Kurulum & Yapılandırma

... konulu sunumlar: "Kurulum & Yapılandırma"— Sunum transkripti:

1 Kurulum & Yapılandırma
Pardus OS Kurulum & Yapılandırma Müzik

2 Pardus Nedir? Pardus, Tübitak tarafından geliştirilmiş Linux temelli bir ulusal işletim sistemidir. Pardus: Özgür olması Bir bilgisayarda kullanılan her türlü yazılımı sunması Virüs gibi zararlı programlara doğuştan bağışıklığı olması Türkçe desteğini eksiksiz vermesi Kullanım kolaylığı Ve bizzat Türk bilgisayar uzmanlarınca Türkiye'de geliştirilmesi nedeniyle benzerlerinden çok farklı bir işletim sistemi olarak öne çıkmaktadır. Pardus Genel Kamu Lisansı (GPL) ile özgürce dağıtılmakta ve kullanılmaktadır. Pardus, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE) bünyesinde yürütülen Ulusal Dağıtım projesi kapsamında geliştirilmiş, Linux temelli, ulusal işletim sistemidir. Pardus, özgür olması, bir bilgisayarda kullanılan her türlü yazılımı sunması, virüs gibi zararlı programlara doğuştan bağışıklığı olması, Türkçe desteğini eksiksiz vermesi, kullanım kolaylığı ve bizzat Türk bilgisayar uzmanlarınca Türkiye'de geliştirilmesi nedeniyle benzerlerinden çok farklı bir işletim sistemi olarak öne çıkmaktadır. Pardus altyapısı, mevcut Linux dağıtımlarından ve rakip diğer işletim sistemlerinden daha kolay kurulabilecek ve kullanılabilecek şekilde görev temelli ve insan merkezli bir yaklaşımla tasarlanmış, maksimum esneklik ve performansı bir arada sunabilecek modüler bir yapıda oluşturulmuştur. Pardus Genel Kamu Lisansı (GPL) ile özgürce dağıtılmakta ve kullanılmaktadır. Ya da; Pardus, TÜBİTAK UEKAE bünyesinde geliştirilmekte olan Linux temelli, özgür yazılım lisanslı bir ulusal işletim sistemidir. Pardus, bilişim okur-yazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını tümüyle karşılayacak şekilde internet araçları, ofis seti, çokluortam oynatıcı ve düzenleyiciler, oyunlar ve diğer pek çok yazılım ile tek bir CD''de gelir; hızla yüklenip, kolayca kullanılabilir. Pardus Türkçe''yi tam ve düzgün destekler, Türkçe dışında 11 dünya dilinde kurulu ve 60''ın üzerinde dilde çalışır. Pardus, dünyaya yayılmış yüzbinlerce bireysel kullanıcı yanında pek çok kamu kuruluşu, sivil toplum örgütü, üniversite ve özel şirket tarafından da kullanılmaktadır.

3 Tarihçe Bugüne kadar kullanıma sunulmuş Pardus versiyonları:
Pardus Çalışan CD Pardus 2007 Pardus Felis chaus Pardus Caracal caracal Pardus Lynx lynx Pardus 2008 Pardus Hyaena hyaena Pardus Canis aureus Pardus 2009 2003 yılının önemli bir bölümünde dünyada benzer uygulamalar, yazılım endüstrisinin mevcut durumu ve eğilimleri araştırıldı. Aynı yılın yazında, bir ulusal işletim sistemi dağıtımı oluşturmanın yerinde bir karar olduğu sonucuna varılarak somut düzeyde planlama işine girişildi. 2003 yılı sonbaharında, Linux temelli, açık kaynaklı, olabildiğince GPL lisanslama yöntemini kullanan bir işletim sistemi dağıtımı oluşturulmasına karar verildi. Pardus Projesi'nin hayata geçmesi, 2004 yılı başında teknik ekip tarafından çekirdeğinin oluşturulmasıyla başladı. Sonuçta ulusal işletim sistemi geliştirilmesinde görev alması en uygun kişiler Türkiye'nin dört bir yanından seçilerek TÜBİTAK UEKAE bünyesinde bir araya geldiler. 2004 yılı ekim ayında bu teknik değerlendirmeler sonuçlandı ve yayınlanan Proje Ana Sözleşmesi ile amaç, yöntem ve takvim belirlendi. Pardus'un “bilişim okur-yazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını hedefleyen” bir işletim sistemi olmasına, “mevcut Linux dağıtımlarının üstün taraflarını kavram, mimari ya da kod olarak kullanmasına”, ancak “otonom sisteme evrilebilecek bir yapılandırma çerçevesi ve araçları ile kurulum, yapılandırma ve kullanım kolaylığı sağlamasına” karar verildi. Teknik hedefi ve yöntemi belirlenen proje hızla ilerlemeye başladı ve 1 Şubat 2005 tarihinde ilk ürün olan Pardus Çalışan CD 1.0 yayımlandı. Projenin amaçları ve teknik yaklaşımı hakkında Linux camiası ve kullanıcıları bilgilendirmeyi amaçlayan Çalışan CD beklenenin üzerinde ilgi gördü. Sonrasında geliştirme daha çok özgün yenilik projelerine yoğunlaştırıldı ve nihayet 26 Aralık 2005'te Pardus'un ilk kurulabilir sürümü olan Pardus 1.0 Web üzerinden yayımlanmaya başlandı. İlk sürümün ardından her yıl çıkarılan ana ve ara sürümler ile pardus projesi günümüze kadar gelmiştir. Günümüzde en güncel sürümü pardus 2009 dur. Güncel sürüm ile linux çekirdeğine ve KDE arayüzüne geçilmiştir

4 Pardusun Edinilmesi Pardus'un son sürümünü bilgisayarınıza kurmak üzere temin etmek için bu adreslerden birini kullanabilirsiniz: ftp://ftp.pardus.org.tr/pub/pardus/ İndirmek için karşınıza iki seçenek çıkacaktır: Kurulan CD Çalışan CD (Live CD) İndirdiğiniz dosya “.iso” uzantılı bir dosyadır ve kurulum için bu dosya herhangi bir cd yakma programı ile CD ye yazdırılmalıdır Pardusun son sürümü adresinden ya da ftp://ftp.pardus.org.tr/pub/pardus ftp sunucusundan idirebilirsiniz. Pardusun çalışan ve kurulan olmak üzere iki farklı versiyonu indirilebilmektedir. Kurulan versiyon Windows işletim sistemlerinde olduğu gibi cd den sisteme kurularak kullanılabilen versiyonudur. Çalışan ya da live cd olarak adlandırılan versiyon ise sabit disk üzerinde herhangi bir değişiklik yapmadan CD üzerinden çalışan versiyonudur. Sisteminizde herhangi bir değişiklik yapmadan pardusu denemek için çalışan versiyonu indirerek sistemi çalışan cd den boot edebilirsiniz. (burada virtual sistemler de bir alternatif ama değinmeye gerek var mı bilmiyorum.). Bunun haricinde Linux live cd ler sistem kurtarma için de sıklıkla kullanılmaktadırlar. Sabit diske veri yazmadan görsel bir arayüz ile sabit disk verilerine ulaşmak ve değişiklik yapmak ve çeşitli testler ve sistemde tarama yapmak için kullanılabilirler. İndirdiğiniz dosya 1 CD ye sığacak boyuttadır. İndirdiğiniz dosyanın md5 özetinde bir sorun yoksa, artık ISO dosyasını CD yazıcınız aracılığı ile yazabilirsiniz. ISO, bir CD dosya sistemi türüdür, bu yüzden onu arşiv araçları ile açmamanız, ya da bu dosyayı CD içerisinde kopyalamamanız gerekir. Aksi taktirde CD'niz başlatılabilir (bootable) olmayacak ve Pardus başlamayacaktır. CD yazmak için kullandığınız uygulamanın yardım menülerinden ISO imajların ("CD imajı yazma" ya da "bootable CD oluşturma" olarak da ifade edilebilir) nasıl yazıldığını bulup yönergeleri takip edebilirsiniz.

5 Kurulum Öncesi Sistem gereksinimleri:
256 MB bellek (1GB ve üzeri tavsiye edilir) 1000 MHz Intel ya da AMD işlemci (1.4 GHz ve üstü tavsiye edilir) En az 4 GB boş disk alanı (10 GB tavsiye edilir) Linux tabanlı Pardus işletim sisteminin kurulabilmesi için: Sistem gerekliliklerinin karşıandığından emin olunması “.iso” CD ye yazılması Bilgisayarın CD rom aygıtından boot edilmesi için bios ayarlarının yapılması Boş disk bölümüne sahip olunması Pardus 2009'u ortalama bir donanımda çalıştırabilirsiniz. Yüksek performans için en az 512 MB RAM (bellek) ve 1400 MHz işlemci öneriyoruz. Pardus 2009 için asgari ve tavsiye edilen donanım gereksinimleri: 256 MB bellek (1GB ve üzeri tavsiye edilir) 1000 MHz Intel ya da AMD işlemci (1.4 GHz ve üstü tavsiye edilir) En az 4 GB boş disk alanı (10 GB tavsiye edilir) Linux tabanlı Pardus işletim sisteminin kurulabilmesi için; Sistem gerekliliklerinin karşıandığından emin olunması “.iso” CD ye yazılması Bilgisayarın CD rom aygıtından boot edilmesi için bios ayarlarının yapılması Boş disk bölümüne sahip olunması gerekmektedir.

6 Kuruluma Başlanması Kurulum ekranını Lisans ekranı Pardus 2009
Kurtarma sistemi Sistemi sabit diskten aç Bellek testi Donanım bilgisi Lisans ekranı Lisansın okunması Lisansın kabulü Sürüm notları Yardım ekranı CD den boot işlemi sonrasında Pardus kurulum arayüzü programı olan YALI yı ram alanına yükleyerek aşağıdaki YALI kurulum ekranını kullanıcıya getirir. Bu ekrandan en üstteki pardus 2009 seçeneğini seçerek kuruluma başlayabilirsiniz. Bu seçeneği bir süre seçmediğinizde seçenek otomatik olarka seçilerek bir sonraki ekrana geçilecektir. Kurtarma sistemi daha önceden olan pardus kurulumunda bir problem ile karşılaştığınızda kullanabileceğiniz bir sistemdir. Kurulumu atlayarak sistemdeki sabit disk üzerinden boot işlemine devam etmek için sistemi sabit diskten aç seçneği seçilmelidir. Bellek testi sisteminizdeki belleği test ederek olası bir problem durumunda size bildirecektir. Kurulum esnasında problemli bir bellek alanının kullanılmaya çalışılması kurulumda ve sonrasında problem çıkarabileceğinden belleğinizin problemsiz çalıştığından emin değilseniz bu testi yapmanzı öneririz. Bu testin süresi sisteminizde bulunan belleğin boyutuna göre değişecektir. Donaım bilgisi seçeneği sistem donanımınız hakkında bilgi edinmekl amacı ile kullanılabilir. Alt kısımdaki F kısayol tuşları ile erişilen seçeneklerde ise işletim sistemi yükleme yardım, dil, video boyutu, grafiksel arayüz kullanıımı, çekirdek seçenekleri gibi seçenekler bulunmaktadır. Burada standart bir kurulum yapıldığından en üstteki pardus 2009 u seçerek kuruluma devam ediyoruz. Kuruluma başlamadan önce bizi lisans ekranı karşılıyor. Tübitak tarafından geliştirilen tüm pardus yazılımları GNU/GLP genel kamu lisansı ile lisanslanmıştır. Bu lisans ile ilgili detaylı bilgi almak için GPL metnini oku butonunu tıklamanız gerekir. Pardusun kuruluma geçebilmesi için bu lisansı kabul ettiğinizi belirtmeniz gerekir. Bunun için “Evet kabul ediyorum” radyo butonunu tıklayarak ileri seçeneğini tıklamalısınız. Ayrıca bundan sonra kurulum sol alt tarafında kalacak olan “sürüm notları” ve “yardımı göster” bulunmaktadır. Sürüm notları ile Pardus 2009 sürüm notlarına erişebilir, Yardımı göster ile de o anki ekranda bulunan seçenekler hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

7 Ayarlar CD içeriğinin kontol edilmesi Klavye ayarının yapılması
Tarih ve zaman diliminin seçilmesi Pardus kurulumu diğer linux dağıtımlarında da olduğu gibi windows işletim sistemlerinden farklı olarak kurulum cd sinin içeriğini doğrulama özelliğine sahiptir. Eğer elinizdeki kurulum cd sine güvenmiyorsanız ya da kurulumda problem yaşıyorsanız cd nizin içeriğini buradan kontrol edebilirsiniz. Kurulumda her işletim sisteminde olduğu gibi bazı ayarları yapmanız gerekmektedir. Klavye tarih ve zamanı doğru şekilde ayarlayarak kuruluma devam ediyoruz.

