ÇALIŞMA HUKUKU 1 1.

... konulu sunumlar: "ÇALIŞMA HUKUKU 1 1."— Sunum transkripti:

1 ÇALIŞMA HUKUKU 1 1

2 DERSİN İÇERİĞİ MODÜL:1- İŞ HUKUKU A-İşin Tanımı ve Özellikleri
B-Ücret İle İlgili Kavramlar MODÜL:2- TÜRK TİCARET KANUNU A-Ticari İşletmenin Özellikleri B-Ticaret Şirketleri C-Kıymetli Evraklar D-İş Mektupları, Dilekçeler ve Resmi Yazılar MODÜL:3- MESLEKİ EĞİTİM KANUNU A-Mesleki Eğitim Kanunu’nda Geçen Kavramlar B-Çıraklığa Ait Hükümler C-Kalfalığa Ait Hükümler D-Ustalığa Ait Hükümler (Gitmek istediğiniz başlığın üzerine tıklayın)

3 MODÜL:1 İŞ HUKUKU A-İŞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ
Dersin İçeriği MODÜL:1 İŞ HUKUKU A-İŞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ B-ÜCRET İLE İLGİLİ KAVRAMLAR (Gitmek istediğiniz konu başlığının üzerine tıklayın) 3 3

4 A-İŞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ
Dersin İçeriği Modül Başı İş: Bir fayda sağlamak amacıyla, bedenen veya zihinsel güç harcayarak yapılan çalışmalara “iş” denir. İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye “işçi” denir. (4857 Sayılı İş Kanunu) 4 4

5 Dersin İçeriği İşyeri; işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime “işyeri” denir. (4857 Sayılı İş Kanunu) İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan diğer eklentiler ve sosyal tesisler de işyerinden sayılır.* Modül Başı *İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür. 5 5

6 Dersin İçeriği İşveren: İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara “işveren” denir. İşveren vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere “işveren vekili” denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.* Modül Başı *Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. 6 6

7 Hizmet akdi ve şekli Dersin İçeriği Modül Başı İş sözleşmesi; bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın da (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. 7 7

8 Dersin İçeriği Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde, işveren işçiye en geç iki ay içinde çalışma koşullarını, çalışma süresini, ücreti ve ödeme zamanını, sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu hüküm uygulanmaz. İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur. Modül Başı 8 8

9 Nitelikleri bakımından otuz iş gününü geçen işlere “sürekli iş” denir.
Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere “süreksiz iş” denir. Nitelikleri bakımından otuz iş gününü geçen işlere “sürekli iş” denir. İş akdinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme “belirsiz süreli” sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması gibi durumlarda işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmesi, önemli bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste yapılamaz. Dersin İçeriği Modül Başı 9 9

10 İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda yapılan sözleşmeye “kısmî süreli iş sözleşmesi” denir. Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, haklı bir neden olmadıkça, tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. Dersin İçeriği Modül Başı 10 10

11 Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde çağrılmasına, “çağrı üzerine çalışma” iş sözleşmesi denir. İşçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır. Birden çok işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen bu işçilerden birinin, takım kılavuzu sıfatıyla işverenle yaptığı sözleşmeye “takım sözleşmesi” denir. Dersin İçeriği Modül Başı 11 11

12 Deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir.
Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır. Dersin İçeriği Modül Başı 12 12

13 İş Akdinin Feshedilmesi
Dersin İçeriği Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. İş sözleşmeleri; İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra, İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra, Modül Başı 13 13

14 Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.
Dersin İçeriği İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, Feshedilmiş sayılır. Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. (İhbar tazminatı) İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. Modül Başı 14 14

15 Feshin geçerli bir sebebe dayandırılması
Dersin İçeriği Modül Başı Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin iş sözleşmesini fesheden işveren, geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. 15 15

16 İşyeri sendika temsilciliği yapmak.
Özellikle aşağıdaki hususlar iş akdinin feshi için geçerli bir sebep oluşturmaz: Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak. İşyeri sendika temsilciliği yapmak. Sözleşmeden doğan haklarını takip için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler. Dersin İçeriği Modül Başı 16 16

17 İşveren, feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispatla yükümlüdür.
İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir. İşveren, feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispatla yükümlüdür. Dersin İçeriği Modül Başı 17 17

18 Dersin İçeriği İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşverence gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Modül Başı 18 18

19 Dersin İçeriği İşçi kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren on iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. Bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır. Modül Başı 19 19

20 İşçinin Fesih Hakkı Dersin İçeriği İşçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir. Sağlık sebepleri, Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller, İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması. Modül Başı İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı MADDE Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: I. Sağlık sebepleri: a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa. b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa. II. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa. b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa. c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa. d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa. e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa. III. Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa. 20 20

21 Derhal Fesih Hakkını Kullanma Süresi
Dersin İçeriği Derhal Fesih Hakkını Kullanma Süresi Modül Başı İşçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin, fesih hakkını uygunsuz şekilde kullandığını diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü içinde kullanılmalıdır. Bu fesih yetkisi, her durumda, fiilin meydana gelişinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. 21 21

22 Dersin İçeriği Yeni İş Arama İzni Modül Başı Bildirim süreleri içinde kalmak şartı ile işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. 22 22

23 Toplu İşçi Çıkarma Dersin İçeriği Modül Başı İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu olarak, toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir. 23 23

24 Kıdem Tazminatı Dersin İçeriği Kanunda belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran bir işçinin iş sözleşmesi, kanunda belirtilen nedenlerden biriyle son bulması halinde, işverence işçiye veya mirasçılarına ödenen bir tazminat şeklidir. Kıdem tazminatına hak kazanmak için: İşçinin en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İş sözleşmesinin kanunda belirtilen nedenlerle fesh edilmiş olması gerekir. İşçi, işveren tarafından işten çıkarılmalıdır. Modül Başı 24 24

25 Kıdem tazminatının tutarının belirlenmesi:
İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince, her geçen tam yıl için, otuz gün günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir. Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Dersin İçeriği Modül Başı 25 25

26 İşverenin Sorumlulukları
Dersin İçeriği Modül Başı İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri sağlamak zorundadır. İşveren, alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri, mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli eğitimleri vermek zorundadır. İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazasını ve meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile SGK bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadır. İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri MADDE İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır. 26 26

27 Çalışma Belgesi Dersin İçeriği İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından verilen, işin çeşidini ve süresini gösteren belgeye “Çalışma Belgesi” denir. İş veren, bu belgeyi vaktinde vermek zorundadır. Vaktinde verilmeyen veya yanlış bilgi içeren belgeden dolayı zarar gören işçi veya yeni işveren eski işverenden tazminat isteyebilir. Modül Başı Çalışma belgesi MADDE İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren bir belge verilir. Belgenin vaktinde verilmemesinden veya belgede doğru olmayan bilgiler bulunmasından zarar gören işçi veyahut işçiyi işine alan yeni işveren eski işverenden tazminat isteyebilir. Bu belgeler her türlü resim ve harçtan muaftır. 27 27

