Karar Sürecinin Modellenmesi

... konulu sunumlar: "Karar Sürecinin Modellenmesi"— Sunum transkripti:

1 Karar Sürecinin Modellenmesi

2 Sistem analizi ve tasarımında kullanılan araçlar
Akış şemaları Veri akış diyagramları Veri sözlüğü Yapısal şemalar Yapısal dil Karar tabloları Karar ağaçları Birim-İlişki diyagramları CASE araçları

3 Akış şemaları En eski fakat halâ kullanılan bir tasarım tekniğidir.
Şemalarda, tüm bilgi sistemindeki veri, bilgi ve iş akışı, yapılacak işlemin türünü gösteren özel bazı semboller kullanılarak gösterilirler. Bu semboller sistem ya da programın mantığını temsil ederler. Akış şemaları; Sistem (uygulama) akış şeması – SAŞ Program akış şeması - PAŞ

4 Sistem Akış Şeması Sistemin amacını, yapısını göz önüne sermek için kullanılır. Yani, verinin sisteme nereden girdiğini, nasıl işlendiğini, nasıl denetlendiğini ve bir çıktı olarak sistemi nasıl terk ettiğini gösterebilirler. Sistemin fiziksel olarak nasıl yürütüleceği ile ilgili çok detaylı bilgi verir. Örneğin eğer bir dosya, manyetik diskte saklanacaksa, manyetik disk sembolü kullanılır.

5 Sistem Akış Şeması Sistem analizinde bir bilgi sisteminin nasıl yapılacağından ziyade, ne yapacağının belirlenmesi söz konusu olduğu için bu araç, analiz aşamasında pek kullanışlı değildir. Ayrıca sistem boyutu büyüdüğünde de akış şemalarının kullanımı sıkıntı yaratabilmektedir.

6 Program Akış Şeması PAŞ, SAŞ’ın tamamlayıcısıdır.
İşlemlerin mikro tanımıdır. Yani, SAŞ’daki her bir adımda oluşan her şeyin adım adım analizini içermektedir. Mantıksal şema olarak da adlandırılır.

7

8

9

10 Akış şemaları Akış şemaları, esas olarak bilgisayar sisteminin ve programlarının dokümante edilmesi ve tasarlanması amacıyla programcı ve analistlere yardımcı olmak için geliştirilmişlerdir.

11 Veri akış diyagramları - VAD
Yapısal sistem geliştirmede kullanılan ve sistemin grafiksel olarak gösterimine imkân sağlayan bir araçtır. VAD ile sadece 4 temel sembol kullanılmak kaydıyla sistemi grafiksel olarak ifade etmek mümkündür. Veri akışı Proses Dışsal birim Veri deposu

12 Veri akışı Sistemde bir yerden başka bir yere hareket eden veriyi temsil eder. Hareket halindeki veridir. Her akışın içeriği ok boyunca yazılmış olan bilgilerle tanımlanmıştır. Bu bilgiler bazen tek bir veri birimi (Kayıt No) olabileceği gibi kompozit bir veri de (satış raporları) olabilir. Kompozit veriler ve içerikleri veri sözlüğünde ayrı ayrı tanımlanırlar. “Günlük satış raporları” “Satış eğitim analizleri” “Mamüle göre satış analizleri”

13 Proses Yapılan bir fonksiyon ya da aktiviteyi gösterir.
Veri dönüştürücüleri de denir. Proses no’lar sırayı göstermez. İsimler, yapılan faaliyeti net olarak tanımlamalıdır.

14 Dışsal birimler Bu birimler, verinin kaynağı ya da gideceği yer (hedef)tir. Sol üst köşede birimi tanımlayan harf bulunabilir. Veri akış çizgilerinin kesişimini önlemek amacıyla aynı birim aynı diyagramda birden fazla kullanılabilir. Bu durumda tekrar eden her birim için karenin sağ alt köşesine diyagonal çizgi ya da * konur.

15 Veri deposu Analiz esnasında verilerin prosesler arasında depolanmış olarak tanımlanmasına ihtiyaç duyduğumuz yerler vardır. Veri deposu depolama aracını göstermez. Bir raf, dosya kabini, bilgisayar dosyası ya da personelin aklındakiler olabilir. D ile tanımlanır.