8 Kullanıcılar ve Sistem yöneticisi
Kullanıcıların ve parolalarının tanımlanması Yönetici parolasının belirlenmesi Ayarlar yapıldıktan sonra sırasıyla kullanıcı ayarları ve yönetisi ayarları sayfaları gelmektedir. Bilgisayarı kullanacak kullanıcılar bu kısımdan sisteme tanıtılırlar. Kurulum tamamlandıktan sonra da sisteme kullanıcı eklemek mümkündür. Pardusta Windows işletim sisteminden farklı olarak bir yönetici parolası tanımlamanız istenecektir. Normal kullanıcı adı ve parolanızla sisteme giriş yaptıktan sonra pardus sizden belirlenen işlemlerde sizden bu parolayı girmenizi istiycektir.

9 Diskin Hazırlanması Disk Bölümlendirme Otomatik El ile bölümlendirme
Bölümleri yeniden boyutlandırmayı dene Tüm disk bölümlerinin silinmesi El ile bölümlendirme İlgili dosyalar için bölümlendirmenin yapılması Disk bölümlendirme bir işletim sistemi kurulumundaki en önemli bölümdür. Bu kısımda yapacağınız hatalar diskleriniz üzerinde bulunan yedeklenmemiş verilerin kaybolmasına neden olabilmektedir. Öncelikle sisteminize sadece pardus kurucaksanız ve yeterli bilgiye sahip değilseniz otomatik seçeneğini seçebilirsiniz. Bu durumda diskiniz uygun şekilde bölümlendirmeye çalışılarak biçimlendirilecektir. Eğer üzerinde silinmesini istediğiniz bir işletim sistemi olan bir diske kurulum ypacaksanız otomatik alanından tüm disk bölümlerinin silinmesi seçeneğini seçerek bölümlerin silinmesini sağlayabilirsiniz. Elle yapılandırma size disk bölümleri üzerinde daha geniş bir yetki verir. Eğer birden fazla işletim sistemini aynı bilgisayara yükliycekseniz ya da disk bölümlerini kendiniz belirlemek istiyorsanız elle ayarlamayı seçmelisiniz. Linux sistemler windows sistemlerden farklı olarak sistem dosyaları, kullanıcı dosyaları ve takas dosyalarını ayrı bölümlerde tutar. Elle ayarlamayı seçtiğinizde pardus sistem dosyaları için en az 4gb bir alan oluşturmanız gerekmektedir. Diğer bölümlerin oluşturulması kullanıcıya kalmıştır. Takas alanı olarak bilinen bölüm windows daki sayfa dosyasının karşılığıdır. Takas alanı olarak ayrılan kısım ram gibi kullanılır. Windowsdan farklı olarak bu alan ayrılmadığında da sistem çalışacaktır. Bu alan için de 2gb bir boyut ayırmanızı öneririz. Kullanıcı dosyaları ve genel veri saklama bölümlerinin oluşturulması da tamamen kullanıcının insiyatifine bırakılmıştır. Eğer birden fazla işletim sistemi ile çalışıyorsanız pardus için gerekli bölümleri oluşturabilmeniz için kuruluma başlamadan önce boş bir bölüme sahip olduğunuzdan emin olun.

10 Dosyaların Yüklenmesi ve Kurulumun Tamamlanması
Önyükleyici kurulumu Açılış diski Pardusun kurulu olduğu disk bölümü Listeden seçilmiş disk Özet ekranı ve dosyaların kopyalanması Pardus çoklu işletim sistemi desteğine sahiptir. Bu nedenle de GRUB adı verilen bir açılış sistemi yöneticisi ile gelmektedir. Açılış yöneticisi yani önyükleyici kurulum sırasında açılış diskine pardusun kurulu olduğu diske yada istenen bir kısma kurulabilir. Eğer sisteminizde sadece pardusu tek versiyon olarak kullanacaksanız önyükleyicinin kurulmamasını ya da Pardusun kurulu olduğu disk bölümüne kurulumu da seçebilirsiniz. Birden fazla işletim sistemi kullandığınızda burada yaptığınız seçim önem kazanmaktadır. Açılış diskini seçerek kurulum yaptığınızda açılış işlemini artık GRUB yönetir. GRUB da bir sorun olduğunda muhtemelen diğer işletim sistemlerinize de ulaşamazsınız. Buradan sisteminize en uygun seçeneği seçerek ileri butonunu tıkladığınızda size yaptığınız ayarların gisterildiği bir kurulum ekranı gelir

11 Kaptan Masaüstü Kurulum sonrası ayarlar Masaüstü araması Fare Ağ
Smot Paket Fare Temalar Menü Duvar kağıdı Kaptan Masaüstü, Pardus kurulumu sonrasında kullanıcıyı masaüstünde karşılayan bir yardımcı programdır. Kaptan Masaüstü, Pardus hakkında genel bilgiler verirken, kullanıcının masaüstünü daha rahat kullanabilmesi için temel yapılandırma seçeneklerini de düzenler. Kaptan masaüstü panel ve stil ayarlarını kolaylıkla yapmasını sağlayan bir "ilk kullanım sihirbazı"dır. Şimdi Pardus kurulumu sonrasında karşımıza gelen Kaptan Masaüstünü yakından inceleyelim; Fare menüsü fare ayarlarını sağ/sol el ve teker ayarlarını yapabilemsini sağlar. Temalar kısmından isteği temeyı seçebilir, Masaüstü türünün kde 3 ya da 4 olarak seçilmesini sağlayabilir ve masaüstü sayısı ile kaç adat masaüstü kullanacağınızı seçebilirsiniz. Menü bölümünden dows işletim sistemlerindeki kalsik başlat menüsü, normal başlat menüsü seçeneklerinde olduğu gibi linux a özgü başlat menüsü seçeneklerinden kendinize en uygununu seçebilirsiniz. Kaptan masaüstü yaptığınız görsel değişiklikleri bir ön izleme penceresinde size sunucaktır. Böylece daha kolay seçim yapabilirsiniz. Duvar kâğıdı kısmından kullanmak istediğiniz duvar kağıdını seçebilir, Masaüstü araması ile gelişmiş arama seçeneklerini aktif hale getirebilirsiniz. Ağ kısmından bağlantı ayarları yapılmaktadır. Smot kısmından ise sisteminiz hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz. Paket bölümünden pardusta bulunan PİSİ paket yöneticisi ile ilgili ayarlar yapılmaktadır. Paket yöneticisinin detaylarını daha sonra inceliycez ancak bir güncelleme ve kurulum sistemi olduğunu belirtelim. Ayarları tamamladıktan sonra bir özet ekranı ile yaptığımız ayarları kontrol etmemiz sağlanmakta. İleri butonu ve bitir butonu ile ilk kullanım sihirbazı olan kaptan masaüstü ayarlarımızı tamamlıyoruz.

12 Disk Sistemi Yaygın linux tarafından tanınabilen disk sistemleri: Ext3
Minix Xia Reiserfs Msdos Umsdos Vfat İso9660 Nfs Nfs Smbfs Hpfs ext4 ext3 uzun yıllardır en çok kullanılan disk sistemi olmuştur. ext4 ise artan disk kapasiteleri ve "state-of-the-art" özelliği gereksinimleri ile ext3 disk sisteminin yeni jenerasyonu olarak oluşturulmuştur. Bu yeni disk sistemi ölçeklenirlikle performans artırımını birleştirmekle beraber, güvenilirliğini ve stabilitesini korumaktadır. ext4 daha geniş çeşitteki iş yükleri için uygun olacaktır ve "Linux disk sistemi" olarak ext3'ün yerini alacaktır. ext3 ext3 dosya sistemi, ext2'nin bütün özelliklerine sahip bir dosya sistemidir. Aradaki temel fark, günlükleme özelliğinin eklenmiş olmasıdır. Böylece, herhangi bir sistem çökmesi esnasında, geri kurtarma zamanı kısaltılır ve performans artışı sağlanır. ext3, ext2'den daha popüler olmuştur. ext2 En yetenekli Linux dosya sistemidir. İleriye dönük kolay geliştirilebilen bir dosya sistemi olarak tasarlanmıştır. Dolayısıyla yeni sürümü, dosya sistemi kodlarını, kurulu bir sisteme uygulamak için yeni ayarlar yapmayı gerektirmez. ext Ext2'nin geliştirilmeye uygun olmayan eski sürümüdür. Pek çok insan ext2 dosya sistemine yönelmiştir. minix En eski, en güvenli olarak kabul edilen ama kısıtlı yeteneklere ve özelliklere sahip olan dosya sistemidir. (En fazla 64 MB lık dosya sistemi, en çok 30 karakterlik dosya isimleri, ara sıra kaybolan tarih zaman damgaları gibi... xia Dosya isimleri ve dosya sistemi boyutlarının sınırlarını kaldıran ama bundan başka pek bir yenilik getirmeyen, sadece minix dosya sisteminin yenilenmiş halidir. Çok popüler değildir ama oldukça iyi çalıştığı rapor edilmektedir. reiserfs Çok sağlam bir dosya sistemidir. Veri kayıplarını en aza indirmek için günlükleme (journalling) yöntemi kullanılır. Günlükleme; yapılmış veya yapılan işlemlerin kayıtlarının tutulması mekanizmasıdır. Bu sayede dosya sistemi meydana gelmiş olan hasarları son derece kolay bir biçimde onarabilir. Bunlara ek olarak, çok sayıda yabancı dosya sistemine destek bulunmaktadır. Böylece işletim sistemleri arasında dosyaları değişmek kolaylaştırılmıştır. Bu yabancı dosya sistemleri, makine üzerinde doğal Linux dosya sistemleri gibi çalışabilirler. Ama Unix'in bazı özelliklerinden faydalanamazlar, bazı kısıtlamalara tabidirler veya bazı acayiplikler sergilerler. msdos MS-DOS FAT dosya sistemleri (OS/2 ve Windows NT) ile uyumlu bir dosya sistemidir. umsdos Msdos dosya sistemi sürücülerine, Linux altında daha uzun dosya isimleri, sahipler, izinler, bağlar ve aygıt dosyaları erişimi sağlar. Bu sistem; normal bir MSDOS dosya sisteminin sanki Linux dosya sistemiymiş gibi kullanılmasını sağlar ve böylece Linux için bağımsız bir bölüm oluşturulması zorunluluğunu ortadan kaldırır. vfat FAT32 olarak bilinen dosya sisteminin bir uzantısıdır. Pek çok MS Windows diski vfat'tır. FAT'tan daha büyük disk alanlarını destekler. iso9660 CD ROM'lar için standart dosya sistemleridir. Daha uzun dosya isimlerine izin veren Rock Ridge uzantısı otomatik olarak desteklenir. nfs Bir ağ dosya sistemidir. Dosya sisteminin pek çok bilgisayar tarafından paylaşılmasını sağlar. smbfs MS Windows bilgisayarlarla paylaşım sağlayan bir ağ dosya sistemidir. Windows dosya paylaşım protokolleri ile uyumludur. hpfs OS/2 dosya sistemi. Dosya sistemi seçimi duruma göre değişir. Uyumluluk ve diğer sebepler doğal olmayan dosya sistemlerinin kullanılması mecburiyetini getirebilirler. Şayet özgürce seçebiliyorsanız, en mantıklısı ext4 dosya sistemi olurdu çünkü daha önceki en iyi sistemlerden biri olan ext3 ün bir geliştirilmiş versiyonudur. Windows tarafından kullanılan fat ve ntfs dosya sistemlerinin linux üzerinden görülebildiğini ancak linux dosya sistemlirinin windows altında görülmeyeceğini unutmayın.