28 Grev Hakkı ve Lokavt Grev nedir?
Dersin İçeriği Grev nedir? İşçilerin, topluca işyerinde faaliyeti durdurmak veya önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak iş bırakmalarına “grev” denir. Modül Başı TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ, GREV VE LOKAVT KANUNU Madde 25 - İşçilerin, topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak veyahut bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına grev denilir. Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde işçilerin iktisadi ve sosyal durumlarıyla çalışma şartlarını korumak veya düzeltmek amacıyla bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan greve kanuni grev denilir. Kanuni grev için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan greve kanun dışı grev denilir. Siyasi amaçlı grev, genel grev ve dayanışma grevi kanun dışı grevdir. İşyeri işgali, işi yavaşlatma, verimi düşürme ve diğer direnişler hakkında kanun dışı grevin müeyyideleri uygulanır. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe aykırı amaçla grev yapılamaz. 28 28

29 Dersin İçeriği Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde, işçilerin sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını korumak veya düzeltmek amacıyla bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan greve “kanuni grev” denir. Modül Başı Lokavtın tanımı: Madde 26 - İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi teşebbüsü ile veya bir işveren kuruluşunun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına lokavt denilir. Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması halinde bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan lokavta kanuni lokavt denilir. Kanuni lokavt için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan lokavta kanun dışı lokavt denilir. Siyasi amaçlı lokavt, genel lokavt ve dayanışma lokavtı kanun dışı lokavttır. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe aykırı amaçla lokavt yapılamaz. 29 29

30 Dersin İçeriği Kanuni grev için aranan şartlar oluşmadan yapılan greve “kanun dışı grev” denir. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe aykırı amaçla grev yapılamaz. Modül Başı 30 30

31 Lokavt nedir? Dersin İçeriği Modül Başı İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak şekilde, işveren veya işveren vekili tarafından kendi isteği ile veya bir işveren kuruluşunun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına “lokavt” denir. Lokavtın tanımı: Madde 26 - İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi teşebbüsü ile veya bir işveren kuruluşunun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına lokavt denilir. Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması halinde bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan lokavta kanuni lokavt denilir. Kanuni lokavt için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan lokavta kanun dışı lokavt denilir. Siyasi amaçlı lokavt, genel lokavt ve dayanışma lokavtı kanun dışı lokavttır. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe aykırı amaçla lokavt yapılamaz. 31 31

32 Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve sendika tarafından grev kararı alınması halinde, bu Kanuna uygun olarak yapılan lokavta “kanuni lokavt” denir. Kanuni lokavt için aranan şartlar oluşmadan yapılan lokavta “kanun dışı lokavt” denir. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe aykırı amaçla lokavt yapılamaz. Dersin İçeriği Modül Başı 32 32

33 Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma şartları
Dersin İçeriği Modül Başı İşverenler, elli veya daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, özel sektör için, % 3 özürlü, kamu sektörü için ise % 4 özürlü ve % 2 eski hükümlü işçiyi, mesleki, bedeni ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma zorunluluğu MADDE İşverenler elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde her yılın Ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrası uyarınca istihdamı zorunlu olan terör mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde altıdır. Ancak özürlüler için belirlenecek oran, toplam oranın yarısından az olamaz. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirsiz süreli iş sözleşmesine ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranların hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken sakatlanan, eski hükümlü ya da terör mağduru olanlara öncelik tanınır. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışma ile mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları, Adalet Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca birlikte çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamaz ve yukarıdaki hükümler uyarınca işyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz. Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder. Eski hükümlü çalıştırılmasında kanunlardaki kamu güvenliği ile ilgili hizmetlere ilişkin özel hükümler saklıdır. Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranların üstünde özürlü ve eski hükümlü ve terör mağduru çalıştıran işverenlerin kontenjan fazlası işçiler için özürlü ve eski hükümlü çalıştırmakla yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran veya çalışma gücünü yüzde seksenden fazla kaybetmiş özürlüyü çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre ödemeleri gereken işveren sigorta prim hisselerinin yüzde ellisini kendisi, yüzde ellisini Hazine öder. Bu maddeye aykırılık hallerinde 101 inci madde uyarınca tahsil edilecek para cezaları Türkiye İş Kurumu bütçesinin Maliye Bakanlığınca açılacak özel tertibine gelir kaydedilir. Bu hesapta toplanan paralar özürlü ve eski hükümlülerin mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyonu, kendi işini kurma ve bu gibi projelerde kullanılmak üzere Türkiye İş Kurumuna aktarılır. Toplanan paraların nerelere ve ne kadar verileceği Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün koordinatörlüğünde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Sakatlar Konfederasyonu ve en çok işçi ve işvereni temsil eden üst kuruluşların birer temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından karara bağlanır. Komisyonun çalışma usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. 33 33

34 Çalışma Yasakları Dersin İçeriği On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve ilk öğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Modül Başı MADDE Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır. Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamaz, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremez. Onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile onbeş yaşını tamamlamış, ancak onsekiz yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işler, ondört yaşını bitirmiş ve ilk öğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşulları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından altı ay içinde çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, onbeş yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri yukarıda birinci fıkrada öngörülen süreleri aşamaz. 34 34

35 Dersin İçeriği Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuz beş saatten fazla olamaz. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Modül Başı MADDE Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. MADDE Sanayie ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. Onsekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esaslar Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. 35 35

36 Dersin İçeriği Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde on sekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. Sanayiye ait işlerde on sekiz yaşından küçük çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. Modül Başı İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri MADDE İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır. 36 36

37 Kadın işçilerin, doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta izin hakları vardır. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi, isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Kadın işçinin, doğum öncesi doktor onayı ile fazladan çalıştığı süreler doğum sonrası izin süresine eklenir. Dersin İçeriği Modül Başı Analık halinde çalışma ve süt izni MADDE Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir. Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. 37 37

38 Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
Hekim raporu ile hamile kadın, işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır Bu durumda işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. Dersin İçeriği Modül Başı İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri MADDE İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır. 38 38

39 Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Dersin İçeriği Modül Başı 39 39

