YAHUDİLİK.

... konulu sunumlar: "YAHUDİLİK."— Sunum transkripti:

1 YAHUDİLİK

2 İNANÇ YAPISI İnanç esasları çok sonra tespit edilmiştir. En popüler olan İbn Meymun’un (Maimonides, ) on üç prensiplik amentüsüdür (credo). Meleklere iman bulunmaz. 1- Tanrı var olan her şeyi yarattı ve onlara hükmetmektedir. 2- Tanrı birdir ve ondan başka Tanrı yoktur 3- Tanrı bir cisim değildir ve hiçbir şekilde tasvir edilemez. 4- Tanrı ezeli ve ebedidir. 5- İbadet sadece Tanrı’ya mahsustur. Ona ortak koşulamaz. 6- Peygamberlerin bütün sözleri haktır. 7- Efendimiz Musa’nın peygamberliği gerçektir ve o en büyük bütün peygamberdir. 8- Elimizde olan Tevrat, tamamıyla Tanrı tarafından Musa’ya verileninaynıdır. 9- Tevrat değiştirilmeyecektir ve gelecekte Tanrı, başka Tevrat da göndermeyecektir. 10- Tanrı insanın bütün işlerini ve düşüncelerini bilir. 11- Tanrı, emirlerini yerine getirenleri mükafatlandırır, ihlal edenleri cezalandırır. 12- Mesih gelecektir; geciktiği halde her gün onun gelmesini bekleyeceğim. 13- Tanrı’nın bildiği bir zamanda, ölümden sonra dirilme gerçekleşecektir.

3 İNANÇ YAPISI 10 EMİR (Çıkış 20; Tesniye 5)
1-Seni Mısır diyarından, esaret evinden çıkaran Tanrı benim. Benden başka Tanrın olmayacak. 2- Kendin için yontma put, hiçbir şeyin resmini yapmayacaksın 3-Tanrının adını boş yere ağza almayacaksın 4-Cumartesi gününe riayet edeceksin 5-Babana ve annene hürmet edeceksin 6-Öldürmeyeceksin 7-Zina yapmayacaksın 8-Çalmayacaksın 9-Yalancı şahitlik yapmayacaksın 10-Komşunun hiçbir şeyine göz dikmeyeceksin. Kur’an’da Cumartesi yasağı hariç İsra 22-35

4 TANRI İNANCI Yaratıcı Tanrının birliği
Kişinin Tanrı hakkında ne düşündüğünden ziyade Tanrı’ya nasıl ibadet ettiği önemlidir. Önceleri milli sonradan evrensel tanrı anlayışı Yahudi kutsal kitabında insanbiçimci (antropomorfik) ve milli karakterdedir. En özel ismi “Yahve” veya “Yahova”dır. Günlük dilde “Adonay” veya “Ha-Şem” kullanılır. Bu isim yılda sadece bir defa Kefaret Gününde (Yom Kipur) duada baş kohen tarafından telaffuz edilir.Tevratta en çok “Elohim” kullanılır.”

5 PEYGAMBERLİK İNANCI Yahudi Kutsal Kitabı Tanah’ın ikinci ana bölümü Neviimdir (Peygamberler). Nebi (nevi) veya gören anlamına gelen Hozeh ve Roeh kelimeleri kullanılır. Yahudiliğe göre Hz. Musa 80, Hz. Harun 83 yaşında peygamber olmuştur. Tebliğinin doğruluğu, verilen haberlerin gerçekleşmesi, alametler göstermesi gerekir. Kadın Peygamber (nebiah) kavaramı vardır. Hz. Musa’nın ablası Miryam, Debora, Hulda, Noadya ve Peygamber İşaya’nın eşi. Yahudi inancınada peygamberler, zina etmek, putlara tapmak gibi günah işlemektedir.

