2005.03.01 - SLAYT 1DOK 422 – Bahar 2005 Internet Teknolojileri Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü DOK 422: Bilgi Ağları.

... konulu sunumlar: "2005.03.01 - SLAYT 1DOK 422 – Bahar 2005 Internet Teknolojileri Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü DOK 422: Bilgi Ağları."— Sunum transkripti:

1 2005.03.01 - SLAYT 1DOK 422 – Bahar 2005 Internet Teknolojileri Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü DOK 422: Bilgi Ağları Kaynak: Bogdan Ghita – http://ted.see.plymouth.ac.uk/bogdan

2 2005.03.01 - SLAYT 2DOK 422 – Bahar 2005 Plan Internet tarihçesi TCP/IP yapısı IP adresleri ve çıkışlar Alan adı sistemi Tarihi Internet uygulamaları Sonuç

3 2005.03.01 - SLAYT 3DOK 422 – Bahar 2005 Giriş Internet: Ağların ağı Kökeni ABD Savunma Bakanlığının ARPANET projesine dayanır –1968’de başladı –Nükleer bir savaş anında askeri bilgi ve devlet bilgisi taşımak amacıyla kurulan bir ağ –Daha sonra genel amaç büyük ölçekli ağ geliştirme teknikleri olarak değişti

4 2005.03.01 - SLAYT 4DOK 422 – Bahar 2005 Internet’in doğuşu Başlangıç – Arpanet İlk Arpanet çalışma grubu 25-26 Ekim 1968’de Stanford Araştırma Enstitüsünde toplandı Özgün Arpanet normal bilgisayarlarla Arpanet arasında Arayüz Mesaj İşleyiciler (IMP) adlı özel amaçlı iletişim bilgisayarları kullandı İlk IMP UCLA (Los Angeles) 1 Eylül 1969’da teslim edildi Uzak IMP’ler arasında ilk bağlantı UCLA ile SAE arasında 21 Kasım 1969’da kuruldu Arpanet resmi olarak 5 Aralık 1969’da 4 bağlantıyla (UCLA, SRI, Santa Barbara ve Utah) kuruldu

5 2005.03.01 - SLAYT 5DOK 422 – Bahar 2005 TCP/IP Transmission Control Protocol / Internet Protocol Bilgisayarları ve ağları birbirine bağlamak için kullanılan 100’den fazla protokolden oluşan suite verilen ad Kabaca: –IP paketleri bir yerden diğerine iletir –TCP akışı yönetir ve verinin doğruluğunu sağlar 1/1/1983’den beri resmi Internet protokol yığıtı –…ve, dolaylı olarak, ağ standardı –…kendisi model olarak kabul ediliyor

6 2005.03.01 - SLAYT 6DOK 422 – Bahar 2005 TCP/IP yığıtı Dört katman TCP/IP modeli olarak dabilinir Uygulama katmanı İletim katmanı Internet katmanı Bağlantı katmanı

7 2005.03.01 - SLAYT 7DOK 422 – Bahar 2005 TCP/IP modeli Uygulama katmanı – uygulamaların TCP ya da UDP kullanarak Internet’te iletişimine olanak veren protokolleri tanımlar –Eposta, FTP, WWW İletim katmanı – aygıtlar arasında uçtan uca iletişim bağlantıları için gerekli araçları sağlar –TCP – bağlantılı uçtan uca iletişim –UDP - bağlantısız, asenkron uygulamalarda çok kullanılır

8 2005.03.01 - SLAYT 8DOK 422 – Bahar 2005 TCP/IP modeli Internet katmanı - Internet’i oluşturan alt ağlar arasında yönlendirme ve aktarma sağlar. Internet katmanı her bağlantı katmanında çalışabilir Bağlantı katmanı – bit’lerin fiziksel iletişimine özgü protokolleri içerir … –Yerel ağlar –SLIP/PPP

9 2005.03.01 - SLAYT 9DOK 422 – Bahar 2005 TCP/IP Modelini gerçekleştirme TCP IP Herhangi bir Veri Bağlantı protokolü Herhangi bir Fiziksel Katman protokolü UDP Eposta HTTP SNMP NFS Etc.