40 B-ÜCRET İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
Dersin İçeriği Modül Başı Asgari Ücret İşçilere, normal bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen ve gıda, konut, giyim, ulaşım gibi zorunlu ihtiyaçları, günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrete “Asgari Ücret” denir. Asgari Ücret; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca, Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile en geç iki yılda bir belirlenir. Asgari ücret MADDE İş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırları en geç iki yılda bir belirlenir. Asgari Ücret Tespit Komisyonu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının tespit edeceği üyelerden birinin başkanlığında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürü veya yardımcısı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü veya yardımcısı, Devlet İstatistik Enstitüsü Ekonomik İstatistikler Dairesi Başkanı veya yardımcısı, Hazine Müsteşarlığı temsilcisi, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığından konu ile ilgili dairenin başkanı veya yetki vereceği bir görevli ile bünyesinde en çok işçiyi bulunduran en üst işçi kuruluşundan değişik işkolları için seçecekleri beş, bünyesinde en çok işvereni bulunduran işveren kuruluşundan değişik işkolları için seçeceği beş temsilciden kurulur. Asgari Ücret Tespit Komisyonu en az on üyesinin katılmasıyla toplanır. Kurul, üye oylarının çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılır. Komisyon kararları kesindir. Kararlar Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer. Komisyonun toplanma ve çalışma şekli, asgari ücretlerin tespiti sırasında uygulanacak esaslar ile başkan, üye ve raportörlere verilecek huzur hakları Maliye Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının birlikte hazırlayacakları yönetmelikte belirtilir. Asgari Ücret Tespit Komisyonunun sekretarya hizmetleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yerine getirilir. 40 40

41 Tatil Ücretleri Dersin İçeriği Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Aşağıdaki durumlarda, işçi çalışmış sayılır: Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri. Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle, hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri. Modül Başı Hafta tatili ücreti MADDE Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Şu kadar ki; a) Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri, b) Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri, c) Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri, Çalışılmış günler gibi hesaba katılır. Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi halinde haftanın çalışılmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır. Bir işyerinde işin bir haftadan fazla bir süre ile tatil edilmesini gerektiren zorlayıcı sebepler ortaya çıktığı zaman, 24 ve 25 inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen zorlayıcı sebeplerden ötürü çalışılmayan günler için işçilere ödenen yarım ücret hafta tatili günü için de ödenir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde hafta tatili ücreti işverence işçiye ödenir. Genel tatil ücreti MADDE Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir. 41 41

42 Dersin İçeriği Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri. Modül Başı 42 42

43 Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi halinde haftanın çalışılmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır. Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak ödenir. Tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücret ödenir. Dersin İçeriği Modül Başı Tatil ücretine girmeyen kısımlar MADDE Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz. 43 43

44 İzin Hakkı Dersin İçeriği Modül Başı İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz. Yıllık ücretli izin hakkı ve izin süreleri MADDE İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, Az olamaz. Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir. 44 44

45 İzin Süreleri Dersin İçeriği Modül Başı İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, Kanunda şu şekilde belirlenmiştir: Verilecek yıllık izin, hizmet süresi; Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden, Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden, On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, Az olamaz. Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. 45 45

46 İş Süreleri Dersin İçeriği Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi karar alınmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Zorunlu nedenlerle işin durması durumunda, işveren iki ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz. Modül Başı Çalışma süresi MADDE Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir. Sağlık kuralları bakımından günde ancak yedibuçuk saat ve daha az çalışılması gereken işler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı tarafından müştereken hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir. Telafi çalışması MADDE Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren iki ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz. Telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde üç saatten fazla olamaz. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz. 46 46

47 Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği
Dersin İçeriği Modül Başı Ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya tamamen durdurulması halinde, (en az dört hafta) işçilere işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenir. Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve her halde üç ayı aşamaz. Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği MADDE Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltan veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durduran işveren, durumu derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumuna, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir. Talebin uygunluğunun tespiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılır. Bunun usul ve esasları bir yönetmelikle belirlenir. Yukarıda belirtilen nedenlerle işyerinde geçici olarak en az dört hafta işin durması veya kısa çalışma hallerinde işçilere çalıştırılmadıkları süre için işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenir. Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve herhalde üç ayı aşamaz. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarını yerine getirmesi gerekir. Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneğinin miktarı kadardır. Zorlayıcı sebeplerle işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durması halinde, işsizlik ödeneği ödemeleri 24 üncü maddenin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddede öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Kısa çalışma ödeneği aldığı süre içinde işçinin hastalık ve analık sigortasına ait primler İşsizlik Sigortası Fonu tarafından 2/3 oranında Sosyal Sigortalar Kurumuna aktarılır. Bu primler, sigorta primlerinin hesabında esas alınan en alt kazanç sınırı üzerinden hesaplanır. İşçi, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe başlar ve işsizlik sigortasından yararlanmak için 4447 sayılı Kanunun öngördüğü koşullar gerçekleşmeden işsiz kalırsa, kısa çalışma ödeneği aldığı süre çıkarıldıktan sonra, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanır. Kısa çalışma ödeneğinin ödeme süresi içinde ödenmesi gereken geçici iş göremezlik ödeneğinin miktarı kısa çalışma ödeneğinin miktarından fazla olamaz. Geçici iş göremezlik ödeneğinin ödendiği dönemde, bu maddede öngörülen hastalık ve analık sigortası primi ödenmez. 47 47

48 Dersin İçeriği İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarını yerine getirmesi gerekir. Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneğinin miktarı kadardır. Modül Başı Çalışma süresinden sayılan haller MADDE Aşağıdaki süreler işçinin günlük çalışma sürelerinden sayılır: a) Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler. b) İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler. c) İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler. d) İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler. e) Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler. f) Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler. İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz. 48 48

49 Çalışma Saatleri Dersin İçeriği Modül Başı Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işçilere duyurulur. İşin niteliğine göre işin başlama ve bitiş saatleri farklı şekilde düzenlenebilir. Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri MADDE Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işyerlerinde işçilere duyurulur. İşin niteliğine göre işin başlama ve bitiş saatleri işçiler için farklı şekilde düzenlenebilir. 49 49

50 Dinlenme Saatleri Dersin İçeriği Modül Başı Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında, o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika, Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, Ara dinlenmesi verilir. Ara dinlenmesi MADDE Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika, b) Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, c) Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, Ara dinlenmesi verilir. Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. 50 50

51 Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir.
Dersin İçeriği Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Dinlenmeler, bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. Modül Başı 51 51

52 MODÜL:2 TÜRK TİCARET KANUNU
Dersin İçeriği MODÜL:2 TÜRK TİCARET KANUNU A-TİCARİ İŞLETMENİN ÖZELLİKLERİ B-TİCARET ŞİRKETLERİ C-KIYMETLİ EVRAKLAR D-İŞ MEKTUPLARI, DİLEKÇELER VE RESMİ YAZILAR (Gitmek istediğiniz konu başlığının üzerine tıklayın) 52 52