13 Dosya Sistemi Aygıt Dosyaları Sıradan Dosyalar
Dosya sistemi, işletim sisteminin bir disk veya bölüm (partition) üzerindeki dosyaları takip edebilmesi için oluşturulmuş yöntem ve veri yapıları bütünüdür. Herşey / (slash) simgesiyle ifade edilen root klasöründen başlar, aşağıya doğru iner. Windows'taki gibi C: D: şeklinde sözde sürücüler (drivers) bulunmaz. Windows ortamında, dosyalarınızı C sürücüsü, D veya E sürücüsü gibi her yere koyabilirsiniz. Bu tarz dosya sistemlerine, "Hiyerarşik Yapı"lı denmektedir. Linux, / (root) klasöründen başlayarak, boot işlemindeki önem sırasına göre klasörleri dizer. Windows'ta bir program yüklediğinizde, programa ait dosyaların büyük çoğunluğu kendi klasörüne yüklenir. Örneğin Matlab'i, C:\Program Files\Matlab adresine kurduğunuzda, ona ait yardım dosyaları, bu klasör altındadır. Fakat Linux farklı çalışır; program dökümanlarını /usr/share/doc/program_adi/ altına koyarken, manual dosyaları, /usr/share/man/man altına koyulur. Eğer varsa info dosyaları da, /usr/share/info altına atılır. Kısacası, sistem hiyerarşisine gömülen bir yapı söz konusudur. Yüklenen herhangi bir program, işletim sisteminin muhtelif yerlerine yerleşmektedir. Linux işletim sisteminde dosya ve dizinler diğer Unix türevi işletim sistemlerinde olduğu gibi hiyerarşik bir yapıya sahiptirler. En üst düzeyde bulunan ve kök dizini diye bilinen dizin, alt dizin olarak adlandırılan dizinleri içermektedir. Ayrıca bu alt dizinlerde kendi içlerinde dosya ve alt dizin içerebilmektedir. Dizin yapısı isteğe göre belirlenmiş değildir. Paketlerin düzgün şekilde çalışabilmeleri için önemli dosya ve dizinlerin yeri standartlaştırılmıştır. Linux işletim sisteminde çalıştırılabilir dosyaların belli bir uzantıya sahip olması gerekmemektedir. Bir dosyanın çalıştırılıp çalıştırılamayacağı dosyanın dizinlerinden anlaşılmaktadır. Linux işletim sisteminde temelde 2 farklı dosya tipi bulunmaktadır: Aygıt Dosyaları Sıradan Dosyalar Aygıt dosyaları, sistemde bulunan donanım ile haberleşmeyi gerçekleştiren dosyalardır.

14 Dizin Hiyerarşisi ve Kök Dizini
“/” Kök dizininden aşşağıya doğru bir hiyerarşi vardır Bir dizine o dizinin yolu ile ulaşılır Her kullanıcıya home dizini altında bir dizin açılır “~” işareti her kullanıcı için o kullanıcının ev dizinini belirtir. Dosya sistemi, işletim sisteminin, dosyaları diskte tutabilmek için kullandığı yapılar ve yöntemlere verilen addır. Yani bir anlamda “dosyaların diskteki düzenidir” diyebiliriz. Bu düzen kapsamında bir hiyerarşiden bahsedebiliriz. Hiyerarşinin en üstünde kök dizini (root directory) yer alır ve “/” karakteriyle gösterilir. Kök dizini diğer tüm dizin ve dosyaları içeren dizindir. Kök dizinin bulunduğu disk bölümünün sahip olması gereken önemli bir özellik bulunmaktadır. Kök dizinini içeren disk bölümü sistemi tek kullanıcılı açmak için gerekli tüm dosyaları içinde barındırmalıdır. Bu işletim sistemin açılabilmesi için gerekli bir kuraldır. Diğer dizinler de bu kök dizininin altında toplanmışlardır. Bir dizin ya da dosyanın; sistemdeki konumu, o dosya/dizinin “yol”uyla belirtilir. Yol; kök dizininden itibaren, o dosya/dizine ulaşmak için geçilmesi gereken dizinlerin “/” işaretiyle birleştirilerek ardışık bir şekilde yazılmasıyla elde edilen ifadedir. Örneğin “/home/hcatak” yolu, kök dizinindeki, home isimli dizinin içindeki hcatak dizininin konumunu belirtir. Bu ifadede en baştaki “/” kök dizinini belirtmektedir. “/home” dizininde, her kullanıcı için ayrı ayrı tahsis edilmiş kullanıcı (ev) dizinleri mevcuttur (ali isimli bir kullanıcı için /home/ali dizini gibi.). Ev dizinlerine erişim için bir kısayol vardır, şöyle ki bir kullanıcı, kendi ev dizinindeki metin.txt dosyasına “~/metin.txt” yolunu kullanarak erişebilir. Yani “~” işareti her kullanıcı için o kullanıcının ev dizinini belirtir.

15 Temel Klasörler Root altındaki temel klasörler:
/bin : Olması şart komut dosyalarını içerir /boot : Başlangıç için gerekli dosyaları bulundurur /dev : Donanım dosyaları vardır /etc : Sistem ayarlarını barındırır /lib : Kütüphane dosyaları ve kernel modülleri bulunur /media : Kaldırılabilir aygıtların (CD-Rom, Flash bellek vs...) sisteme eklendiği klasördür. /mnt : Bir dosya sistemini geçici olarak eklemek için kullanılır. /opt : Ekstra programların kurulması içindir /sbin : Sistemi yöneticisiyle ilgili çalıştırabilir dosyaları tutar. /srv : Sistemin sunduğu hizmetlerle alakalıdır /tmp : Geçici dosyaları tutmak içindir /usr : İkincil bir hiyerarşi /var : Değişken verileri saklar /bin : İşletim sisteminizi kullanmak için gereken birçok yararlı komut /bin klasörü altındadır. cat, mkdir, cp, ls, mv, rm vb. temel komutların hepsini burada bulabilirsiniz. Sistem boot ettiğinde, ilk olarak /bin klasörü çalışır hâle getirilir. Network bağlantınız olmasa ya da önemli klasörlere bir nedenden dolayı erişemeseniz bile, /bin klasöründeki komutlar n'olursa olsun çalışır. Bir sorun çıktığında, /bin klasörü altındaki komutları kullanarak sistemi onarırız. /boot : Boot, işletim sisteminin yüklenme evresidir. /boot klasörü, boot işlemi için gereken her şeyi içerir. Bilgisayarın başlangıç (boot) aşamasında gerekmeyen ayar ve yapılandırma dosyaları burada bulunmaz; başka klasörlerden gerektiği zamanlarda yüklenir. /dev : Linux'ta her şey bir dosyadır; donanım aygıtları da öyle... USB girişleri, seri ve paralel portlar, diskleriniz, cd-rom'larınız vb... bütün aygıtlar /dev klasörü altında tutulan dosyalardan ibarettir. Örneğin /dev altında bulunan hda1 dosyası, sabit diskinizi temsil eder. Ya da /dev/dsp, ses aygıtınızdır. Bunları programlar vasıtasıyla kullanırız ancak direk müdahale ekmek mümkündür. Mesela "cat /boot/vmlinuz > /dev/dsp" yazarak Kernel'in sesini duyabilirsiniz. /etc : İşletim sistemini bir vücuda benzetirsek, /etc klasörünü sinir sisteminin merkezi olarak görebiliriz. Sisteme dair bütün yapılandırma, bu klasör veya bu klasörün alt klasörlerinde bulunur. Yapılandırma dosyası, bir programın işlemlerini kontrol etmek için kullanılan lokal bir dosyadır; durağandır ve çalıştırılmak için değildir. /etc klasörü içersinde bulunan bütün klasör ve yapılandırma dosyalarını tek tek incelememiz mümkün değil. Ancak son kullanıcının işine yarayacak bir ipucu verebiliriz. /home : Zamanında home klasörüyle ilgili hoş bir tanım duymuştum; /home klasörünü kullanıcıların kalesi olarak açıklıyordu. Bu gayet yerinde bir açıklama. /home klasörü içerisinde her kullanıcının kendi adında bir alt klasörü bulunur. Örneğin kullanıcı adınız "ali" ise, /home/ali size aittir ve altında istediğiniz her şeyi yapabilirsiniz; ama yapabilecekleriniz bu klasörle sınırlıdır. /home klasörünü, Windows'taki Documents and Settings'e benzetebiliriz. Ama daha güvenli bir yapıdır. Çünkü Linux'ta bir başkasının ev klasörüne müdahale edemezken, Windows'ta çok zorlanmadan istediğinizi yapabilirsiniz. /initrd : initrd, initial ramdisk kısaltmasıdır. Aşağı yukarı anlamı Başlangıç Bellek Diski oluyor. Boot aşamasında ilk önce çekirdek (kernel) yüklenir. Bundan sonra bilgisayarınızın belleğinde bir Bellek Diski oluşturulur. Oluşturulan Bellek Disk üzerinde / (root) yansısı açılır ve kök dizin olarak monte edilir. /initrd bu işlemlerin yapılması ve Linux'un yüklenmesi için gereklidir. /lib : Kernel modülleri ve paylaşılan kütüphane dosyaları bu klasörde bulunur. Var olan çekirdek modüllerini /lib/modules/[versiyon_numarasi] içersinde bulabilirsiniz. Bahsedilen kütüphane dosyalarıysa, sistemi başlatmak ve /bin ile /sbin içersindeki komutları çalıştırmak için gereklidir. Paylaşılan kütüphane dosyalarını, Windows'ta DLL (Dynamically Linked Library) ile eş tutabiliriz. Linux'ta kütüphane dosyalarının sonu ".so" ile biter. /lost+found : İngilizce bir terim olan Lost and Found, kayıp eşya bürosu demektir. /lost+found klasörünün yaptığı işi düşününce, bundan uygun bir isim herhalde olamazdı. Bazen sistemimizde bir problem olur; yanlış kapatırız, elektrik gider, durup dururken bilgisayar yeniden başlar vs... Bu gibi durumlarda Linux'ta fsck (File System Check) komutu devreye sokulur. fsck, Windows'taki Scandisk programına benzetilebilir. Düzeltilemeyen bir sorun varsa, bağlantıları kopmuş kayıp dosyalar ortaya çıkmışsa, bunlar /lost+found altına atılır. Bağlantı kopması, inode gibi konulara girmek istemiyorum; biraz karmaşık. Kısaca özetlersek; kötü bir sistem kapanmasından sonra, olması gereken bazı dosyaları bulamıyorsanız, kayıp eşya bürosuna bakmanızda yarar var. /media : CD-Rom, disket sürücü, flash bellek gibi çıkarılabilir aygıtlar buraya bağlanır. En basit tanımla, çıkarılabilir aygıtların, bağlantı noktası (mount point) olarak düşünebilirsiniz. /mnt : /media klasörüne benzer. Temel farkı; çıkarılabilir aygıtlar yerine, dosya sistemleri veya donanım aygıtları için kullanılıyor oluşudur. Bağlama (mount) işlemi, herhangi bir dosya sistemini, işletim sisteminin kullanmasını sağlar. Nereye bağladığınız sizin tercihinizdir. Yani bir diski, /media veya /mnt klasörüne ya da bir başka yere bağlamanız fark etmeyecektir. Sadece genel kabul görmüş bazı bağlantı noktaları bulunuyor; /mnt klasörü de onlardan bir tanesi. /opt : Dağıtımdan bağımsız ekstra yüklenen paketler için /opt klasörü kullanılmaktadır. Örneğin Google Earth programını indirip kurmak istediğinizde, 'default' olarak kurulacağı nokta, /opt/google-earth adresidir. Elbette ki bunu değiştirebilir ve size uygun gelen bir başka konuma yükleyebilirsiniz. Ancak daha önce söylediğimiz gibi bazı şeyler genel kabul görmüştür. Ekstra yüklenen yazılımların, /opt adresine atanması da buna bir örnektir. Windows'taki C:\Program Files'i hatırlayalım;. programları buraya kurmak zorunlu değil; ama hemen hepsi buraya kuruluyor. Aynı mantık burada da geçerli. /proc : /proc oldukça özel sanal bir dosya sistemidir. Bizim bildiğimiz anlamda fiziksel dosyalar bulundurmaz; sistem durumuna dair bilgi içeren sanal dosyaları vardır. Örneğin "cat /proc/swaps" yazarak sisteminizdeki takas dosyalarına dair bilgi alabilir ya da "cat /proc/cpuinfo" komutuyla işlemcinizin özelliklerini görebilirsiniz. /proc klasörü içersindeki dosyalar, sadece sistem durumunu görüntülemek için kullanılmaz; gerektiğinde ayarlamak için de kullanılabilir. Fakat son kullanıcılara hitap etmediğinden, bu konuyu burada keselim. /root : Unix'in ilk versiyonlarında root kullanıcısının kendine ait bir ev klasörü yoktu. Direkt olarak / (root klasörü) altında çalışırdı. Fakat zamanla bunun iyi bir yöntem olmadığı anlaşıldı ve root kullanıcısının ayrı bir klasöre sahip olması gerektiğine karar verildi. Diğer kullanıcılardan farklı olduğu için root'un ev klasörü /home altında tutulmaz; ayrılması için /root klasörü altındadır. /sbin : Linux'ta normal kullanıcının kullanabileceği komutlarla, sistem kullanıcısının kullanabileceği komutlar ayrılmıştır. root tarafından kullanılacak bakım ve yönetim için kullanılan önemli programlar, /sbin altında tutulur. Daha az öneme sahip yönetim komutlarıysa, /usr/sbin klasöründedir. Eğer lokalde, yani kullandığınız makineye özgü yönetici (root) komutları bulunuyorsa, bunları da /usr/local/sbin altında bulabilirsiniz. /usr : /root kullanıcısına benzer bir hikaye /usr için de söz konusudur. Unix ilk çıktığında, kullanıcılara ait ev klasörleri, /usr altında tutulurdu. Örneğin cagatay isimli bir kullanıcının ev klasörü /usr/cagatay şeklindeydi. Bu yöntem zamanla değişti ve /home klasörü doğmuş oldu. /usr klasörü hâlâ çok önemli bir yapıdır ve işletim sisteminizde kullandığınız her şeyle ilişkisi bulunur. /usr klasörünün önemi, yüklediğiniz programların buraya atılmasından kaynaklanır. /opt adresi işletim sistemi dışında gelen 3.parti programlar içindir. Fakat işletim sistemi aracılığıyla ya da paket yönetim sistemlerini kullanarak yüklediğiniz her şey, /usr altına aktarılır. Aynı zamanda yüklediğiniz programların çalışmak için ihtiyaç duyacağı kütüphane dosyaları, /usr/lib altındadır. /usr ile ilgili söylenebilecek bir başka nokta da, local klasörüdür. Linux, sunucu olarak çok istemciye hizmet verebilecek bir işletim sistemidir. Bir Linux sunucu (server) kurarsanız, ona bağlanan yüzlerce istemci (client) olabilir. Her istemci bilgisayara, /usr altındaki programların ayrı ayrı yüklenmesi gerekmez; bir başka konumdan bu komutları çalıştırabilirsiniz. Ancak /usr altında bulunan local klasörü sadece kullandığınız makineye özeldir. Örneğin /usr/local/bin klasörü içinde bulunan bütün komutlar, direkt olarak kullandığınız makineye yüklenmiştir. /usr/bin komutları ise geneldir ve bir ağ üstündeki bütün makinelerden erişilebilir. local gördüğünüzde, bunun sadece sizin makinenize özel olduğunu bilin. /var : Log dosyaları, ve printer kuyrukları gibi değişken sistem bilgilerini barındırır. Sisteminize dair tutulan log'ları buradan görebilir; güvenlik durumunu buradan kontrol edebilirsiniz. /tmp : Geçici dosyalar içindir. Birçok program, burayı geçici depolama alanı olarak kullanır. /tmp klasörünün içeriği genellikle KB'lar mertebesinde kalır ve genellikle işletim sistemi yeniden başlarken içindeki dosyalar silinir. /tmp klasörü altında bulunan dosyaları, ne yaptığınızdan emin değilseniz, kesinlikle silmemelisiniz! Sistem genelinde olmasa bile, program bazında problemler çıkabilir. Örneğin açık bir soket dosyasını sildiğinizde, onu kullanan programa ve kendinize sorun çıkartabilirsiniz. Linux (ya da Unix diyelim) dosya sistemi oldukça özel bir yapı. İlk bakışta insanın gözünü korkutuyor, bunu kabul ediyorum. Ama fobinizle yüzleşip, temel prensipleri öğrendiğinizde oldukça sistemli bir yapının içerisinde olduğunuzu fark ediyorsunuz. O yüzden fobinizle kesinlikle yüzleşmenizi tavsiye ederim.

