PROF. DR. YASEMİN IŞIKTAÇ

... konulu sunumlar: "PROF. DR. YASEMİN IŞIKTAÇ"— Sunum transkripti:

1 PROF. DR. YASEMİN IŞIKTAÇ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA ve ARAŞTIRMA MERKEZİ AİLE DANIŞMANLIĞI SERTİFİKA PROGRAMI ÇOCUK HUKUKU PROF. DR. YASEMİN IŞIKTAÇ

2 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Çocuğun soy bağının belirlenmesi ve ana babası ile ilişkileri Medeni Kanun’un “aile hukuku” kitabında “hısımlık” başlığı altında düzenlenmiştir. (TMK madde 282) Soy bağı çocuk hukukunun temel kavramlarındandır. Bu kavram çocuğun ana babası ile olan hısımlık ilişkisini belirler.

3 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Çocuğun hangi soydan geldiği, hısımlarının kimler olduğu gibi sorular soy bağı kavramı ile açıklanır. Soy bağı Geniş anlamda kan hısımlığıdır Dar anlamda çocuk ile anne ve Geniş aile bağlamına denk gelir babası arasındaki hukuksal bağdır.

4 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Çocukla anne babası arasındaki soy bağı, meydana geliş şekline göre çeşitli türlere ayrılır. Doğal Soy bağı Yapay soy bağı Doğum olayına bağlıdır. Hukuksal işleme bağlıdır. (evlatlık) Evlilik içi ve evlilik dışı çocuklar sorunu Türk hukukunda bir önceki Medeni Kanun’da soy bağı ile ilgili hükümler bu esasa dayalı olarak çocukların statüsünü belirliyordu. Bu ayrım kalkmıştır.

5 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Yeni Medeni Kanun’a göre soy bağının kaynakları:
Anne ile evlilik Tanıma Babalık davası ile kurulur. Çocuk ile anne baba arasındaki soy bağı nasıl kurulursa kurulsun, velayet ve soyadına ilişkim düzenlemeler saklı tutulursa, soy bağı ilişkisine uygulanacak hükümler aynıdır.

6 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Kan Bağına Dayanan Soy Bağı
Biyolojik soy bağıdır, doğum olayına dayalıdır. Doğum olayı çocuk ile annesi arasındaki soy bağı ilişkisini kurmaya yeterlidir. Baba ile çocuk arasında soy bağı kurulabilmesi için, Babanın ana ile evli olması Eğer çocuk evlilik dışında doğmuş ise;

7 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Babanın çocuğu kanunun öngördüğü usullerden biri ile tanıması veya Babalığı hakkında bir mahkeme kararı bulunmalıdır. Anne ile evlilik, hem çocuğun doğduğu sırada ana baba arasındaki evliliği, hem de çocuk doğduktan sonra yapılan evliliği kapsar.

8 ÇOCUĞUN SOY BAĞI ÇOCUK ile ANA ARASINDA DOY BAĞININ KURULMASI TMK madde 282 hükmüdür. Çocuğu doğuran ana doğumla kurulan soy bağını reddedemez. Annenin bilinememesi, çocuğun terk edildiği ya da hastanede çocukların karıştırıldığı istisnai hallerde söz konusu olur.

9 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Bu durumda ananın belirlenmesi için hukuki yararı olan herkes dava açabilir. Çocuğun, doğuran anadan başka bir kadın üzerine nüfusa kaydedilmesi halinde, yanlış kaydedilen soy bağı ilişkisinin kaldırılması için ilgililerin nüfus kaydının düzeltilmesi davası açması gerekir. (TMK madde 35)

10 ÇOCUĞUN SOY BAĞI ÇOCUK ile BABA ARASINDA SOY BAĞININ KURULMASI
Üç durum üzerinde konu ele alınır: Ana ile evli olma Bu husus çocuğun doğumu sırasında anne ve babanın evli olması ile çocuğun doğumundan sonra evli olması halleri ayrı değerlendirilir.