53 A-TİCARİ İŞLETMENİN ÖZELLİKLERİ
Dersin İçeriği Modül Başı Ticaret Sicili Ticaret mahkemelerinin bulunduğu yerlerde ticari işlemlerin kayıt ve tescil edildiği ve herkesin yararlanabildiği resmi kütüklere “Ticaret Sicili” denir. Gerçek veya tüzel kişilik olarak ticaret yapmak isteyenler işletmelerini Ticaret Siciline kayıt ettirmek zorundadır. 53 53

54 Dersin İçeriği Kayıt bilgileri Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanarak ilan edilmiş olanlar işletmelerini kurmuş ve ilgililere bildirmiş sayılırlar. Modül Başı 54 54

55 Ticaret Unvanı ve İşletme Adı
Dersin İçeriği Türk Ticaret Kanununa göre; her tacir, işletmesine ait işlemleri bir ticaret unvanı ile yapmaya, işletmesine ait senet, ticari mektup ve diğer evrakı bu unvan altında imzalamaya mecburdur. Ticaret unvanı ile bir tacirin diğer tacirlerle karıştırılması engellenmiş olur. Ticari işletmenin açıldığı günden itibaren gün içinde seçtiği işletme adını bulunduğu yerin Ticaret Siciline tescil ve ilan ettirmek zorundadır. Modül Başı 55 55

56 Ticari Defterlerin Özellikleri
Dersin İçeriği Modül Başı Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu’na göre tutulması zorunlu olan defterlerdir. (Kimlerin hangi defterleri tutacağı kanunlarda belirtilmiştir) Defterlere kayıt yapılmadan önce, her bir sayfası notere onaylattırılır. Defterin bitiş onayı da yaptırılır. Kayıtlar, kanunlara ve muhasebe tekniğine göre yapılır. 56 56

57 Defterlerde, silinti, kazıntı çizinti yapılamaz.
Defterler, mürekkepli kalem ya da yazı makinesi kullanılarak, Türkçe tutulmalıdır. Defterlerde, silinti, kazıntı çizinti yapılamaz. Sayfa ilave edilip sayfa çıkarılamaz. Yapılan yanlışlıklar, muhasebe kurallarına uygun olarak düzeltilir. Defterler, kullanıldıkları yılı takip eden yıldan itibaren, VUK’a göre 5 yıl, TTK ve sigorta mevzuatına göre en az 10 yıl saklanmalıdır. Usulüne uygun tutulmuş ticari defterler, mahkemelerde sahibi lehine delil oluştur. Dersin İçeriği Modül Başı 57 57

58 Cari Hesaplar Dersin İçeriği Modül Başı Sürekli iş yapan bir kişi ya da kuruluşun alacaklanıp borçlanan hesabıdır. (Örnek: Kredi kartı hesapları, toptancıların perakendecilere açtığı hesaplar gibi.) 58 58

59 B-TİCARET ŞİRKETLERİ Dersin İçeriği Modül Başı Adi Şirketler Adi şirket, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre değil, Borçlar Kanunu’na göre kurulup işletilen ortaklık türüdür. (Örnek: İki kişinin bir tekne alıp balıkçılık yapması gibi) En basit şirket modeli olup, sahibinden ayrı bir varlığı olmayan şirketlerdir. Adi şirket sözleşmesi herhangi bir şekle bağlı değildir. Hatta yazılı olması dahi gerekmez. 59 59

60 Kolektif Şirketler Dersin İçeriği Ortakların, şirketin borçlarından ötürü tüm mal varlıkları ile sorumlu oldukları bir şirket türüdür. Yalnızca gerçek kişiler hissedar olabilir. Şirket ortakları, şirketin borçlarından dolayı, bütün mal varlıkları ile sınırsız sorumludurlar. Vergilendirme yönünden avantajı olmaması nedeniyle günümüzde pek tercih edilmeyen bir şirket türüdür. Modül Başı 60 60

61 Sermaye Şirketleri Dersin İçeriği Modül Başı Sermaye şirketlerinde, ortakların yetki ve sorumlulukları, şirkete getirmeyi taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlıdır. Sermaye şirketlerinin en önemli özelliklerinden biri de, sermayeye ortak olmak ile şirketin yönetimiyle ilgilenmenin birbirinden ayrılmış olmasıdır. 61 61

62 Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler
Dersin İçeriği Sermaye Şirketleri Limitet Şirketler Anonim Şirketler Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler Modül Başı 62 62

63 Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler
Dersin İçeriği Modül Başı Kuruluş ve yönetiminde karşılaşılan zorluklardan dolayı günümüzde tercih edilmeyen bir şirket türüdür. I. SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ KOMANDİT ŞİRKETLER Anonim şirket ortakları gibi koydukları sermaye ile sınırlı sorumluluğa sahip olan ortaklara komanditer, kollektif şirketteki gibi tüm mal varlığı ile sorumlu olan ortaklara ise komandite ortak denilmektedir. Şirketin yönetimi komandit ortaklar tarafından yürütülür. Komanditer ortak ise yönetim görevi almaz. Ancak yıl sonunda defterleri inceleme ve sermayesi oranında pay alma hakkı vardır. Bu tür şirketler komanditer ortaklar için hisse senedi çıkarmaktadır. Bu özel*liği ile komandit şirketten ayrılırlar. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şir*ketin kurulabilmesi için en az biri komandite ortak olan beş kurucunun bir araya gelmesi şartı vardır. Kuruluş sözleşmesinde bulunması gereken noktalar; birleş*meleri, yönetilmeleri, kâr dağıtımı, hisse senedi çıkarmaları ve tasfiyeleri kanun*larda belirlenmiştir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler şahıs şirket*lerinden sermaye şirketlerine geçişin ilk basamağında bulunmaktadır. Örneğin, bir kollektif şirket sermayeye ihtiyaç duyduğunda bu tür bir modele başvurarak hem eski özelliklerinin bir kısmını devam ettirirken, hem de gerekli sermayeyi sağlamış olmaktadır. 63 63