16 “\dev” Klasörü Bazı Önemli Aygıt Dosyaları:
/dev/ttyS0 : Fare, modem gibi aygıtların bağlandığı seri port. (COM 1) /dev/psaux : PS/2 girişi; fare ve klavyeler içindir. /dev/lp0 : Paralel port (LPT 1); yazıcı, tarayıcı vs... /dev/dsp : Birincil ses aygıtı /dev/usb : USB aygıtları /dev/sda : SCSI aygıtlar, Flash Bellekler, harici CD-ROM'lar vs... /dev/scd : SCSI CD-ROM'lar /dev/js0 : Joystick (Microsoft Türkçesiyle Eğlence Çubuğu) Dev dizini aygıtlarla ilgli dosyaları içerdiğinden bilinmelidir. Okuyoruz

17 Konsol Uygulaması, Komutlarla Çalışmak
Komutların girilebilmesi için öncelikle konsol açılmalıdır MS-dos a benzer Bazı kısımlara erişim ve değişiklik için yönetici parolası girmeniz gereklidir Pardus'ta, bir masaüstü işletim sistemiyle yapılabilecek grafik ortamdaki tüm işlemlerin yanı sıra, birçok işlemi komut satırı üzerinden gerçekleştirmek mümkündür. Bu yöntem artık klasikleşmiş olsa da Linux sistemlerin güçlü yanını ortaya koymaktadır. Konsole uygulamasını çalıştırmak için Pardus başlangıç butonundan konsol yazarak arama yapıp çıkan konsol seçeneğini seçebilirsiniz. Komut istemcisinin sonunda imleçten önce yer alan karakter; sistem yöneticisi olan root kullanıcısı için #, diğer kullanıcılar için ise $ olur.

18 Temel Dosya ve Dizin İşlem Komutları
Linux işletim sisteminde dizin ve dosyalar üzerinde farklı birçok işlem yapılabilmektedir. Bu işlemler temel olarak aşağıdaki gibidir: Yeni dosya veya dizin oluşturmak, silmek. Dosya ve dizinleri listelemek. Dosya veya dizinlerin izinlerini ayarlamak. Dosyaların içeriğini görmek. Dosyaları yazdırmak. Dosya ve dizinleri kopyalamak ve taşımak. Linux işletim sisteminde dizin ve dosyalar üzerinde farklı birçok işlem yapılabilmektedir. Bu işlemler temel olarak aşağıdaki gibidir: Yeni dosya veya dizin oluşturmak, silmek. Dosya ve dizinleri listelemek. Dosya veya dizinlerin izinlerini ayarlamak. Dosyaların içeriğini görmek. Dosyaları yazdırmak. Dosya ve dizinleri kopyalamak ve taşımak. Şimdi bu işlemleri yapabileceğimiz komutları yakından tanımaya çalışalım

19 Temel Dosya ve Dizin İşlem Komutları
1.Yeni Dosya Oluşturma Yeni bir dosya oluşturmanın en basit yolu “touch” komutunu kullanmaktır. Bu komut varolamayan bir dosya ismi ile çağırıldığı takdirde boş bir dosya yaratacaktır. touch [tarih ] dosya_ismi Örnek: touch dosyam Dosyanın erişim ve değişim zamanı 14 Şubat :11 olan dosya 2.Yeni Dizin Oluşturma mkdir [seçenekler] dizin 1.Yeni Dosya Oluşturma Yeni bir dosya oluşturmanın en basit yolu touch komutunu kullanmaktır. Bu komut varolamayan bir dosya ismi ile çağırıldığı takdirde boş bir dosya yaratacaktır. touch [tarih ] dosya_ismi şeklinde kullanılır. touch dosyam Dosyanın erişim ve değişim zamanı 14 Şubat :11 olan dosyam 2.Yeni Dizin Oluşturma “mkdir [seçenekler] dizin” şeklinde kullanılır.

20 Temel Dosya ve Dizin İşlem Komutları
3.Dosya ve Dizinleri Silme Dosyalar için: rm [seçenekler] dosya_ismi Dizinler için : rm –r [seçenekler] dizin_ismi 4.Dosya ve Dizinleri Listeleme Sistemde varolan dosya ve dizinleri listelemek için “ls” komutu kullanılmaktadır. Temelde ls komutunun yapısı aşağıdaki gibidir : ls [seçenekler][dosya_veya_dizin_ismi] 3.Dosya ve Dizinleri Silme Dosyalar için: rm [seçenekler] dosya_ismi Dizinler için : rm –r [seçenekler] dizin_ismi şeklinde kullanılır. 4.Dosya ve Dizinleri Listeleme Sistemde varolan dosya ve dizinleri listelemek için ls komutu kullanılmaktadır. Temelde ls komutunun yapısı aşağıdaki gibidir : ls [seçenekler][dosya_veya_dizin_ismi] şeklinde kullanılır.

21 Temel Dosya ve Dizin İşlem Komutları
5.Dosya ve Dizinlerin Kopyalanması ve Taşınması Linux işletim sisteminde kopyalama işlemi “cp” komutu ile gerçekleştirilmektedir. Bu komutun temel kullanım şekli aşağıdaki gibidir : cp [seçenekler] kaynak hedef Linux işletim sisteminde taşıma işlemi “mv” komutu ile gerçekleştirilmektedir. Bu komut aynı zamanda dosyanın isminin değiştirilmesi içinde kullanılmaktadır. Bu komutun temel yapısı aşağıdaki gibidir:   mv [seçenek] kaynak hedef 5.Dosya ve Dizinlerin Kopyalanması ve Taşınması Linux işletim sisteminde kopyalama işlemi cp komutu ile gerçekleştirilmektedir. Bu komutun temel kullanım şekli aşağıdaki gibidir : cp [seçenekler] kaynak hedef şeklinde kullanılır. Linux işletim sisteminde taşıma işlemi mv komutu ile gerçekleştirilmektedir. Bu komut aynı zamanda dosyanın isminin değiştirilmesi içinde kullanılmaktadır. Bu komutun temel yapısı aşağıdaki gibidir:   mv [seçenek] kaynak hedef şeklinde kullanılır.