10 2005.03.01 - SLAYT 10DOK 422 – Bahar 2005 TCP/IP Adresleme (IPv4) TCP/IP ağı üzerindeki bir “host” (yani bilgisayar veya aygıt) için belirleyici numara –“host”un donanım adresinden farklı 32-bit uzunluğunda, noktalı onlu notasyon ile ifade ediliyor (ör. 193.140.21.26) Sınıflar olarak tahsis edilir (class A - class E): –Adres uzayını yönetilebilir parçalara bölmek için –Bir sınıf “host”lara atama yapması için ağ yöneticine tahsis edilir –Ör.: Hacettepe Üniversitesi – 193.140.0.0 (class B) Sınır: 193.140.0.1 – 193.140.255.254 = 65535 IP adres

11 2005.03.01 - SLAYT 11DOK 422 – Bahar 2005 IP adresi - Niçin? IP adresleri niçin gerekli? –Zarfın üzerindeki adres - yer –Telefon numarası - erişilebilirlik –plaka – hesap verme Pakette hem kaynak (gönderen) hem de alıcı IP’si –Alıcı adresi – paketi hedefe yönlendirir –Kaynak adresi –cevap/alındı için iletişim kurmak amacıyla

12 2005.03.01 - SLAYT 12DOK 422 – Bahar 2005 IP adresleri nasıl dağıtılır? Internet ağlardan oluşan dünya çapında bir ağ – ağların ağı IP adresleri bir ajans tarafından varlıklara (kurumlara) tahsis edilir – kurumların bu konuda söz hakkı yok TCP/IP ağı bir şirkete kurulduğu zaman IP adresleme şeması yerel olarak yönetilir Adresleme –Tüm alan – merkezi olarak yönetilir –ağlar – yerel olarak yönetilir

13 2005.03.01 - SLAYT 13DOK 422 – Bahar 2005 IP adreslerinin atanması IP adres uzayı hiyerarşik olarak dağıtılır Internet Atanmış Numaralar Yetkili kuruluşu (Internet Assigned Numbers Authority - IANA) Bölgesel Internet Kayıt (Regional Internet Registries) yetkililerine blok olarak IP adres uzayı ahsis eder RIR’ler son kullanıcılara adres veren Yerel Internet Kayıt yetkililerine (Local Internet Registries ) (ör., ISS’ler) blok olarak IP adres uzayı tahsis ederler Halen üç RIR vardır: –APNIC (Asia-Pacific Network Information Center) Asya-Pasifik –ARIN (American Registry for Internet Numbers ) Kuzey Amerika –RIPE NCC (Reseau IP Europeens) Avrupa

14 2005.03.01 - SLAYT 14DOK 422 – Bahar 2005 IP Version 6 Yoğun Internet kullanımı adreslemede IP (v4) kullanımı sorunlar yarattı –Yeterince numara yok! Artı IP uzayının müsrif yönetimi söz konusu –İleri Internet uygulamalarının (ör, e-ticaret, çokluortam konferans) gerektirdiği daha ileri özelliklere göre tasarlanmamıştı Adres boyu 32 bit’ten 128 bite çıkarıldı Güvenlik, servis kalitesi denetimi ve çoklu adres türleri gibi yetenekler iyi tanımlanmış durumda

15 2005.03.01 - SLAYT 15DOK 422 – Bahar 2005 TCP / UDP Çıkışları (Ports) Uçtan uca bağlantı (iletişim) sağlamak için bir IP adresine ve uygulamaya özgü veriyi tanıyan bir araca ihtiyaç duyulur port – uygulamaya özgü veri çıkışlarını (ports) tanımlama aracı (service contact port olarak da bilinir) Veri dilimlemeye izin verir (aynı host’a teslim edilen çoklu bilgi akışlarına izin verir) –Adreslenebilir TCP ve UDP uç noktaları (kaosu önlemek için) port’larda ve port’larla uygulamalar arasındaki ilişkilerde standartlaşma gerektirir –iyi bilinen port’ara a(service contact points) TCP ve UDP uygulamaları var (or service contact ports)

16 2005.03.01 - SLAYT 16DOK 422 – Bahar 2005 İyi bilinen port örnekleri + diğerleri 21FTPFile Transfer Protocol 22SSHSecure Shell 23TelnetRemote terminal 53DNSDomain Name Services 80HTTPWWW access 110POP3Post Office Protocol v3 (e-mail) 161SNMPSimple Network Management Protocol

17 2005.03.01 - SLAYT 17DOK 422 – Bahar 2005 Alan Adı Sistemi (Domain Name System - DNS) Alan adı – bir veya daha fazla IP adresini tanımlar –Belli Web sayfalarını tanımlamak için URL’lerde kullanılır Alan adlarını IP adreslerine çevirmek için kullanılan TCP/IP servisi C:\>nslookup www.hotmail.com Server: dns0.plymouth.ac.uk Address: 141.163.1.250 Non-authoritative answer: Name: www.hotmail.com Addresses: 64.4.52.7, 64.4.53.7, 64.4.43.7, 64.4.44.7