64 Limited Şirketler En az iki, en fazla elli ortakla kurulabilir.
Dersin İçeriği Modül Başı En az iki, en fazla elli ortakla kurulabilir. Tüzel kişilerde ortak olabilir. Ortakların oy hakları ve sorumlulukları, sermayeleri kadardır. Ortaklar, şirket borçlarından dolayı kişisel mal varlıkları ile sorumlu değildirler. Kuruluşunun ve yönetiminin kolay olması ve vergi avantajları nedeni ile günümüzde en çok tercih edilen şirket türüdür. II. LİMİTED ŞİRKETLER Ekonomik amaç ve konular için iki veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulmuş olup, ortaklarının sorumluluğu şirkete getirmeyi taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve temel sermayesi belli olan şirketlere “limited şirket “ denir. En belirgin özelikleri şunlardır : §Ortak sayısı ikiden az elliden fazla olamaz. §Temel sermayesi en az beşyüz milyon olmalıdır. §Bankacılık, sigortacılık ve borsa bankerliği ile uğraşamazlar. §Şirkete getirilen sermaye için hisse senedi çıkarılamaz. §Ortaklık payının tutarı ne olursa olsun, her ortağın bir payı bulunur. §Ortaklık payının devri, genelde diğer ortakların iznini gerektirir. §Şirketin temel sermayesi, şirkete ilişkin zarf, kağıt ve başka basılı evraklarda belirtilmiş olmalı ve şirket ünvanının “ limited şirket “ kelimesini taşıması şarttır. II.I. Limited Şirketlerin Kuruluşu Limited şirketlerin kuruluşu Türk Ticaret Kanununda gösterilmiş bulunan aşamaların sıra ile gerçekleştirilmesi ile olmaktadır. Bu aşamalar sırasıyla Hazırlık, İzin, Tescil ve İlandır. a) Hazırlık aşamasında; kurucular ilk önce, kurmak istedikleri limited şirketin ana mukavelesini düzenleyeceklerdir. Düzenlenmiş olan bu mukavele kurucular tarafından imzalandıktan sonra notere onaylatılacaktır. Daha sonra şirket sermayesi temin edilecektir. Nakdi sermaye söz konusu ise en az dörtte biri bir bankaya bloke ettirilecektir. Şirket kuruluşunda noter tarafından tahsil edilecek harç ve vergiler 1998 yılı için şu oranlardadır: Noter harcı olarak; Kurucu ortak sayısı X sermaye X %0.06 kadar harç alınmaktadır. Ancak, alınacak bu harç miktarı 791,418, 900.-TL’sını aşamaz. Damga vergisi olarak; İlk 100,000,000.-TL. için %0.12, ikinci 100,000,000.-TL. için %0.9 kalan için ise %0.6 uygulanmaktadır. Ancak, damga vergisi miktarı da 3,165,708,800.-TL’sını geçemez. Damga vergisi şirketin kuruluşunun tamamlanmasından sonra yatırabilir. b) İzin Aşamasında; Şirketin kurulması için gerekli diğer belgelerle birlikte Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na (İstanbul, İzmir ve Ankara’da İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü’ne) müracaat edilerek kuruluş izni alınır. Bakanlığa verilecek belgeler şunlardır; dilekçe, 6 suret noter onaylı anasözleşme, tüzel kişi ortak bulunması halinde yetkili organ tarafından alınan iştirak kararı olmalıdır. c) Tescil ve İlan; Kuruluş izni alındıktan sonra, Ticaret siciline tescil ve Ticaret Sicili Gazetesinde ilan yaptırılır. Limited Şirketler, tescil ile hukuki kimlik kazanırlar. Kuruluş aşamasında, işlemler kurucular tarafından yürütülür. Bu işlemlerin hukuki ve cezai sorumluluğu esas itibariyle kuruculara aittir. Kurucuların sorumlulukları, şirketin kuruluşunun tamamlanması ile son bulur. 64 64

65 En az beş kişi ile kurulur. Sınırsız sayıda ortak olabilir.
Anonim Şirketler Dersin İçeriği Modül Başı En az beş kişi ile kurulur. Sınırsız sayıda ortak olabilir. Kuruluşu ve yönetimi, ayrıntılı hükümlere tabidir. Büyük sermaye gerektiren işlerin yapılması için uygun olan şirket türüdür. Şirket ortaklarının sorumlulukları sermayeleri ile sınırlıdır. 65 65

66 C-KIYMETLİ EVRAKLAR Dersin İçeriği Modül Başı Bono (Emre muharrer senet) Belli bir miktar paranın belli bir tarihte kayıtsız şartsız ödeneceğini taahhüt eden senettir. Senedi borçlu düzenler, imzalar alacaklıya verir. Sadece para alacakları (Türk Lirası veya döviz) için düzenlenilir. Senedin ödenmesi, herhangi bir şarta bağlanamaz. 66 66

67 Bonolar, özel bir senet türüdür.
Dersin İçeriği Bonolar, özel bir senet türüdür. Alacaklı için diğer senetlerden farklı olarak avantajlı yönleri vardır. Bir senedin bono olabilmesi için, şu şartları taşıması gerekir: Senet metninde “bono” veya “emre yazılı (muharrer) senet” sözünün geçmesi. Düzenleyenin (keşideci-borçlu) imzası. Kayıtsız şartsız belli bir parayı ödeme vaadi. Alacaklının (Lehtar) adı soyadı. Modül Başı 67 67

68 Bonoların devredilmesi (Ciro)
Dersin İçeriği Modül Başı Bonolar, arka yüzü senedi elinde bulunduran alacaklı tarafından imzalanıp bir başka kişiye devredilebilir. Bonolar, gününde ödenmez ise, iki iş günü içinde noter aracılığı ile protesto ettirilir. (Senette ciro yok ise, protesto şart değildir) Vadesinde ödenmeyen senetler, üç yıl içinde icra takibine konulmalıdır. Bu süre geçirilirse, icra takibi için senedin sağladığı özel avantajlar kullanılamaz. Alacaklar, on yıllık genel zaman aşımı süresine tabidir. 68 68

69 Poliçeler Poliçe, 3 kişi arasında düzenlenen bir senettir.
Dersin İçeriği Poliçe, 3 kişi arasında düzenlenen bir senettir. Düzenleyen (Keşideci-borçlu) muhataba hitaben, bu senet ile kendisine gelen kişiye (Lehtar) senette yazan bedeli ödemesini emreder. Poliçeler, ülkemiz ticaret hayatında yok denecek kadar azdır. Modül Başı 69 69

70 Çekler Dersin İçeriği Modül Başı Bankada bulunan belli miktar paranın, çek hamiline ödenmesini emreden, bankaya hitaben düzenlenmiş bir ticari senettir. Çek verenin (keşideci-çek borçlusu) bankada çek ile işleyen bir ticari hesabı olması gerekir. Çek belli bir kişinin adı yazılarak veya yazılmadan (hamiline) düzenlenebilir. Çekin geçerli olabilmesi için, mutlaka düzenleme tarihi ve düzenleme yerinin (yerleşim birimi) yazılmış olması gerekir. 70 70

71 Çekte vade olmaz. Elinde çek bulunduran kişi istediği zaman bankaya gidip bedelini talep edebilir.
Ancak uygulamada, çeklere ileri tarih yazılarak bir kredi aracı olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle, yazılmış olan ileri tarih beklenmektedir. Çekler, düzenlendiği yerde ödenecekse, on gün, düzenlendiğinden farklı bir yerde ödenecekse, otuz gün içinde bankaya sunulmalıdır. Dersin İçeriği Modül Başı 71 71