16 Veri akış diyagramları - VAD
Çoğu organizasyonların ya da sistemlerin çalışması oldukça karmaşıktır ve onları aynı düzlemde tek bir veri akış diyagramı ile ifade etmek oldukça zordur. Bu nedenle diyagramın alt seviyelere bölünmesi ve en genelden ayrıntılıya doğru ifade edilmesi gerekmektedir.

17 Veri akış diyagramları - VAD
VAD’ın en yüksek seviyeli hali kaba ilişki (CONTEXT) diyagramı olarak bilinir. Kaba ilişki diyagramı çizilirken tek bir proses sembolü kullanılır. Prosese tüm sistemi ifade edecek bir isim verilmelidir. Bu prosese verilecek no; “0”dır. Diyagramda sistemin tüm dışsal birimlerinin ve birimler ile sistem arasındaki tüm veri akışlarının gösterilmesi gerekmektedir. Bu seviyede veri depolarının bulunması gerekmez.

18 Veri akış diyagramları - VAD
Kaba ilişki diyagramından sonra sistemi oluşturan başlıca alt sistemler, dışsal birimler, veri depoları ve aralarındaki veri akışlarını gösteren 0-seviye (OVERVIEW) diyagramı oluşturulur. 0 seviye denmesinin nedeni, sistemi oluşturan ana alt sistemlere verilecek numaraların yanına noktadan sonra “0” verilmesidir. 1.0, 2.0 gibi…

19 Veri akış diyagramları - VAD
Her bir alt sistemin detayları 1.1, 1.2 şeklinde seviyelenebilir. Daha da fazla detaya ihtiyaç duyulursa 1.1.1, şeklinde ifade edilebilir.

20

21 VAD çizim kuralları PROSES
Hiçbir proses sadece çıktılara sahip olamaz. Girdi olmadan dönüşüm yapılamaz. Eğer böyle bir birim varsa kaynak birim olmalıdır. Hiçbir proses sadece girdilere sahip olamaz. Eğer böyle bir birim varsa hedef birim olmalıdır.

22 VAD çizim kuralları VERİ DEPOSU
Veri, bir veri deposundan diğerine doğru taşınamaz. Veri bir prosesle taşınmalıdır. Veri doğrudan bir dışsal kaynaktan bir veri deposuna taşınamaz. Dışsal birimden veriyi alan ve veri deposuna yerleştiren bir prosesle taşınmalıdır. Veri, bir veri deposundan doğrudan dışsal birime taşınamaz. Veri bir prosesle taşınmalıdır.

23 VAD çizim kuralları DIŞSAL BİRİM
Veri doğrudan bir dışsal birimden diğerine taşınamaz. Veriler sistemle ilgiliyse, bir prosesle taşınmak zorundadır. Değilse, veri akışı VAD’ında gösterilmez.

24 VAD çizim kuralları VERİ AKIŞI
Bir veri akışı semboller arasında tek bir bir akış yönüne sahip olmalıdır. Bir proses ve veri deposu arasında, veri deposundan okuma ve proseste güncellemenin gösterilmesi için her iki yönlü akış olabilir, ancak bunların iki ayrı ok şeklinde gösterilmesi gerekir. Çatallı bir veri akışının anlamı, aynı verinin ortak bir lokasyondan iki ya da daha fazla farklı proses, veri depoları ya da dışsal birime gitmesidir.

25 VAD çizim kuralları VERİ AKIŞI
Veri akışlarının birleşmesinin anlamı, aynı verinin herhangi iki ya da daha fazla farklı prosesten, veri deposundan ya da dışsal birimden ortak bir lokasyona gitmesidir. Bir veri akışı, doğrudan aynı prosese geri dönemez. Veri akışını alıp, başka veri akışlarını üreten ve başladığı prosese orijinal veri akışını getiren en az bir prosesin olması gereklidir.