11 ÇOCUĞUN SOY BAĞI DOĞUM SIRASINDA EVLİ OLMA Doğum sırasında evli olmak demek, çocuğun doğduğu veya ana rahmine düştüğü tarihte, babanın ana ile evli olması demektir. Medeni Kanun bu durumda kocanın babalığı hakkında bir karineye yer vermiştir. Buna babalık karinesi denilir.

12 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Buna göre evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğan çocuğun babası kocadır. (TMK madde 285) ÇOCUĞUN EVLİLİK DEVAM EDERKEN DOĞMASI Evlilik devam ederken doğan çocuğun babası ile soy bağı doğum anında kurulur. Doğum evlenmenin yapılmasından kısa bir süre sonra gerçekleşmiş olsa bile çocuğun babası koca sayılır.

13 ÇOCUĞUN SOY BAĞI ÇOCUĞUN EVLİLİK İÇİNDE ANA RAHMİNE DÜŞMESİ Medeni Kanun çocuğun evlilik içinde ana rahmine düşmesi, evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğması durumunda da babanın, ananın kocası olduğunu kabul etmektedir.

14 ÇOCUĞUN SOY BAĞI ANA BABANIN DOĞUMDAN SONRA EVLENMESİ Eşler evlilik dışında doğmuş ortak çocuklarını evlenme sırasında veya evlenmeden sonra yerleşim yerindeki ya da evlenmenin yapıldığı yerdeki nüfus memuruna birlikte bildirmek zorundadırlar.

15 ÇOCUĞUN SOY BAĞI YAPAY DÖLLENMEDE ÇOCUĞUN SOY BAĞI Yapay döllenme “Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği”nde düzenlenmiştir. Birbiri ile evli çiftlerin üreme hücreleri kullanılacaktır. Evli eşler dışındaki kişilere ait üreme hücrelerinin kullanımı Türk hukukunda yasaktır. (ilgili yönetmelik madde 1, 4, 17) Yönetmelikte taşıyıcı analık da yasaktır. Bu nedenle bu usulde doğmuş çocuklar da evlilik içinde doğmuş çocukla aynı statüye sahiptir.

16 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Yabancı bir erkeğin spermi ile gerçekleşen yapay döllenmede sorun oldukça karışıktır. Bu konuda yeni düzenleme gereklidir. Başka kadının yumurtası ile kadının çocuk doğurması hallerinde doğumla çocuk ile anne arasındaki bağın kabulü söz konusudur.

17 ÇOCUĞUN SOY BAĞI SOY BAĞININ REDDİ Kocanın çocuğun kendisinden olmadığını ileri sürerek dava açması halidir. Bu durumun kanıtlanmasında çocuğun evlilik içinde doğması ile evlilik dışı doğuma ilişkin kanıtlama prosedürleri farklılık arz eder. Şöyle ki;

18 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Çocuğun Evlilik İçinde Ana Rahmine Düşmesi
Medeni Kanun’a göre çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse davacı koca, çocuğun babası olmadığını kanıtlamak zorundadır. Şu usuller bu kanıtlamada kullanılabilir;

19 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Maddi imkansızlığın kanıtlanması
Eşinin hamile kaldığı dönemde kendisinin başka ülkede, ceza evinde, askerde olduğu vb. imkansızlık hallerini ileri sürebilir. Nedensellik bağının yoksunluğunun kanıtlanması Kocanın kısır olması, başkasından gebe kaldığını çocuğun başka ırksal özellikler taşıdığı hallerini kanıtlayabilir.

20 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Kan tahlili ve bilimsel incelemeler
DNA ve kan incelemesidir. Kesin kanıt sayılır. Çocuğun Evlilik Öncesi veya Ayrılık Sırasında Ana Rahmine Düşmesi Medeni Kanun’a göre çocuk evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşmüşse, kocanın, çocuğun soy bağını reddetmesi için başka kanıt gerekmez.