72 Çekler, bonolar gibi ciro yoluyla devredilebilir.
Gününde bankaya sunulan çekin, karşılığı çıkmaz ise, bu durum çek arkasına yazdırılmalıdır. Aksi takdirde, yasal haklar ileri sürülemez. (İcra takibi açılamaz, savcılığa şikayette bulunulamaz.) Yasal hakların altı ay içinde kullanılması gerekir. Dersin İçeriği Modül Başı 72 72

73 Taşınır bir mal üzerindeki ayni* hakları gösteren senettir.
Emtia Senetleri Dersin İçeriği Modül Başı Taşınır bir mal üzerindeki ayni* hakları gösteren senettir. Liman ve gümrüklerde tercih edilen bir senet türüdür. *Mülkiyet, Rehin Gibi 73 73

74 Taşıma İşleri ve Taşıma Senetleri
Dersin İçeriği Modül Başı Taşıma işlerinde, taşınacak malları temsil etmek üzere, gönderenin talebi halinde, taşıyıcı iki nüsha olarak taşıma senedi vermeye mecburdur. Ancak, taşıma senedi düzenlenmemiş olsa bile tarafların anlaşması ve malın taşıyıcıya teslimi halinde sözleşme taraflar arasında yapılmış olur. Kara ve deniz taşımacılığında taşınan malları göstermek üzere taşıma senedi düzenlemek zorunludur. (T.T.K. Md ) 74 74

75 Dersin İçeriği Ücret karşılığında kendi adına veya başkası adına eşya taşımayı meslek edinmiş kimseye “taşıma işleri komisyoncusu” denir.  Modül Başı 75 75

76 D-İŞ MEKTUPLARI, DİLEKÇELER VE RESMİ YAZILAR
Dersin İçeriği Modül Başı İş Mektupları İş mektubu, yazan kişiyi temsil ettiği ve karşı tarafı etkilemek amacı taşıdığı için bazı özellikleri üzerinde taşımalıdır. Bu özellikler; amaca göre, mümkün olabildiği kadar kısa, ana fikri belirgin, alıcının bilgi seviyesine uygun, planlı, nazik, saygılı ve yazışma kurallarına uygun hazırlanmış olmalıdır. 76 76

77 Kısa, öz ve resmi yazım kurallarına uygun olarak yazılmalıdır.
Dersin İçeriği Dilekçeler Modül Başı Bir isteğin, dileğin yetkili kişi ya da kuruma bildirilmesi için yazılan yazıdır. Kısa, öz ve resmi yazım kurallarına uygun olarak yazılmalıdır. 77 77

78 Dersin İçeriği Modül Başı 78 78

79 Resmi Yazılar Dersin İçeriği Modül Başı Resmi kurumlardan diğer resmi kurum veya kişilere hitaben yazılan yazılardır. Resmi yazım kurallarına uygun olmalıdır. (Yazıyı yazan kurumun adı, yazının yazıldığı kurumun adı, tarih, sayı, ilgi, konu, vb.) 79 79

80 MODÜL:3 MESLEKİ EĞİTİM KANUNU
Dersin İçeriği MODÜL:3 MESLEKİ EĞİTİM KANUNU A-MESLEKİ EĞİTİM KANUNU’NDA GEÇEN KAVRAMLAR B-ÇIRAKLIĞA AİT HÜKÜMLER C-KALFALIĞA AİT HÜKÜMLER D-USTALIĞA AİT HÜKÜMLER (Gitmek istediğiniz konu başlığının üzerine tıklayın) 80 80

81 A-MESLEKİ EĞİTİM KANUNU’NDA GEÇEN KAVRAMLAR
Dersin İçeriği Modül Başı İşletmelerde Mesleki Eğitim Meslekî ve teknik eğitim okul ve kurum öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletme ve kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları eğitim uygulamalarına “İşletmelerde Meslekî Eğitim” denir. 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu Madde:3-h 81 81

82 Teorik eğitim Dersin İçeriği Modül Başı İşletmelerde beceri eğitimi gören öğrencilerin teorik eğitimi, meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletmelerin eğitim birimlerinde yapılır. Çalışma saatleri içinde yapılacak teorik eğitim haftada on iki saatten az olamaz. Bu eğitim yoğunlaştırılmak suretiyle de yapılabilir. Teorik eğitim günlerinde öğrenciler ücretli izinli sayılır. MADDE 20- (Değişik: 29/06/ K/14 md.) İşletmelerde beceri eğitimi gören öğrencilerin teorik eğitimi, meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletmelerin eğitim birimlerinde yapılır. Çalışma saatleri içinde yapılacak teorik eğitim haftada on iki saatten az olamaz. Bu eğitim yoğunlaştırılmak suretiyle de yapılabilir. Teorik eğitim günlerinde öğrenciler ücretli izinli sayılır. Meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarında ve işletmelerde yapılan meslekî eğitime ilişkin esas ve usuller ile sınavların yapılış şekilleri, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. 82 82

83 Ücret ve Sosyal Güvenlik
Dersin İçeriği Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında, sözleşme ile tespit edilir. Ödenecek ücret; işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenci veya çırağın yaşına uygun asgari ücretin % 30’undan az olamaz. Modül Başı MADDE 25- Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler içini okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören öğrenci, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin % 30’undan aşağı ücret ödenemez. Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur. Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır. Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin akdedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık sigortaları hükümleri uygulanır. Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanunu’nun 33’üncü maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50’si üzerinden Bakanlık bütçesine konulan ödenekle karşılanır. Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 23,24,35 ve 42’nci maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ayrıca bunlara aynı Kanuna göre iş göremezlik ödenekleri bağlanacak sürekli iş göremezlik gelirine esas olacak günlük kazançların tespitinde sigorta primine esas tutulan ücret dikkate alınır. 83 83

84 Dersin İçeriği Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur. Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden muaftır. Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere, iş kazaları ve meslek hastalıkları sigortaları primleri yatırılır. İşletmelerde mesleki eğitim görenlere, her yıl tatil aylarında bir ay ücretli izin verilir. Modül Başı MADDE 26- Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilere işletmelerce her yıl tatil aylarında bir ay ücretli izin verilir. Ayrıca mazeretleri kabul edilenlere okul müdürlüğünün görüşü alınarak bir aya kadar ücretsiz izin de verilebilir. 84 84

85 Meslek Alanı ve Meslek Dalı
Dersin İçeriği Modül Başı Meslek Alanı; ortak özelliklere sahip birden fazla meslek dalını içeren; bilgi, beceri, tutum, davranış ve istihdam imkanı sağlayan alanı ifade eder. Meslek Dalı; bir meslek alanı içinde yer alan ve belirli konularda uzmanlaşmaya yönelik bilgi, beceri, tutum, davranış gerektiren ve istihdam imkanı sağlayan iş kollarından her birini ifade eder. 85 85