18 2005.03.01 - SLAYT 18DOK 422 – Bahar 2005 DNS (devamla.) DNS bazen çalışmayabilir –IP adresiyle sitelere gene de erişilebilir IP adresi DNS adıyla değişimli olarak kullanılabilir tonta@hacettepe.edu.tr ile tonta@10.41.21.10 aynı şeytonta@10.41.21.10 O zaman niye DNS adları var? –Hatırlaması kolay –Makinelerin IP adresleri değişebilir

19 2005.03.01 - SLAYT 19DOK 422 – Bahar 2005 DNS Ne kadar önemli? Çok! –…adları IP numaralarına çevirir –Günlük uygulamalarda IP adresleri değil, adlar kullanılır (örneğin, yunus.hacettepe.edu.tr) DNS sunucusu çalışmazsa hizmet verilen alan adlarına erişilemez –Ama bu alan içindeki web sunucuları çalışmaya devam eder –DNS’e odaklanan ağ güvenlik saldırıları ağ hizmetlerini kullanılamaz hale getirebilir Ağınızı başka sunuculardan nasıl koruyorsanız DNS sunucunuzu da koruyunuz

20 2005.03.01 - SLAYT 20DOK 422 – Bahar 2005 Internet Uygulamaları Geleneksel olarak Internet’te dört ana uygulama vardı, Web bunlardan biri değildi Eposta –Elektronik posta yazma, gönderme ve alma –ARPANET’ten beri sağlanan bir kolaylık –Her tür sistem için istemci var Remote login (uzaktan giriş) –Kullanıcıların Internet üzerindeki hesaplarının olduğu herhangi bir makineye girmelerini sağlar –Telnet veya Rlogin gibi programlar kullanır

21 2005.03.01 - SLAYT 21DOK 422 – Bahar 2005 Internet Uygulamaları (devamla.) File Transfer (Dosya Aktarımı –Dosyaların bir sistemden diğerine kopyalanmasını sağlar –İki sistemde de geçerli hesaplar olmalı –File Transfer Protokolünü (FTP) kullanır Gopher –World Wide Web’e benzer bir kavram Dağıtık bilgi sunucuları koleksiyonu (gopherspace) –Bilgi bir dizi bsit mönüler halinde sunulur –WWW’den daha eski ve daha fakir, ama potansiyel olarak daha basit ve daha hızlı Şimdi ek uygulamalarla birlikte geliyor …

22 2005.03.01 - SLAYT 22DOK 422 – Bahar 2005 Internet Uygulamaları (devama) WWW –Trafiğin %80’ini oluşturuyor –Bir başka oturumda ayrıca üzerinde durulacak News (Haberler) –Newsgroups – Haber öbekleri: Kullanıcıların mesaj alıp gönderebildikleri forumlar –Çeşitli konularda binlerce var –USENET (‘User’s Network’) olarak bilinir Internet Relay Chat (IRC) (Sohbet) –Internet üzerindeki herkese açık konuşma kolaylığı –Eş zamanlı (metne dayalı) konuşma, konulara göre düzenlenmiş

23 2005.03.01 - SLAYT 23DOK 422 – Bahar 2005 Internet Uygulamaları (devamla) Messengers –ör. MSN messenger, Yahoo messenger, ICQ, etc –Acil mesaj gönderme için geliştirildi (mesaj metin, ses, video, beyaz tahtaya not bırakma şeklinde olabilir) Webcasting –RealPlayer, Windows Media Player IP telefonu –Netmeeting, SpeakFreely, buddyPhone, MediaRing, etc –Hobi olmaktan çıkıp iş amacıyla kullanılmaya başlandı – Internet erişimi telefondan ucuz – giderleri azaltıyor

24 2005.03.01 - SLAYT 24DOK 422 – Bahar 2005 Internet Uygulamaları (devamla) Peer2peer (Eşli) –Dosya paylaşma: Napster, Kazaa, Gnutella, Freenet, DirectConnect, vs. –Dağıtık hesaplama: SETI –Ayrı bir oturumda ele alınacak...ve diğerleri

25 2005.03.01 - SLAYT 25DOK 422 – Bahar 2005 Sonuç Internet tarihi –Arpanet’ten şimdiki Internet’e TCP/IP yapısı – Dört katmanın işlevselliği IP adresleme ve iletim port’ları DNS – basit bir IP adresleme servisi değil Tarihi Internet uygulamaları – HTTP – yeni uygulama

26 2005.03.01 - SLAYT 26DOK 422 – Bahar 2005 Soru Bir web sayfasındaki bağlantıya tıkladıktan o sayfa ekranınıza yüklenene kadar TCP/IP yığıtının her katmanında neler olur?