6 AHİRET İNANCI Çok net ifade edilmemiştir. Bu nedenle ruha ve yeniden dirilmeye inanmayanlar olmuştur. Şeol, ölüm sonrasında bütün insanların gittiği yerdir. Cennet-Cehennem ve mükafat anlayışı vardır. Günahkar Yahudiler 12 ay kalıp çıkarlar. Diğerleri cehennemde yok olur. Reformist Yahudiler merhamete zıt buldukları cehennemi reddeder. Liberal yahudiler bu iki yerin fiziki olmadığına inanır.

7 MESİH İNANCI Maşiah (Mesih): Yağla meshedilmiş
Yahudilerin sürgünden sürgüne devam eden hayatları onları kurtarıcı inancına itmiştir. Mesih Kudüs’te doğar, gökyüzünde bekler ve vakti gelince yeryüzüne iner, İsrail’i vadedilmiş topraklarda bir araya toplar. Mesih iddiasında bulunan bir çok kişi olmuştur. Bunlardan biri Osmanlı Yahudisi Sabatay Sevi’dir (1665). Ortodoks Yahudiler hala inanırken Reformist Yahudiler reddeder.

8 ARZ-I MEV’UD Hz. İbrahim’e (DİKKAT !!!) Fırat ve Mısır nehri arası, Hz. Musa ve Yeşu’ya ayaklarının değdiği her yerdir. Bu topraklarda Allah’ın emirlerine, kanunlarına itaat edilecek, suçsuz kanı dökülmeyecek (DİKKAT !!!), garibe, dula, yetime iyi davranılacaktır.Kalabilme şartı; Allah’a verilen sözü tutmak, ahde riayet etmektir

9 İBADET YAPISI Avoda: Salih amel.
İlk formu eski İsrail inancında kurban kültüdür. Kurban Mesih’in gelip Süleyman Mabedini inşa edeceği ana kadar kaldırılmıştır. Mabed öncesi Hz. Musa ile başlayan “Toplanma Çadırı”. Hz. Davud’la merkez Kusüs olmuş, Hz Süleyman da mabedi (bet ha-Mikdaş=Beytü’l-Makdis) inşa etmiştir. M.Ö. 586’da Babilliler yıkmış, M.Ö. 515’te ikinci kez yapılmıştır. M.S. 70’de Romalılar yıkmıştır. Kohen Sınıfı: Levi soyundan Harun’un oğulları. Levililer Sınıfı: Levi soyunun diğer erkekleri. Bu iki sınıf için soy babadan devam eder. Levililer, Kohenlerin yardımcısıdır. Mabed işleriyle ilgilenirler.

10 İBADET YAPISI Yahudi mabedine, Grekçe sinagog (toplanma), İbranice bet hak-neset (toplanma evi), bet ha-tefila (dua evi) ve bet ha-midraş (öğrenme evi), Türkçe’de ise Havra da denilmektedir. Kıblesi kudüstür. Resim, heykel vs. olmaz. Günde 3 vakit ibadet: Sabah (şaharit), İkindi (minha) Akşam (maariv veya arvit) İbadetlerin bir kısmı ferdi, bir kısmı ise en az on erkekten oluşan cemaatle (minyan) İbranice dualar okuma icra edilmektedir. Karailer’de bu sayı 3’tür. Sadece erkekler, Kudüse yönelerek, ayakta veya hafif rüku, ibadet şalı

11 DİNİ GÜN VE BAYRAMLAR Yahudi takvimi ay takviminin güneş takvimiyle sabitlenmesiyle oluşturulmuştur. Bu takvimde altısı büyük, ikisi küçük ve üçü de modern toplam on bir bayram yer alır. Tevrat’a göre Yahudi yılının başlangıcı Nisan ayı olmakla birlikte, geleneksel Yahudilik’te takvim yılı Tişri ayı ile başlatılmaktadır.

12 DİNİ GÜN VE BAYRAMLAR 1- Yeni Yıl:
Tişri ayının ilk günü Yahudilikte Yeni Yıl’dır. Yahudi tarihindeki pek çok önemli olayın bu günde meydana geldiğine, ayrıca herkesin kaderiyle ilgli tüm bilgilerin bu günde yazıldığına inanılmaktadır. 2- Kefaret Günü (Yom Kipur): Tişri ayının onuncu günü. Yahudi takviminin en kutsal günüdür. Roş ha-Şana’da yazılan kader defterleri, on günün sonunda Kefaret günü mühürlenmektedir. Yahudiler bu günde oruç tutarlar.