26

27 VAD çizim kuralları Önceki slaytlarda ifade edilen kurallar dışında VAD’ında kullanılan iki durum daha sözkonusudur: Prosesin girdileri prosesin çıktılarından farklı olmalıdır. VAD üzerindeki birimler, tek isme sahip olmalıdır. Aynı isimli iki prosese sahip olmanın anlamı yoktur. VAD’ında karışıklığın önlenmesi için veri deposu ve dışsal birimler tekrar edebilir. Eğer iki ok aynı veri akış ismine sahipse, bu akışların tamamen aynı olmalarına dikkat edilmelidir.

28 Bilgisayar laboratuvarı bilgi sistemi
Kaba İlişki Diyagramı

29 Öğrenci kayıt sistemi

30 Öğrenci kayıt sistemi

31 Basit Bordro Sistemi Kaba İlişki Diyagramı

32 Kastel Pazarlama Bölge Müdürlüğü Bayi ve Sipariş Takip Sistemi

33 Yapısal şemalar Yapısal tasarımın temeli, program yapısının oluşturulması için yukarıdan aşağıya tasarımın kullanımıdır. Bunun anlamı, programın hiyerarşik olarak yapılanmış modüllerle ifade edilmesidir. Yapısal şemalarda genellikle girdi, işleme ve çıktı sırası bulunur.

34 Yapısal dil Çoğu durumlarda akış şemalarından, karar tablolarından, karar ağaçlarından vb. araçlardan gerçek programlara gitmek zor olabilir. Yapısal dil, VAD’larında bulunan proseslerdeki dönüşüm faaliyetlerinin nasıl yapıldığını (prosesin mantığını) açıklamakla birlikte proses tanımlamasında en yaygın kullanılan araçlardan biridir.

35 Yapısal dil YD’in kullanıcı ve analistler için bir iletişim tekniği olarak kullanımı amaçlanmıştır. YD, “sahte kod” olarak da bilinmektedir. YD bir program değildir. Ancak programlama diline dönüşümü kolayca yapılabilir. Normal dilden farklı olarak sıfat ve zarflar kullanmazlar. Kullanılan isimler “veri sözlüğü”nden alınmalıdır.

36 Yapısal dil Yapısal programlamadaki tipik üç prosesin gösterilmesinde YD kullanılabilir: Sıra –özel bir yapı gerektirmez Şartlı ifadeler Tekrar

37 Yapısal dil Örnek: Firmada haftada 400pb’inden fazla kazananların listesi PRINT Rapor başlığı READ Her bir personel verisi Brüt ödemeyi hesapla Brüt ödeme 400pb’den büyük mü? Eğer Evet ise PRINT Numara, Oran, Saat, Brüt Ödeme Eğer Hayır ise hiçbir şeyi yazdırma Tüm personel için 2-4 adımları tekrarla.

38 Karar tabloları Eğer proses mantığında çok fazla şartlı durum varsa ve her bir durum farklı işlemlerin yapılmasını gerektiriyorsa o zaman karmaşık mantığın anlaşılması yapısal dil ile oldukça zordur. Karar tabloları bu gibi durumlarda daha uygundur. Karar tablosu incelenen sistemin mantığını adım adım akış yerine tablo biçiminde gösteren bir araçtır.

39 Karar tablosu Maaş hesapla Kurallar Şartlar 1 2 3 4 5 6 Çalışan tipi M
Çalışılan saatler <40 40 >40 Faaliyetler Taban ücreti öde X Saatlik ücreti hesapla Fazla mesai ücreti hesapla Devamsızlık raporu üretme

40 Karar ağaçları Karar tabloları gibi çok sayıda şartlı ifadelere sahip proseslerin tanımlanmasında kullanılabilir. Karar tablolarına alternatif araçlardan biridir. Karar tablolarını karar ağaçlarından ayıran özellik, karar ağaçlarının grafik gösterimine sahip olmasıdır.

41 Karar ağaçları Bir ağaçta kök, şartlar ve faaliyet bulunur. Olasılık içermemektedir. Nedeni, sistem analizi ağaçlarının esasen karar prosesindeki şartlı durumların ve faaliyetlerin tanımlanması ve organize edilmesi için kullanılmasıdır.

42 Karar ağaçları