86 Denklik İşlemleri Dersin İçeriği Modül Başı Milli Eğitim Bakanlığı veya bakanlığa bağlı diğer kurum ve kuruluşlar tarafından verilmiş, veya dış ülkelerden alınmış diploma, kurs bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika gibi belgelerin değerlendirilerek karşılığında belge düzenlenmesi işlemine “denklik işlemi” denir. 86 86

87 Denklik işleminin yapılabilmesi için, geçmişe dönük hizmetlerin belgelendirilmesi gerekir.
Geçmişe dönük hizmetleri belgelendirirken şu hususlar göz önünde bulundurulur: 6/Ocak/1998 tarihinden önce kapsama alınan mesleklerde, bu tarihten sonraki çalışmalar SSK ve Bağ-Kur tarafından belgelendirilir. 6/Ocak/1998 tarihinden sonra kapsama alınan mesleklerde ise ilgili mesleğin kapsama alınma tarihinden sonraki çalışmalar SSK ve Bağ-Kur tarafından belgelendirilir. Dersin İçeriği Modül Başı 87 87

88 B-ÇIRAKLIĞA AİT HÜKÜMLER Çırak ve Aday Çırak
Dersin İçeriği B-ÇIRAKLIĞA AİT HÜKÜMLER Çırak ve Aday Çırak Modül Başı Aday Çırak; çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğin ön bilgileri verilen kişidir. (3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu Madde:3-b) 88 88

89 Dersin İçeriği Çırak; çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları, iş içerisinde geliştirilen kişidir. Modül Başı (3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu Madde:3-c) 89 89

90 Aday Çırak ve Çıraklığın Şartları
Dersin İçeriği Çırak olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır: 14 yaşını doldurmuş, 19 yaşından gün almamış olmak (Ancak, 19 yaşından gün almış olanlar, daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş iseler, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek meslekî eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilirler.) En az ilköğretim okulu mezunu olmak. Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak. Modül Başı (3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu Madde:10) 90 90

91 Çıraklığa Başlama ve Süreleri
Dersin İçeriği Çıraklığa Başlama ve Süreleri Modül Başı Çıraklığa bir deneme dönemi ile başlanır. Deneme dönemi, mesleğin özelliğine göre bir aydan az, üç aydan fazla olamaz. Bu süre Bakanlıkça tespit edilir. Deneme döneminden sonra taraflar “10” gün içinde ilgili meslekî eğitim merkezi müdürlüğüne başvurmadığı takdirde çıraklık sözleşmesi kesinleşir ve bu dönem çıraklık süresinden sayılır. Çıraklığa Başlama ve Çıraklık Süresi MADDE 14- Çıraklığa bir deneme dönemi ile başlanır. Bu dönem mesleğin özelliğine göre bir aydan az, üç aydan fazla olamaz. Bu süre Bakanlıkça tespit edilir. Deneme döneminden sonra taraflar 10 gün içinde ilgili (Değişik:29/06/ K/22 md.) meslekî eğitim merkezi(1) müdürlüğüne başvurmadığı takdirde çıraklık sözleşmesi kesinleşir ve bu dönem çıraklık süresinden sayılır. Deneme döneminde ücret ödenir. Aday çıraklıktan çıraklığa geçenler deneme dönemini yapmış sayılırlar. (Değişik ikinci fıkra: 29/06/ K/12 md.) Meslekler itibariyle çıraklık eğitimine girişte aranan eğitim düzeyi ve çıraklık süresi ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri de alınarak Bakanlıkça en az iki, en çok dört yıl olarak belirlenir. Bu süre kesintisiz olarak devam eder. Yıllık izin dışındaki iki aydan fazla devamsızlıklar çıraklık süresine eklenir. (Ek: 29/06/ K/12 md.) Lise ve daha üst düzeyde genel eğitimden sonra çıraklık eğitimine başlayanlar için eğitim süresi, mesleklerindeki çıraklık eğitimi süresinin yarısına kadar kısaltılabilir. Bu sürenin ne kadar kısaltılabileceği, ilgili meslek kuruluşunun teklifi ve Meslekî Eğitim Kurulunun uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir. (Ek: 29/06/ K/12 md.) Ayrıca, meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarında uygulanan örgün eğitim programlarının herhangi bir kademesinden ayrılanlar ile yaygın eğitim programlarını tamamlayarak belge veya sertifika alanlardan, kendi alanlarında çıraklık eğitimine başlayanlar için çıraklık eğitim süresi daha önce aldığı meslekî eğitim programının içeriği ile devam edeceği çıraklık eğitimi programının içeriği değerlendirilerek Bakanlıkça belirlenir. (1) 29/06/2001 tarih ve 4702 sayılı Kanunun 22. maddesi ile, bu kanunda geçen “Çıraklık Eğitimi Merkezi” ibaresi “Meslekî Eğitim Merkezi” olarak değiştirilmiş olup metne işlenmiştir. 91 91

92 Meslekler itibariyle çıraklık süresi, en az iki, en çok dört yıldır.
Dersin İçeriği Meslekler itibariyle çıraklık süresi, en az iki, en çok dört yıldır. Bu süre kesintisiz olarak devam eder. Yıllık izin dışındaki iki aydan fazla devamsızlıklar çıraklık süresine eklenir. Lise ve daha üst düzeyde genel eğitimden sonra çıraklık eğitimine başlayanlar için eğitim süresi, mesleklerindeki çıraklık eğitimi süresinin yarısı kadardır. Modül Başı 92 92

93 C-KALFALIĞA AİT HÜKÜMLER
Dersin İçeriği Modül Başı Kalfa; bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen kişidir. Kalfa adayının mesleği ile ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarına sahip olup olmadığı kalfalık sınavı ile tespit edilir. Çıraklar, kabul edilebilir mazeretleri dışında çıraklık eğitimi süresi sonunda açılacak ilk kalfalık sınavına girmek zorundadırlar. MADDE 16- Kalfa adayının mesleği ile ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarına iş hayatınca kabul edilebilir seviyede sahip olup olmadığı kalfalık sınavı ile tespit edilir. Çıraklar kabul edilebilir mazeretleri dışında çıraklık eğitimi süresi sonunda açılacak ilk kalfalık sınavına girmek zorundadırlar. Sınav komisyonunun teşkili ile sınavın esasları ve usulleri yönetmelikle düzenlenir. Çıraklık sözleşmesi ilk kalfalık sınavını izleyen ikinci kalfalık sınavının tamamlanması ile sona erer. Sözleşmenin sona ermesini takip eden aybaşından itibaren Bakanlıkça çıraklar için ödenen her türlü sigorta primlerinin ödenmesine son verilir. 93 93