21 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Soy bağına ilişkin davayı koca, çocuk ve diğer ilgililer açabilir. İlgililer kocanın altsoyu ve ana babasıdır. Soy bağının reddi davası ana ve çocuk aleyhine açılır. (TMK madde 286)

22 ÇOCUĞUN SOY BAĞI DAVA İÇİN HAK DÜŞÜMÜ SÜRESİ Koca soy bağının reddi davasını, doğumu ve baba olmadığını veya annenin gebe kaldığı sırada başka bir erkekle cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak 1 yıl ve her halde doğumdan başlayarak 5 yıl içinde açmak zorundadır. Ancak bu 5 yıllık sınır Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Yetkili mahkeme taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim mahkemesi (TMK madde 283), görevli mahkeme ise Aile Mahkemesidir.

23 ÇOCUĞUN SOY BAĞI SOY BAĞININ REDDİNİN SONUÇLARI Soy bağının reddi için karar kesinleştiğinde çocuk ile koca arasındaki soy bağı ortadan kalkar. Çocuğun anaya karşı soy bağında değişiklik olmaz. Kesinleşen soy bağının reddi hükümleriyle babasız kalan çocuk, genetik öz babası tarafından tanınabilir, tanınmazsa babalık davası açabilir.

24 Evliliğin Yokluğu ve İptali Durumunda Soybağı
ÇOCUĞUN SOY BAĞI Evliliğin Yokluğu ve İptali Durumunda Soybağı Evliliğin Yokluğu Durumunda: Kurucu unsurlar yoksa evlenme de yoktur (Örn. İmam Nikahı) Babayla soybağı yoktur. Mutlak Butlan: Mahkeme kararıyla evlilik sona erdirilebilir. Çocuk evlilik içinde doğmuş sayılır. Nisbî Butlan: Mahkeme kararıyla evlilik sona erdirilebilir. Çocuk evlilik içinde doğmuş sayılır. Evlenmenin İptali Durumunda

25 ÇOCUKLA BABASI ARASINDA SOY BAĞININ KURULMASI
ÇOCUĞUN SOY BAĞI EVLİLİK DIŞINDA DOĞAN ÇOCUĞUN SOY BAĞI Medeni Kanun’da yapılan değişiklikle bu usulde bir ayrım kalmamıştır. ÇOCUKLA BABASI ARASINDA SOY BAĞININ KURULMASI TANIMA SOY BAĞININ DAVA YOLUYLA KURULMASI

26 ÇOCUĞUN SOY BAĞI TANIMA Evlilik dışında doğan çocuk babasının tanımasıyla, ona soy bağı ile bağlanır. Tanıma, babanın çocuğun kendisinden olduğunu kanunun aradığı şekil ve koşullara uygun biçimde açıklamasıdır.

27 ÇOCUĞUN SOY BAĞI TANIMANIN HÜKÜMLERİ
Tanıma geçmişe etkili sonuçlar doğurur. Tanıma koşula bağlanamaz. İradeyi sakatlayan nedenler olmazsa geri alınamaz. Tanımanın niteliği gereği, anası ile soy bağı tespit edilmiş çocuk tanınabilir. Anası belli olmayan bulunmuş çocuk tanınamaz.

28 ESASA İLİŞKİN KOŞULLAR ŞEKLE İLİŞKİN KOŞULLAR
ÇOCUĞUN SOY BAĞI TANIMANIN KOŞULLARI İki başlık altında incelenir (TMK madde 295): ESASA İLİŞKİN KOŞULLAR Çocuğa İlişkin Koşullar: Tanıma işlemi için ana veya çocuğun rızası gerekmez. Evlilik dışında doğmuş olsa bile babalık davası ile bir soy bağı ilişkisi kurulan çocuk tanınamaz. Babaya İlişkin Koşullar: Tanıma hakkı sadece biyolojik babaya aittir. Süre sınırı yoktur. Zina ve fücur ürünü çocuk da tanınabilir. Baba ayırt etme gücüne sahip olmalıdır. ŞEKLE İLİŞKİN KOŞULLAR Nüfus memuru, mahkeme, noter aracılığı ile, resmi senet, vasiyetname aracılığıyla yapılır. Yerleşim yerindeki aile mahkemesine başvuru ile yapılır. Nüfus memuru tanımayı çocuğa, anasına, varsa vesayet makamına haber verir.