22 Temel Dosya ve Dizin İşlem Komutları
6.Çalışma Dizininin Değiştirilmesi ve Bulunulan Çalışma Dizininin Öğrenilmesi Linux işletim sisteminde diğer işletim sistemlerinde de olduğu gibi bulunulan dizinin değiştirilmesi için “cd“komutu kullanılmaktadır. cd [geçilecek_dizin]  . : Bulunulan dizini referans eder. .. : Bir üst dizini referans eder. ~ [kullanıcı_ismi]: Belirtilen kullanıcının ev dizinini referans eder. Kullanıcı ismi kullanılmadığı takdirde geçerli olan kullanıcının ev dizini referans edilir. - : Bir önce bulunulan dizini referans eder. Bu parametre sadece cd komutunda geçerlidir. İçinde bulunulan dizini öğrenmek için “pwd” komutu kullanılır. Bulunulan dizini öğrenmek için sadece “pwd” yazılması yeterlidir. 6.Çalışma Dizininin Değiştirilmesi ve Bulunulan Çalışma Dizininin Öğrenilmesi Linux işletim sisteminde diğer işletim sistemlerinde de olduğu gibi bulunulan dizinin değiştirilmesi için cd komutu kullanılmaktadır. cd [geçilecek_dizin]  şeklinde kullanılır. Geçilmesi istenen dizin parametresi verilmediği takdirde kullanıcının ev dizinine geçilir. Geçilmesi istenen dizin istendiği takdirde tam yol olarak istendiği takdirde de göreceli yol olarak verilebilir. Tam yol ile belirtilen geçilmesi istenen dizinin kök dizininden itibaren bulunduğu yerin belirtilmesidir.(Örnek: /usr/bin , /home/halil) Göreceli yol ise içinde bulunulan dizinden geçilmesi istenen dizine gidilmesi için gereken yolu belirtir. Örnek olarak /usr dizininde iken /usr/bin dizinine geçmek için “cd bin” komut verildiğinde göreceli yol tanımlanmış olur. “cd /usr/bin” komutu kullanıldığında ise tam yol tanımlanmış olur. Geçilmek istenen dizin parametresi olarak cd komutu aşağıdaki özel karakterleri de kabul etmektedir (Bu parametreler dizinler için referanslar olduklarından diğer komutlar ile de kullanılabilir): .: Bulunulan dizini referans eder. ..: Bir üst dizini referans eder. ~[kullanıcı_ismi]: Belirtilen kullanıcının ev dizinini referans eder. Kullanıcı ismi kullanılmadığı takdirde geçerli olan kullanıcının ev dizini referans edilir. -: Bir önce bulunulan dizini referans eder. Bu parametre sadece cd komutunda geçerlidir. İçinde bulunulan dizini öğrenmek için pwd komutu kullanılır. Bulunulan dizini öğrenmek için sadece “pwd” yazılması yeterlidir.

23 Temel Dosya ve Dizin İşlem Komutları
7.Dosyaların İçeriklerinin Görülmesi Metin tabanlı dosyaların içeriğinin görüntülenmesi için “cat” komutu kullanılmaktadır. Bu komutun temel yapısı aşağıdaki gibidir: cat [seçenekler] dosya_ismi [dosya_ismi_2,...]  Metin tabanlı dosyaların içeriklerinin görüntülenmesi için “more” komutu da kullanılabilmektedir.More komutunun diğer bir özelliği ise dosyanın içeriğini sayfa sayfa olarak göstermesidir. 8. Dosyaları ve Dizinleri Aramak Linux dosya sisteminde iç içe geçmiş dizinler arasında istenen dosya ve dizinlerin bulunması güç bir olay olabilmektedir. “find” komutu belli kriterlere göre dosya ve dizin arama işlemlerinde kullanılmaktadır. Find komutunun temel yapısı aşağıdaki gibidir: Find [aramaya_baslanacak_dizin] [arama_kriterleri] 7.Dosyaların İçeriklerinin Görülmesi Metin tabanlı dosyaların içeriğinin görüntülenmesi için cat komutu kullanılmaktadır. Bu komutun temel yapısı aşağıdaki gibidir: cat [seçenekler] dosya_ismi [dosya_ismi_2,...]  şeklinde kullanılır. Metin tabanlı dosyaların içeriklerinin görüntülenmesi için more komutu da kullanılabilmektedir.More komutunun diğer bir özelliği ise dosyanın içeriğini sayfa sayfa olarak göstermesidir. 8. Dosyaları ve Dizinleri Aramak Linux dosya sisteminde iç içe geçmiş dizinler arasında istenen dosya ve dizinlerin bulunması güç bir olay olabilmektedir. find komutu belli kriterlere göre dosya ve dizin arama işlemlerinde kullanılmaktadır. Find komutunun temel yapısı aşağıdaki gibidir: find [aramaya_baslanacak_dizin] [arama_kriterleri] şeklinde kullanılır.

24 Dosya ve Dizin izinleri
Kullanıcılar dosyalar üzerinde 3 farklı işlem yapabilmektedirler: Dosyayı okuma Dosyaya yazma Dosyayı çalıştırma d rwx r-x r-x Kullanıcılar dosyalar üzerinde 3 farklı işlem yapabilmektedirler: Dosyayı okuma Dosyaya yazma Dosyayı çalıştırma İzinlerin başında bulunan – işaretinden dosyanın sıradan bir dosya olduğu anlaşılmaktadır. Kullanıcılar dosyalar üzerinde 3 farklı işlem yapabildiklerinden dosya üzerindeki hakları 3’lü gruplar olarak gösterilir. Dosyanın sahibi olan “root” kullanıcısının dosya üzerinde okuma ve yazma hakkı bulunmaktadır. Çalışma izni olmadığı için bu iznin belirtildiği kısımda – karakteri gözükmektedir. Dosyanın dahil olduğu grup olan “users” grubuna dahil kullanıcıların dosya üzerinde sadece okuma izni bulunmaktadır. Sistemdeki tüm kullanıcılar da dosya üzerinde okuma hakkına sahiptirler. Dizinler için çalıştırabilme hakkı , dizine geçip geçememek anlamına gelmektedir. Dizin için çalıştırma hakkına sahip olan bir kullanıcı o dizine geçebilmektedir. Dosya ve dizinlerin izinleri sahipleri tarafından değiştirilebilmektedir. İzinlerin değiştirilmesi amacıyla chmod komutu kullanılmaktadır.  Chmod komutu 2 farklı şekilde çalıştırılabilmektedir: Yeni izinin sayısal değerinin verilmesi ile Yapılacak değişiklik sembolik olarak verilmesi ile dosyanın sahibinin hakları kullanıcıların hakları dizin-dosya grubun hakları

25 Açılış göneticisi : GRUB
Bilgisayarınızı açtığınızda karşınıza gelen işletim sistemi seçimi yapmanızı sağlar Pardus menüsü  Sistem Ayarları  Açılış yöneticisi GRUB ile; Menünün ne kadar süre bekleyeceğini, menüde hangi işletim sistemlerinin listeleneceğini ve menü geldiğinde hangisinin seçili olacağını belirleyebilir, Menüde gereksiz yer tutan girdileri silebilir, Kullanılmayan çekirdekleri sisteminizden silerek temizlik yapabilirsiniz. Pardus ve sonraki sürümlerde gelen Açılış Yöneticisi, bilgisayarınızı açtığınızda karşınıza gelen işletim sistemi seçimi GRUB menüsünü düzenlemenizi sağlar. Pardus CD ile birlikte sisteme kurulmaktadır. Daha açık bir ifadeyle, bilgisayarı her açtığınızda karşınıza gelen işletim sistemi seçme ekranı GRUB'un ta kendisidir. Eğer bilgisayarınızda hem Windows hem de Pardus kurulu ise GRUB'un yeniden yüklenmesi konusunun bilincinde olmanız gereklidir. Çünkü  Windows ve Pardus yüklü bir bilgisayarda Windows'un yeniden kurulması halinde GRUB ön yükleme yazılımı otomatikman Windows tarafından silinecektir. GRUB'un silinmesi halinde açılıştaki işletim sistemi seçme ekranı gelmeyeceğinden doğrudan doğruya Windows açılacaktır. Windows'un yeniden yüklenmesi durumundan sonra Pardus'a ulaşabilmek için GRUB yazılımını yeniden yüklemeniz gereklidir. Grub'u yeniden yüklemek için bilgisayarı Pardus 2009 CD'si ile açın, karşınıza çıkan ilk ekranda “Kurtarma sistemi” seçeneğine sonraki ekranda “Grub'u tekrar kur” seçeneğine girin. Pardus menüsü > Sistem Ayarları > Açılış Yöneticisi yolunu izleyerek uygulamaya ulaşabilirsiniz. Bu aracı kullanarak; Menünün ne kadar süre bekleyeceğini, menüde hangi işletim sistemlerinin listeleneceğini ve menü geldiğinde hangisinin seçili olacağını belirleyebilir, Menüde gereksiz yer tutan girdileri silebilir, Kullanılmayan çekirdekleri sisteminizden silerek temizlik yapabilirsiniz.

26 Geçmiş Yöneticisi (Sistem geri yükleme)
Sistemdeki paket durumunun yanında paket ayar dosyalarının da yedeklenmesinin sağlar. Geçmiş Yöneticisi programı, Pardus paket yöneticisi yazılımı alt yapısını kullanarak sisteminizin anlık görüntüsünü almanızı, daha sonra bu görüntüye sistemi geri döndürebilmenizi, ve paket yöneticisi üzerinden gerçekleştirdiğiniz işlemleri görebilmenizi sağlar. Geçmiş Yöneticisi ile, aldığınız görüntülere (snapshot) dönebileceğiniz gibi, herhangi başka bir işlem anına da dönebilirsiniz. Görüntü alma ve bu görüntülere dönmenin avantajı, sistemdeki paket durumunun yanında paket ayar dosyalarının da yedeklenmesinin sağlanmasıdır. Pardus'un kendine özgü bileşenlerinden olan Geçmiş Yöneticisi aracı görev bakımından Windows'un Sistem Geri Yükleme aracına benzetilebilir. Geçmiş Yöneticisi ile, program ekleme/kaldırma yada güncellemelere bağlı olarak ortaya çıkabilen çeşitli sorunları geri alabilirsiniz. Uygulamalar > Sistem > Geçmiş Yöneticisi yolunu izleyerek programı çalıştırabilirsiniz. Sistem görüntüsü almak Bu yöntem sisteminizdeki paket ve paket ayarları bilgilerinin, daha sonra geri dönülebilir bir yedeğinin alınmasını sağlar. "Yeni Görüntü" düğmesine tıkladığınızda, geçmiş yöneticisi yeni bir görüntü almaya başlar. Bu işlem bilgisayarınızın gücüne ve geçmişin büyüklüğüne göre bir kaç dakika sürebilir. Geçmişteki bir görüntüye dönmek Bu yöntemle oluşturduğunuz bir görüntüye, ya da paket yöneticisiyle gerçekleştirdiğiniz bir işlem sonrasına dönebilirsiniz. Soldaki işlemler listesinden dönmek istediğiniz görüntüyü seçip "Geri Yükle" düğmesine tıkladığınızda gerekli paket ve ayar dosyaları o ana döndürülür. "Geri Alma Planı" sekmesinde geri alma işleminin detaylarını ve ayar dosyalarını görebilirsiniz.

27 Göç Aracı (Dosya ve ayar aktarma sihirbazı)
Ayar ve dosyaların diğer işletim sistemlerinden Pardus ‘a aktarılmasını sağlar Göç aracı, Pardus kurulumunun ardından kullanıcıların karşısına gelecek bir uygulamadır. Windows sistemlerdeki “dosya ve ayar aktarma sihirbazının karşılığıdır”. Farklı olarak windows sistemlerinden de dosya ve ayarları aktarabilmektedir. Göç aracı bilgisayarda kurulu diğer işletim sistemlerinde bulunan ayar ve dosyaları Pardus'a aktararak kullanıcıların zaman kazanmasını sağlar. Böylece yeni kurulumdan sonra elle yapmak zorunda kaldığınız pek çok değişiklik, dört adımda otomatik olarak gerçekleşmiş olur. Göç aracı ile : İnternet tarayıcı yer imleri (Firefox ve Internet Explorer) Masaüstü duvar kağıdı Belgelerim, resimlerim, müziklerim, videolarım ve masaüstü dizinlerinde bulunan dosyaları aktarabilirsiniz

28 Dosya Yöneticisi: Konqueror & Dolphin
Konqueror, KDE'nin 3.5 ve önceki sürümlerinin öntanımlı dosya yöneticisi ve İnternet tarayıcısıdır. KDE 4 ile birlikte öntanımlı dosya yöneticisi olarak Dolphin kullanılmaktadır. Konqueror'un KDE entegrasyonu sayesinde pek çok yeteneği bulunmaktadır. Dosya yöneticisi, birçok dosya ve dizin işlemlerinin yapılmasını sağlayan programa denir . Konqueror KDE masaüstü ortamının dosya yöneticisidir. Yerel disklerden ve ağ üstünden kes/kopyala ve yapıştır gibi temel dosya yönetimi desteği vardır. Dizinleri simge görünümünde (üç simge boyutu), ağaç görünümlü (alt dizinlere açıldığı ayrıntılı görünüş), resim gösterimi (resim önizlemelerinin gösterildiği) şekillerinde gösterebilir. Sürükle ve bırak yeteneği kullanılarak kes, kopyala, yapıştır gibi işlemler yapılabilir. Dolphin, KDE 4 ve Pardus 2009'un öntanımlı dosya yöneticisidir. Dolphin, Konqueror gibi İnternet tarayıcı ve üst bir görüntüleyici özelliklerine sahip değildir, yalnızca dosya yönetim amacıyla kullanılmaktadır. Dolphin sadece tek bir alana yoğunlaştığı için yüksek bir perforfansa sahiptir. Henüz yeni bir proje olan Dolphin, gelişimini hızla sürdürmektedir.