13 DİNİ GÜN VE BAYRAMLAR 3- Çardaklar Bayramı (Sukot):
Tişri ayının günlerinde kutlanan hasat bayramıdır. Mısır’dan çıkış sırasında çölde geçirilen günlerin anıldığı, erkeklerin tümünün mabede geldiği bayramdır. 4- Tevrat’ı Hatim Bayramı: Tişri ayının yirmi ikinci günü, Kutsal dolaptan rulo şeklindeki Tevratın çıkarılıp müzik ve hareketler eşliğinde dolaştırıldığı, 13 yaş altının gençlik duası ettiği bayramdır. 5- Pesah Bayramı: 15 Nisan. Mısırdan çıkışın yadedilmesi. Günümüzde en çok rağbet edilen bayramdır. Mayasız yiyecekler özel kaplarda tüketilir.

14 DİNİ GÜN VE BAYRAMLAR 6- Haftalar Bayramı (Şavuot)
Batı kültüründe Yunanca ellinci gün demek olan Pentacost diye de adlandırılmaktadır. Tevrat’ın, İsraloğullarına veriliş günü olarak kabul edilir. Sivan ayının altıncı günü kutlanmaktadır. Zirai bir bayramdır. Turfandalar Günü de denilmektedir. 7- Hanuka Bayramı Işıklar Bayramı M.Ö. 165 yılında Greklilere karşı mabed savunması yad edilir. Sekiz gün boyunca evlerde mum yakılır. Kislev ayının 25’inde başlar ve sekiz gün boyunca kutlanır. 8- Purim Bayramı (Zarlar) Neşe ve eğlence bayramıdır. Adar’ın 14. günü. kutlanan bu bayram, Pers yönetiminin Yahudilere yapmak isteyip başaramadığı katliam anısına kutlanır. Ester kitabının bayram akşamı ve sabahında sinagogda cemaat halinde ve yüksek sesle okunması esastır. En coşkulu bayramdır.

15 DİNİ GÜN VE BAYRAMLAR Şabat: Cumartesi. İki Nedeni vardır:
Tanrı’nın dünyayı altı günde yaratıp yedinci günde dinlenmiş, tabiatın işleyişine müdahale etmemektedir. Bu nedenle Yahudiler de 39 sınıf işi o gün yapmaz. Tanrı İsrailoğullarını Mısır’daki kölelik evinden Cumartesi kurtarmıştır. Yahudi anlayışına göre de gün, güneşin batışıyla başlar. Bu nedenle Cuma günü akşam güneşin batışından Cumartesi günü güneşin batışına kadar söz konusu işleri yapmak yasaktır.

16 MEZHEPLERİ M.Ö. ORTAYA ÇIKANLAR: ORTAÇAĞ GÜNÜMÜZ:
Peruşim (ayrılıkçılar) Sadukim İsiyim (Esseniler) ORTAÇAĞ Karailik: Mişnayı kabul etmez. GÜNÜMÜZ: Reformist Yahudilik: Mesih gibi bir çok inancı reddeder. Alman yahudiler arasında doğdu. Muhafazakar Yahudilik: Reformistlere tepki. Amerika Yahudiliği arasında doğdu. Yeniden Yapılanmacı Yahudilik: Mordecai Kaplan. Amerikan Yahudiliği. Naturist Tanrı, Seçilmişliğin ve kadın ayrımcılığının reddi. Din değil medeniyettir. Ortodoks Yahudilik: Hasidilik: Mistik anlayış, bilgi ve akıl yerine duygu ve duaya dini hissiyatı önemseme. Kabala:Almak, kabul etmek, Yahudi mistik ve ezoterik geleneğinin adıdır. Neturei Karta: Mesih gelmeden kurulmuş olan İsrail Devletinin meşru olmadığını savunur. Siyonizim karşıtıdır. Siyonizm: İsrail devleti kurma amacı.