94 Dersin İçeriği Çıraklık sözleşmesi, ilk kalfalık sınavını izleyen ikinci kalfalık sınavının tamamlanması ile sona erer. Sözleşmenin sona ermesini takip eden aybaşından itibaren, çıraklar için ödenen her türlü sigorta priminin ödenmesine son verilir. Modül Başı 94 94

95 D-USTALIĞA AİT HÜKÜMLER
Dersin İçeriği Usta; bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bunları mal ve hizmet üretiminde, kabul edilebilecek standartlarda uygulayabilen kişidir. Ayrıca usta; üretimi planlayabilen, üretim sırasında çıkabilecek problemleri çözebilen; düşüncelerini yazılı, sözlü ve resim ile açıklayabilen; üretimle ilgili pratik hesaplamaları yapabilen kişidir. Modül Başı 95 95

96 Kurslarda aşağıdaki dersler okutulur:
Ustalık Eğitimi Dersin İçeriği Modül Başı Kalfalık yeterliğini kazanmış olanların meslekî yönden gelişmeleri ve bağımsız işyeri açabilmeleri için gerekli yeterlikleri kazandırmak gayesiyle ustalık eğitimi kursları düzenlenir. Kurslar, ilgili Mesleki Eğitim Merkezi tarafından, çalışma saatleri dışında olmak kaydıyla açılır. Kurslarda aşağıdaki dersler okutulur: 96 96

97 Ustalık Eğitimi Kurs Dersleri ve Süreleri
Dersin İçeriği Modül Başı Dersin Adı Dersin Süresi İşletme Bilgisi 16 Saat Sigorta ve Vergi Mevzuatı Ekonomi 24 Saat İş ve İnsan İlişkileri İnsan Sağlığı ve İş Güvenliği 32 Saat Çalışma Hukuku Muhasebe İleri Meslek Bilgisi 64 Saat 97 97

98 Ustalık Sınavı Dersin İçeriği Kalfaların, ustalık sınavlarına girebilmesi için mesleklerin özelliğine göre belirlenecek süre kadar (iki yıl) çalışmış ve ustalık eğitimi kurslarını başarı ile tamamlamış olmaları gerekir. Kalfalık yeterliğini kazanmış olup mesleklerinde en az beş yıl çalışmış olanlar, ustalık sınavlarına doğrudan katılabilirler. En az üç yıl süreli meslekî teknik eğitim okullarından mezun olanlar, doğrudan ustalık sınavlarına girebilirler. Modül Başı Ustalık Sınavı MADDE 28- a) Ustalık sınavı, adayın, kendi mesleğinde usta olarak çalışabilmesi için gerekli bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilir standartlara göre bağımsız olarak uygulayıp uygulayamadığını ölçmek amacı ile düzenlenir. Sınavın esas ve usulleri yönetmelikle düzenlenir. b) (Değişik: 29/06/ K/16 md.) Kalfaların, ustalık sınavlarına girebilmesi için mesleklerin özelliğine göre Bakanlıkça belirlenecek süre kadar çalışmış ve ustalık eğitimi kurslarını başarı ile tamamlamış olmaları gerekir. c) Kalfalık yeterliğini kazanmış olup mesleklerinde en az beş yıl çalışmış olanlar ustalık sınavlarına doğrudan katılabilirler. Bu sınavları başarı ile tamamlayanlara ustalık belgesi verilir. Ustalık belgesi bulunmayanlar usta unvanı ile çalışamaz ve çalıştırılamazlar. Meslek lisesi mezunları için ustalık MADDE 29- (Değişik: 29/06/ K/17 md.) En az üç yıl süreli meslekî ve teknik orta öğretim kurumlarından veya meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olanlar, Bakanlıkça düzenlenen ustalık eğitimi kurslarına katılabilecekleri gibi doğrudan da ustalık sınavlarına girebilir. Bu kursların kapsam ve süreleri ile sınavların esas ve usulleri Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Ustalık unvanının kullanılmadığı mesleklerde çalışanlara, ustalık belgesinin hak, yetki ve sorumluluklarını taşıyan belge aynı esaslara göre verilir. Meslekî ve teknik orta öğretim kurumu veya meslekî ve teknik eğitim merkezi mezunlarından, alanlarında Bakanlığa bağlı iki yıllık bir yaygın eğitim kurumundan belge alanlara doğrudan ustalık belgesi verilir. 98 98

99 Meslekî ve teknik orta öğretim kurumu veya meslekî ve teknik eğitim merkezi mezunlarından, alanlarında iki yıllık bir eğitim kurumundan belge alanlara, doğrudan ustalık belgesi verilir. Ustalık belgesi sahibi olanlar, bu haklarını on sekiz yaşını tamamlayana kadar kullanamazlar. Teknik lise mezunları veya meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarının dört yıllık eğitim programlarından mezun olanlara, ustalık belgesinin yetki ve sorumluluklarını taşıyan, mesleklerinde bağımsız “İşyeri Açma Belgesi” verilir. Dersin İçeriği Modül Başı İşyeri açma MADDE 30- (Değişik: 29/06/ K/18 md.) Ustalık belgesine sahip olanlar veya bunları işyerlerinde çalıştıranlar bağımsız işyeri açabilir. Bu Kanun kapsamına alınan il ve mesleklerde; belediyeler ve işyeri açma izni vermeye yetkili diğer kurum ve kuruluşlar işyeri açacaklardan, meslek odaları ise işyeri sahibi olarak üye kaydı yaptıracaklardan, ustalık belgesi istemek zorundadır. Bu işyerlerinde alanında meslekî eğitim almış olanlar istihdam edilir. İstihdam edilenlerin almaları gereken eğitimin seviyesi, türü ile halen çalışanların durumu Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. İşyeri sahipleri veya o işyerinde çalışan ustalık belgesi sahipleri, ustalık belgelerini işyerlerine asar. Ustalık belgesi sahibi olanlar bu haklarını on sekiz yaşını tamamlayana kadar kullanamaz. Teknik lise mezunları veya meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarının dört yıllık eğitim programlarından mezun olanlara, ustalık belgesinin yetki ve sorumluluklarını taşıyan, mesleklerinde bağımsız İşyeri Açma Belgesi verilir. 99 99

100 Usta Öğretici; ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak, kalfa ile meslekî ve teknik eğitim okullarından gelen öğrencilerin iş yerindeki eğitiminden sorumlu, meslekî eğitim tekniklerini bilen ve uygulayan kişidir. Dersin İçeriği Modül Başı 100 100

101 Necdet BAŞARAN (Muhasebe Öğretmeni).
Dersin İçeriği KAYNAKLAR: Necdet BAŞARAN (Muhasebe Öğretmeni). 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu. 4857 Sayılı İş Kanunu. Mesleki Eğitim Yönetmeliği. İnternet ortamı. Çeşitli kitap ve dergiler. Modül Başı 101 101