29 Paket Yöneticisi (PİSİ)
Paket inşa etme Paketleri Kurma, kaldırma, güncelleme Windows işletim sistemlerindeki program ekle kaldır benzeri PiSi (açılımı Packages Installed Successfully as Intended), Pardus'un paket yöneticisidir. Bağımlılıkları takip ederek paket inşa etme, kurma, kaldırma, yükseltme ve benzeri işlevleri yerine getirir. Kullanıcı dostu bir grafiksel arayüz ve kapsamlı bir komut satırı arayüzü içerir. Paket Yöneticisi, Pardus resmi program depolarında arama yaparak bulduğunuz paketleri kurmanızı, bilgisayarınızda var olan paketlerin yeni sürümleri çıkmışsa güncellemenizi ve gerek duymadığınız programları bilgisayarınızdan kaldırmanızı sağlar. Paket Yöneticisi'ne üç şekilde ulaşabilirsiniz: Eğer ilk açılışta Kaptan Masaüstü'nden ilgili seçimi yaptıysanız saatin yanındaki sistem çekmecesinden. Pardus Menüsü > Pardus Yapılandırma Merkezi > Sistem Seçenekleri > Program Ekle, Kaldır veya Güncelle yolunu izleyerek. Ya da Pardus Menüsü>Yazılım Ekle ve Kaldır yolunu izleyerek. Kullandığınız bir paket, güvenlik ya da işlevsellik açısından Pardus geliştiricileri tarafından güncellenebilir. Bu nedenle sisteminizdeki paketleri belirli aralıklarda güncellemeniz gerekebilir. Bunun için sol üst köşede bulunan Güncellemeleri Göster düğmesine tıklayın. Paket yöneticisi Pardus depolarına bağlanarak sisteminizde yüklü olan paketler arasında güncellenmesi gerekenler var ise bunların bir listesini çıkaracaktır. Güncellenecekler listesinde tüm yazılımları seçebilir ya da isterseniz bunların bir kısmını seçebilirsiniz. Güncellenecek programları seçtikten sonra Paketleri Güncelle düğmesine tıklayın. Programların yeni sürümleri otomatik olarak bilgisayarınıza indirilip güncellenme işlemleri gerçekleşecektir.

30 Pardus’un Güncel Tutulması
Güncelleme Konsol üzerinden Paket yöneticisinden Bağımlılıklar nedeni ile tüm güncellemeler seçilmeli !!! Otomatik güncelleştirme Yazılımların yeni sürümleri çıktıkça , yeni sürümler paketlenir ve depoya eklenir. Yeni sürümlerle keşfedilen açıklar ve eksiklikler giderilirken, yeni özellikler eklenir. Bunun gibi birçok sebep, deponuzda onlarca güncelleme görmenize neden olur. Bazen can sıkıcı olabilir sistem güncellemek. Ama sistem güncellemesi kesinlikle yapılmalı, atlanmamalıdır. Sistemin güncellenmesi için iki yöntem kullanılabilir. Bunlardan birisi deneyimli kullanıcılara hitap eder ve konsol üzerinden komut kullanılarak gerçekleştirilir. Diğer yol ise paket yöneticisini kullanmaktır. Bunun için öncelikle Paket Yöneticisi'ni çalıştırmalısınız Daha sonra Panelde bulunan uygulama başlatıcıyı seçin, açılan pencereden Uygulamalar > Sistem yolunu takip edin veya Alt + F2 tuşlarına birlikte basarak açılan pencereye " Yazılım ", " Paket " anahtar kelimelerinden birini yazın ve Paket Yöneticisi 'nin simgesini seçin. Güncellemeleri alırken dikkat edilmesi gereken husus bağımlılıklar nedeni ile güncellemeleri seçimli almanız gerektiğidir. Yani depoda ne kadar güncelleme varsa bir seferde alın ve kurun. Seçimli güncelleme bazı durumlarda sistemin kararsızlaşmasına sebep olabiliyor. Ve böyle bir durumda grafik arayüzüne gelmeyi beklerken, siyah bir ekranda kalıp sorun yaşayabilirsiniz. Ayrıca Pardus 2009 ile birlikte depolarımıza delta paket desteği geldi. Delta paketleri sayesinde güncellemeler sırasında tüm paket yerine, eski paket ile yeni paketin arasındaki farklar paketlenir. Böylece daha küçük boyutlu paketler ile daha hızlı ve kotanızı da düşünen bir güncelleme yapabilirsiniz. Güncellenecek paketlerin listelendiği kısmın üstünde "Bu gruptaki tüm paketleri seç" şeklinde bir seçenek bulunmakta. Bunu seçerseniz güncellemelerin hepsini "işaretlemiş" olacaksınız. Tüm paketlerin seçildiğinden emin olduktan sonra sağ üstte göreceğiniz "Paket(ler)i Güncelle" düğmesine basın, bir süre sonra seçtiğini paketleri göreceğiniz " Sepet " Penceresi açılacak. Sepet varsa yüklenecek bağımlılıkları da göstererek son kontrolünüzü yapmanızı ve tekrar "Paket(ler)i Güncelle" düğmesine basmanızı isteyecek. Eğer isterseniz, paket yöneticisi sistem çekmecesine yerleşerek depoya güncelleme eklendiğinde sizi uyarabiliyor ve güncellemeleri otomatik kurabiliyor. Bunun için küçük bir ayarlama yapmanız gerekiyor. Ayarlar > Paket Yöneticisi Uygulamasını Yapılandır'ı seçin. "Paket Yöneticisi Ayarları" penceresi açıldığında "Genel Ayarlar" sekmesine geçin. "Sistem çekmecesi simgesini aç" ardından "Aralıklı güncel paket kontrolünü etkinleştir" i işaretleyin. Kontrol aralığı'nı da seçiminize göre ayarlayın. Eğer " Güncellemeleri otomatik kur" seçeneğini de işaretlerseniz her şey otomatik olarak yapılacaktır. "Tamam" düğmesini tıklayarak ayarlamaları kaydedin. Artık paket yöneticisi sizin için istediğiniz sıklıkta güncellemeleri kontrol edecek ve kuracak.

31 Yeni Yazılımların Yüklenmesi
Dosyanın çıkarılması # tar -ztvf dosya.tar.gz Readme dosyasının okunması Gerekiyorsa ayar ların yapılması config.h Kurulumun gerçekleştirilmesi make all make install Sadece gereken zamanda gereken dosyaları makinanıza kurmalı veya güncellemelisiniz. Kurmak istediğiniz ve ftp adresinden bulup getirilen dosya çok büyük ihtimalle tar ve gzip ile arşivlenip sıkıştırılmıştır. Bu dosyanın sonu genellikle tar.gz, tgz veya tar.Z ile biter. Dosya kaynak koduyla veya çalıştırılabilir program olarak dağıtılıyor olabilir. Her iki durumda da yapılacak işlemler birbirine benzer. Öncelikle yazılımın açıldığı zaman hangi dizine kendini yerleştireceğine bakmak gerekir. Bunu tar komutunun -t seçeneği ile kontrol edin. compress ve gzip ile sıkıştırılmış dosyalar için, # tar -ztvf dosya.tar.gz komutu kullanılabilir. Çok nadir durumlarda dosya, kendine ait bir dizin yaratmaz, onlarca programı ve yapılandırma dosyasını bulunduğunuz dizine yazar. Karmaşıklık yaratan bu durumdan ancak arşivi ayrı bir dizin altında açmakla kurtulabilirsiniz. Derleme gerektirmeyen bazı programların ise doğrudan kök dizinde açılmaları gerekebilir. Bu programlar açıldıkları anda çalışmaya hazırdırlar. Öncelikle README, README.linux ve varsa INSTALL dosyalarının gözden geçirilmesi gerekir. Bunlar sırayla bir kullanıcı olarak dosyaları nasıl kuracağınızı ayrıntılarıyla söyler. Kurma aşamasında dikkat edilecek dosyalardan ilki Makefile veya makefile dosyasıdır. Bu dosyanın içinde (nadiren) küçük birkaç değişiklik yapmak gerekebilir. Diğer kontol edilmesi gereken dosya ise varsa config.h dosyasıdır. Bunu da sistem gereksinimize göre değiştirmelisiniz. Varsa Makefile dosyasına göre yazılımı kurmak için make komutunu kullanın. make komutu kuruluma make all, make install gibi bazı parametreler alabilir. make all, halihazırda yeralan tüm yazılımları kurarken make install, bu yazılımı yapılandırma dosyalarının gösterdiği dizinlere yerleştirirler. Çoğu büyük paketler, man dosyalarıyla birlikte gelirler. Bunları da diğer man dosyalarının yanına (/usr/man) koymak için ayrı bir make install.man türü komut kullanmak gerekebilir. Her durumda, mutlaka README dosyasını okuyun. Biraz sıkıcı gelse de sizi zaman kaybından kurtaracaktır.

32 ÇOMAR Yapılandırma Yöneticisidir. Yazılımların birbiri ile uyumlu  çalışması için kullanılır PİSİ ile ortkalaşa çalışır Uygulamalar tek merkezden çıkmadığı için böyle bir uygulama gereklidir Arka planda çalışarak kullanıcının yapması gerekn işleri yerine getirir Yapılandırma Yöneticisi, Yazılımların birbiri ile uyumlu  çalışması için ÇOMAR (Configuration Manager) sistemin düzgün çalışması için gerekli olan donanım, açılış, ağ, kullanıcı, zaman, görüntü gibi ayarların mümkün olduğu kadar kendi kendine yapılması amacıyla geliştirilen özgün Pardus tasarısıdır. Kullanıcılara bir yetki denetimi dahilinde bu ayarları basit ve anlaşılır bir biçimde değiştirme olanağı sağlayan bir yazılımdır.Ayrıca Çomar dünyada yazılan ilk Türkçe donanım yöneticisidir. Terminal üzerindeki kodlarda Türkçe karakter kullanılmaktadır. Çeşitli uygulamalar bir sistem içinde bir araya getirildiklerinde, birbirleriyle uyumlu çalışabilmeleri için ayarlanmaları gerekmektedir. Kurulan bir uygulamanın masaüstü menüsüne eklenmesi, açabildiği dosya tiplerini sisteme bildirmesi, yeni kurulan bir spam (istenmeyen eposta) filtreleyicinin mevcut eposta sunucusuna bağlanması gibi çok sayıda entegrasyon işlemi bulunmaktadır. Kullanıcı, bu ayarları yapabilmek için, kendi yapmak istediği işin dışındaki teknik konularda bilgi kazanmak zorunda kalmakta ve zaman kaybetmektedir. Paketlerin, sistemde dağınık şekilde yer alan çeşitli öğeler yerine düzenli bir yapıyı kullanarak çalışmaları hedeflenmiştir  Windows, OS/2, MacOS X gibi işletim sistemlerinde, sistemin parçaları ve kullanıcının çalışma ortamını oluşturan uygulamalar genellikle tek bir merkezden çıktıkları için, uyum sorunları işletim sisteminin çağrıları (API si) üzerinden çözülmektedir. Ayarları toplu halde tutan merkezi bir kütük ile birlikte; çokluortam, ağ protokolü, donanım yöneticisi gibi parçalar için parçaların yerleşebileceği modül yapıları bulunmaktadır.