29 ÇOCUĞUN SOY BAĞI TANIMANIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ Tanımanın esasa veya şekle ilişkin koşullarından herhangi birinin eksik olması, tanımanın kesin hükümsüzlüğü sonucunu doğurur. Örn: Tanıyanın ayırt etme gücünden yoksun olması Tanınan çocuğun halen başka bir babayla soy bağının bulunması Tanımanın kanunda öngörülen yollardan biri ile yapılmamış olması hallerinde tanıma işlemi kesin hükümsüzdür.

30 ÇOCUĞUN SOY BAĞI TANIMANIN İPTALİ (TMK madde 297)
Tanıyan iradesi bazı nedenlerden; Yanılma Aldatma Korkutulma hallerinden birinin bulunduğu durumda işlemin iptalini dava yoluyla isteyebilir. Ayrıca ana, çocuk, çocuğun ölümü halinde alt soyu tanımanın iptali davası açabilirler. Bunlara savcı, hazine ve diğer ilgililer de eklenir. (TMK madde 298)

31 ÇOCUĞUN SOY BAĞI Diğer ilgililer ise, tanıyanın alt soyu, ana ve babası, mirasçıları, tanınan çocuğun gerçek babası, çocuğu daha önce tanımış olan kimse, tanımanın iptalinde maddi ve manevi yararı olan kimselerdir. Olayı öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl, olayın üstünden 5 yıl geçmiş ise dava açılmaz, bu hak düşüm süresidir.

32 ÇOCUĞUN SOY BAĞI BABALIK DAVASI Evlilik dışında doğan çocukla baba arasında soy bağı mahkeme kararı ile de kurulabilir. (TMK madde 301) Babalık davası açma hakkı ana ve çocuğa tanınmıştır. Baba ölmüşse dava mirasçılarına karşı da açılabilir. Doğumdan başlayarak bir yıl içinde dava açılmalıdır. Davalının baba olduğunun kanıtlanması gerekir. Dava taraflarının yerleşim yeri aile mahkemesinde açılır.

33 ÇOCUĞUN SOY BAĞI BABALIK KARİNESİ
Doğumdan öncesi 180 gün ile 300 gün arasındaki dönemde davalı erkek ana ile cinsel ilişkide bulunmuş ise babadır. (TMK madde 302) BABALIK KARİNESİNİN ÇÜRÜTÜLMESİ Şu hallerde babalık karinesi çürütülür; Babalığın olanaksız olduğu def’i Babalığın şüpheli olduğu def’i Annenin evli olduğu itirazı

34 ÇOCUĞUN SOY BAĞI BABALIK DAVASININ SONUÇLARI İki açıdan ele alınmalıdır: Çocuk açısından Anne açısından Şimdi bunların incelemesine geçelim.

35 ÇOCUĞUN SOY BAĞI ÇOCUK AÇISINDAN BABALIK DAVASININ SONUÇLARI
Dava sonunda çocuğun babası hukuken belirlenmiş ise mahkeme babalığa hükmeder, soy bağı kurulur. (TMK madde 282) Mahkeme ihtiyaç halinde nafakaya karar verebilir. (TMK madde 333)

36 ÇOCUĞUN SOY BAĞI ANNE AÇISINDAN BABALIK DAVASININ SONUÇLARI
Dava sonucunda evlilik dışında doğan çocuğun babası hakim hükmü ile belli olduğundan ana nafaka talebinde bulunabilir. (TMK madde 304) Çocuğun ölü doğması veya doğumdan sonra ölmesi ananın maddi tazminat talebinde bulunması imkanını ortadan kaldırmaz. (TMK madde 304)