateji geliştirme birimlerince, taşrada ise, takibe yetkili idare birimince takip edilir.

46 Kamu Zararı Alacağının Kayıt Hesapları
Kamu zararlarından doğan alacaklar Merkezi Yönetim Bütçe Muhasebe Yönetmeliğinin 82, 83 ve 84. maddelerinde anlatılan hususlar göz önünde bulundurularak 140-Kişilerden alacaklar hesabına, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 99,100 ve 101. maddelerindeki esaslara göre yine mezkur hesaba ve Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 119. ve 120. maddelerine göre 136 – Diğer çeşitli alacaklar hesabına kaydedilir.

47 140 Kişilerden alacaklar xxx
600 Gelirler Hesabı xxx

48 Tahsil Şekilleri Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre, tespit edilen kamu zararları; Rızaen veya sulh yoluyla, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre takas yoluyla veya, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümleri uyarınca icra yoluyla tahsil edilir.

49 Taksitlendirme Yönetmelik hükmüne göre kamu zararından doğan alacaklar, sorumluların ve/veya ilgililerin talebi üzerine kamu idaresince taksitlendirilebilir. Ancak taksitlendirme süresi beş yılı geçemeyecektir. En fazla 5 YIL

50 KAMU ALACAĞININ TAKSİTLENDİRİLMESİ
Üst Yönetici Belediye Başkanı SORUMLU ve / veya İLGİLİ İ L G İ L İ İ D A R E YAZILI TALEP ONAY ÖDEME PLANI Taksitlendirmenin Süresi, Taksit Sayısı, Taksit Tutarları, Ödeme Zamanları Mutlaka Resen Borç Senedi ve Kafaletname alınacaktır.

51 Zamanaşımı Kamu zararından doğan alacaklarda zamanaşımı süresi, zamanaşımını kesen ve durduran özel hükümler saklı kalmak kaydıyla on yıldır. Ancak kişiler hesabında kayıtlı olup da tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil edilmesi gereken alacaklar, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar.

52 Teşekkürler