33 YALI Kurulum yapılacak olan disk bölümünü biçimlendirir.
Kurulum medyası üzerindeki uygulamaları hedef sisteme yerleştirerek işletim sistemi kurulumunu gerçekleştirir ve sonunda yapılandırır. Yetkili kullanıcı parolası, bilgisayar adı, diğer sistem kullanıcıları gibi bilgileri toplayarak kurulmuş sistem üzerinde gerekli düzenlemeleri yapar. İşletim sistemi önyükleyicisini kurarak bilgisayarı ilk açılışa hazırlar. Pardus'un görsel kurulum aracıdır. Üstün özellikleri nedeniyle diğer Linux dağıtımlarına göre Pardus'un bilgisayara daha kolay yüklenmesini sağlar. Bu sayede Kullanıcıya çok az iş düşer. Kurulum yapılacak olan disk bölümünü biçimlendirir. Kurulum medyası üzerindeki uygulamaları hedef sisteme yerleştirerek işletim sistemi kurulumunu gerçekleştirir ve sonunda yapılandırır. Yetkili kullanıcı parolası, bilgisayar adı, diğer sistem kullanıcıları gibi bilgileri toplayarak kurulmuş sistem üzerinde gerekli düzenlemeleri yapar. İşletim sistemi önyükleyicisini kurarak bilgisayarı ilk açılışa hazırlar.

34 Sistem izleyicisi (Görev yöneticisi)
Sistemizleyicisi Windows sistemlerdeki görev yöneticisine benzer bir uygulamadır Sistem izleyicisi ile; Sistem süreçlerini izleyebilirsiniz, Çalışan süreçleri sonlandırabilirsiniz, Bellek ve takas alanını izleyebilirsiniz, Sistemizleyicisi Windows sistemlerdeki görev yöneticisine benzer bir uygulamadır KDE Sistem İzleyici, sisteminizde çalışan süreçleri izlemenizi ve istenilen süreçlerin sonlandırılmasını sağlayan bir sistem aracıdır. Program Pardus CD'si ile birlikte kurulu gelmektedir. Programa ihtiyaç duyduğunuzda Ctrl + Esc tuş bileşimini kullanarak KDE Sistem İzleyici'yi (ProcessTable) açabilirsiniz. Sistem izleyicisi ile; Sistem süreçlerini izleyebilirsiniz, Çalışan süreçleri sonlandırabilirsiniz, Bellek ve takas alanını izleyebilirsiniz, Sistem İzleyici kullanarak program sonlandırmak için; Sistem İzleyici'yi açın. Arkasından kapatmak istediğiniz programı bulup üzerine tıklayın. Seçili hale gelecektir. Bundan sonra "Sonlandır" butonuna tıklayın. Artık sizin sisteminizi zorlayan ve kapanmak istemeyen programları zorla kapatabilirsiniz. Sistem İzleyici'niz sayesinde bellek ve takas alanının ne kadarını kullandığınızı görebilirsiniz. Programın durum çubuğunda bellek ve takas başlıklı bölümlere bakın. Kaç programın o anda çalıştığını da durum çubuğunda görebilirsiniz. Sistem ve kişisel süreçleri ayrı ayrı görebilirsiniz. Bunun için sağ üstte yer alan "Tüm Süreçler" açılır listesine tıklayın. Sistem süreçleri, kullanıcı süreçleri, kişisel süreçler gibi süreçleri ayrı ayrı görüntüleyebilirsiniz.

35 Sistem ayarları (denetim masası)
Denetim masasının karşılığıdır Sistemle ilgili ayarların toplandığı kısımdır Girişte Kaptan masaüstü ile yapılan ayarlar buradan değiştirilebilir Windows'ta kullandığımız Denetim Masası'nın karşılığı Pardus'ta Sistem ayarları'dır. Dil ve erişebilirlik ayarları, kullanıcı hesapları, fare/klavye gibi donanımların ayarlanması, masaüstü simgelerinden açılış ekranına kadar görünüm özelliklerinin değiştirilmesi gibi aklınıza gelebilecek her türlü ayarlama işlemleri buradaki uygulamalar ile gerçekleştirilmektedir. Sistem Ayarları KDE masaüstü ortamının ayarlarının yapıldığı uygulamaya Pardus'a özel yönetim programlarının da eklenmesiyle oluşmuştur. Bu sayede hem KDE'ye ait masaüstü ayarlarına hemde Pardus'a ait sistem ayarlarına aynı yerden ulaşılabilir olması sağlanmıştır. Ancak Xfce ve Gnome gibi farklı masaüstü ortamları kullanan kullanıcılar bu uygulamayı kullanamamaktadır.

36 Servis Yöneticisi (Hizmetler)
Windows'taki hizmetlerin Linux sistemlerdeki karşılığı servislerdir. Pardus'taki Servis yöneticisi ile servislerin çalışması kontrol edilebilir. Windows'taki hizmetlerin Linux sistemlerdeki karşılığı servislerdir. Pardus'taki Servis yöneticisi ile servislerin çalışması kontrol edilebilir. Servis yöneticisi, sisteminizde kurulu olan paketlere (http ve ftp sunucuları gibi) ait servisleri yönetebileceğiniz bir arayüzdür. Konsol kullanılarak da kontrol edilebilmektedir. Yönetici ile servisler açılıp kapatılabilir ya da sistem başlangıcında otomatik çalışmaları sağlanabilir

37 Anti-Virüs ve Güvenlik duvarı
Farklı kullanıcı yapısı ile virüslere karşı daha güvenlidir Linux için yazılmış çok az virüs bulunmaktasır Linux'un Windows'tan farklı bir kullanıcı yapısı vardır. Windows işletim sisteminde temel olarak iki grup kullanıcı bulunur: Yöneticiler (Administrator) ve Konuklar (Guest)... Elbette güvenlik politikalarını değiştirip ara kullanıcı grupları yaratabilirsiniz. Ancak bir kullanıcının konuk hesabı ile bilgisayarı kullanması izinler nedeni ile çok zordur. Genellikle yapılan 1-2 kişinin ortaklaşa kullandığı konfigürasyonda konuk hesabı kullanım sınırları nedeniyle kullanılmaz. İyi yazılmış bir virüs, trojan ya da spyware, kendi kopyalarını, Windows klasörü altındaki System, System32, Temp vb. klasörlere atar. Bilgisayarı bir yönetici olarak kullandığınız için bunu yapmasında en ufak bir sorun çıkmayacaktır. Çünkü ilgili çalıştırılabilir dosyaya tıkladığınızda, ona her türlü değişiklik yapma hakkını zaten vermişsinizdir. Daha sonra sistem başlangıcına kendisini koyar ve bilgisayar her başladığında çalışacak hâle gelir. Hatta duruma göre kendisini bir servis olarak gösterebilir. Linux kullanırken, çok nadir yönetici olmanız gerekir. Windows'un aksine bilgisayarınızı, yönetici olarak kullanmanız asla önerilmez. Eğer bir program yükleyecekseniz, güncelleme yapacaksanız ya da sistemin genelini etkileyecek benzer bir konu varsa, geçici olarak ya da sadece bir komut çalıştıracak kadar yönetici (yani root) olursunuz. Üstelik bunu yapmak için sisteme yeniden giriş (login) yapmanız gerekmez; bir konsol açıp, root olmak istediğinizi belirtir, ardından şifresini girersiniz. Linux kullanıcıları, kendi ev (home) klasörleri içerisinde, dilediklerini yapmakta özgürdür. Fakat yapabilecekleri, sadece bu kadardır; sistemin genelini etkileyemezler. Virüsler yönetici erişimine sahip olmadığından diğer kısımlara erişimleri zordur. İnternet ortamındaki virüslerin %99 unun windows tabanlı sistemler için yazılmış olmalarının yanında bir linux için yazılmış bir virüsü sisteminize indirseniz dahi çalıştırmadıkça sisteminizi etkilemiycektir. Windows'un aksine, Linux'ta programlar siz başlatana kadar çalışmamaktadır. Programı başlatıp, aktive edene kadar, virüsün size zarar verme şansı yoktur. Başınıza gelebilecek en kötü şey home kalsörünün içerisindeki dosyalarınızın hasar görmesidir. Windows sistemlerde kullanılan güvenlik duvarı uygulamasının Pardus'daki tam karşılığı güvenlik duvarı yönrticisidir. Sistem ayarlarından ulaşılabilir. Gelen giden ve internet bağlantılarını engellemek ve sınırlandırmak için kullanılan bir software firewall dur. Ağ arayüzlerinden sağlanan iletişimde istenilen kuralları kolayca uygulamayı sağlayan bir uygulamadır. Gerçekte Pardus güvenlik duvarı "iptables" adında bir sistem servisidir ve Sevis Yöneticisi ile kapatılıp açılabilir. Bu uygulama ise bu servisin kurallarını ayarlamak için kullanılmaktadır. Servis çalıştığı sürece yapılan değişiklikler anında aktif olmaktadır. Gelen Bağlantılar Engelleme açıldığında sadece sistemden kurulmuş bağlantıların giren paketlerine izin verilir. Bunun dışında tcp ve udp portlara yapılan çağrılar geri çevrilir. "Düzenle" düğmesi ile açılan listeye erişime izin verilmesi istenilen portlar eklenebilir. Giden Bağlantılar Engelleme açıldığında "Düzenle" düğmesi ile açılan listede belirtilmiş portlardan yapılan bağlantılara izin verilmez.

38 Office uygulamaları: OpenOffice
Üretsizdir Windows ve linux altında kullanılabilmektedir Ms. Office formatlarıüzerinde işlem yapabilmektedir OpenOffice.org, herkes için ücretsiz olan bir ofis paketidir. Bu yazılım aşağıdaki modülleri içerir: OpenOffice.org Writer (Kelime İşlemci) OpenOffice.org Calc (Hesap Tablosu) OpenOffice.org Impress (Sunum Hazırlama) OpenOffice.org Draw (Vektörel Çizim) OpenOffice.org Base (Veri tabanı) OpenOffice.org Math (Formül hazırlama) Fonksiyonellik ve özellikleriyle OpenOffice.org, MS-Office gibi iyi bilinen ücretli ofis paketleri ile uyumludur. OpenOffice.org yardımıyla bir çok MS Office dökümanını (Word, Excel, Powerpoint) açabilir, değiştirebilir, MS Office veya OpenOffice.org formatında kayıt edebilirsiniz. Temel farklılık, OpenOffice.org bu dökümanlardaki makroları çalıştırmaz. Fakat bu dökümanları tekrar Ms Office altında açmak isteyebileceğinizi göz önünde bulundurularak makroları saklar. MS-Office dosya formatları hakkında yeterli bilgi olmadığı için (Microsoft formatları yayınlanmıyor) nadiren de olsa açılmayan dökümanlar olabilir. sitesinden indirilebilmektedir. Bazı öne çıkan özellikleri; Özgür yazılım oluşu Özgür yazılımlarla uyumlu çalışabilme MS Office dosyalarını açma ve Ms Office biçiminde kaydetme Belgeleri PDF olarak kaydetme OASIS (Open Standards XML File Format) belge biçimi Sayısal imza desteği

39 Pardus Pratik Bilgiler
Gizli Dosyaların Görüntülenmesi Cevap Vermeyen Programı Sonlandırmak Disk Birleştirme Donanım Hakkında Bilgi Almak Varsayılan Uygulamaların Değiştirilmesi Yetkili Kullanıcı (Root) Hakları Elde Etmek Dizinler Hakkında Bilgiler PiSi’lerin Yedeklenmesi Gizli Dosyaların Görüntülenmesi Pardus'ta gizli dosyaların isimlerinin başında nokta (.) bulunmaktadır. Bu mantıkla, gizli olmayan bir dosyanın adının başına nokta koyarak gizli hale getirebilirsiniz. Pardus'ta gizli dosyaları görünür hale getirmek için Dolphin ya da Konqueror dosya yöneticisinde Görünüm menüsünde yer alan Gizli Dosyaları Göster seçeneğini işaretlememiz yeterlidir. Pardus'ta cevap vermeyen bir programı sonlandırmak için Ctrl+Esc tuşları yardımıyla açılan KDE Sistem İzleyici programını kullanılabiliriz. Bununla birlikte Pardus'ta bir uygulamayı sonlandırmak için daha pratik bir yol vardır: Kuru kafa yöntemi! Ctrl+Alt+Esc tuşlarına bastığımızda fare imleci bir kuru kafa şekline dönüşür. Bir uygulamaya ya da pencereye kuru kafa ile tıkladığınızda o uygulama anında sonlandırılacaktır. Cevap Vermeyen Programı Sonlandırmak Windows'ta dosya silme, kopyalayıp yapıştırma gibi işlemler zamanla dosyaların açılma hızlarını düşürüp sistemin hantallaşıp yavaşlamasına neden olur. Bu yüzden bazı Windows kullanıcıları, bilgisayarını eski hızına kavuşturabilmek ümidiyle disk birleştirme programlarından faydalanırlar. Buna karşın Pardus'un kullandığı dosya sistemi disk birleştirme işlemine ihtiyaç duymamaktadır. Disk Birleştirme Pardus'ta çeşitli donanımlarınızın marka-modelleri ve teknik özellikleri hakkında bilgiler almak için ek bir uygulama kurmanıza gerek yoktur. Pardus ile kurulu gelen KDE bilgi merkezi uygulaması aracılığıyla donanımlarınız hakkında detaylı bilgiler alabilirsiniz. Pardus > Programlar > Sistem > KDE Bilgi Merkezi yolunu izleyerek uygulamayı çalıştırabilirsiniz. Donanım Hakkında Bilgi Almak Bellek satırına tıklayarak bellek (RAM) kullanımı hakkında bilgiler alabilirsiniz. Linux programlarınızın daha hızlı başlayabilmesi için RAM'in kullanmadığı kısmını "cache" yöntemi ile doldurur. Bu yüzden belleğinizin tamamı dolu gözükse bile aslında bu durum tam olarak daha fazla donanıma ihtiyacınız olduğu anlamına gelmez. Bazı donanımlarınız Pardus tarafından otomatik olarak tanınmamış olsa da, KDE Bilgi Merkezi uygulaması aracılığıyla bu donanımların marka-modelini öğrenebilirsiniz. Bu sayede donanımların ihtiyaç duyabileceği sürücü paketlerini doğru tespit edebilirsiniz. Bir video dosyasına çift tıkladığınızda SMPlayer yerine Gnome Player ile açılmasını isteyebilirsiniz, ya da bir kelime işlem dosyasına çift tıkladığınızda OpenOffice.org Writer yerine AbiWord ile açılmasını isteyebilirsiniz. Pardus'ta, bir dosya türünün varsayılan olarak hangi programla çalışacağını; dosyaya sağ tıklayıp  “Birlikte Aç > Diğer > Bu dosya türüyle uygulamayı ilişkilendir” yolunu izleyerek ayarlayabilirsiniz. Varsayılan Uygulamaların Değiştirilmesi Ayrıca, "Sistem Ayarları > Gelişmiş > Dosya İlişkileri" yolunu izleyerek çok daha detaylı ayarlamalar yapabilirsiniz. Windows'taki yetkili kullanıcı Administrator'un Linux'taki karşılığı, Root kullanıcısıdır. Windows'ta normal kullanıcıların yapabildiği pek çok işlem Linux'ta root parolası girme şartına bağlanmıştır. Linux'ta root yetkisine sahip olmadan çeşitli sistem dosyalarını değiştiremezsiniz, silemezsiniz. Buna karşın, Windows'ta normal bir kullanıcı olarak hiç bir engelle karşılaşmadan önemli sistem dosyalarını silip, rahatlıkla sistemi kullanılamaz hale getirebilirsiniz. Yetkili Kullanıcı (Root) Hakları Elde Etmek Bilgisayarınızın tek kullanıcısı siz olsanız dahi root kullanıcısı siz değilsinizdir. Root kullanıcısı: Kullanıcı adı; root olan ve kullanıcı şifresi; root şifresi olan özel bir kullanıcıdır. Sistemi root kullanıcısı olarak açmanın hiç bir gereği olmadığı gibi bu durum sistemde güvenlik açığına da neden olabilmektedir. Bu yüzden Pardus'ta, root kullanıcısı olarak oturum açmak öntanımlı olarak engellenmiştir. Linux'daki bu sıkı tutum sayesinde sisteme zarar vermek isteyen zararlı yazılımlar yetki engelini aşamazlar. Bu engeli aşamayan zararlı yazılımlar dizinlerde yayılamazlar, bir faaliyet gösteremezler. Eğer root şifresini biliyorsanız istediğiniz her an root yetkileri elde edebilirsiniz. Bunun için Konsole isimli uçbirimi çalıştırın (Pardus > Uygulamalar > Sistem > Uçbirim (Konsole)) dolphin yazıp enter tuşuna basın. root (yönetici) parolasını girin (siz parolayı girerken, sanki klavyenin tuşları çalışmıyormuş gibi ekranda hiçbir değişiklik olmayacaktır, siz şifrenizi yazıp enter tuşuna basınız). Bu şekilde uçbirimde root hakları elde etmiş oluyoruz. su - komutunu girin (dikkat edin su ile tire (-) işareti arasında bir boşluk var). Bu komutu girdiğinizde yönetici (root) parolası sorulacaktır. Örnek olarak; xorg.conf isimli sistem dosyasını göz önüne alalım. Normal bir kullanıcı olarak xorg.conf dosyasını düzenleyip değişiklikleri kaydetmek istediğimizde değişiklikler kaydedilmeyecektir. Dosyayı silmek istediğimizde de yine erişimimiz engellenecektir. Dosyaya sağ tıklayıp Özellikler > İzinler yolunu izlediğimizde de değiştirilemeyen pasif seçenekler ile karşılaşırsınız. Bu işlemleri yaptığınızda root yetkileri ile donatılmış bir Dolphin penceresi karşınıza gelecektir. Bu pencere üzerinde istediğiniz dizine erişip değişiklikler yapabilirsiniz. Aynı dosyayı birde yukarıda anlattığımız şekilde root yetkileri ile donatılmış bir Dolphin penceresi üzerinden açmayı deneyin. Dosyayı bu şekilde açıp içeriğini değiştirdiğimizde, yaptığımız değişiklikler kaydedilebilecektir. Ayrıca dosyaya sağ tıklayıp Özellikler > İzinler yolunu izlediğinizde daha önceden pasif olan seçeneklerin değiştirilebilir hale geldiklerini görebilirsiniz. Dizinler Hakkında Bilgiler Linux'ta tüm dosya ve dizinler / olarak gösterilen kök dizinden başlayarak dallanıp budaklanırlar. Kök dizin altındaki, sık kullanılan bazı dizinlere değinelim. /home : Bu dizin altında her kullanıcıya ait ayrı bir ev dizini bulunmaktadır. Kullanıcıların, belgelerini depolayabilecekleri bir alan olmanın yanı sıra aynı zamanda kullanıcıların çeşitli uygulamalarda yaptıkları ayarlamaların da kayıt edildiği bir dizindir. Bir başka deyişle bu dizin, Windows'taki Belgelerim ve Documents and Settings klasörlerinin karşılığı niteliğindedir. /media : CD/DVD, USB bellek gibi ortamlara bu dizin üzerinden erişilmektedir. /mnt : Windows'tan Pardus'a geçen kullanıcıların sorduğu ilk sorunlardan biri “C, D disklerim nerede ?” sorusudur. Linux'ta sabit disk bölümlerine bu dizin üzerinden erişilmektedir. Yalnız sabit disk bölümleri C, D harfleri ile karşınıza gelmez, Linux'ta sabit disk bölümlerini farklı bir şekilde adlandırılmaktadır (sda1, sda2 gibi) Öncelikle belirtmek gerekir, Paket Yöneticisi aracılığıyla indirip kurduğumuz programların kurulum dosyaları (yani PiSi dosyaları) varsayılan olarak sabit diskte yedeklenmemektedir. Ancak isterseniz bundan sonra indireceğiniz programların PiSi dosyalarının yedeklenmesini sağlayabilirsiniz. Bunun için Paket Yöneticisi'ni açıp Ayarlar > Paket Yöneticisini Yapılandır > Önbellek yolunu izleyerek PiSi önbelleğini açmanız yeterlidir. PiSi’lerin Yedeklenmesi PiSi önbelleğini açtıktan sonra indireceğiniz PiSi’ler artık /var/cache/pisi/packages dizini içinde depo edilecektir. Eğer bir gün Pardus’u kaldırıp yeniden kurmanız gerekirse, yedeğe aldığınız bu PiSi dosyalarını yine aynı dizin içine bırakırsınız. Programları kurmak için ise her zaman olduğu gibi Paket Yöneticisi'ni açıp istediğiniz paketleri işaretleyip “Paketleri Kur” tuşuna basarsınız. Eğer kurmak istediğiniz programın yeni sürümü çıkmış ise sabit diskinizdeki eski PiSi paketi kullanılmayacak, bunun yerine yeni sürümün PiSi paketi İnternet'ten indirilerek yeni paket kurulacaktır.

40 Pardus - Sık kullanılan programlar
İnternet browser  Firefox, Opera, Chrom ... Müzik çalar  Amarok, Juk ... Resim  Gwenview, Gimp ... Video oynatıcı  Dragon player, Kaffeine ... Mesajlaşma  Kopete , Konversation, amsn ... Office uygulamaları  Openoffice, Koffice ... Programlama dilleri  Java, Phyton, C++ ... Programlama ara yüzleri  Eclipse , QT, mono ... Windows uygulamaları  Wine ... Oyun  Yüzlerce farklı oyun Son olarak da pardus üzerinde ihtiyaç duyacağınız ancak bu güne karşı karşılaşmamı olabileceğiniz bazı sık kullanılan uygulamalara kısaca değinelim. Linux, windowsdan farklı olarak açık kaynak kodlu bir işletim sistemi olduğundan sistemde kullanılan programlar dahil birçok program saonradan eklenip çıkarılabilmektedir. Bu nedenle burada kullanılan programların tamamını vermemiz oldukça zor. Pardusda; İnternet browser olarak Firefox, Opera, Chrom, Müzik çalar olarak Amarok, Juk, Resim olarak Gwenview, Gimp , Video oynatıcı olarak Dragon player, Kaffeine , Mesajlaşma olarak Kopete , Konversation, amsn, Office uygulamaları olarak Openoffice, Koffice , Programlama olarak Java, Phyton, QT, C++, Programlama ara yüzleri olarak Eclipse , QT, mono ... Windows uygulamaları olarak Wine kullanabilirsiniz. Bunların dışında pek çok uygulamayı da pardus depolarından indirip sisteminizde deneyebilirsiniz. Bir programı sisteminize ekleyip kaldırmak için pardusta bulunan paket yöneticisi oldukça kullanışlı ve kullanımı kolay bir uygulamadır. Buradan sistemize kayıtlı bulunduğunuz depolardaki yeni uygulamaları yükleyebilirsiniz. Paket yöneticisi programları sınıflandırır ve programlar hakkında kısa bir bilgiyi kullanıcıya aktarır. Bir uygulamayı paket yöneticisinden kurabilmeniz için uygulamanın pardus için paketlenmiş olması gerekir. Aksi taktirde bir programı internetten pardus 2009 için linux versiyonunu indirdikten sonra “yeni yazılım yüklenmesi” kısmında anlattığımız gibi yüklemeniz gerekicektir. Eğer yani bir pardus kullanıcısı iseniz depodan istediğiniz oyunu indirerek bunu deneyebilir ve pardus kullanmanın ayrıcalıklarından yararlanabilirsiniz. Burada anlattıklarımızın dışında pardus için paketlenmiş ve paketlenmemiş biçok uygulamayı deneyerek kendinize en uygun uygulamaları bulabilir ve işletim sisteminizi özelleştirerek kendinize özel bir hale getirebilirsiniz.

41 Bölüm Sonu Daha fazla bilgi için kaynaklar bölümüne bakabilirsiniz…
Sonraki bölüme geçebilirsiniz… Daha fazla bilgi için kaynaklar bölümüne bakabilirsiniz… Pardus bölümünün sonuna geldik… Bir sonraki bölüme geçebilirsiniz. Ayrıca sunum ekranının sağ alt köşesinde bulunan kaynaklar bölümünde verilen bağlantılarla, konu hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz…